<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Жасыратыны жоқ, жеке кәсіпкерлік тұтынушыға өзіміздің өнімді ұсыну кең қанат жайып келеді. Бәсекеге қабілеттілік – брендте.Ақпарттық қолдаудың арқасында, қазақстандық заттарға деген сұраныс көбейіп, танымалдылығы мен сапалылығы артты. «Қазақстанда жасалған», «Қазалыда жасалған» деген арнайы белгіні қою арқылы миллиондаған тұтынушы кәсібінен нәпақа тауып отырған жерлестерін таныды. Бұған дейін күнделікті қолданып келген сүттің ресейлік немесе белорустық емес, ауданнан шығатынын білдік. Басқа қалаға қыдырып барсаң, сұрайтыны – «Қазалы» кәмпиті. Міне, осылай бизнеске бағыт алған заманда қай өнім ауданның келбеті бола алады?Шет мемлекеттерге танылып үлгерген Қазалы кәмпитін өндіруді Қазбергеновтер бастаса, бүгінгі күні кәсіпкер Сандуғаш Әбілқасымқызы да цех ашып, өз алдына бизнесін жандандырып отыр. 2018 жылы тек жалбыз, барбарис, бор кәмпит, аралас кәмпит түрлері жасалса, жаңа цех оның 8 түрiн шығарады. Жалбыз (ащы), pоkс, барбарuс, coлoмкa, лuмон, шоkолад, апельсuн, дюшеc секілді түpлеріне сұраныс артып, Қазақстанның өзге қалаларына да таралуда.2020 жылы «Бастау бизнес» курсын оқыған кәсіпкер 555 600 тенге грантқа қол жеткізіп, цехқа керек жабдықтарды сатып алған. Мұнда тәулігіне 150 келі тәтті дайындалады екен. Сұраныс артқан сайын өнім көлемі де артуда. Брендке айналған кәмпит әр қазақтың үйінен табылады.Жаңадан ашылып, көпшілікке танылып үлгерген тағы бір өндіріс – «Томпи» попкорны. 2018 жылдан бастап кәсібіне кіріскен Бірлік ауылының тұрғыны Гүлсая Құтжанова: «Ауылда шағын азық-түлік дүкенім бар еді. Кішкентай балалар көп келеді. Олардың сатып алатын тәттілерінің бәрі ағылшынша, басқаша атаумен жазылған. Сондай кезде қазақша сөздер көп қой, бір әдемі аты болғанда деп күліп қоятынбыз.Бір күні Шымкентте жолдасыммен қыдырып, кинотеатрға барғанбыз. Попкорн жеп отырып, кенет идея келді. Неге адамдар попкорнды тек кино көретін кезде ғана тұтынады? Неге осы театрдағыдай тәтті жүгеріні күнделікті өнім ретінде шығарып, дүкенге қоймасқа?! Екеуміз ойласып, осы идеяны жүзеге асыра бастадық», – дейді. Ерлі-зайыпты қос кәсіпкер ақылдаса келе, «Томпи» деп атауға шешім қабылдаған. Жүгерінің өзегі қалмай, томпиып жарылатынына қарап, әрі балаларға арналған өнім болғандықтан, атауға ыңғайлы деп осылай қойылған екен. 2018 жылы тек Қазалы, Арал, Байқоңыр қалаларына ғана таралған. 2021 жылы мемлекеттен қайтарымсыз 2,5 миллион теңге грант жеңіп алған соң қаптама аппаратына тапсырыс беріп, өндіріс көлемін ұлғайтуға көшкен. Енді «Томпи» Қызылорда, Астанаға тікелей таралады. Мамырдың соңында қаптама жасайтын өндірістік аппарат әкелінсе, іс өрге басқалы тұр. Жүгеріні жаратын, араластырып, кептіретін үш аппаратқа енді төртіншісі қосылады. Яғни қаптама жасалып, тұтынуға дайын болады.<blockquote>«Отбасылық кәсіпке айналған жүгеріні бүкіл республикаға тарату бір мақсат болса, «Томпиды» кейіпкерге, брендке айналдырып, тек балаларға арналған басқа да өнімдерді шығару екінші мақсат», – дейді жас кәсіпкер.</blockquote>2010 жылы Самұрат Имандасовтың бастамасымен ашылған «РЗА-Асыл түлік» ЖШС қазіргі таңда бүкіл Қазақстан аумағын сүт өнімдерімен қамтамасыз етіп келеді. Венгриядан алты жүзден астам голштиндік-фриздік сиыр Қазалы ауданына жеткізіліп, кәсіп өрге басқан. Мал шаруашылығының кешені заманауи еуропалық жабдықпен жабдықталған. Кешеннің барлық процестері автоматтандырылған, сүт сататын дүкен тұтастай компьютерлік жүйеге құрылған, тіпті оның өнімділігі жоғары болуы үшін Моцарт пен Вивальдидің музыкасын да қосып қоя аласыз. Қызықты мәліметті ескеру керек, сиырлар классикалық музыканы жақсы көреді. Біртіндеп шаруа қожалығында малдың саны артты, қазіргі кезде шаруа қожалығы «Рза-Сүт» ЖШС сүт өңдеу кешенін ұсынады. Кешен іс жүзінде шаруа қожалығын құруымен бірге қалыптасты.Мұнда неміс және итальяндық желілер орнатылған. «Дәмді» тауар белгісімен -пастерленген, ультрапастерленген сүт, айран, қаймақ, ірімшік, май шығарылады. Кәсіпорын дәстүрлі қазақ құртымен де танымал. 2011 жылы осы кәсіпорын өнімдері «Қазақстанның үздік тауары» республикалық байқауының жүлдегері атанды.Адамды киіміне қарап қарсы алса, елді брендтеріне қарап таниды. Өзіміздікін сатып алу арқылы біз тек ел экономикасына көмектесіп қана қоймай, жас өндіруші, кәсіпкерлерге қанат бітіріп, шабыт сыйлаймыз. Мен, сен, бәріміз үшін де отандық өнімді қолдау басты назарда болуы тиіс.

Қазалының брендтері Қазақстанға тарайды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Ұлы ақын Қадыр Мырза Әлінің «Нағыз қазақ қазақ емес, нағыз қазақ – домбыра» деген сөзінің зор мәні бар. Мұндай тұжырымның астарында қазақтың осынау киелі аспабын құрметтемеген, домбыра үніне елтімеген адамда қазақы қасиет жоқ деген ой жатыр. Мұндай жайтты өмірден көріп-біліп, ұшырастырып та жүрміз. Адамдардың бәрінің бірдей музыкалық қабілеті бола бермейді ғой. Ал қандай адам болсын музыканы сүйіп тыңдайды. Демек, музыка адамдардың рухани қорегі деуге болады. Ал өзге халықтар секілді қазақтар да өзінің ұлттық аспаптарын құрметтеп, ән-күйлерін тыңдап ләззат алады. Әсіресе, домбыраның үні естілгенде елеңдемейтін қазақ жоқ.Бүгінде домбырасын жанынан тастамай Дәулеткерей мен Құрманғазы, Қазанғап пен Тәттімбет, Абыл мен Адай, Байсерке мен Мәмен, Дина мен Сүгір сынды кемеңгер күйшілердің күйлерін елге дәріптеп жүрген, онымен қоса домбыра өнерін балаларға үйретуді міндет тұтқан жандар жетерлік. Олардың бірі – Тұрмағамбет ауылындағы «Жиенбай жырау» үйірмесінің жетекшісі, алты Алашқа белгілі Омар Шораяұлының бел шөбересі Дінислам Тоқсанбаев. Ол 2004 жылдан бері аудандық К.Рүстембеков атындағы жыраудар үйінде қызмет істеп, ұрпақты ұлттық өнерге сусындатып келеді. Алғашқы шәкірті Әлішер Мырзағалиев бүгінде ұстазымен үзеңгілесіп, әріптесі атанды.&nbsp;<blockquote>«Жиенбай жырау» үйірмесінің бағыт-бағдары мен мақсаты зор. Үйірмеге бірінші келген балалардың арасында домбыраның пернелерін басып, тартпақ түгілі қос ішекті ұлттық аспабымызды қалай ұстауын білмейтіндері де болады. Бірақ талапты жастардың тәлімгерін тыңдап, ұғынықты үйретуі мен дамыту дәрістерінің нәтижесінде қысқа мерзім аралығында белгілі бір деңгейде алғашқы мүмкіндіктерді меңгеріп алатындығы қуантады. Жас ерекшеліктерін айтсақ, жеті жастан бастап 16-17 жасқа дейін. Домбыра үйірмесіне мектеп қабырғасындағы барлық оқушының қатысуға құқығы бар, тек ынтасы мен еркі болса жеткілікті. Мен кейде әр оқушымен жеке дайындаламын. Өйткені әр бала жеке тұлға және жас ерекшеліктері маңызды рөл атқарады», – дейді үйірме жетекшісі.</blockquote>Иә, біз бұл ауылдың өнерлі өрендерімен жіті таныспыз. Себебі ауылға қандай да бір іс-шараға барғанда алдымыздан ұлттық киім киген оқушылар домбырасын күмбірлете жөнеледі. Ән мен күйді нақышына келтіре орындайтын оларға қарап сүйсінбеуге болмайды. Бұл –тыңғылықты дайындықтың, жүйелі жұмыстың, шәкірттің ынта-жігерінің арқасы.Біздің суреттеп отырғанымыз – үйірме жанынан ашылған «Тұмарым» оркестрі. Ол он оқушыдан құралған шағын топ. Қарап отырсақ, оркестрде ән салып, күй ойнау үлкен әзірлікті талап ететін күрделі жұмыс. Қасындағылардан қалыспай ортақ мақсатқа жұмылу өте қиын десекте, қазіргі жастар алғырлық танытуға бейім. Осы орайда ырғаққа айрықша мән берілетіндігіне тоқталған жөн. Себебі музыкада, әсіресе аспаппен ойнағанда ырғақтың маңызы зор. Осындай арқалар жүгі мол үдеден шығып жүргендер – ауыл перзенттері, №29 мектептің оқушылары. Олар оркестрде өнер көрсетіп қана қоймай, жекелей де талайды тамсандырып, барған жерінен бәйге алып келіп жүрген өрендер.&nbsp;<blockquote>«Жалпы оқушыларымның жыр термеге қызығушылығы өте жоғары. Үйірмеде тек домбырамен жыр айтып қана қоймай, күй де тартып, баянмен халық әндерін де орындаймыз. Қазіргі таңда шәкіртім Шұғыла Мархабатова Алматы қаласындағы Жүнісбек Елебеков атындағы республикалық-эстрадалық цирк колледжінің жыр факультетінде оқып жатыр. Өнер жолына ықылас танытқан әрбір шәкіртіммен мақтанамын. Менің ойымша әр қазақтың төрінде үкілі домбыра мен қайыс қамшы ілініп тұруы қажет. Ол аспаптың құлағында бүгін ойнайтын перзентіңіз болмаса да, немерелердің бірі сол домбыраны қолына алып әдемі бір ән мен күйді орындап беретіндігіне сеніңіз. Бауыржан Момышұлы «Мен қолына домбыра ұстаған қазақтын қара баласын көрсем қуанамын. Сол баланың бойынан имандылық, тазалық, қазақ өнеріне, соның ішінде қастерлі домбыраға деген махаббатын сеземін» деген. Мен де батыр ағамыз секілді ұлттық өнерді үйренемін деушілерді қуана қабылдаймын, өзімде барды үйретуге дайынмын», – дейді Дінислам Тоқсанбаев.&nbsp;</blockquote>Расында да, сахнаға шыққан өнерпаздарды қараңыздаршы. Үстінде – ұлттық киім, қолында – домбыра. Қандай керемет. Бәрі жарасымды. Ал домбыраның күміс көмейінен күй төгілгенде айналаны ерекше әсерге бөлейді. Күйді түсініп, жырды ұғынған баланың жаман болмасы анық. Демек үйірме қатысушыларды ең алдымен мәдениеттілік пен &nbsp;эстетикалық тәрбиеге және тәртіпке үйретеді. Рухани жағынан саналы ұрпақ қаласаңыз, бойына ұлттық құндылықты көптеп құйыңыз.

Тұрмағамбет ауылының өнерлі өрендері

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Бүгін «Prime Park» орталық саябағында Ұлттық домбыра күніне орай мерекелік шара өтті. Домбыра – қазақ халқының көнеден келе жатқан ұлттық музыкалық аспабы. Домбыра – қазақ халқының рухани құндылығы, қасиетті қазынасы.Төрт мың жылдай тарихы бар домбыраның қоңыр үні кім - кімді де тамсандырмай қоймайды. Бүгінде ол өзінің ерекшелігімен Гиннес рекордтар кітабына еніп, ЮНЕСКО-ның сертификатын алып үлгерді.Елімізде шілде айының бірінші жексенбісі - Ұлттық домбыра күні болып 2018 жылдан бері аталып өтіліп келеді. Ұлттық кодымызды қайта жаңғыртуға бағытталған айтулы мерекенің әр қазақ баласына берері мол екені белгілі. Құрманғазы, Тәттімбет, Дәулеткерей, Қазанғап, Дина, &nbsp;Сүгір сынды даңқты күйшілерден мирас болып қалған күй өнері ұрпақтан ұрпаққа жалғасып келеді.Киелі Жаңақорған топырағында да күйші Әлшекей, Құлан, Құтбай сынды жыршы - жыраулар, қазақ аңызына айналған Төлепберген Әбдрашев пен Қазақстанның Халық ақыны Манап Көкенов, күйші Бәден Айсынов ағаларымыздың домбыра үнін кейінгі ұрпаққа жеткізудегі еңбектері ерекше екені даусыз.Шара барасында сөз алған аудан әкімінің орынбасары Нуридинов Бектас Балғабайұлы аудан тұрғындарын мерекемен құттықтап, Сыр еліне белгілі «Әлшекей» халықтық ұлт-аспаптар оркестрінің ұжымына домбыра тарту етті. – &nbsp;Құрметті жерлестер! Сіздерді бүгінгі «Ұлттық домбыра» күнімен құттықтаймын!Ұлттық домбыра күні– еліміз үшін ерекше мейрам. Оны ел болып атап өту арқылы халқымыздың рухын көтеріп, танымын арттырамыз. Сондай-ақ, ұлы дала дәстүрлерін жас ұрпақтың санасына сіңіріп, төл өнеріміздің құдіретін танытамыз. Шын мәнінде, қазақтың қара домбырасы – ұлтымыздың бойтұмары. Оның үні әрқайсымыздың жүрегімізге жақын. Өйткені, қазақ пен домбыра – бір-бірінен бөліп қарауға болмайтын егіз ұғым. Ұлттық аспабымыздың бүгінде заманауи музыка өнеріне бейімделіп, дүние жүзінің сахнасында қазақ өнерін танытуға үлкен үлес қосуда. «Домбыра – қазақ үшін жай ғана музыкалық аспап емес, одан әлдеқайда биік тұрған киелі құндылық. Өзіндік үні қайталанбас адам бойына рух беретін, ішкі жан дүниеңді әдемі нұрға бөлейтін домбыраның үніне жетер жер бетінде ешқандай аспап жоқ. Төрт мың жылдай тарихы бар домбыраның қоңыр үні кім - кімді де тамсандырмай қоймайды. Ұлттық құндылығымызды қайта жаңғыртуға бағытталған айтулы мерекенің әр қазақ баласына берері мол екені белгілі. Құрманғазы мен Дина, Махамбет пен Жамбыл, Ақан мен Біржан, Балуан Шолақ, Әміре сынды бабаларымыздан мирас болып қалған күй өнерін жандандыруда да бұл күннің алар орны ерекше. Ардақты әлеумет, құрметті өнер сүйер қауым!», – деп жылы лебізін білдірді Бектас Балғабайұлы.Ұлттық домбыра күні – рухани жаңғырудың бір парасы. Мемлекет басшысы шілде айының бірінші жексенбісін Ұлттық домбыра күнін белгілеп, барша қазақстандықтарды ұлттық мерекені тойлауға пәрмен берді. Дүбірлі думан ауданда ерекше нақышта өрбіді.Орталық алаңға жиналған халық ұлттық аспаптың үнін есіп, саябаққа бет бұрды. Аудандық «Әлшекей» атындағы өнер мектебінің ұстаздары шалқытқан әуен шартарапқа тарап, тыңдармандарын тарта білді. Домбыра үніне қобыздың дыбысы қосылғанда тыңдармандардың демі іштен тынып, әуен ырғағына елтіп, ұйып тыңдады. «Көңілашар», «Адай», «Балбырауын», «Сарыарқа», «Ерке сылқым», «Қаражорға», «Айда былпым», «Кісенашқан», «Қайран шешем» және тағы да басқа күй көкке қалықтады. Күйдің кереметтілігі көз алдыңда жүйріктің шабысы, аққудың қанат қағысы, шашбаудың сылдыры, өзеннің гүрілі елес береді. Бұл базынадан баяндайтын халық тарихы іспетті. Бірде көңіл көтеріп, бірде мұңға батырады. Осындай кеш сыйлаған өнер ұжымына халық та ризашылығын білдіріп жатты. Айман Асқарқызы: «Бүгін балаларымды қыдыртып, орталық алаңды аралауға келгенмін. Біздің жолымыз болған екен, балаларым күй тыңдап, рухани азық алдық. Ұлттық құндылықты ұлықтаушыларға ризашылық білдіремін», – дейді кент тұрғыны.Тыңдармандар қатарында өзге өңірден келгендер де болды. Солардың қатарында Мухиддин Табылдиев: «Біз Шымкент қаласының тұрғындарымыз. Рақымжан Оразымбетов пен Батырбек Сейтов менің әріптестерім. Біз №65 мектеп-гимназиясының ұстазымыз. Ұлттық домбыра күні Жаңақорғанда қалай аталатынын көрмекке арнайы атбасын бұрдық. Шипажайдағы санаулы сағаттан уақыт тауып, орталық алаңға келіп, Ұлттық мерекені өз көзімізбен көрдік. Жаңақорған – ұлттық құндылыққа толы тарихы терең киелі мекен. Бүгінгі шарасы тіпті, керемет өтті», – деді.Ұлттық рухты асқақтатқан шарада аудандық ішкі саясат бөлімінің басшысы Әбілғазы Төлегенов:– Елбасы Ұлттық домбыра күнін белгілеудің астарында терең тарихи тағылым, елдік мүдде, ұлттық рух жатыр. Бұл мереке барша қазақстанның төл мерекесіне айнады. «Нағыз қазақ – қазақ емес, нағыз қазақ – домбыра» дегендей, қолына домбыра ұстап, ұлттық аспапты ұлықтап жүрген жандардың еңбегі өлшеусіз. Бүгінгі шарада өнерін көрсеткен аудан өнерпаздарына халық атынан алғыс білдіремін, – деді.«Әлшекей» атындағы өнер мектебінің директоры Қалдыбай Қошқарбаев:– Біз ұлттық аспаптың насихатшысымыз. Өскелең ұрпаққа төл өнерді үйретіп, домбыра мен қобыздың құнын арттырып, қасиетін дәріптейміз. Енді Ұлттық домбыра күні біздің жұмысымызға жаңа серпін бермек. Бұл мереке тек бір күндік емес, жыл бойы жалғасын табуы тиіс, – деді.Айта өтуіміз керек, Ұлттық домбыра күні елімізде тұңғыш тойланып отыр. Алғаш рет орталық алаңда ұйымдастырылған ұлттық шараға өнерпаздар өз еркімен, жүрек қалауымен келген. Тынымсыз тіршіліктен бірауық ұлттық өнерге бет бұрған жерлестер ұлттық рух атойлаған сәтте жеке мүддеге орын жоқ екенін айтты.Иә, ұрпақтан ұрпаққа аманат етіп жеткен асыл қазынаның бірі – домбыра қазақ халқы үшін қашанда киелі саналады. Ұлттың мәдениеті мен әдебиеті, толғамы терең тарихы осы музыкалық аспаппен үндесіп жатқандай. Расында, тарлан тарихпен үндесетін домбыра тілінде қазақтың қаншама сыры жатыр. Сондықтан, Мемлекет басшысы шілде айының бірінші жексенбісін Ұлттық домбыра күні деп белгілеп, барша қазақстандықтарды ұлттық мерекені тойлауға рұқсат берді. Бұл тойдың жалғасын Қаратау етегінде қоныс тепкен Құттықожа ауылындағы «Тау самалы» тынығу лагерінен де естідік.«Күмбірле, күміс домбыра» атты тақырыпта өрбіген кеш демалушыларға рухани азық сыйлады. Тынығушыларға киелі аспапты насихаттай отырып, өскелең ұрпаққа ұлттық құндылықтарды ұлықтау мақсатында өткен шараға өнерлі жастар ат салысты.Сонымен, балалардың асыға күткен концерттік бағдарламасы басталды. Алдымен, салтанатты шара қазақша бимен ашылды. Алғы сөз алған «Тау самалы» тынығу лагерінің директоры Болат Шерімбетов жас тынығушыларды мерекемен құттықтап, ізгі тілегін білдірді.Күмбірлеген күйлер шертілді. «Әлшекей» өнер мектебінің домбыра жетекшісі Гүлжазира, оқушылар және лагерь тынығушылары Құрманғазының күйі «Балбырауынды» нақышына келтіре орындады. «Жезкиік», Дәулеткерейдің күйі «Көріғұлы» және Абдулхамит Райымбергеновтың «Әлқисса» күйі көпшілікке тарту етілді.Кешті қорытындылаған Болат Шерімбетов өнерпаз балаларды марапаттап, қошемет көрсетті.Құндылығымыз артып, ел жүрегінен қоңыр күйімен орын таба білген домбырамыздың қашанда мәртебесі биік болып, әрбір қара шаңырақтың төрінен табылып, жас ұрпақтың бойына ұлттық рухты сіңіре берсін!Баршаңызды тағы да Ұлттық Домбыра күнімен құттықтай отырып, бақытты да баянды өмір, зор денсаулық, жемісті еңбек, шаңырақтарыңызға шаттық пен қуаныш, құт-береке тілеймін.Сондай-ақ шарада 100 домбырашы бір уақытта Құрманғазының күйі «Адай» мен «Балбырауын» шығармаларын орындап, аспаптың асқақ үнiн аспанға әуелеттi.&nbsp; Одан бөлек, әуелетiп ән де шырқалды.

Жаңақорғанда ұлттық домбыра күні аталып өтті

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Төрт түлікті тіршілігінің тірегі етіп, көшпенді өмірге бейімделген халқымыз сүтін сусын, етін азық, терісі мен жүнін киім, өзін көлік еткен. Оның ішінде қыл құйрықты жылқыға айрықша көңіл бөліп, молынан өсірген. Санына ғана емес, сапасына да мән беріп, тұқымын жақсартып отырған. Ертеңін ойлап, болашағына көрегендікпен көз жіберген бұрынғылар: «Үш бие бұлақ, екі бие ел асы, бір бие жоқтың қасы» деген тоқтамға келген. Сондағысы бие өсірудің ерекше қажетті екенін ескергені.&nbsp;Бүгінде Ақтан батыр ауылының тұрғыны Алпысбай Ойысбайұлы бұл қағиданы бұлжытпай орындап отыр. Қорада екі бие байлап, саумал сауып отыр. Өзімен қоса жақын-жуықтарын шипалы сусынмен қамтамасыз етіп келеді. Ол І-топтағы мүмкіндігі шектеулі жандар қатарында болғанына қарамастан таң атысынан, кеш батысына дейін тынбай еңбек етеді. Ұлдары Оралхан мен Қыдыржанға да жылқыны баптау тәсілдерін үйреткен.&nbsp;Оның айтуынша, ең алғашқы рет буын ауруынан 23 жасында соққы алып, құлаған. Қызылордада білікті дәрігерге көрініп, емделіп шыққан. Екі жылдан соң шаңырақ көтерген ол көп ұзамай тағы төсек тартады. Ұзақ ем алса да қол арбаға таңылады. Денсаулығын күйттеп жылқы еті мен қымыз ішіп, пайдасын түсінгесін оны бағуға ықылас қояды. Соның арқасында осы күні қолына кетпен ұстап, аулаға бау-бақша егумен де айналысады. үй іргесінде жүзім, шие, өрік ағаштары, болгар бұрышы, сәбіз, жуа, укроп, қызанақ пен қияр, тағы басқа да өнімдер көктеп тұр. Бұл күндері Алпысбай Рахмет Құдай қосқан жары Айгүлмен бірге екі қыз бен екі ұл тәрбиелеп отырған бақытты жан.<blockquote>– Қазір жылқының еті, сүті, майы, терісі, жал-құйрығы, тезегі бәрі тұрмыстық қажеттілікке жаратылуда. Бұрынғылар бие сүтін ашыту арқылы нәрлі тағам, қасиетті сусын ретінде тұтынған. Оның ашытылмаған түрін «саумал», ашытылғанын «қымыз» деп атаған. Жас балалар мен қарттар және науқас адамдар негізінен бие сүтін ашытпай, саумал күйінде пайдаланған. Ал сыйлы қонақтар мен құрметті адамдарға бабына келтіріп ашытып барып құйған. Қымызды сусын ретінде пайдаланудан бөлек, түрлі аурулардың алдын алу және сауықтыру үшін дәрумен ретінде де қолданғаны белгілі. Мысалы, толық ашытылмаған қымыз, саумал көксау, өкпе туберкулезі, кеңірдек қабыну, асқазан, ішек ауруларына, қан аздық, қан қоюлану, жоғары қан қысымы, қан тамырының қатаюы, түрлі бауыр, сүйек босау сияқты ауруларға ем-дом ретінде қолданылған. Соңғы жылдары ұмыт бола бастаған ұлттық дәстүр жаңғыра бастады. Соның нәтижесінде саумал мен қымызға сұраныс артып отыр. Маған Қазалы қаласы мен Жанқожа батыр тағы басқа да ауылдардан тұтынушылар жиі хабарласады, – дейді Алпысбай аға.</blockquote>Зерттеулерге сүйенсек, жылқы сүтінің қант құрамы 65% болып, сиыр сүтінен 13-15 есеге дейін жоғары болады. Ал жылқы сүтіндегі май қанықпаған, төмен молекулалы май қышқылдарынан құралған. Ол адам денесінің зат алмасуында маңызды рөл атқарады. Жылқы сүтінің ақуыз құрамы да жоғары, 20-ға жуық амин қышқылы болғандықтан, оны «ақуызды сүт» деп те атайды. Оның үстіне жылқы сүті адамды ажарландырып, ағзаны қорғайды.&nbsp;«Ешкі малдың ептісі, жылқы малдың тектісі» деген ұранды ұстанған кейіпкеріміз күзге дейін бие сауып, олар суалған соң үйірдегі жылқыларды соғымдыққа бордақылайды екен. Өмірге ерекше көзқараспен қарайтын Алпысбай Рахмет "алдыңа талап пен мақсат қойсаң алынбайтын асу жоқ" дейді. Ал біз оның дәмі тіл үйірер саумалынан дәм татып, еңбегіне береке тіледік.

Жылқы бағып, саумал сауған

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Қызылорда қаласы әкімінің орынбасары Жанмұрат Сейіловтың төрағалығымен адамдарды заңсыз әкетуге, әкелуге және сатуға қарсы күрес мәселелері жөніндегі қалалық комиссия отырысы өтті.Комиссияның негізгі міндеттері адамдарды заңсыз әкетуге, әкелуге және сатуға қарсы күрес саласында мүдделі мемлекеттік органдардың өзара іс-қимылының тиімділігін арттыру және адамдарды заңсыз әкетудің, әкелудің және сатудың құрбандарын қорғау және оларға көмек көрсету жөнінде ұсыныстар мен ұсынымдарды әзірлеу болып табылады.Осыған сәйкес, қала әкімдігімен «Адам саудасына байланысты қылмыстардың профилактикасы, алдын алу және оларға қарсы күрес жөніндегі 2021-2023 жылдарға арналған іс-шаралар жоспары» бекітіліп, құқық қорғау органдары, денсаулық, білім, әлеуметтік қорғау, еңбек басқармалары және үкіметтік емес ұйымдармен бірлесіп жұмыстар атқарылуда.Осы ретте отырыста адам саудасы құрбандарына сапалы медициналық, психологиялық көмекті көрсетуді ұйымдастыру және адам ағзалары мен тіндерін алу мәселелері бойынша денсаулық сақтау саласы қызметкерлері арасында профилактикалық жұмыстар жүргізу, адам саудасына қарсы күрес бойынша құзыретті органдардың қызметін бұқаралық ақпарат құралдарында жариялау, адам саудасына, оның ішінде балаларды саудалауға қарсы іс-қимыл жасауға бағытталған ақпараттық-насихат, түсіндірме іс-шараларын тұрғындар арасында ұйымдастыру және кәмелетке толмағандардың еңбегін пайдаланудың алдын алу мақсатында өмірлік қиын жағдайда қалған отбасылармен жүргізілген жұмыстар қаралды.Жиын барысында кеңес төрағасымен қаралып отырған мәселердің өзектілігіне байланысты жауапты сала басшыларына нақты тапсырмалар кешені берілді.

Қызылордада адамдарды заңсыз әкетуге, әкелуге және сатуға қарсы күрес мәселелері талқыланды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Қызылорда қаласының әкімі Асыбек Шаменовтың төрағалағымен өткен құқық бұзушылық профилактикасы жөніндегі ведомствоаралық комиссия отырысында сервистік полиция жобасы бойынша атқарылған жұмыстар, жол қауіпсіздігі мәселелері талқыланды.Күн тәртібіндегі тақырыптар бойынша қалалық полиция басқармасы бастығының бірінші орынбасары Нұрлыбек Қордабаев баяндама жасады. &nbsp;Бүгінде сервистік полиция жобасы қылмыспен күресте жергілікті атқарушы органдармен, халықпен, қоғам өкілдерімен бірігіп қоғамдық қауіпсіздік проблемаларын анықтауда және шешуде ауқымды жұмыстарды атқарып келді. Жобадағы бағыттарға сәйкес, жыл басынан бері орын алған жайттарға байланысты жедел ақпараттар жинақталып, талдаулар жасалынып, оның шешілу жолында нақты шаралар жүзеге асырылды. Нәтижесінде, сервистік полиция өзінің тиімділігін дәлелдеді. Енді осы жобаны жүйелі түрде іске асыру мен ауқымын кеңейту қажет. Қала әкімі Асылбек Өмірбекұлы тиісті сала басшылығына аталған жұмыстарды жандандыруды тапсырды.&nbsp;&nbsp; Полицияның танымалдығын арттыру мақсатында барлық аймақтарда, әрбір елді-мекендерде «Учаске» іс-шарасы өткізілуде. Дегенмен, тұрғындардың басым бөлігінен аумақтық учаскелік полиция инспекторын танымайтындығы, ешқандай байланыстың жоқ екендігі жөнінде арыз-шағымдар түсуде. Осы мәселеге орай, шаһар басшысы полиция басқармасы бастығының орынбасары Нұрлыбек Құрбанәліұлына ескерту жасап, тұрғындармен кері байланыс орнатуда жоспарлы шараларды қолға алуды міндеттеді.&nbsp;Соңғы уақыттары қала көлемінде жол-көлік оқиғаларының орын алуы жиілеп, салдарынан жарақаттанып, қаза болғандардың саны артты. Жыл басынан бергі 5 айдың ішінде 75 жол-көлік оқиғасы тіркеліп, 80 адам түрлі дәрежеде дене жарақаттарымен ауруханаға түссе, 9 адам көз жұмған. Бұл статистика өткен жылмен салыстырғанда 8,6 пайызға артқандығын көрсетеді. Ахуалдың күрделілігіне орай, қала әкімі полция қызметкерлеріне қырағылық таныту, профилактикалық шараларды күнделікті жүргізу жүктеді.

Қызылордада құқық бұзушылық профилактикасы жөніндегі ведомствоаралық комиссия отырысы өтті

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a>&nbsp; Бүгін Парламент палаталарының бірлескен отырысы өтіп, онда сегізінші сайланған Парламенттің бірінші сессиясы ресми түрде жабылды.Депутаттар биылғы 1 қыркүйекке дейін парламенттік каникул деп жарияланатыны туралы арнайы қаулы қабылдады. &nbsp;<blockquote>«Бүгін біз сегізінші сайланған Қазақстан Республикасы Парламентінің бірінші сессиясының жұмысын аяқтап, қорытындылап отырмыз. Атқарған қызметіміздің нәтижесін дәстүр бойынша түйіндеп, болашаққа жоспарымызды нақтылап алуымыз қажет. Былтыр Қазақстан халқы бүкілхалықтық референдумда Президент реформаларын қолдады. Еліміздің жаңарған Конституциясы бүкіл мемлекеттік жүйе бойынша ауқымды өзгерістерге жол ашты. Суперпрезиденттік жүйеден президенттік республика үлгісіне көштік. Парламенттің рөлі мен мәртебесі күшейді. Ел басқару ісіне халықтың атсалысу белсенділігі арта түсті. Азаматтардың құқығын қорғаудың конституциялық тетіктері нығайтылды. Сенат пен Мәжіліс депутаттарын сайлау елдегі саяси жаңғырудың шешуші кезеңіне айналды. Заң шығарушы орган толығымен қайта құрылды», - деді Мәжіліс төрағасы Ерлан Қошанов.</blockquote>Осы орайда палата спикері Сенаттың құрылымы өзгергенін еске салды. Қазақстан халқы Ассамблеясы Сенатта өз мандаттарын алды.<blockquote>«Мәжіліске алғаш рет 6 саяси партия сайланды. Осыған дейін ұзақ уақыт бойы оппозицияда болған партия Парламентке өтті. Бұл жолғы сайланым Қазақстан тарихындағы ең көп партиялы Парламент болып отыр. Мәжіліс түрлі көзқарастар мен саяси күштер тоғысқан алаңға айналды. Халық қалаулыларының жаңа толқыны келді. Мәжіліс құрамы ұзақ жылдан бері алғаш рет бірмандатты округтен сайланған, шынайы әрі тартысты бәсекеде озып шыққан депутаттармен толықты. Сонымен қатар әйелдер мен ерекше қажеттілігі бар адамдардың және жастардың қатары көбейді. Сегізінші сайланымды басқа шақырылымдарға қарағанда «ең жас Парламент» деп атауға болады. Жасы әлі 35-ке толмаған 13 депутат Қазақстан жастары атынан өкілдік етуде. Бүгінгі таңда жаңарған Парламент – саяси мәдениеті жоғары, беделді халық қалаулыларынан құралған», - деді Мәжіліс төрағасы.</blockquote>Е.Қошановтың айтуынша, бірінші сессия небәрі 100 күнге созылды.<blockquote>«Қысқа болғанымен, атқарылған міндеттер бойынша бұл сессияның жұмысы өте маңызды әрі мазмұнды болды. Сессияның ашылуында Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев қызметіміздің негізгі бағыттарын айқындап берді. Олар іс жүзінде жүзеге асырылып, Парламентте қаралған заң жобаларының негізіне айналды. Бұл сессия барысында палаталардың 3 бірлескен отырысы болды. Сенаттың 12 және Мәжілістің 15 жалпы отырысы өтті. Онда 120-дан астам мәселе қаралды. Парламенттің қарауында 82 заң жобасы болды, соның ішінде 25 заң қабылданып, 13 заңға Президент қол қойды. Қазіргі сайланымның басты ерекшелігі – көптеген маңызды заң жобаларының депутаттардың бастамасымен әзірленуі. Депутаттар бастамашы болған заң жобаларына сайлаушылардың талап-тілегі, мұң-мұқтажы, ел Президентінің тапсырмалары арқау болды», - деді Е. Қошанов.</blockquote>Қос палата отырысына Сенат төрағасы Мәулен Әшімбаев, Мәжіліс төрағасы Ерлан Қошанов, Үкімет басшысы Әлихан Смайылов, Мемлекеттік кеңесші Ерлан Қарин, Үкімет мүшелері <a href="https://www.inform.kz/kz/parlament-palatalarynyn-birlesken-otyrysy-bastaldy_a4084573">қатысты.</a>

Парламент депутаттары каникулға кетті

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Осы жылдың маусым айының 30-ы күні көктемгі мерзімді әскерге шақыру науқаны аяқталады. Осыған сәйкес, 700-ден астам қызылордалық ер-азамат еліміздің ҚР Қарулы күштерінде және басқа да әскери құрылымдарында Отан алдындағы борышын өтеуге жіберіледі. Бұл туралы Өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен брифингте &nbsp;Қызылорда облысының Қорғаныс істері жөніндегі департаментінің жасақтау басқармасының бастығы, департамент бастығының орынбасары, подполковник Жасұлан Шанкұлов хабарлады.<blockquote>«Сыр елінің азаматтарын көктемгі мерзімді әскерге шақыру жұмыстары &nbsp;күні ертең аяқталатын болады. Қазіргі таңда азаматтарды әскери қызметке жіберу жұмыстары белсенді түрде жүргізілуде. Оның ішінде азаматтарды медициналық және психологиялық тексерістерден толықтай өткізіп, іріктеудеміз. Ерекше айта кететін жәйт, Отан алдында өз борышын өтеп келген азаматтар жоғары оқу орындарына ақысыз, ҰБТ тапсырусыз түсе алады. Бұл ретте үздіктердің үздігі атанған сарбаздар жоғары оқу орындарында тегін білім алатын болады. Бұдан бөлек, әскерге дейінгі несиесі бар азаматтардың берешегі 13 ай көлемінде уақытша тоқтатылатын болады», - деді Жасұлан Шанкұлов.&nbsp;</blockquote>

Көктемгі мерзімді әскерге шақыру науқаны аяқталды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a>&nbsp;Қазгидромет Қазақстан аймақтарында 2023 жылғы 30 маусымда болатын қауіпті метеорологиялық құбылыстарға болжау консультациясын жариялады.ҚР аумағының басым бөлігі атмосфералық фронтальды бөлімдердің ықпалында болады, осыған байланысты найзағайлы жаңбыр сақталады. Тек оңтүстікте, солтүстік-батыста, республиканың орталығында күн райы жауын-шашынсыз болады. Елдің басым бөлігінде жел күшейіп, елдің солтүстік-шығысында, шығысында - бұршақ, Қазақстанның солтүстігінде, шығысында түнде және таңертең - тұман, оңтүстік-батысында – күндіз шаңды дауыл сақталады.Түркістан, Маңғыстау, Жамбыл облыстарының басым бөлігінде, Ақтөбе облысының оңтүстігінде, оңтүстік-шығысында, Қызылорда облысының батысында, шығысында, Қарағанды, Жетісу, Ұлытау облыстарының оңтүстігінде, Атырау облысының шығысында, оңтүстігінде төтенше өрт қаупі сақталуда, Жетісу облысының солтүстік-батысында, Қостанай облысының оңтүстігінде төтенше өрт қаупі күтілуде.Қызылорда облысының орталығында жоғары өрт қаупі сақталады.

Ауа райы: Найзағай ойнап, жаңбыр жауады

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Жақында медицина ғылымдарының докторы, академик Төрегелді Шарманов кез келген қауіпті індеттің ең басты емі сабыр екенін айтты. «Індетпен күресу нәтижелі болу үшін ең әуелі адамға сабыр, төзім керек. Өйткені дәл осы кеселдің психологиялық салдары – өте ауыр» дейді ғалым отандық басылымға берген сұхбатында. Расында ел арасындағы дау мен дақпырттың, қорқыныш пен қауіптің үмітті үрей жеңуінен болғаны анық. «Ауырып қаламын-ау» деген ой, «енді не болады» деген күдіктің өзі дертті жұқтырғаннан бетер екені белгілі. Осы орайда пандемия кезіндегі психологиялық көңіл-күй тақырыбында БҰҰ-ның ұлттық тренері, психолог Жұлдыз Төрәліқызымен әңгімелестік. &nbsp;‒ Қазір қоғамда қауіпті індет жайлы "қорқынышты" ақпарат көп. Бұл тұрғындардың психологиясына едәуір деңгейде әсер ететіні сөзсіз. Мұндай қарбалас жағдайда жағымсыз ой мен күмәннан қалай арылуға болады? Үрейді сабырға жеңдірудің жолдары қандай?‒ Қазіргі төтенше жағдай кезеңінде үрей, паника, мазасыздық, қорқыныш сынды эмоциялардың көбірек белең алып кеткені рас. Алайда бұл қалыпты құбылыс. Себебі біздің &nbsp;әрбір іс-әрекетіміз миға берілетін сигналға тікелей байланысты. Ал, &nbsp;біздің ерте ми, &nbsp;яғни рептильді ми алдымен қорғаныш пен қауіпсіздік мәселесіне жауап береді. Мұндай жағдайда не істеу керек? Ең тиімдісі, кез келген адам жасай алатын тәсіл, &nbsp;су техникасы және өте әмбебап тыныс алу техникалары қай уақытта болмасын қозу деңгейін төмендетіп, ширығуды азайтуға мүмкіндік береді.‒ Не себепті адамдар жақсы жаңалыққа қарағанда жағымсыз ақпаратты тез қабылдайды?‒ Алдымен қазір айналамызда қандай ақпараттың көп екеніне назар аударайықшы. Әрине негатив көп. Ал, бұл негатив немесе жаман жаңалықтарды кім тез қабылдайды? Көбіне айналысатын белгілі ісі жоқ адамдар негативті өзіне сіңіріп, өзгелерге таратады. Белгілі бір дәрежеде өздеріне осы арқылы қанағаттану сезімін алады. Жалпы, адамдардың қалыптасу деңгейінде біреудің соңынан еру, біреуге бағыну қалыпты дүние. Бұл ‒ &nbsp;жалпы тірі ағзаларға тән. Күштіге бағыну мәселесі. Осы орайда "тобыр эффектісі" деген ұғымды атап өтуге болады. Яғни, бір жаңалықтың не белгілі бір нәрсенің артынан біліп-білмей еріп кету. Сонымен қатар, екінші себеп, бүгінгі күні БАҚ немесе әлеуметтік желілерде позитивтен көрі негатив көп. Бұл да өз кезегінде кері әсерін тигізбей қоймайды.‒ Позитивті ойдың арқасында иммунитеттің күшейетіні рас. Күні бойы көтеріңкі көңіл-күйді қалыптастыру үшін не істеу керек?‒ Ия дұрыс айтасыз, біздің физикалық денсаулығымыз психикалық денсаулықпен тікелей байланысты. Сол себепті &nbsp;көңіл-күйдің дұрыстығы, стресске төзімділік ол міндетті түрде иммунитетке, яғни физикалық иммунитетке әсер етеді. Қазіргі кезеңде көпшіліктің көңіл-күйі құбылмалы. Бұл да қалыпты құбылыс. Сол себепті, алдымен байбалам салмай тұрып, дәл қазіргі сәтте айналысатын іс табу &nbsp;бірден-бір көмекші бола алады. Ол іс сізге рухани азық бере алса, тіпті керемет. Егер өзіңізге сүйікті іс таба алмаған жағдайда, басқаларға қамқорлық көрсету жұмыстарымен айналысу, саламатты өмір салтын ұстану, жақындарыңызға қамқор болу, бүгінгі күннің өтпелі екеніне сену және ең бақытты, көңілді сәтті еске түсіріп визуализация жасау көңіл-күйді қалыпты ұстап тұруға көмектеседі.‒ Кішкентай балалардың санасында індет жайлы қорқыныш орнамас үшін қазіргі жағдайды қалай түсіндірген дұрыс? Жалпы отбасындағы жайлылық тұрақты болу үшін ата-ана не істеу керек?‒ Кішкентай балалар кез келген жағдайды дәл ересектер сияқты қабылдамайды. Егер &nbsp;осы карантин кезіндегі қорқынышты алатын болсақ, бұл жерде ата-аналарының адекватты болуы өте маңызды. Себебі бала не көреді, не естиді соны жасайды. Егер балаңыздың жүрегіне негізсіз қорқыныш дәнін еккіңіз келмесе, олардың бос уақытының қызықты өтуіне уақытыңызды арнаңыз. Қазіргі кезде тегін отбасылық марафондар бар, балаңызбен бірге қатысып көруге болады. Бұл өз кезегінде баланың ойын жақсылыққа, сенімге итермелеуге көмектеседі. Балалардың позитивті жаңалықтармен сусындауына назар аудару маңызды. Егер қорқыныш, үрей пайда болған жағдайда, &nbsp;не болғанын сұрап, дұрыс түсіндіру, ақпарат беру қажет. Отбасындағы тұрақтылық ерлі-зайыптылардың екеуіне де тікелей байланысты. Жанұяны еш стрессіз ұстап қалу үшін екеуіне де бірдей күш жұмсауға тура келеді. Бастысы, түсіністікке келу және истерикаға, байбаламға салмай дұрыс сұрақтармен бір шешімге келу жолдарын қарастырған жөн. Қатты ашу қысып тұрса, алдымен тәтті, жылылау су ішіп, &nbsp;тыныс алу техникаларын орындап, &nbsp;бойыңызда қозу деңгейі жоқ екенін байқағаннан кейін әңгімелескен дұрыс. Себебі ашу дұшпан және осының әсерінен өкінішке ұрындырар дүниелер орын алуы мүмкін …‒ Бірнеше жыл бұрын Жастар ресурстық орталығы ұйымдастырған вебинар барысына тоқталып өтсеңіз…‒ Вебинар "Covid 19: психологиялық қолдау мен күйзелістен сақтанудың жолдары" тақырыбында облыстың жастарын карантин кезінде қолдау және қажетті, маңызды сұрақтарына жауап беру мақсатында еркін форматта ұйымдастырылды. Шараға Қызылорда, Байқоңыр қалалары және аудан жастары қатысты. Вебинар барысында әртүрлі сұрақтар қойылды. Дегенмен басымдық үрей мен қорқынышты жеңу жолдары, отбасындағы тұрақтылық жағдайларына берілді. Еркін форматта болған соң &nbsp;жасөспірімдер жеке өміріне қатысты сұрақтарға да жауап алды. Ақысыз өткізілген вебинар жастардың сұрақтарын қанағаттандыра отырып, өз ойларымен бөлісуге мүмкіндік берді.‒ Сұхбаттасқаныңызға рақмет!

Жұлдыз Төрәліқызы: Негативке бос адам ғана әуес келеді

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Бақытжан Сапарғалиұлы Қызылорда қаласында дүниеге келген. Қ.Мұхамеджанов атындағы № 1 мектеп-гимназияның түлегі. М.Мәметова атындағы Қызылорда педагогикалық жоғары колледжінде ағылшын тілі мамандығы, «Ақмешіт» институтында мұнай-газ ісі мамандығы, Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінде орыс тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі мамандығында білім алған.Бүгінде Абылайхан атындағы №140 қазақ орта мектебінде директордың тәрбие ісі жөніндегі орынбасары қызметін атқарады. «Волонтерлар фронт офисінің» sabaqtastyq бағытының үйлестірушісі.– Білуімізше мектепте директордың тәрбие ісі жөніндегі орынбасарысыз…– Иә, қазіргі таңда Абылай хан атындағы № 140 мектепте директордың тәрбие ісі жөніндегі орынбасары қызметін атқарамын. 2010 жылы М.Мәметова атындағы педагогикалық колледжді тәмамдадым. Шынымды айтсам, колледжді бітіре сала мұғалім болуға асықпадым. Себебі мұғалім тек білім ғана емес әр балаға тәлім-тәрбие беріп, ақыл айта білу керек. Ал мен нендей ақыл айтамын, қандай тәрбие беремін &nbsp;деп ойладым. Осылайша ақыл-ойымды толықтырып, жоғарғы оқу орнымды бітіріп, мектепке тек 2017 жылы тәлімгер ретінде қабылдандым.– &nbsp;Біршама жетістігіңіз бар. Алған марапат пен алғыс хаттарыңыз да көп. Сіз үшін марапат маңызды ма?‒ Мен үшін марапаттың маңызы жоқ. Осы уақытқа дейін алған алғыс хаттарым жетерлік. Қай кезде де айтатыным, халықтың марапатына бөленіп, елдің алғысын алғаннан артығы жоқ. Себебі айналаң немен айналысып жүргеніңді және қаншалықты дұрыс екеніңді біледі, оң бағасын береді. Дегенмен пендешілікке салынып, елеп берген алғыс хатқа марқайып қаламыз. Оны тек келесі бір белесті бағындыруға мотивация ретінде қабылдаймын.– Ағылшын тілінен білім алдыңыз. Бүгінде тіл үйренгісі келетін жастар көп. Тілді үйренудің оңай әрі тиімді жолы қандай?– Тіл үйренудің оңай әрі тиімді жолы ‒ мектепте мұғалімнің берген тегін білімін толық игеру. Көбі дер кезінде оқымай, кейін сан соғып қалады. Қазіргі таңда қайда, қай жұмыс орны болмасын, ағылшын тілін жетік меңгеруді талап етеді. Сол себепті мектеп қабырғасында ден қойып оқыған жөн. Ағылшын тілін үйрететін курстардың көп екенін білесіздер. Бастысы, тіл үйренуге деген ынта болса жеткілікті.– &nbsp;Бала тәрбиесі жөнінде жиі айтылады. Ата-ана балаға жеткілікті түрде тәрбие беріп жүр ме? Тәрбиелі, патриот азамат тәрбиелеу үшін не істеуге болады?– Бүгінгі күні бала үш жақты тәрбие алады дер едім. Ол ата-ана, мектеп, әлеуметтік желі тәрбиесі. Өзім ата-ана болғасын бұл сұрақ мені де мазалайды. Біз баланың киімі бүтін, тамағы тоқ болсын деп бар уақытымызды жұмысқа бөлеміз. Материалдық сұранысын қанағаттандырсақ, екінші жағы ақсап жатады. Бала ең әуелгі тәрбиені отбасынан алу қажет. Бала біздің айнамыз іспеттес қой, біз &nbsp;не істесек, соны қайталайды. Яғни бала тәрбиелі болу үшін ата-ана өзін түзеу қажет.– Осы уақытқа дейін мұғалімдерге көңіл толмаушылық орын алды. Оқушылар қашықтан оқытыла бастағаннан кейін ата-ана мұғалімнің қадірін түсінді. Енді оқу маусымын қайта қашықтан бастағалы жатырмыз. Осыған дайынбыз ба?– Жаңа оқу жылы қашықтан оқытумен басталады. Өткен жолғы қателіктер мен кемшіліктерді ескере отырып, пысықталып жатыр. Дайын емеспіз деп бейқам отыруға болмайды. Қолдағы бар ресурстарды толыққанды пайдаланамыз. Осы ретте ата-ана мен мұғалім бірлесе жұмыс істеп, түсіністік танытады деп сенемін.– &nbsp;Мұғалімдердің жұмысы көбейді. WhatsApp арқылы әр ата-анамен тілдесіп, әр оқушыны қадағалайды. «Келесі жолы мынаны қайталамау керек» деген нәрселер болды ма?– &nbsp;Ауыз толтырып жұмыс көбейді деп айтуға келе қоймайды. Мұғалім өзі жан-жақты, сондықтан түрлі платформаларды пайдалана отырып білім берді. Өзім видеоредакторлар арқылы жұмыс істеуді меңгердім. Өзіңіз айтқандай, ата-анамен күнделікті тілдесіп отырдық, кем тұстарды бірге ақылдасып, жөндедік десем болады.– &nbsp;Тіл мәселесі қашанда өзекті. Қарапайым мысал келтірейікші, жастар бір-бірімен хабарлама арқылы тілдескеннің өзінде «қ», «ұ», «ң» әріптерін пайдалалануы екіталай. Баяндама оқыған басшылардың да қазақ тілінде бастағанын көрсек қуанамыз. Сіздіңше қазақ тілінің мәртебесін қайтсек көтереміз?– Тілі жоғалған ұлттың өзі де жоғалады деген. Тіл мен үшін қастерлі, құдіретті. Тіл мәртебесі – ел мәртебесі. Демек тіліміздің болашағына ел болып атсалысуымыз қажет. Қазір жастардан мекен-жайын сұрасаңыз, “Абая 101” немесе “Сейфуллина 50” деп жауап береді. Хәкім Абайды Абая деу қаншалықты дұрыс? Міне, осындай олқылықтарды қоғам жөндеу қажет. Біздің ана тіліміз өте көркем, әдемі тілдердің бірі ғой. Бірақ осы күні теледидардан түспейтін түрлі өнер иелері жергілікті диалектпен сөйлеп, кері әсер етуде. Ал оларды көретін, еліктейтін жастар соларды қайталайды. Ұлттық арнадан, бірінші арнадан айтылатын әр сөз сүзгіден өту қажет емес пе? Осындай тұстарды ескерсек, бәрі жақсы болады деп ойлаймын.– Әлеуметтік желіде белсендісіз. Күніне қанша уақытыңызды бөлесіз?– Әлеуметтік желіге қажетті ақпарат алуға, өзімнің керек деген дүниелеріммен бөлісуге кіремін. Әлеуметтік желі арқылы көптеген азаматтармен таныстым. Нақты қанша уақыт екенін білмеймін бірақ көп уақытымды алатынын мойындаймын. Тағылымды дүниелерді оқып, соны өзгемен бөліскенді ұнатамын. Кей сәттері іштегі шердің бәрін де ақтарамын. Қоғамда туып жатқан мәселелерді талқылауға атсалысамын. Өз ойымды ортаға сала отырып, өзгенің де ойымен санасамын.– Жазбаларыңыздан шығармашылықтан алыс емес екеніңізді байқаймыз. Өлең шығарасыз ба?– Арасында қалам алып шимақтаған болатынымыз бар. Мектеп қабырғасында жүргенде «Ақындықтың ауылы алыс десек те, Ақын жанды ұлың бар деп есепте» &nbsp;деп жазғаным есіме түсіп отыр. Мүмкін сол мектептегі ұстаздарымның мықтылығы осы қырымды ашқан шығар. Өзім кіші жүз кетенің баласы болғасын қанда да бар ғой деймін. Осы күні шабытты ұлымнан аламын. Есімін Шерхан деп Шерхан Мұртаза ағамыздың құрметіне өзім қойғанмын. Шүкір сол бала ақылды болып өсіп келеді.– Мұғалім қалай ерікті болды? Сіздіңше ерікті болудың мақсаты қандай?– Әдеттегідей әлеуметтік желіде отырып, облыстық Жастар ресурстық орталығы парақшасынан еріктілер штабы құрылып, 7 бағыт бойынша қатарлары толықтырылып жатқанын көріп тіркелдім. Алғашқы жиналысына ұлымды ертіп барғаным есімде. Волонтерлік жұмыстың ауқымы өте кең, ал ең басты мақсаты ақысыз көмек беру, пайда алып келу деп ойлаймын.– Сабақтастық бағытында жетекшісіз. Қандай жұмыстар атқарылуда?– &nbsp;Жақында еріктілер штабы атауы «Волонтерлер фронт-офисі» болып өзгеріп, мен Сабақтастық бағытының жетекшісі болып бекітілдім. Бұған дейін бұл бағытқа Болатбек Айтбенбетов жетекшілік еткен болатын. Атқарылған жұмыстар жетерлік. &nbsp;Соңғыларының бірі Саулық бағытымен бірігіп, «Донор бол» акциясын өткіздік. Бұл акция екі мақсатта ұйымдастырылды. Біріншіден, қан орталығының қан қорын көбейту, екіншіден қайырымдылыққа түскен қаражатқа көп балалы отбасыларға азық-түлікпен көмек көрсету.– Жақында еріктілер атқарылған жұмыстарын саралап, алты айға жоспар құрды. Маңыздысына тоқталсаңыз…– Алдағы жарты жылдыққа жоспар құрылды. Айта кететін жайт, жоспарланған &nbsp;көп шаралар төтенше жағдайға байланысты іске аспай қалды. Дегенмен тың дүниелер, қызықты ұсыныстар болды. Алдағы уақытта барлығына куә боласыздар деп ойлаймын. Біздің негізгі ой волонтерлік қозғалысты келер жылда да жалғастыру. Сондықтан қатарымызды көбейтіп жатырмыз. Қосыламын деген достарға әрдайым ашықпыз.– Апта сайын сенбі-жексенбі күндері ТЖД-мен бірлесіп рейд ұйымдастырасыздар. Нәтиже қандай? Суға шомылушылар саны азайды &nbsp;ма?– Суға түсу маусымы басталғалы суға кету фактілері тіркеліп, қайғылы жағдайға әкеліп жатыр. Біздің мақсат ‒ осының алдын алу. Рейдтік шаралар Қызылорда облысының төтенше жағдай департаменті, Қызылорда облысы бойынша экология департаменті қызметкерлерімен бірлесе атқарылуда. Нәтиже бар, ПМК 29 деп аталатын су айдындарындағы суға түсушілер саны едәуір азайды. «Сақтансаң сақтаймын» демекші, қала тұрғындарын сақтық шараларын бұзбауға шақырамын.– Республикалық «Мың алғыс» акциясына Сыр өңірінің еріктілері де атсалысты. Айтыңызшы, облыстағы бұл шара қалай жүзеге асты, кімдер атсалысты?– Қазақстан халқы Ассамблеясының бастамасымен өткен бұл акцияда 60 медицина қызметкерінің отбасына азық-түлік, мерекелік себет және құрбандыққа шалынған мал еттері таратылды. Бұл акцияға Сыр волонтерлары, фронт-офис волонтерлер және автоволонтерлер атсалысты. «Достық» үйінен тиелген азық-түліктерді мекен-жайға дейін жеткізуді толықтай волонтерлер атқарды. Қолында қомақты қаржысы болмаса да медицина қызметкерлеріне деген алғыстарын волонтерлер осылай да жеткізуге болатынын көрсетті деп ойлаймын. Дәрігерлердің еңбегі ұшан теңіз, алғыстың барлық түріне лайықты деп білемін.– &nbsp;Бір жазбаңызда «Шын досың қайсы» депсіз. Жауабын таптыңыз ба? Жалпы досқа сенесіз бе?– Біз осы күні достықтың парқына жетпей жүргендейміз. Бір-екі көріп дидарласқанға дос деп айта салатын болғанбыз. Досқа әрине сенемін, қасымнан табылар достарым да бар. Осы жазбамнан кейін сыйлайтын бір ағам хабарласып, осы тақырыпта ұзақ сөйлестік. Кейіннен «менімен жүр шын досымды көрсетейін» деп Шымкентке апарып, досымен таныстырған. Екеуінің арасындағы достыққа ешқашан сызат түспейтінін байқап, нағыз достың қалай боларын сезгенмін.– Көбіне қандай кітап оқу керегі туралы кеңес беріп отырасыз. Бір айда қанша кітап оқисыз? Қай жазушының кітабы жаныңызға жақын?– “Кітап оқығандар компьютер қарағандарды басқарады” дегенді естіп едім. Әрбір оқыған кітап оқырманға жаңа білім береді. Мен қатты шаршасам кітап оқимын. Кітапты оқи отырып сюжетті елестетіп отырамын, кейіпкерлердің қасында жүргендей боламын. Электронды кітаптарды оқи алмаймын, ол керісінше шаршатады. Бір айда бір кітаптан артық оқуға мүмкіндік болмай жүр. Соңғы оқыған Бауыржан Момышұлының «Ұшқан ұя» кітабы қатты әсерлендірді. Тәрбиелік мәні мол кітап дер едім. Қазақ жазушыларының барлығын оқуға ұсыныс беремін. Абайдан артық жазған ешкім жоқ, әр сөзін өмірмен ұштастыруға болады. Сондықтан жаныма Абай жақын.– Сұхбатыңызға рақмет!

Бақытжан Сапарғалиұлы: Халық алғысынан артығы жоқ

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Дәурен Жолдыбек – сырбойылық жас, «Болашақ» бағдарламасының түлегі, Ұлыбританиядағы Norwich Business School магистрі, «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» Акционерлік Қоғамы және Ұлттық банкте қызмет еткен, қаржыгер сарапшы:Әлемдік ахуалдың салдарынан ел экономикасы да, халықтың әлеуметік жағдайы да төмендеді. Ал статистика көрсеткіші ел экономикасында өсім байқалатынына сендіруде. Мұның қаншалықты рас екенін, алдағы уақытта экономикамызда қандай өзгерістер болатыны жайында белгілі экономист Дәурен Жолдыбекпен әңгімелескен едік.– Еліміздегі жас отбасыларға, ата-аналарға қаржылық сауаттылығын арттыру үшін қандай пайдалы кеңес берер едіңіз?– Әр отбасы өз қаржысын үнемдеу үшін ең бастысы сауатты болу керек. Неге десеңіз, қазір қаржы алаяқтарының түрі көбейді. Олардың құйтұрқы әрекетіне төтеп беруде сауатты болудың маңызы жоғары. Мысалы, Оңтүстік Қазақстан аумағында белең алған «Индиго-24» деген қаржы компаниясы 1 млн берсең, 5 айдан соң 2 млн аласың деп халықты тақырға отырғызған. Осы тұста әр адам ескеруі керек нәрсе, еліміздегі қай қаржы ұйымы болса да, 50 пайыздан жоғары өсім бере алмайды. Беремін десе де сенбеу қажет. Өйткені еліміздегі екінші деңгейлі банктердің тұтынушылық несиеге үстемақысы 30 пайыз. Яғни біздің банктер осы үстемақымен күн көруде. Нарықтық қатынасты ел болғандықтан біздегі барлық тұрғындардың қаржылық сауаттылығы қалыпты деңгейде болу керек. Біздің халық көбінесе қаржылық сауаттылықтың аздығынан несие рәсімдеу кезінде, басқа да қаржылық шарттар жасағанда олқылықтар жібереді. Сондықтан барлық ата-ана үйінде балаларына ақшаның қадірін, ысырапсыздыққа жол бермеуді, оны тиімді жұмсауды толықтай айтып отыру керек. Егер қаржылық сауаттылығы жоғары болса, ел тұрғындарының басында проблемалық несие мәселесі деген болмас еді.– Теңгенің құнсыздануы мұнай бағасына тәуелді. Бұдан бөлек, теңгенің әлсіреуіне әсер ететін қандай факторлар бар?– Мұнай бағасының көтеріліп түсуі әлемдік экономикаға қатты әсер етпейді. Мысалы, Сыр өңірінің экономикасы да әрқилы. Тек ғана мұнайы тапшы елдерге әсер етеді. Мысалы, мұнай бағасы түссе, мұнайды импорттайтын Еуропа, Қытай, Үндістан бұдан тек пайда көреді. Ал мұнайды шығарушы Қазақстан, Ресей, Таяу Шығыс елдерінің экономикасы, валютасы құнсызданады. Яғни бұл елдердің экономикасының шикізатқа тәуелді деген сөз. Сондықтан мұнай бағасы түссе, теңгенің құнсыздануы заңдылық. Мұнайға деген тәуелділіктен арылмайынша, теңгенің құнын арттыра алмаймыз.– Ұлттық банктің теңгені еркін айналымға жібермеуінің себебі неде?– Себебі, Н.Назарбаевтың өзі: «Еркін айналымға жіберуіміз керек, себебі теңгемізді ұстап тұру үшін 28 миллиард доллар жұмсалды» деген болатын. Ал 28 миллиард доллар аз қаражат емес. Салыстырмалы түрде айтар болсақ, «ЭКСПО-2017» көрмесінің өзіне 3,5 миллиард доллар жұмсалған. Ал сол көрмені өткізу үшін біз әлеуметтік бағыттағы қаншама шығындарды тежедік. Сондағы қаржы – 3,5 миллиард доллар. Ал теңгемізді 1-2 жылдың көлемінде ұстап тұру үшін кеткен қаражат – 28 миллиард доллар. Ол ақшаға қаншама әлеуметтік жобаларды шешуге болатын еді.– Қазіргідей тұрақсыз уақытта ақшаны қай валютада сақтаған жөн?– Ақшаны төрт валютада сақтаған абзал. Атап айтар болсақ, АҚШ доллары, евро, теңге, юань. Неге бір ғана валюта емес деген сұрақ туындайды. Себебі, барлық валютаның бірден құлдырауы мүмкін емес. Бір валюта екінші бір валютаға құнсыздануы мүмкін. Мысалы, теңгенің АҚШ долларына деген сияқты. Сол кезде сіздің теңге әлсіреген жағдайда, өзге валютадағы қаржыңыз арқылы оның орнын толықтыра аласыз. Ал кәсіпкер болсаңыз, қай елдің тауарымен жұмыс жасасаңыз, сол елдің валютасында сақтаған абзал. Қазір халықтың банкте ақша жинауға деген ықыласы артқан. Мәселен ҚР банктерінде халықтың жинаған 10.400.000.000.000 теңге ақшасы депозитте жатыр. Қысқасы 10,4 триллион теңге. Сол ақшаның: Халық банкте – 33.4%, Каспий банкте – 18.1%, Жилстройда – 9%, Сбербанкте - 8.4%, Банк Центр Кредитте - 5.9. Елдегі үздік 5 банк осылар. Қалғаны өзге банктерде жатыр.– Жалпы пандемияның әсерінен ел экономикасы біршама әлсіреді. Бұл олқылықты қалпына келтіруде неден бастаған жөн?– Ішкі нарықты өзіміз толтырып, мемлекеттендіру процестерін жүргізу керек. Мұны мұнай қоры орындарынан бастаған дұрыс. Себебі мұнай бюджетке түсетін пайданың басым бөлігін құрайды. Біздегі мұнай саласында инвесторлар неге көп? Себебі мұнайдан түскен пайданың 90 пайызы солардың қалтасында кетеді. Тек 10 пайызы ғана бюджетке түседі. Бұл өте тиімсіз. Егер біз мұнай қорларының кем дегенде 50 пайызын мемлекеттендіретін болсақ, бюджетке келетін табыс көбейер еді. Бірақ бұл жұмысты жолға қою үшін үкіметке бір неше бастама көтерген абзал.– Жуырда Әлеуметтік қорғау министрі ең төменгі жалақы мөлшерінің артпайтының, ал күнкөріс минимумы 32 668 теңгені құрайтынын мәлімдеді. Бұл дегеніміз 32668 теңгеге 1 ай өмір сүруге болады деген сөз. Бұл көрсеткіш қайдан алынған? Дамушы елдермен салыстырып айта аласыз ба?– Еліміздегі ең төменгі жалақы 42500 теңге болса, минималды күнкөріс деңгейі 32668 теңге. Енді осы қаржыны 55/45 пайыз көлемінде 2-ге бөлеміз. Себебі дәл осы ақшаның 55% (17968тг) тамаққа кетеді. Ал 45% (14700тг) коммуналдық төлемге, киім-кешек, жолпұл, мәдени орындарды аралауға жұмсау керек. Сонда 1 адамға 1 айға деп бағана министр айтқандай, 43 затты грамдап алуға болады. Дәл осыны минималды тұтыну себеті деп атайды. Бұл қаражатқа күн көру мүмкін емес. Сондықтан үкімет әлеуметтік көмек беруді жолға қойған. Әлеуметтік көмек барлық елдің тәжірибесінде бар нәрсе. Егер әлеуметтік көмектің көлемі тым көп болып кетсе, онда ол халықты масылдыққа итермелейді. Мәселен, батыс елдерінде әлеуметтік көмек көлемі өте жоғары. Ондайда жұмыс істеп тағы біраз ақша тапқанша, істемей-ақ осы ақшаға өмір сүре берейін деген ой қалыптасады. Қазақстанды бұл дәрежемен салыстыру әлі ерте. Қоғам әлеуметтік көмекке зәру. Мемлекеттен көмек алатын адамдардың тізімі ең төменгі күнкөріс шегі бойынша есептелетіні отырғаны белгілі. Бірақ төменгі күнкөріс деңгейі қазіргі таңдағы өмір сүру дәрежемізге сәйкес емес. Бұл жәрдемақымен әлеуметтік проблема шешілмейді. Неге? Себебі әлі де болсын төменгі күнкөріс деңгейі нақты есептелмей жатыр.Мұның екінші жағы бар. Күнкөріс деңгейі өскен сайын айлық есептік көрсеткіш те өзгереді. Сол арқылы салық есептелетіндіктен, оны да ұлғайтады. Ертең ол тағы халықтың мойнына жүк болып түседі. Сондықтан бұл бірден шешіле салатын мәселе емес. Таяқтың екі ұшы барын ескерген жөн.– Әңгімеңізге рақмет.

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары