<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Бүгін Қызылорда облысы Полиция департаментінің бастығы полиция генерал-майоры Аблазимов Махсудхан Нұғманұлының төрағалығымен Аппараттық кеңес өтті. Апта сайын өтетін кеңесте өңіріміздегі қылмыстық ахуал, құқық бұзушылықтың алдын алу мәселелері талқыланды. Аппараттық кеңес бейнеселекторлық режимде өтті.&nbsp;Махсудхан Нұғманұлы бүгінгі Аппараттық кеңесті ерекше көңіл – күйде жақсы жаңалықпен бастады.&nbsp;Күні кеше Сыр елінің тәртіп сақшысы Жалағаш ауданының тұрғынын болашағынан зор үміт күттіретін 4 курс студентін ажалдан аман алып қалды. Антына адал, өз қызметін қалтқысыз орындаған полицейге халқымыз дән риза.&nbsp;Міне, бүгін өз кезегінде департаменттің бастығы полиция генерал-майоры Аблазимов Махсудхан Нұғманұлы көзсіз ерлік жасаған полицейге шын жүректен алғысын білдірді.&nbsp;<blockquote>«Қызылорда облысы ПД-нің Жалағаш ауданы полиция бөлімінің жергілікті полиция қызметі бөлімшесінің бастығы полиция майоры Абдраманов Ержан Асылханұлының ерлігі еліміздегі барлық құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне үлгі. Кейінгі буын өкілдеріне тәлім – тәрбие. Жасыратыны жоқ, жалағаштық полицей Ержанның епті ісі бүкіл елді елең еткізді. Бейбіт күнде ел азаматын ажал құшпасын деп өз өмірін бәйгеге тікті. Бүгінгі Үкімет отырысында да Ішкі істер министрі полиция майоры Абдраманов Ержанның ерлігін ерекше атап өтті. Бейбіт күннің батыры биік құрметке лайық. Біз осы азаматқа, оны тәрбиелеп өсірген ата – анасына алғыс айтамыз. Ержанның еңбегін елеп, басқаларға үлгі ету жақсылыққа жол ашады. Бұл азамат қандай да болсын құрметке лайық әрі қоғамға қызмет етудің, жанқиярлық пен батылдықтың үлгісін көрсеткен жан. Сондықтан алдағы уақытта біздің әріптесіміз барлық тиісті марапаттарға ұсынылады» деді полиция генерал-майоры Аблазимов Махсудхан Нұғманұлы.</blockquote>

Қызылорда облысы Полиция департаментінің бастығы ауыл тұрғынын құтқарған полицейге алғысын білдірді

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a>&nbsp; Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының сарапшылары тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі және міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру аясында жеткізушілер көрсеткен қызметтердің сапасы мен көлеміне тұрақты түрде мониторинг жүргізеді.&nbsp;Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының Қызылорда облысы бойынша филиалының директоры Бақыт Исмаханбетов хабарлағандай, 2023 жылдың 1 тоқсанда мониторинг нәтижелері бойынша сарапшылар 37 мыңнан астам ақауларды анықтады. Оның ішінде 15 млн теңгеге 3 501 көрсетілмеген қызмет көрсетілді деп жазылған. Салыстырар болсақ, 2022 жылдың 1 тоқсанында 6,5 мың ақау анықталды.&nbsp; Медициналық көмек түрлеріне жіктеп айтсақ, 8 медициналық мекмелер бойынша жалған жазбалардың барлығы жан басына шаққандағы кешенді нормативтен тыс консультациялық-диагностикалық қызметтерге тиесілі (100%). Оның 7-і (87,5%) – мемлекеттік, 1-і (12,5%) – жекеменшік.«Құқық бұзған» денсаулық сақтау субъектілеріне қатысты айыппұл санкциялары қолданылды.Көрсетілетін қызметтердің қолжетімділігі мен сапасы тұрғысынан медициналық ұйымдардың міндеттемелері шарттық қатынастардың маңызды бөлігі болып саналады және Қор олардың орындалуын талап етуге құқылы.&nbsp;Сондай-ақ Қор жеткізушілері тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі және міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру пакеттері аясында көрсетілген медициналық қызметтерге ақы төлеу аталған қызметтердің сапасы мен көлеміне мониторинг жүргізілгеннен кейін ғана жүзеге асырылатынын атап өткен жөн. Яғни, медициналық көмек көрсетудің стандарттары мен ережелерін, сондай-ақ клиникалық хаттамалардың ұсынымдарын сақтай отырып, құжатпен расталған ақылы қызметтер ғана төленеді.Егер пациент жалған жазбаны өздігінен анықтаса, бұл туралы медициналық сақтандыру қорына хабарлауы қажет. Қордың fms.kz ресми сайтына, Qoldau 24/7 мобильді қосымшасы арқылы немесе 1414 телефонына хабарласып, шағым немесе өтініш қалдыруға болады.<figure class="image"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/Pripiski_kaz_5b90dcc13f.jpg" alt="Приписки каз.jpg"></figure>

МӘМС: Қызылордалық сарапшылар 3 мыңнан астам көрсетілмеген медициналық қызметті анықтады

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a>&nbsp;Шиелі – шырайлы мекен. Олай деуімізге себеп көп. Өйткені жыл сайын бұл өңір өзіндік өнеркәсібін дамытып, ел тұрғындарын өз өнімдерімен толықтай қамтып келеді. Иә, бұл аудан бұрынғыға қарағанда агроөнеркәсіп салысында айтарлықтай жетістіктерге жетуде. Әсіресе, егін шаруашылығының жұмысы ширап, күн сайын қарқын алуда. Әрине, мұның барлығы ала жаздай еңбектің, тынымсыз тірліктің арқасы. Бүгінде арамызда дәл осылай еңбек етіп, тіршілік үшін қарекет қылған егіншілер мен дала еңбеккерлері, шаруа қожалықтары жетерлік. Солардың бірі – «Дидар» шаруа қожалығы. Мақаламызға арқау болып отырған қожалықты көзбен көрмекке біз де дала төсіне аттандық. Мұндағы басты мақсат – егіс даласындағы істің барысын бақылап, нағыз еңбекті көзбен көру.Жазық дала. Қайнаған тіршілік. Қызмет көлігінен түсе сала саф ауаның самалын сезіндік. Сағат тілі – 9:00-ді соғып тұр. Дала еңбеккерлері қызу жұмысқа кірісіп кеткен. Қарап тұрып, нағыз шаруашылық диқандары дерсіз. Мұнда таң бозарып атқаннан, кеш қарайғанша осы қызу тіршілік қайнайтыны көрініп тұр. Ал біз жұмысымызға кірісіп, шаруа қожалығының жұмыс барысын біраз бақыладық. Біраздан соң «Дидар» шаруа қожалығының басшысын әңгімеге тарттық.&nbsp;«Дидар» шаруа қожалығына бүгінде Исахан Байсынұлы төрағалық етеді. Осы өлкеде дүние дидарына келген ол №46 А.С.Пушкин атындағы мектеп-лицейін тәмамдағаннан кейін Қызылорда қаласындағы Қорқыт ата атындағы университетке «Құқықтану» мамандығы бойынша оқуға түседі. Алайда ол мамандықты емес, бала кездегі қызығушылығы арқылы әкесінің жолын жалғап, 2010 жылдан бастап шаруашылықты ширатуды қолға алады. Осылайша, ол өз кәсібінің нәсібін осы егіншіліктен көре бастайды. Иә, қожалық басшысы тек білгір маман ғана емес, қарапайым тұлға болуы шарт. Ал бүгінгі кейіпкеріміз өз ісінің нағыз маманы. Қарапайымдылығы сөзінен-ақ байқалады. Әңгіме барысында біз оның әрбір қойған сұрағымызға байыппен, тұщымды жауап бергенінен-ақ өз ісін жетік білетінін аңғардық.&nbsp;Атбасын тіреген қожалықтың расында шаруасы шираған деуімізге негіз бар. Өйткені мұнда қызмет ететін әрбір адам егіншіліктің қыр-сырын жақсы меңгерген. Шаруа қожалық бүгінде Жер-Ананың көмегімен тынымсыз тіршіліктің, бейнеттің арқасында көптеген өнімдерді өндіруге қам қылуда. Ал алқапқа егілетін басты өнім – қызанақ пен қауын. Қазіргі таңда 8 гектар жерге қызанақ пен қауынның дәндері тасталған. Қожалықта қазіргі таңда үш түрлі қызанақтың сорты бар. Атап айтар болсақ, ерте, орташа және кешкі түрі. Дәл осы өнім түрлерінің өзі шаруашылықтың ширауына үлес қосуда. Қожалық басшысының айтуынша, дайын өнімдер көбінесе аудан тұрғындарының игілігі үшін егілетін көрінеді. Бұдан бөлек Қызылорда, Шымкент қалаларына арнайы тасымалданады. Соның арқасында жыл сайын жерден мол өнім көріп, табыс табуда. Бір қуантарлығы – «Дидар» шаруа қожалығының өрісі күн сайын кеңінен қанат жаюда. Соның бір дәлелі – жыл сайын шаруашылық үшін сатып алынатын арнайы, жаңа техникалар. Әрине, онсыз істің басы жүрмейтіні белгілі. Биыл шаруа қожалық өз игіліктері үшін жер жыртатын, қаптама (пакет) тартатын арнайы трактор сатып алған. Оған қоса қазіргі таңда қожалықтың жеке үш (газель) көлігі бар. Қала берді екі жеңіл көлік те қатынауға жарап тұр.<blockquote>«Бір қарағанда шаруашылық оңай іс болып көрінеді. Алайда, оның да өзіндік қиындықтары бар. Ала жаздай еңбек еткендерді Жер-Ана да құр қалдырмайтыны мәлім. Жалпы біз әкеміздің ізін жалғап, қожалықтың жұмысын одан әрі жандандырудамыз. «Болмасаң да ұқсап бақ» демекші, асқар тау әкеміз секілді нағыз шаруа болмасақ та, қолымыздан келгенше тырысып жатқан жайымыз бар. Қазіргі таңда бізде алты адам тұрақты жұмыс істейді. Олардың алатын ақысы күнделікті беріледі. Тасымалдайтын көлік те арнайы қарастырылған. Көп адамдар қазіргі таңда – су тапшылығы басты мәселе деп отыр. Иә, ол нәрсе рас. Бірақ біз бұл мәселенің қиындығын көріп жатқан жоқпыз. Аллаға шүкір, арықтардың барлығына су келіп тұр. Алдағы уақытта кәсібімізді одан әрі кеңейту жоспарда бар», – дейді қожалық басшысы.</blockquote>

Исахан Байсынұлы: Кәсібімізді одан әрі кеңейту жоспарда бар

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Құрылғанына 12 жылдан асқан аймақ шабандоздары ат спортының кез келген түрінен үздік үшткіте келеді. Аға буынның ізін жалғаған жастар жақында ел чемпионатында сүйіншілеп қайтты. Сыр өңірінің намысын 10 жылдан астам биік ұстап келе жатқан жаңақорғандық жігіттердің жеңісті жолына Сыр жұрты куә. Бірақ, бұл спортшыларға да серпін керек, қолдау маңызды. Осы мәселе және алдағы жоспарды саралау үшін білікті бапкер, облыс құрамасының белді жаттықтырушысы Сламхан Боранбаевты сөзге тарттық.<blockquote>«Биылғы жыл табысты басталды. Ел чемпионаттарында жеңіс тұғырында жүрдік, жастар ұлттық құрама сапын толықтырды. Көкпардан сол үштік тұғырдан түспесек, аударыспақ пен жамбы атудан алтын тұғыр бұйырып келеді. Теңге ілуде де жаман емеспіз. Бұйырса саяткерлік спортын да биікке көтереміз деген жоспар бар. Оның бастауына биыл ел куә болып, чемпионат біздің ауданда өтті. Барлығы уақыттың еншісінде, нәтижелерге жыл салып жетіп келеміз», – деді аға бапкер.</blockquote>Иә, жақында Елорда төрінде өткен жамбы атудан жаңақорғандық жас өрен Ақәділ Пернебай кезеңнің 3 стилі бойынша ешкімге дес бермей, мерген екенін дәлелдеді. Түрік стилінен 1-орын, қалған түрінен күмісті олжалап, жалпы кезеңдердің қорытындысында чемпион атанды. Ғалымжан Өміртай мен Наурызқожа Әмзеев баптаған Ақәділ тағы бір мықтылығын дәлелдеп, «Қазанат» ипподромында өткен ел чемпионатында атой салды. «Тектіден текті туады» деген осы болар. Чемпионның әкесі Бекқали Өзенбаев та кезінде аламандарда атой салған азамат еді. Енді перзенті жасындай жарқылдай бастады.Айта кететіні, Ғалымжан 2019 жылы жамбы атудан ел біріншілігінде алғаш рет Сыр еліне алтын сыйлап, жарыстың ең жас спортшысы атанған еді. Бұл жолы оған қола бұйырып, олжалы оралды. Ересектер арасындағы теңге ілуден жаңақорғандық Исрайыл Айдар 3 орын иеленіп, Түркияның Стамбул қаласында өтіп жатқан V этноспорт мәдени фестиваліне жолдама алды.<blockquote>«Алдымен алдағы жоспармен бөлісейік. Жуырда Көкшетау қаласында жасөспірімдер арасында ел чемпионатының жалауы желбірейтін болады. Бұл сында 2005-2007 жылы туылған балуандар тартысады. Ал, күзде көшпенділер ойыны басталады, оған баруға мүмкіндігіміз бар. Ол үшін тамызда іріктеуден сүрінбей өтуіміз керек. Жігіттер сақадай сай, бұйырса ол тұғырды да бағындыратын боламыз», – деді С.Боранбаев.</blockquote>Биылғы жылдың тағы бір жетістігі, 14 жас шабандоз «спорт шебер» атағына қол жеткізді. 12 балуан көкпардан, екеуі аударыспақтан. Міне, осындай оғландар облыстың атын оздырып, бәйгеде барын салып жүр. Тек оларға қолдау болса болғаны, әрине, қаржылық қолдау керекақ, бірақ, бәрінен бұрын астарындағы тұлпарларына тіреу болса. Шыны керек, көз көріп жүр, шабандоздардың жаттығатын алаңы болғанымен, ешқандай жағдай жасалмаған. Аттар да адам секілді, шаршағанда көлеңке керек, жаттығудан кейін суытып, қалпына қайта келтіру керек. Мұның барлығы үлкен жұмыс, оны бір күндік жаттығу барысында байқадық.<blockquote>«Қазір аудан орталығындағы арнайы алаңның айналасына жасауға тиісті жұмыстарды тізбектеп, жоба-сметасын жасап қойдық. Яғни, алаңды қоршау, көрермендер отыратын орындықтар, жылқы өнімі мен құрал-саймандарын сататын дүңгіршіктер және жануарлардың тынығатын орындарын салу жоспарда бар. Мұндағы мақсат – ұлттық спорттың деңгейін көтеріп, өскелең ұрпақты осы жолға тәрбиелеу. Өйткені, атадан келе жатқан, қанымызға сіңген өнер біз дәріптемесек, кім дәрптейді. Әрине, мұның барлығы алдағы уақыттың еншісінде, дегенмен, тездетіп, ат спортына жағдай жасамасақ бұдан да биікке шығамыз деген үміт сөніп қалады-ау», – деді бапкер.</blockquote>Өте дұрыс, қарап тұрсаңыз, біздің елде спортқа көбірек көңіл бөліне бастады.қай спорты алсаңызда арнайы жаттығу залы, қажетті саймандары жетерлік. Әрине, ат спортына да көңіл бөлінеді, бірақ жағдай мәз емес. Қазір жылқылардың барлығы Қыркеңсе ауылында, күнделікті жаттығуға аудан орталығына келіп-кету үлкен мәселе. Келгеннен соң жаттығатын алаңның бүгінгі беделі көңіл көншітпейді. Әрине, бұл аудан шешетін мәселе емес, десе де көңіл бөлінсе нұр үстіне нұр болар еді. Екіншіден, құс ұшырып, тазы жүгіртуді де қолға алдық, келер жылы ел чемпионаттарында саңлақтар топ жаратын болады. Сондықтан іске бүгін кіріссек, үштіктен үздікке көтерілетініміз ақиқат. Жалпы нтәижені сараласақ, ұлттық спорттан ұпайымыз түгел.Осы тұста айта кетейік, 2009 жылы ұлттық ат спорты түрлерінен облыс құрамасы жасақталды. Оның барлық мүшесін жаңақорғандық спортшылар құрады. Сыр өңірі атынан сынға түсіп, оның ішінде көкпардан үздік үштікке іліндік, әлі сол тұғырдамыз. Теңге ілу, жамбы ату, аударыспақтан да ел чемпионаттарында жүлдесіз емеспіз. Жас шабандоз Ғалымжан Өміртай 2019 жылы жамбы атудан Қазақстан Республикасының V чемпионатында чемпион атанып, бөркімізді аспанға аттық. Ол осы нәтижесімен турнирдегі ең жас чемпион атанды. Исламхан Боранбаев баптаған жігіттер теңге ілу мен аударыспақтан да ел біріншілігінде есесі кеткен емес. Біздің аудан спортшыларымен өзге өңірлер санасатын дәрежеге жетті. Көкпар мен аударыспақтан жастар арасындағы ел чемпионаттарының біздің ауданда өтуінің нақты дәлелі осы. Өйткені, білекті балуандар, мергендер шыққан мекенде өсіп келе жатқан ұрпақтан күтері көп елдің.Бокстың бүгіні де көңіл қуантарлық. Құрбаш Саркулов баптаған жігіттер егемендіктен бері кенжелеп қалған спорттың дамуына қайта дем берді. Дінмұхмед Абайхан АІВА төреші атанып, алғаш рет әуесқой бокстан ринг төрінде төрелік етті. Кәсіпқой бокстан да бірнеше кездесуге бас төреші болып, кездесулер өткізді. Доп спортынан да серпін бар. Баскетбол, волейбол, гандбол, футболдан да алған асуымыз, шыққан шыңымыз биік. Қол добынан Жанерке Сейітқасым ұлттық құрама сапында жүр, қазір әлем біріншілігінде өнер көрсетуде. Футболдан жастар премьер-лигада өнер көрсетсе, кіші футболдан да жастар жақсы көзге ілігіп жүр. Волейболдан аядай ғана Байкенже ауылынан шыққан волейболшылар ауданның ғана емес, облыстың туын түсірмеуге тырысып келеді.Міне, осылай кете береді. Әр жыл өз жетістігімен есте қалды. Таеквандо мен дзюдодан да жастар жігер танытып, жеңісті жолда келеді. Зілтемірші Олимпиада жүлдегері Алмас Өтешов те Жаңақорған тумасы екенін ұмытпайық. Бұл бүгінгі күннің биігі, енді алдағы 30 жылда бұдан да шыңнан көрінетінімізге шүбә жоқ.

Жаңақорғандықтар ат спортынан оқ бойы озық

Жаңақорғанда 108 маман «дипломмен ауылға» бағдарламасымен үй алды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Дана халқымыз «Ұстазы жақсының ұстанымы жақсы» деп текке айтпаса керек. Осынау жауапкершілігі мол мамандықтың қыр-сырын жетік меңгерген, ыстығы мен суығына төзе білген, үнемі оқу процесінде білім беріп қана қоймай, тәрбиелік бағытты ұштастыра алатын, сабақтағы әдіс-тәсілдері мен шығармашылықпен айналысатын ұстаз ғана үлкен жетістікке жетері сөзсіз. Осындай ұстаздардың бірі – Жалағаш ауданына қарасты Мырзабай ахун ауылындағы №122 орта мектептің химия пәнінің мұғалімі Фариза Құндызбаева.Фариза – жоғары кәсіби, шығармашылық қасиетке ие үздік ұстаз. Өзін-өзі үнемі дамытып, оқу ордасында өз тәжірибесін арттыра отырып, мақсат-міндеттерін тиімді айқындауға ұмтылған қазіргі заманғы білікті маман. Сонымен қатар Фариза Бегімсалқызы – әрқашан шығармашылық және кәсіби ізденумен жүретін сауатты әрі жауапты ұстаз. Әртүрлі біліктілікті арттыру курстары мен семинарларға қатысып, жүйелі түрде кәсіби білігі мен білімін арттырып отырады.&nbsp;Фаризаның еңбек жолында жеткен жетістіктері көп. Мәселен, 2022 жылы Химия пәнінен «ЦПМ» сертификаты, ЖҒБ пәндері сабақтарында функционалды сауаттылықты дамыту сертификаты, облыстық кәсіподақ комитетінің «Құрмет» грамотасы, «Жарқын» республикалық ғылыми-ақпараттық, танымдық-тәрбиелік журналының ұйымдастыруымен үздік ізденімпаз ұстаздар арасында «Мәңгілік Ел ұстазы» байқауының І орын игері болды. Халықаралық «Өрлеу-өркендеу» ғылыми-ақпараттық, танымдық-тәрбиелік журналының ұйымдастыруымен өткен «Жаңашыл ұстаз» байқауында І орынды иеленген. Мұнан бөлек облыстық білім басқармасы басшысының «Құрмет» грамотасымен марапатталып, аудандық білім бөлімі басшысының сертификатын иеленген. &nbsp;«Оқушының жетістігі – мұғалімнің жетістігі, ал мұғалімнің жетістігі жаңа әдіс-тәсілдерді тиімді пайдалануында» демекші, үйренген әдіс-тәсілдерін еңбек жолында 15 жылдан бері пайдаланып келе жатқан Фаризаның шәкірттерінің жеткен жетістігі көп. Атап айтқанда, &nbsp;жалпы білім беретін пәндер бойынша «Жасыл экология» аудандық ғылыми жобалар сайысында химия пәні бойынша ІІІ орынды 10 сынып оқушысы Ернұр Біләл иеленген. Мұнан бөлек Ернұр «Дарын» қосымша білім беру орталығы «Scince factory» ғылыми зерттеу орталығының ұйымдастыруымен 8-10 сынып оқушылары арасында өткен облыстық ғылыми жобалар байқауынан алғыс хат иеленген.&nbsp;2022-2023 оқу жылында жалпы білім беретін пәндер бойынша «Дарын» республикалық ғылыми жобалар конкурсының аудандық кезеңінде химия секциясы бойынша Гүлшара Серікбаева ІІ орынды иеленген. 2022 жылғы оқу маусымында жалпы білім беретін пәндер бойынша &nbsp;«Зерде» республикалық ғылыми жобалар конкурсының аудандық кезеңінде химия секциясы бойынша Меруерт Аманқали І орынды иеленді. «Табиғатты аяла» жас өлкетанушылар, экологтар мен табиғат зерттеушілерінің республикалық форумының аудандық кезеңінде «Zhasyl el» номинациясы бойынша ғылыми жобалар конкурсында химия секциясы бойынша Жарқынай Мұратқызы І орынды иеленіп, дәл осы форумның облыстық кезеңінде ІІ орынға лайық деп танылды. &nbsp;Білім нәрімен сусындатып, тәлім-тәрбие беруден талмаған ұстаздың жылдар бойғы еңбегінің жемісі аяулы әрі білімді шәкірттерінде. Фариза Бегімсалқызының шәкірттерімен бірлесе отырып атқаратын жүйелі жұмыстары келешекте де жемісін берері сөзсіз.

Химия пәнінің үздік мұғалімі

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Қазақтың көшпелі тұрмысындағы тәжірибелі іс – мал қорасын қыстаудан жайлауға көшкенде немесе жайлаудан қыстауға көшкенде көңін аударып кету. «Бұл не үшін?» деген сұрақ туындауы мүмкін. Әрине ата-бабамыз тегіннен-тегін бұлай істеген жоқ. Әрбір істің астарында терең мән, тіпті философия жатыр деуге болады. Бұрынғының адамдары жазық далада күн кешкендіктен түрлі жәндіктерден қорғанудың әдістерін жетік білді және оны тәжірибеде қолданды. Міне, біздің әңгіме басында айтқанымыз кенеден сақтанудың бір әдісі болатын. &nbsp;Жуырда өткен брифингте Жалағаш аудандық СЭББ басшысының міндетін атқарушы Г.Айымбетова кене шағудан сақтану, алдын алу және алғашқы көмек көрсету, кенеден жұғатын конго-қырым геморрагиялық қызбасының негізгі белгісі турасында кеңінен сөз етті.&nbsp;Жалпы, конго-қырым геморрагиялық қызбасы – жедел вирусты ауру, табиғи ошақты зоонозға да қатысты. Екі толқынды қызбаны мінездейді, жалпы интоксикациямен және тромбогеморрагиялық синдроммен жүреді. Маманның айтуынша, Қырымда алғаш рет конго-қырым геморрагиялық қыз-басын алғаш рет ресейлік вирусолог М.П.Чумаков 1944-1945 жылдары анықтаған. Кейін бұл ауру Конгода, Нигерияда, Сенегалда, Кенияда сипатталған. Қазақстанда бұл геморрагиялық қызба «көкала» деген атпен 1948 жылдан бері белгілі. &nbsp;Конго-қырым геморрагиялық қызбасының табиғи ошақтары Жамбыл, Түркістан, Қызылорда облыстары және Шымкент қаласында.Биыл Жалағаш ауданындағы 12 елді мекен осы ауру бойынша қолайсыз деп анықталған. Конго-қырым геморрагиялық ауруы бойынша эндемиялық аймақта жоқ дегенде &nbsp;бір науқас немесе вирус тасымалдаушы кене тіркелген кезде бүкіл &nbsp;елді мекен эндемиялық ошақ болып табылады.Қарапайым кенеден жұғатын конго-қырым геморрагиялық қызбасының негізгі белгісі науқастың басы қатты ауырып, дел-сал күйге түсіп, тамаққа тәбеті болмайды және дене қызуы көтеріледі. Терісіне бөртпелер шығып, иньекция салған, шымшыған жерлерде терісі көгеріп, ауру белгілері пайда болады. Ағзаның қанды ұйыту қабілеті бірте-бірте жоғалып, адам қансырау салдарынан қаза болуы мүмкін. Бұл дерттің қауіптілігі осы аурумен сырқаттанған адамның қаны сау адамның денесіне тисе, дерттің жұғуына себепші болады. Кене шағу қауіптілігі кейбір кенелердің ағзасында ауруды тарататын вирустардың сақталуында жатыр. Кенелер адамға мал жайғау, малды сауу, сыртта бақша егу, отын-шөп дайындау, табиғатта дем алу, тағы сол сияқты жағдайларда жабысады. Өйткені қарап отырсақ, кенелердің шығу мерзімі де осы күз, жаз айларында. Дәл осы мезгілдерде адамдар кененің шағуынан зардап шегіп жатады. Табиғат аясына, саяжайға демалған сәттерде дененің киімнен ашық жерлерін мейлінше азайту керек.&nbsp;Адам денесіне жабысып, қан сорып жатқан кенені тұмсық астынан жіңішке жіппен байлап, асықпай, жұлқымай, кене мұртшаларын толық шығарғанша ақырын тарту керек. Егер кененің басы толық шықпай, теріде қара дақ түрінде қалып қойса, өздігінен шығуын бақылау немесе емхана хирург дәрігеріне қаралу керек. Кенені жұлған соң қолды мұқият жуып, йод немесе спиртпен сүрту керек. Өйткені кейбір жағдайларда кенелер қан сору кезінде теріге патогенді вирустар жұқтырылған зәрін қалдыруы мүмкін.&nbsp;Табылған кенені жағып немесе қайнаған суға салып құртқан жөн. Кенені жұлу да қауіпті, өйткені жұлу кезінде де кене басы теріде қалып кетеді, улы сөлі адам ағзасына тарала береді. Кене шаққанда ағзаның қанды ұйыту қабілеті бірте-бірте жоғалып, адам қансырау салдарынан қаза болуы мүмкін. Бұл дерттің қауіптілігі сол, осы аурумен сырқаттанған адамның қаны сау адамның денесіне тисе, дерттің жұғуына себепші болады, – деген Г.Айымбетова &nbsp;ауру көбінесе маусымдық мезгілдерге байланысты, әсіресе мамыр және тамыз айларында көп кездесетінін жасырмады.Брифингте айтылған мәліметтерге сүйенсек, ауданда конго-қырым гемор-рагиялық қызбасының эпидемиялық және эпизотиялық ахуалы &nbsp;жылдан-жылға күрделенуде. 2014-2022 жылдары аралығында КҚГҚ-сы нақтыланған жағдайы ауданның 8 елді мекенінен кездескен. Барлығы 11 жағдай тіркеліп, оның 4 жағдайы өліммен аяқталған. Ауданда &nbsp;тұрғындар арасында өткен жылы &nbsp;КҚГҚ-ға күдікті 10 науқас тіркеліп, оның 4 жағдайы зертханалық жолмен нақтыланған. Осы науқастардың арасында медициналық көмекке дер кезінде жүгінбеу салдарынан 2 науқас қайтыс болып, өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда басқа да жәндіктер мен кенелердің шағуымен 19 адам медициналық көмекке жүгінген. Ал биыл жыл басынан бері 31 кене шағу жағдайы есепке алынған. Өткен жылдың осы уақытымен салыстырғанда 1,1 есеге, оның ішінде Жалағаш кенті мен Ақсу, Есет батыр, Еңбек елді мекендерінде өсу тенденциясы &nbsp;бар.<blockquote>«Жыл басынан бері ҚР СЭБ «ҰСО» ШЖҚ РМК облыс бойынша филиалы аудандық бөлімшесінің бактериологиялық зертханасына КҚГҚ вируысын жұқтырушылыққа зерттеуге ауыл шаруашылығы жануарларынан 419, табиғаттан 887, елді мекендегі суат, шаңлақ, пададан 606 кене, барлығы 1 912 кене жиналып жіберілді, оның ішінде 65 кенеден оң нәтиже анықталды. Көбінесе ауру адамдардың 80 пайызының жастары 20-60 жас аралығында және бұл аурудың аса қауіптілігі өлім-жітім көрсеткішінің өте жоғары болуында», – дейді спикер.</blockquote>Маманның айтуынша, инфекциямен зақымдалған жерде ешқандай өзгерістер байқалмайды. Вирус қанға өтеді және ретикулоэндотелиальды жүйенің клеткаларында жинақталады. Екінші зақымдалу кезінде айқын массивті &nbsp;вирустармен жалпылама интоксикация белгілері байқалады, қан тамырлардың эндотелилері зақымдалады және айқын әртүрлі дәрежедегі тромбогеморрагиялық синдром байқалады. Конго-қырым геморрагиялық қызбасының белгілері инкубационды кезеңнің ұзақтығы 1-14 күн аралығында болады. Продромалды көріністер болмайды. Ауру байқаусызда басталуы мүмкін, ауру деп оның басталған &nbsp;алғашқы сағаттарынан басталғанын айтуға болады. Дене температурасы тез көтеріледі, бас ауруы, тамаққа тәбетінің болмауы, буын мен белдің сырқырауы. Келесі күні лоқсуы, құсуы, іш өтуі, ине салған жерлерінің көгеруі, беті ісіп, қызаруы мүмкін. Бастапқы кезеңдерінің өзінде де жалпылама интоксикация белгілерін көруге болады, көптеген инфекциялық ауруларда болуы мүмкін.Ауру одан әрі дамыған жағдайда науқастың мұрынынан, қызыл иегінен, ішектен қан кете бастайды, тері бөртпелері &nbsp;және тері астына қан құйылуы арқылы көкала дақтар пайда болады. Бұл кезде өте жоғары қызбамен және қатты әлсіздікпен &nbsp;көрінеді, бүкіл дененің қақсап ауруы, бастың қатты ауруы, бұлшық еттердің және буындардың &nbsp;ауруы байқалады. Аурудың бірінші белгілері пайда болған жағдайда өлім-жітімді болдырмау үшін емдеуді мүмкіндігінше тез бастау керек. Қазіргі уақытта конго-қырым геморрагиялық қызбасы ауруын емдеу әдістері тиімді нәтиже &nbsp;беруде.&nbsp;– Кене шақса, міндетті түрде тұрғылықты жер бойынша емдеу мекемесіне медициналық көмекке жүгінген жөн. Медицина қызметкерлері 14 күнге медициналық бақылау жүргізеді. Кене шаққанда өзінің сілекейімен арнайы фермент бөледі, сол себепті көпшілік жағдайда кененің шаққаны білінбейді. Көктем мен күз айларында аудандағы КҚГҚ қолайсыз болып табылатын 12 елді мекенге мал қоралары мен малдарына және санитарлық қорғаныш аймақтарына залалсыздандыру жұмыстарын жүргізеді. Сондықтан аудан тұрғындары, өз аулалары мен мал қораларын күл-қоқыс пен көң-қилардан тазартқаны жөн, – дейді аудандық СЭББ басшысының міндетін атқарушы.Жасыратыны жоқ, тұрғындардың басым көпшілігі өз денсаулығына немқұрайлы &nbsp;қарайды. Денсаулықты ауырған кезде емес, ауырмас бұрын, үнемі күту қажет. Адамға берілген күш-қуат пен әр ағза қалыпты тепе-теңдікте күтіммен жұмыс істеген жағдайда ағза да сізге ұзақ қызмет ететін болады. Қазақ «Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде» деп бекер айтпайды. Басты байлық денсаулық екенін де естен шығармайық. Басқарма басшысының айтары да осы, денсаулық болмаса, ештеңе де болмайды.

Г.Айымбетова: Кенеден келер кесел көп

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Өткен аптада саяси қуғын-сүргін және ашаршылық құрбандарын еске алу күніне орай Жалағаш ауданындағы Б.Құлтекенов атындағы жабық бассейнде суға жүзуден жарыс өтті. &nbsp;Жарысқа 18-35 және 35-тен жоғары жастағы мекеме қызметкерлері қатысып, өзара мықтыны анықтады.&nbsp;Иә, суда жүзуден кәсіби айналыспаса да ес білгелі дарияның суын кешіп, суда балықша жүзген ауыл жігіттерінің бәрі дерлік шапшаң қозғалады екен. Жарыс өте тартысты өтті. Жарысқа қатысушылар 50 метрге еркін әдіспен жүзуден бақ сынасты. Дода нәтижесінде 18-35 жас аралығында 50 метрге еркін жүзуден І орынды аудандық құқық қорғау мекемесінің қызметкері Нұржан Әбдіғаппар еншіледі. Ал жүлделі ІІ және ІІІ орындарды №123 мектеп-лицейінің мұғалімдері Нүркен Балхан мен Қашақбай Азамат өзара бөлісті.&nbsp;35 жастан жоғары санаттағы сайыс та өте тартысты болды. І орынды Бақыт Шаекеев иеленсе, ІІ және ІІІ орындарды Мұхамед Әбдікәрімов пен Арман Абуов өзара бөлісті.<blockquote>«Ауылда өскесін болар, кішкентайымнан суда жүзуді жаныма серік еткенмін. Бұрын каналдарды жағалап, дария суына жүзетін болсақ, қазір шүкір, ауданда жабық бассейн ашылып, аптасына 2 рет осында келіп, денемізді шынықтырамыз. Иә, суда жүзу адам денсаулығына пайдалы, мәселен, жүрек, жүйке жүйесін жақсартады, шынықтырады, өкпе жұмысын реттейді. Жарысқа келетін болсақ, өте тартысты өтті. Суға жүзумен жиі айналысатын болғандықтан шығар, бүгін жеңімпаз атандым. Ұйымдастырушыларға алғыс айтамыз, жиі ұйымдастырылса, қатысудан қашпаймыз», – дейді Нұржан Әбдіғаппар.</blockquote>Жарыс соңында жеңімпаздар арнайы медаль және дипломдармен марапатталды. &nbsp;Ұйымдастырушылардың айтуынша, бұл игі дәстүр жалғасын тауып, шара ауқымы кеңейе түспек. Десе де суға жүзуден жарысқа қатысамын деушілердің қатары аз көрінеді. Иә, қазақ жастарының су спортына аз баруының себептері де жоқ емес. Біріншіден, қазақ жастарының көбісі ауылда тұрады. Ауылда бассейн жоқтың қасы. Ал Жалағашқа бассейннің салынғынына көп уақытта болмады. Көбісі суға жүзуді түсіне бермейді. Екіншіден, қазір жасөспірімдердің көбісі үйлерінде отырып, әлеуметтік желідегі ақпараттарды оқуға құмартып алды. Осылайша жастар алтын уақыттарын интернетте өткізуде.&nbsp;<blockquote>«Жалпы, біз су спортынан бейхабармыз. Әрі білген күннің өзінде жүзуге менсінбей қараймыз. Баламыз шымыр болсын деп күрес, боксқа жиі алып барамыз. Ал жүзу спорты жекпе-жек сынды спорт түрлерінен кем түспейді. Өйткені бұл спорт адамды шымыр етіп қана қоймай, шыдамдылыққа, әдептілікке баулиды. Тіпті ең мықты, талантты деген боксшы олимпиадада әрі кетсе бір ғана алтын алып шектеледі. Ал жүзу спортындағы мықтылар бір дүбірлі додада бір емес, біраз қашықтыққа бақ сынап, бірнеше алтын алып жататынын көріп жүрміз. Сондай-ақ су спорты жөнінде насихат аз болып тұр. Жарыстарды жиі өткізуге тырысамыз, бірақ тұрғындар тарапынан жарысқа қатысуға қызығушылық жоқ. Қатысатын адам болмаған соң, көп жобаларымыз аяқсыз қалып жатыр. Жалпы, жүзу адам ағзасына тигізетін пайдасы мен әсері жағынан басқа спортқа қарағанда ерекше. Жүзумен тұрақты шұғылданған адамның бұлшық еті үйлесімді жетіледі, жүйке тамыры нығаяды, денедегі зат алмасу, тыныс алу мен қан айналу жүйесінің қызметі жақсарады. Бұл спорт түріне Жалағаш жастары жиі тартылса, нұр үстіне нұр болар еді», – дейді Берікқазы Әуесбаев.</blockquote>

Жалағашта жабық бассейнде жарыс өтті

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Белбеу күресі кең байтақ далада еркін өскен ержүрек қазақтың бүкіл болмысымен біте қайнасқан спорт түрі, тіпті өнері деуге де болады. Ұлттық спортымыздың төресі, қазақтардың ең көне спорт түрлерінің бірі. Иә, қазіргі таңда бұл жекпе-жек өнеріне сұраныс жоғары деп айта алмайсың.&nbsp;Дегенмен белбеу күресі, яғни қазақ күресі 1938 жылдан бері республикалық жарыстар бағдарламасына енгізілген. 2016 жылы ЮНЕСКО толеранттылық, ізгі ниет және ынтымақтастық принциптеріне негізделген қауымдар арасындағы қатынастарды нығайтуға әсерін атап өте отырып, қазақша күресті адамзаттың материалдық емес, мәдени мұрасының репрезентативтік тізіміне енгізді. Белбеу күресі бойынша бірінші ірі жарыс 1938 жылы ауыл шаруашылығы аймақтары арасындағы спартакиада аясында өткен. Сол сәттен бастап жарыс дәстүрлі түрде тұрақты өткізіліп келеді.&nbsp;Иә, ұлттық спорттың дамуы еліміз егемендік алғаннан кейін серпін алды. 1991 жылдан бастап республикалық чемпионаттар мен біріншіліктер жыл сайын жоғары деңгейде өтетін болды. Ауданда да соңғы жылдары қазақша күреске, оның ішінде белбеу күресіне ерекше мән беріле бастады. Ұлттық спортпен шұғылданатын аудан жастарының да қатары едәуір артқан. Тіпті Жалағаш ауданының жастары қазақ күресінен түрлі жарыстарда бой көрсетіп, жүлделі орындарды қанжығалап та жүр.Өткен аптада Жалағаштағы редакцияға екі жасөспірім жігіт келіпті. Спорттық киім киген, қолдарында медалі мен дипломы бар. Сөйтсек, белбеу күресінен ел біріншілігінде атой салып, аудан абыройын асқақтатқан палуан жігіттер болып шықты. Жеңістерін сүйіншілеп жүрсе керек. Әрине біз де қуана қарсы алып, жас спортшыларды жеңістерімен құттықтап, дереу әңгімеге тарта жөнелдік.Белбеу күресінен ел біріншілігі Жаңақорған ауданында өтіпті. Тартысты додаға еліміздің барлық аймағынан іріктелген мықты палуандар қатысқан. Біздің Жалағаштан облыстық жарыстан жүлделі орындарды иеленіп, ел біріншілігіне жолдама алған Азамат Әлихан мен Қайрат Ақберген бақ сынаған. Додада топты жарып, 68 келі салмақта өнер көрсеткен жерлесіміз Қайрат намысты қолдан бермей қанжығасына бас жүлдені байлаған. Ал бозкілемде атой салған Азамат ініміз өзінің шеберлігімен көзге түсіп, жүлделі 3 орынды иеленген. Осылайша жас спортшылар жауырындары жерге тимей, аудан абыройын ел алдында бір асқақтатты.&nbsp;<blockquote>«Ел біріншілігінде жеңіске жетсем деген ой ғана болды. Спортшы үшін басқа қандай мақсат болуы мүмкін? Иә, ақтық кездесу мен ойлағандай оңай болған жоқ, қиын соқты. Қарсыласым жақсы дайындықпен келген. Өзімнің жалпы жарыстардағы өнеріме көңілім толады. Дегенмен ең бастысы, чемпион атандым. Ендігі бар күшімді әлем чемпионатына саламын», – дейді Қайрат Ақберген.</blockquote>Балуан Қайрат алдағы уақытта өтетін қазақша күрестен әлем біріншілігіне дайындық үстінде, жаттығу барысын да әдеттегіден күшейткен. Сондай-ақ Қайрат Қызылорда Ашық университетінде дене шынықтыру пәні мұғалімі мамандығы бойынша жоғары білім алуда. Иә, білім мен спортты қатар алып жүрген ініміздің талабына біз де іштей риза болып, сәттілік тіледік. &nbsp;<blockquote>«Мен үшін Қазақстан чемпионаты сәтті өтті. Бұл жарысты асыға күттік. Жарыс өте қызықты әрі бәсекеге толы болды. Барлық спортшының мықты дайындықпен келгені көрініп тұрды. Десе де жеңіс менің еншімде қалды, жүлделі орынға ілігіп, қола медальға ие болдым. Осы жарыста жақсы өнер көрсетуіме себеп болған жаттықтырушыларым Калменов Өмірбек, Талапбекұлы Олжас және белбеу күресінен жаттықтырушы Есенов Жайдар ағайларымның еңбегі зор, үмітін ақтағаныма қуаныштымын. Алдағы уақытта бұдан да биік белестерді бағындыруға талпынамын», – дейді балуан Азамат Әлихан.</blockquote>Азамат – бүгінде Алматы спорт колледжінің 2 курс студенті. Ол болашақта оқуын бітіріп, туған жерде Қажымұқан атамыздың жолымен жүретін жас балуандарды тәрбиелеуге ниетті, алдына қойған мақсаты да айқын.«Жігітке жеті өнерде аз» демекші, жас балуандар тек белбеу күресінен ғана емес, дзюдодан да біраз жетістікке жетіпті. Мәселен, Қайрат дзюдодан 2020 жылы жасөспірімдер арасында өткен республикалық жарыста жүлделі 3 орынды жеңіп алған. Азамат өткен жылы да Қызылорда қаласында белбеу күресінен өткен республикалық жарыста жүлделі орынға ілігіпті. Иә, тізіп жаза берсең, жас спортшылардың жетістігі көп.Балуандардан қазақша күрестің ережелерін де сұрай жөнелдік. Қазақша күрес тағанда жүргізіледі, аяққа өтуге тиым салынады. Күртеше мен белбеуден қармауға болады. Белбеу күресінде қолды қағып жіберуге, жамбас тәсілдері арқылы аяқтан шалуға рұқсат етілген. Бірақ тіземен кілемге отыруға болмайды, бұған қатысты ескерту қарастырылған. &nbsp;Жалпы, қазақша күрес техникасы грузин, татар, өзбек күресімен ұқсас. Сондай-ақ бұл күрес тәсілдері самбо техникасына енгізілген. Көбіне қазақша күрес балуандары самбодан, дзюдодан түрлі жарыстарға қатыса береді. &nbsp;Иә, осындай спортқа ынтық жігіттер барда ұлттық спортымыздың көсегесі көгеретініне тағы бір мәрте көз жеткіздік. Басқа да жалағаштық спортшыларға осындай жеңісті күндер жұғысты болса екен деп тіледік. Өйткені бізде жеңісті жатқа бермейтін мықты спортшылар жетерлік.

Белбеу күресінен чемпион атанды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a>&nbsp;«Отызда орда бұзбасаң, қырықта қамал алмайсың». Естір құлаққа жаттанды болған бұл сөздің де терең мағынасы бар. Сонда бұл сөз қайдан шыққан дейсіз ғой? Көнекөз, кәріқұлақ қариялардың айтуы бойынша, ілгерідегілер «Жігіттің жасы – 25» деген тәмсілді ұстанады екен. Яғни, жігіт бірдеңе бүлдіріп қойып, оның жасы жиырма беске толмаса, оның жазасын жеңілдеткен. Мүмкіндік болса кешіруге тырысқан екен. Ал бұл ­жастан асқандарға «орда бұзар» деген ат беріп, үлкен сенім артқан. Отызға толған жігітке ойран салып, дала кезуге жол бермеген. Керісінше, отызға толғанша бір үйдің отағасы болуға асықтырып, ер азаматтың мойынына үлкен жауапкершілік жүктеген. Ал қазір ше? Орда бұзар жасқа жеткендер не істеп жүр?Отызға келу былай тұрсын, кезінде батыр Бауыржанның өзі «Жиырма жасқа келіп үйленбеген жігіт – халық жауы» деген екен. Әрине, жиырмаға келіп отау тігіп, шаңырақ көтермеген жігіттің халық жауы болып кетпейтіні белгілі. Бірақ бұның астарында үлкен мағына жатыр. Мәселен, мектептегі мұғалімдердің өзі сол уақыттан бастап қыздың нәзік, ерекше жаратылыс екенін түсіндірсе, ер азаматтарға нәзік жандарды үнемі қорғап, қолдап, жылатпауға үйрететін. Мұның барлығы түптеп келгенде жігіттерді жауапты, мықты болуға тәрбиелейтін еді. Иә, соның арқасында қаншама жігіттер қалтқысыз қызмет етіп, абырой биігінен көрінді. «Жігітте де жігіт бар, азаматы бір бөлек» демекші, бүгінде арамызда жиырмада болса да жер жаһанды аралап, жұмысты да, отбасыны да қатар алып жүрген нағыз батырлар да баршылық. Бірақ бес саусақ бірдей болмайтындай, барлық серінің де семсердей болмайтыны белгілі.Тақырыптан ауытқымай, ешкімнің шамбайына тимей әңгімеге көшейік. Тек мынадан кейін отыздан асқандар мен отызға таяп қалғандар бізге сәл-пәл өкпелеп қалмаса болғаны. Хош. Біз де бұл жастағы жігіттердің көңілінде расымен хош болмасын білеміз. Көпке топырақ та шашпаймыз. Алайда, мына заманда отыз жаста орда бұзғысы келмейтіндер көп. Статистикаға сүйенсек, биыл Қазақстанда қыздарға қарағанда ұл балалар көп өмірге келіпті. Ал демографиялық есеп бойынша, елімізде оң босағада отырған қыздарға қарағанда сүрбойдақ жігіттердің саны басым екен. Олардың басым көпшілігі отыздан асқандар көрінеді. Яғни, орда бұзуға асықпайтын, үйленуден қашықтайтын ер азаматтар көп.Отбасын құрып, құрмау әркімнің өз еркіндегі дүние. Дегенмен, отызда орда бұзудың екінші жағы – жауапкершілік. Ал жауапкершіліктің ішінде бәрі бар екені белгілі. «Жұмысы жоқтық, қарыны тоқтық, аздырар адам баласын» демекші, осы сөз отыздағы жігіттерімізге дәл айтылған ба дерсіз? Жамандағың келмейді. Бірақ басқа қалаларды айтпағанда, Шиелінің өзінде отызға келіп отбасын құрмаған, тіпті жұмыс таппаған жігіттер толып жүр. Іздегенге «екі қолға бір күрек» табылатыны анық емес пе? Бірақ оларды әңгімеге тартсақ «жұмыс жоқ» дейді. Жұмыс жоқ емес, құлық жоқ. Орысшалап айтқанда көбісінің «кожанный диванда» ғана отырғылары келетін сыңайлы. Мәскеудің өзі бір күнде құрылмағанын ескерсек, бәрі бірден болып кетпейтінін білеміз. Хәкім Абай «Есектің артын жусаң да мал тап» деген емес пе еді? Ендеше, неге тепсе темір үзетін жігіттер жайбарақат жүруі керек? Амал не? Отыздағы орда бұзарлардың осындай хәлде жүргені көңіліңді түсіреді. Мәселе жаста емес. Бастысы жігіт ақыл тоқтатса, жауапкершілік танытса, бәріміз бір елдің жүгін көтере алады деп, бөркімізді аспанға лақтырып қуанатынымыз айдан анық. Әйтпесе, отызда орда бұзбаған жігіт қырықта қалайша қамал алсын? Ал қырықта қамал бұзбаған жігітттің елуді еңсермесі хақ. Арғысын өзіңіз пайымдай беріңіз...

Ер азаматтың мойынындағы үлкен жауапкершілік

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a>&nbsp;Өмір –өзен, уақыт-ағын. Су секілді &nbsp;тоқтаусыз ағып, байқатпай өтіп жатады. &nbsp;«Өткен күн, кеше – тарих, келер күн - ертең сыр, бүгінгі күн – сый», - деп Қорқыт атамыз айтқандай өмір тағылымдарын ұмытпағанымыз жөн.&nbsp;Тәлімі мол ұстазым деп айта алар тұлғаларды ұмытпау – көргендіктің белгісі, ал ұмыту – өшкендіктің белгісі. Өмір алдында әрқашан шәкіртпіз. Сол өмірді саралап, тағылымын түсіндірер ұстаздың алдын көрмесең,болашағың кемел бола қоймас. Адамның жаратылысында орасан күш-қайратта, мол дағды да, &nbsp;ерекше қабілетте бар екені анық. Бірақ &nbsp;өз-өзімізді тани алмай қанша адам өмірден өтеді. Өмірден өткеніне алты жылдан асса да ұстазым Мұстафа Матайұлының өмірден өз орнымызды табуға жасаған талабының жемісін көріп келеміз. «Адамды оның істеген істеріне ғана қарап емес, сонымен бірге ізгілікке ұмтылған ниетіне қарап бағалау керек», - деген екен Демокрит. &nbsp; Әрбір шәкірттеріне, &nbsp;өзіме, менің өмірге деген көзқарасыма ықпал еткен &nbsp;ниетінің &nbsp;уақыт өте келе маңыздылығы артып келеді. Қалыптасқан социалистік болмыс жел қуған бұлттай ыдырап, кешегі өзіміз қабырғасын қақырата қарғаған капитализм есігімізден сығалап, төрге ұмтылғанда талайымыздың санамызды сан &nbsp;ойлар тұмшалағанын көп адам жоққа шығара қоймас. Ескімен жаңаның қашанда талас-тартыста болатыны өмір заңдылығы.Бұрынғыдан бұрыла алмай, кейінгіге кіріге алмай, жан-жағымызға жалтақтап, кім не айтар екен деп, күн өткізіп біз де жүрдік. Капитализмнің өмір заңдылығын тек қатаң жағынан оқып-білген ұрпақ өкілі ретінде маған, нарық тәртібі кезіндегі әрбір ұстаным туралы жылт еткен ақпарат қызық болғандықтан, іздеп оқып, жағалап семинарларға қатысып жүретінмін. Сондай бір семинарда лектор «көпті білудің нақты жолы қолда бар мүмкіндіктер арқылы аздан үйрену. Ең болмағанда, өз басшыңның жеке қасиеттерін зерделеп, керегін өзіңнің ұстанымыңа пайдалана бер. Қанша дегенмен, ол сенен бір саты болса да, лауазымы жөнінде де, табысы жөнінде де жоғары адам ғой», - дегені ойландырды. Ал, менің сол кезде қолым жететіні кафедра меңгерушім Мұстафа Матайұлы болатын. Содан бастап, айналасындағылардың бойынан жақсы қасиет іздеп, болашағына пайда келтірер тәуір жақтарын дамытудан шаршамайтын ол кісінің ұстанымдарын өзіме көшіруге тырыса бастадым. Бұл әрекетті кейін қай басшымен жұмыс істесем де пайдаланып келемін. Ал енді, қазір заман талабы сан өзгеріп жатқанда оның айналадағы құбылысты ұстамдылықпен саралап, алдын бағдарлаудың өрісті өнегесін көрсетіп, орнымен ұқтыра алатындығы мен ойлағаннан әлдеқайда кең екендігін кеш түсінгендей болып жүрмін.&nbsp;Ол кісінің бір қарағандағы сұсы жүрген жүрісінен, сөйлеген сөзінде сезіліп тұратын. Студенттер түгілі, кейбір оқытушылар ретсіз ағайдың көзіне түсуге тайсақтайтын. &nbsp;Алғаш жұмысқа қабылданған кейін кабинетінде отырып, екі сағаттай пікір алмасты. Маған сеніп тапсыратын пәнін «Мемлекет және құқықтық жалпы тарих» екенін, оны тарихшы жүргізгені дұрыс болатынын жеткізді. «Қарапайым тілмен айтқанда, философия үнемі үздіксіз даму үстіндегі тарихи жүйе болып саналатындықтан, мен философ ретінде нақты білмесем де, қателесуге мүмкіндік бермеуге тырысамын. Мен сенің қандай оқытушы болатыныңды ашып айта алмаймын. Бірақ әр жерде қоршаған ортаның, өзара қатынастардың, қалыптасқан дәстүрдің саған беретін тәрбиесінің ықпалы зор болады. Қандай бағытта қалыптасасың, ол өзіңе байланысты, өйткені сыртқы әсерді игеретін тек қана өзің боласың. Сырттың кері әсерінен қорғана білудің бірден-бір әдісі – оны терең тани білу. Әркімнің өз жолы, өз ерекшелігі бар, оны қорғай біл, сақтай біл», - дегенді айтты. Осыдан кез келген жұмыстың басында өзіңді дұрыс бағыттаудың маңызды екенін біле бастадым.&nbsp;Француз ойшылы Пьер Антуанның айтуынша, философтар тек дүниетанымымен емес, өмір сүру тәсілімен де ерекше екен. Себебі философияның өзі абстрактылы ойлаудың жиынтығы ғана емес, ол ең алдымен, ұстаным, мұрат, ойлау, ғұмыр кешу тәртібі. Осы тұрғыдан келгенде, Мұстафа Матайұлының ұстанымы, өмір сүру қағидасы, жүріс-тұрысы, орта мен қатысында айрықша көзге ұрына бермейтін, үңіле қараған кісіге тез байқалатын ерекшелік болатын. Барлық қайшылықтардан гармония, үйлесімділік таба білетін, екінің бірі түсіне алмайтын ең биік дегдалдарды қарапайымдылықпен пайдалану жағдайына жеткізе алатындығы қызықтыратын. Қиналысымызды байқаса «өмір қайшылықсыз, проблемасыз болмайды. Өмір деген күрес. Күрессіз даму болмайтындығына» көзімізді жеткізуге күш салатын. Ересек кісілер өткендерін көп еске алады, алайда одан ұрпағына сабақ болар мүмкіндіктерді аша бермейді. &nbsp;Ал Мұстафа Матайұлы өткенді кейінгілер білсін деп, ойлансын деп, сабақ алсын деп қозғайды. «Студенттерді жақсы немесе жаман деп бөлуге болмас, өйткені олар біз үшін шәкірт. Олар бізді ұстаз дейді. Шәкіртіміз дұрыс маман болып шықпаса, біздің кінәлік үлесіміз көп. Шәкіртіміз өсіп көзге көріне бастағанда менің шәкіртім деп мақтанамыз. Ал, қаншама шәкірттер көріне алмай, өз орнын таба алмай жүр, сонда олар кімнің шәкірті?» дегенді жиі айтатын.Ұстазымыздағы ұлағаттылықты өз шәкірттерінің талаптылығын көтеруге сіңірген еңбегінен білуге болады. Ағамыз студенттерге қоятын бағаға «сараң» болатын. «Мен бағаны аяйды деймісің, білім алуға берілген уақыт қайта беріле бермейді, өз уақытын білім алуға тиімді пайдалансын деймін ғой. Ертең бізді кім, неге оқытты деп жүрмесін деп ойлаймын ғой. Студентті кітапшадағы бағамен ғана тәрбиелеуге болмас, олардың бойында білімге деген еңбекқорлықты, ықыласты қалыптастыра алсақ ғана болашағына дұрыс жол сала аламыз»,-дейтін жарықтық.&nbsp;Осындай да, академик Ғарифулла Есімнің «Оқуға түскен жан білім алады, білімге құштарлығы оянған адам ұстазын көреді. Білімге құштарлығы оянбаса, ол ұстазды көрмейді, сезінбейді» деген тұжырымы еске түседі. Ал, Мұстафа Матайұлы «оқытушы студенттердің өздері мойындаса ғана нағыз ұстаз атана алады. Нағыз ұстаздың көп мәселелерде дәлелденген жеке пікірі, ой-толғамы, түсінігі болуы керек. Өз позициясын қорғай алуы қажет»,-деп жиі айтатын. Осыдан түсінгенім, жақсы ұстаз ғана өзінің &nbsp;шәкіртін «қинаумен жинаған» беделі арқылы адамдардың өмірге көзқарасын қалыптастырып, дүниедегі орнын таба алуына мүмкіндік тудырады екен. Бұл да бір ұмытылмас тағылым.Қарамағында жұмыс жасаған біздер үшін тағы бір сабақ, ұстазымыздың өз-өзіне бақылау жасауы. Өзінің ұжым жетекшісі ретіндегі қызметтік парызын, шәкірттерінің алдындағы ұстаздық парызын өтеудегі адалдығы ол кісінің арына байланысты болғанын кейін түсініп жүрміз. Яғни, қызметтік міндетін ары арқылы бақылап, реттеп отыратын. Бізді «үйренгендерің өздеріңе, істегендерің маған жақсы» деп жұмсайтын. Әйтпесе, Мұстекеңе жұмысыңды дұрыстап істе деп басшылар тарапынан дікілдеп тұрған ешкім жоқ болатын. Осы қасиет бүгінгі қоғамда кемшін тартып жүргенін несін жасырамыз.Бұдан шығатыны, ұстаздың бір тобы өз пәнінен дәріс беруші ғана болса, екіншілері адамдарға жоғары деңгейде ықпал етушілер ретінде шәкірттердің санасында ұзақ сақталады. Жұмысымызға кейде жастықпен жүре қарайтын біздің мәселемізді кафедра отырысында емес, жеке шақырып алып сөйлесетін еді. Ашуланса да, ұрысып-жегімей -ақ айтар сыны сүйегіңді сындыра жаздап, сабаңа түсіретін. Яғни, парасаттылық сөзін тыңдата білу біз үшін үлкен өнеге, әрі тәрбие мектебі болды.&nbsp;Мұстафа Матайұлының өз балалары мен студент-шәкірттеріне беретін тәрбиесінің айырмашылығы жоқ болатын. Отбасы тәрбиесі жөнінде «отбасы да өз алдына бір мектеп, отбасын құрған әр адам өзі үйрене жүріп, балаларына үйретеді» деген тұжырым жасайды. Өз ұрпағына тілегенді басқаға да тілейтін. &nbsp;Осының бәрі ұмтылмас ұлағат екен ғой.Ұжымдағы әрқайсымыздың отбасымыздағы жағдайды, бала тәрбиесіне көңіл бөлуімізді, қателіктерге бой ұрмауымызды қадағалап жүретін. Кафедрадағы оқытушылардың ғылым жолына түсуіне отбасындағылардың кедергі болмауына өзі тікелей араласқан кездері болды. Кафедраның «күйеу балдарымен» жеке сөйлескенінің арқасында қыз-келіншектер өз уақытында ғылыми атақтарын алып, бүгін нанын жеп отыр. Қасындағылардың, шәкірттерінің кішкене жетістігін, ілгері ұмтылысын жан-жаққа жариялап, өскелең жастардың шығар биігін өз деңгейімен тежемей, алдағысын болжап жөн сілтеуі философ ретіндегі ұлағаты болатын. Керісінше, өмірді түсінуде өздерінен асқан жан жоқ деп қарайтын, түсінгенін басқаға түсіндіруді қор санайтын, артына ерген бір шәкірті жоқ «философтарды» да кездестіріп жүрміз. Жақын тұтқан жандарды «конкурент» ретінде өсуін қызғанбай, оған қуанып, қолдап, жөн сөзбен демеудің керемет рахат сезім екенін түсінудің бақытын да ағамыздан мұра еттік.Бүкіл өмірін ұрпақ тәрбиесіне арнаған Мұстафа Матайұлының «мен өмір бойы алдыма талапты жас келсе екен, оны ілгері қарай жетелей берсем екен, мамандығын түгел игерумен қатар, әрбір ұғымға үңіле түсуге үйретсем, дағдыландырсам, ұғымның тұңғиығына тереңдей түссе, әр қырынан жарқыраса, ойлы жастардың қатары көбейсе деп тілеймін»,-деген ұстаздық ұстанымы әрқашан өзекті.Өз көзі жұмылғанымен талаймыздың көзімізді ашып кеткен ұстазымыз о дүниелік болғанымен, ұлағаты мен ұстанымы бізбен бірге. Тек соны толық пайдалана алмай жүргендейміз.

Мұстафа Матаев - 90 жыл: Тәлімі мол ұстаз

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Биыл Экология саласының құрылғанына 35 жыл толды. Облыс әкімінің орынбасары Нұрымбет Сақтағанов аймақтың экология саласына үлес қосып жүрген бірқатар азаматтарды мерекемен құттықтап, облыс әкімінің алғыс хатын табыстады, деп хабарлады Қызылорда облысының табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы.&nbsp;Еліміз өз Тәуелсіздігін алғаннан кейін қоршаған ортаны қорғау мен адамның өмір сүруі үшін қолайлы жағдай туғызу еліміздің басты міндеттерінің бірі болды. Бүгінгі таңда олардың басым көпшілігін орындауда аймақтың эколог мамандарының еңбегі орасан.&nbsp; Бүгін 5 маусым – Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау күніне және Экология саласының құрылғанына 35 жыл толуына орай облыс әкімінің орынбасары Нұрымбет Сақтағанов экология саласының ардагерлері мен бірқатар қызметкерлерді мерейлі мерекемен құттықтады.&nbsp;<blockquote>«Экология саласында – экологиялық ахуалды одан әрі жақсартуға және халқымыздың әл-ауқатын, өмір сүру сапасын арттыру мақсаттарына қол жеткізу жолында қажетті қадамдар жасалуда. Бүгінгі кәсіби мерекені Сыр елінің экология саласының мамандары толымды жетістіктермен қарсы алып отыр. Тыныс-тіршілігіміз үшін маңызы зор саланы нығайтуда Сіздер білікті де білімді, іскер де қабілетті маман ретінде өзгелерге үлгі-өнеге болып, облысымыздың әлеуметтік-экономикалық, экологиялық деңгейінің жақсаруына өлшеусіз үлес қосып келесіздер» – деді Нұрымбет Сақтағанов.&nbsp;</blockquote>Жиын барысында облыс әкімінің орынбасары аймақтың экология саласын жақсартуға үлес қосып жүрген бірқатар азаматтарды ҚР Экология және табиғи ресурстар министрлігінің, облыс әкімінің және облыс әкімінің бірінші орынбасарының «Алғыс» хатын табыстады.&nbsp; Мерекелік жиын барысында қоршаған ортаны қорғау саласында ұзақ жылдар бойы еңбек етіп, аймақтың экологиясын жақсартуға елеулі үлес қосқан экология саласының ардагері Қуанышқали Шапшанов жүрек жарды лебізін білдіріп, марапат иелері естелік суретке түсті.<figure class="image"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/351805416_3415457592037152_5066705901736838437_n_be04bf4280.jpg" alt="351805416_3415457592037152_5066705901736838437_n.jpg"></figure>

Архив