<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Білектілік пен жүректілікті қажет ететін қазақ күресі – ұлттық төл спортымыз. Біздің күрес – ешқандай күрес түрлеріне ұқсамайды. Бүгінгі таңда жүргізіліп отырған спорттық-теориялық және әдістемелік зерттеулер бойынша қазіргі самбо, дзюдо, еркін күрестердегі негізгі айла-тәсілдер қазақ күрес өнерінен алынғаны дәлелденуде. Яғни, дәстүрлі көшпелілер күресі әлем спортының дамуына зор үлес қосты деуге болады. Әсіресе, белбеу пайдаланып күресу тәсілінің бай тәжірибесі Ұлы Даладан бастау алып, Шығыс пен Батыс елдеріне танымал спорт түрінің алғышартына айналды. Белбеу арқылы белдесудің өзіндік сипаты болған, ол белге оралған қайыстан ұстап, тізесі не алақаны жерге тигенге дейін күрескен. Бұл күрес жылдамдық, ептілік, күш және айла-тәсілдердің кең диапазонды қимыл-қозғалысымен қызықты. Сондықтан да оның адамның көңіл-қуанышын арттыратын, қанын қыздырып, ерлікке, елдікке баулитын қасиеті бар.Бүгінде қазақтың ұлттық спорты – күрес ешқашан тіршіліктен тыс қалмай, бірге жaсасып, әлем чемпионаттарын өткізетін деңгейге дейін жетіп отыр. «Қазақстан Барысы» атанған қызылордалық Мақсат Исағабыловтың күрестегі жолы айрықша. Жеңіс тұғырынан көрінуге үмітті алыптарды жолдан ығыстырып, өзінің жеңіске лайық жарқын жолын көрсетіп келеді. Бозкілемде дарияда тулаған жайындай еркін жүзіп, қарсы келген қарсыластарын шақ келтірмей жолдан шығарып отырды. Шешуші сәтте де ел күтпеген ерлігі талайды таң қалдырғаны анық.«Балпаң-балпаң басатын, балуан болар ма екенсің». Бұл – ақжаулықтылардың ер баланы әлдилегенде айтатын өлең жолдарынан үзінді. Сәбиді бесікте жатқаннан-ақ табандылыққа тәрбиелеген ұлтымыздың арасынан білектілердің көптеп шығуының сыры осында болса керек. Жалпы, қарға тамырлы қазақтың балуандық өнері қанында, тегінде жатыр. Оған аталмыш спорттағы жеңістер дәлел. Ал, артта қалған ХХ ғасыр спортындағы қазақ балуандарының орны өз алдына бір төбе десек, түзу жолдан қисық кеткендік емес. Ендеше, әлем елдері көз тіккен дүбірлі додаларда ұлт намысын, ел мәртебесін биікке көтерген, Қызылорданың қайыңдай қайыспас қарагері жайында толығырақ тоқталып өтейік.Мақсат Исағабылов 1994 жылдың 17 қарашасында дүниеге келген. Бұған дейін қазақ күресінен және самбодан ҚР халықаралық дәрежедегі спорт шебері, дзюдодан спорт шебері, қазақ күресі, самбо, дзюдодан Қазақстанның бірнеше мәрте жеңімпазы, самбодан және қазақ күресінен Азия чемпионы, ҚР Ұлттық спорт түрлерінен V фестивалінің жеңімпазы, қазақ күресінен «Әлем Барысы» чемпионатының күміс жүлдегері, қазақ күресінен «Үздіктердің үздігі» республикалық турнирінің жеңімпазы, міне, биыл қазақ күресінен «Қазақстан барысы – 2022» атағының иегері. Бапкері ҚР еңбек сіңірген жаттықтырушысы Болат Кенеев.Қазақ күресінің тарихы ұлтымыздың өмір тарихымен тығыз байланысты. Балуан-дардың күш сынасуы ат жарысы, ақындар айтысы сияқты қазақ халқы өнерінің ажырамас бір бөлігі болып саналады. Қазақтар күш иесін «алып», «толағай», «балуан» деп атап, оны ерекше қасиет қонған адам ретінде таныған. Күрес – ұлттық мәдениетіміздің маңызды бір саласы. Қазақтардың жыл он екі ай далада өмір кешіп, үнемі қозғалыста болу тірлігі, жас баладан бастап еңкейген кәріге дейін дене-күш дайындығына ерекше талап қойды. Қазақ елінде ат үстінде еркін отырудан бастап, садақ ату, күрес, жекпе-жек айла-тәсілдерін меңгеру ұл мен қызға бірдей қойылатын талап деңгейіне көтерілді. Міне, осындай спорт түрлерін бұқара арасында дамытып, «Қазақ барыстарын» тәрбиелеп шығуда қызылордалық спорт мектептерінің еңбегі де ерен.Халқымыздың ұлан-байтақ аумақта орналасуы, көшіп-қонып жүруге негізделген шаруашылығы және көршілес елдер салт-дәстүрлерінің ықпал етуі қазақ жерінде балуандық өнердің бір-бірінен айырмашылығы бар бірнеше түрлерінің дамуына негіз болыпты. Ертегі, аңыздарда, батырлар жырларында, тарихи және көркем шығармалар мен археологиялық қазба деректерде күрестің бірнеше түрлері болғандығы туралы көптеген дәлелдер кездеседі. Ал, қазақ күресі – нағыз текті күрес түрі. Балуандардың жауырыны толық жерге тисе ғана таза жеңіс болып есептелінеді. Ол нағыз білек күші бұлқынған, қарсыласының жігерін құм қылған апайтөс алыптардың күресі. Сондықтан қазақ күресінің келешегі кемел, болашағы жарқын, бүгіні болмысты екені даусыз. Мақсат Исағабылов бұл сөзімізді дәлелдеді.

Қызылордалық спортшының жеңісті жолы 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a>&nbsp;Сырдария ауданына қарасты Қоғалыкөл ауылдық округінде 470 отбасында 2506 тұрғын тұрады. Экономикалық белсенді халық саны – 1082. Оның ішінде жұмысқа қабілетті әйелдер – 489.«Қоғалыкөл ауылдық округі әкімі аппараты» өткен жылдың қортындысымен 145 млн 100 мың теңге қаржы игерді. Оның ішінде ауылдық клуб – 24 млн 779 мың теңге. Бюджет 100 пайызға орындалды.Салық түсімдері бойынша 215 мың теңге жеке тұлғалардан жер, мүлік &nbsp;салығы, 5 млн 807 мың 500 теңге жеке тұлғалардан көлік салығы, жер салығы 19 мың 700 теңге. Барлығы 6 млн 42 мың &nbsp;теңге &nbsp;бюджет &nbsp;қоржынына &nbsp;түсірілді. &nbsp;&nbsp;<blockquote>– Кәсіпкерлік саласын дамыту бойынша «Қызылорда» Өңірлік инвестициялық орталығы» арқылы 2 азамат құны 5 млн 350 мың теңгеге, &nbsp;«Іскер» Аграрлық несие корпорациясы арқылы қаржыландыруға 9 азамат құны 39 млн 280 мың теңгеге қаржыланды. «Бизнес Бастау» жобасы арқылы 1 млн 225 мың 200 теңге грант тетігі бойынша 14 азамат ұтып, 17 млн 152 мың 800 теңгеге қаржыланды. Сонымен қатар «Қызылорда» Өңірлік инвестициялық орталығы» арқылы 3 азамат комиссияның оң шешімін алып, құны 15 млн 500 мың теңге несиеге құжаттарын дайындауда. «Бизнес бастау» жобасы бойынша 38 азамат оқудан өтті. Бұл өз кезегінде кәсіпкерлікпен айналысуына мүмкіндік береді, – дейді Қоғалыкөл ауылдық окургінің әкімі Бақытжан Рақымбеков.</blockquote>Өткен жылы ауылдық округте жұмысқа 105 адам орналасқан. Жастар тәжірибесінде 11 адам, ақылы қоғамдық жұмыста 58 адам, алғашқы жұмыс орнына 2 адам, «Күміс жас» 4 адам, тұрақты жұмысқа орналасқаны 30 адамды құраған. Жалпы жұмысқа орналасқандардың үлесі – 28,6 пайыз. Статистикалық мәліметке сәйкес жұмыссыздық деңгейі &nbsp;– 5,0 пайыз.Қоғалыкөл ауылдық округі бойынша – 172 кәсіпкерлік субъекті тіркелген. Оның 109-ы жеке кәсіпкер, 55-і &nbsp;шаруа қожалығы, 3-і &nbsp;ЖШС, &nbsp;АӨК – 5. &nbsp;Жұмыс жасап тұрған кәсіпкерлік субъектілердің үлесі – &nbsp;96 пайыз.Елді мекен бойынша тұрғындарда мүйізді ірі қара малы – 5049, уақ мал – 5955, жылқы – 2347, түйе-302 бас. 2022 жылы 2280 бас мүйізді ірі қара малына, 3200 бас уақ малға, 25 бас түйеге сырға салынған. 762 бас жылқы таңбаланып, компьютерлік дерекқор базасына енгізілген.&nbsp; 2022 жылыдың қорытындысымен 20 отбасы атаулы әлеуметтік көмекке құжаттары өткізіліп, 20 отбасы атаулы әлеуметтік көмек тағайындалған. «Қоғалыкөл» ЖШС-і тарапынан 100 отбасына 10 келіден 350 мың теңгенің &nbsp;ақ күріші мен 35 отбасына 10 мың теңгеден қаржылай көмек &nbsp;таратылды. Қоғалыкөл ауыл еріктілері 7 отбасыға көмір түсіріліп берген. Тұрмысы төмен 2 отбасына 20 мың теңгеден азық-түлік көмегі, «Махай» шаруа қожалығы 6 отбасына 7 тонна көмір түсіріп берген.Былтырғы жылы елді мекеннің ауылішілік маңызы бар Тілеу ұста мен Қаныш Сәтпаев көшелері асфальтталған. Бөлінген қаржы көлемі 44 млн 487 мың теңге. Мердігер мекеме «Құрылыс-Көлік компаниясы» ЖШС-гі. Қазіргі таңда 17 көшенің 11-не 268 дана түнгі жарықтандыру шамдары орнатылған. Түнгі жарықтың 215 шамы ауыстырылған. 5 көшеге асфальттауға жобалық сметалық құжаттары дайындалып, аудандағы тиісті бөліміне ұсынылған.&nbsp;Тұрғын үй құрылысы бойынша көп балалы аз қамтылған үш отбасыға тұрғын үй салып берілді. Санитариялық тазалық жұмыстары және көркейту көгалдандыру бойынша ауылдың ішкі аяқ су каналдарын тазарту мен көшелеріне тазалық жұмыстары жүргізілген. Талдарды әктеу, түнгі жарық бағандарын, шарбақтарды сырлау жұмыстары атқарылып, ауылішілік көшелерге күнделікті тазалық жұмыстары жүргізілуде.2023 жылға қаралған бюджет – 116 млн 154 мың теңге болып бекітілген.&nbsp;Қоғалыкөл ауылдық округіндегі тозығы жеткен электр желілері, бағаналары және трансформаторларды толығымен ауыстыру жұмыстары &nbsp;жүргізілуде. Құны &nbsp;499 млн 308мың теңге. Мердігер «УниверСтройСервис» ЖШС-гі. &nbsp; &nbsp;&nbsp; Биылғы жылы "Қызылорда-Қоғалыкөл" бағытындағы жолға орташа жөндеу жұмыстары жүргізіліп толығымен аяқталатын болады. Бүгінгі күнге 5 шақырымға жуығы асфальтталды. Мердігер «СТК» ЖШС-гі.&nbsp;Ауылішілік көшелеріндегі бағаналардағы 115 жарық шамдары ауыстырылған. Санитариялық тазалық жұмыстары және көркейту көгалдандыру бойынша ауылдың ішкі аяқсу каналдарын тазартылып, 350 көшет отырғызылып, талдарды әктеу мен көшелеріне тазалық жұмыстары жүргізілген.&nbsp;«Қоғалыкөл» ЖШС-нің демеуімен орталықтағы С.Майқанова көшесі бойына 50 «Калифорниялық» терек көшеті мен 25 «ясин», 25 «катальпа» &nbsp;отырғызылып, күтімге алынды. «Аңламас» өңірінен бақша егу жұмыстарына 15 гектар жер дайындалып, 20 адамға бөлініп берілген.&nbsp;Елді мекендегі ауылішілік маңызы бар М.Шоқай көшесін (300 метр) асфальттауға құны 15 млн 909 мың теңге және М.Шоқай тұйығын (260 метр) асфальттауға құны 17 млн 927 мың теңге орташа жөндеуге жобалық сметалық құжаттары әзірленген. Мердігер «Әлем қызмет групп» &nbsp;ЖШС-гі.Қоғалыкөлдің клуб үйінің бу қазандығына ағымдағы жөндеуге конкурс жарияланып, Мердігер «Сардар-2018» ЖШС-гі анықталды. Құны 1 млн 857 мың теңге.«Полигон» аумағын қоршалауға баға ұсыныстарына ұсынылып, қажетті материалдар алынуда.&nbsp; «М.Есмахов», «Ә.Тілеулиев» және «Водозаборная» көшелерінің ауыз су құбырлары мен көру құдықтарының құрылысына 488 метр конкурс жарияланды. &nbsp;

Қоғалыкөлде ауыз су құбырлары жөнделеді

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> «Басқаға қуаныш сыйлай білген – ең бақытты жан» деген француз философы Дени Дидро. Бұл пікірге волонтер Серік Ерімбетов сүйенеді. Негізгі мамандығы – электрик. Маңызды мамандықты серік етсе де, қолы қалт еткенде тұрғындарға жәрдемдесіп, көмектесуге даяр. Смартфон ұстап, көгілдір экранға телміргеннен гөрі уақытты игі іске жұмсауға асығатын кейіпкеріміздің еңбегі елге белгілі. Себебі, қоғамдық шараларда белсенді тұрғын бұған дейін бірнеше адамға қуаныш сыйлап, ертеңге деген үмітін оятты. Өзі таңдаған еріктілік қызметтің арқасында.<blockquote>– Соңғы жылдары біз волонтерліктің не екенін шын мәнінде ұғындық. Ең бастысы, еріктілер мейірімсіз қоғам болмайтынын байқатты. Әсіресе, Сыр волонтерлары вирус өршіген уақыттары, төтенше жағдай кезінде түрлі бағыттағы жобаларға атсалысып, елмен бірге екенін көрсетті. Мен де қалыс қалмадым. Облыстық «Жастар ресурстық орталығының» жанынан ашылған «Волонтерлердің фронт-офисіне» мүше болдым, оның ішінде қоршаған ортаны қорғауға бағытталған «Таза әлем» бағытына жетекшілік еттім. Тек осы бағытпен шектеліп қалмадым, іздестіру ісіне үлес қостық, тазалық рейдтеріне атсалыстық, қамкөңіл жандарға мүмкіндігінше қолдау таныттық. Аз уақытта атқарылған істердің бір парасы осы. Жалпы, еріктілердің мақсаты – алдағы уақытта да осы қарқыннан таймай, ортақ игілікке жұмылуын жалғастыру, кең пейілі және жомарттығымен өзгелерге үлгі болу. Арамызда волонтерлік қызметке кейде мойын бұрып қарамайтындар кездесіп жатады. Бірақ, волонтер болу бұл – құрметті қызмет, ар-намыс кодексін қатаң ұстанатын өмір салты дер едім. Өзінің көкейде жүрген кей арманын қалай орындарын білмей жүрген жастар волонтерлік арқылы қалаған ниетіне қадам баса алады, – дейді С.Ерімбетов.</blockquote>Бұл ретте ерікті өзінің жастық шағында волонтер деген атау таңсық болғанын, ол тұста «Тимур және оның командасы» қайырымдылықтың бастауы ретінде есте қалғанын айтты. Ол қарттарға қолғабыс етуге, мұқтажға демеу болуға және жақынға жанашырлық танытуға үндеген бұл команданың қазір волонтерлікпен үндесіп, қайта оралғанына қуанышты. Бүгінде кейіпкеріміз Шәкәрім айтқан «адамдық борышың, халқыңа еңбек қыл» тәмсілін тұмар етіп, ізгі ісін жалғастырып келеді. Бұл волонтерліктің жас талғамайтынын көрсетіп отыр.<blockquote>– Волонтер десек, көпшілік онымен қолы бос адам айналысады деп ойлайды. Мұндай стереотип волонтерліктің ұлттық қозғалыс ретінде дамуын тежеп отыр. Ерікті болу үшін тек мейірімді жүрек, таза ниет, жақсылыққа ұмтылыс ғана керек және ол атаулы жыл аясында ғана айналысатын іс емес. Менің де күнделікті атқаратын қызметім бар, жұмыс қауырт. Дегенмен, «Қалауын тапсаң, қар жанады» деп бекер айтылмаған. Барлығына уақыт табу керек. Әлеуметтік желіден немесе ақпарат көздерінен көмекке мұқтаж жан жайлы оқысам, сол ой маған маза бермейді. Қалайда қол ұшын созу керек деп бір адамның, тұтас отбасының аяққа тұруына себепші болуға асығамын. Бұл – маған берілген сый, – дейді ол.</blockquote>Кейіпкерімізбен аралас-құралас жандар «Менен қандай да көмек қажет болса, көмектесуге дайынмын!» дейтін жанашыр азаматтың бір сәт бос отырғанын байқамаған. Абзал істерімен әлемді нұрландырып жүрген жан өзі құрған «Сұлу жүректер» қоры арқылы қайырымды істерге ұйытқы болуда. Пандемия өршіген тұста алдыңғы шептен көрінді, Мақтарал ауданындағы тосыннан келген су апатынан зардап шеккен ағайындарға да алғашқылардың бірі болып қол созды. Сонымен қатар «Хикмет» қорымен бірлесіп, қомақты қаржы жинақтап, қалада өрттен зардап шеккен отбасыға көптен күткен баспана бақытын сыйлады. Бұдан бөлек, Серік Ерімбетов бұрын Ішкі істер органдарында қызмет еткен Нұрлан Келаманов есімді досының еміне де қаржы құрап, көршілес Қырғыз елінде ота жасатуына ықпал жасаған еді.<blockquote>– Қайырымдылықтың басы-қасында жүру оңай шаруа емес. Көпшілік өз аузынан жырып, барымен бөліседі. Алаяқтардан абай болу керек, басқа шотты көрсетіп, олардың алдымызды орап кетуі де ғажап емес. Әр тиынға жауапкершілікпен қарау, сенімге селкеу түсірмеу маңызды. «Көп түкірсе, көл болар» деген. Біздің қоғамда қайырымды, мейірімді жан көп. Үмітін үкілеп отырған отбасыларға көрсетілген қолдау соның дәлелі, –дейді кейіпкеріміз.</blockquote>«Екінші ұстаз» атанған Әл-Фарабидің «Қайырымды қала тұрғындары көзқарастары туралы» атты еңбегі бар. Онда бақытты өмір сүру үшін халықты қалай басқару керек, тұрғындардың қалай өмір сүру керек екені жайында қамтылады. Ол қайырымды қалаға бiрге тұратын, мақсаты ортақ қауымды жатқызған. Ойшыл мұндай жұрттың баянды бақытқа жететінін де айтады. Кезекті кейіпкеріміздің қолға алған істері туралы естігенде, осы еңбек еске түсті. Себебі, қайырымды жандар бар ел бақытқа бір қадам болса да жақындары анық.

Қызылордалық волонтер қала тазалығына үлес қосуда 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Мұқағалидың өлеңін білмейтін қазақ кемде-кем. Себебі оның жанымен жазылған жырдың бәрі әр адамның жүрегінде жаттаулы. Көңілді қозғап, жүректі тербейтін ақынның шығармашылығы бүгінгі буын арасында да кеңінен насихатталып келеді. Мәселен Б.Ермекбаев атындағы №271 орта мектебінің 9-сынып оқушысы Балнұр Баймұрат ақынның өлеңдерін ғана емес, поэмаларын да жатқа біледі. Аңыз адамның шығармашылығымен етене таныс жас дарынмен осы аптада тілдескен едік.− Мұқағали шығармашылығын жан-жақты зерттеуді, өлең, поэмаларын жаттауды қай уақыттан бері қолға алдыңыз? Ақын туындыларын таңдауыңызға не себеп болды?− Бала кезімнен әдебиетті сүйіп өстім, оған басты себепкер әкем болса, одан кейін қазақ әдебиеті пәнінен сабақ беретін ұстазымның да үлесі бар. Мұқағали Мақатаевтың өлеңдерінің тілі жеңіл, мағыналы әрі қарапайым. Сол үшін мұзбалақ ақынның поэзиясын ерекше жақсы көремін.Әрбір өлеңін оқып, жаттар алдында шығарманың шығу тарихын білу мен үшін қызық болатын. 3 сыныпта оқып жүргенімде әкем «Мұқағалидың бір өлеңін жатта» деп тапсырма берді. Содан бір аптаның ішінде бірнеше өлеңді жаттап үлгердім және бұл әдет өзіме де ұнай бастады. Ал жоғары сыныпқа келгенде жетекшім Гүлмира Мінуарбекқызы танымдық дүниелерді қолына алып, мәнерлеп оқуға машықтандырып, ақынның поэмаларын жаттатқыза бастады. Соның нәтижесінде дәстүрлі «Мұқағали Мақатаев оқулары − 2022» байқауының қалалық, облыстық кезеңдерінің жүлдегері атанып, республикалық кезеңде ақынның туған жері Қарасазға барып қайттым.− Ақын әлемін тану барысында бұрын-соңды көпшілік естімеген тың деректер болды ма? Ақын шығармашылығынан сізге ұнаған туындылар жайлы айтып берсеңіз…− Мұқағали Мақатаевтың туған күні 9 ақпан екенін бәріміз білеміз. Алайда, шын туған күні 8 наурыз екенін кейін білдім. Бұл туралы ақынның келіні Бақытгүл Мақатаеваның журналистерге берген сұхбатын оқып, таң қалдым. Мұны тың дерек деп айтуға келмес, десек те, ақынның туған жеріне табан тірегенімізде көзін көрген жолдастары мен ауылдастарының естеліктерін өз аузынан тыңдап, ерекше әсер алдым.Ақынның туындыларын оқи отырып әрбір оқырман оның өмірбаянын көз алдынан өткізері сөзсіз. Өмірінің соңғы жылдары жиі ауырып, емханаға түсіп жүргенінде сәл тәуір бола бастаса, қолына қалам алып, өлең жазатын көрінеді. Сонда: «Мен өлең жазумен, өлең оқумен ауруымды емдеймін» деген екен. Маған ұнайтын ақынның «Жоқ, дәрігер» өлеңі де сол сәттерде жазылған болуы керек. Ал «Райымбек, Райымбек» поэмасын оқығанда тарих беттерінен Райымбек батырдың өмір сүрген жылдары мен ерліктері туралы біраз іздендім.− Өлең мен поэмаларды жаттауға қанша уақыт арнадыңыз?− Мұқағалидың қай өлеңін алсақ та ұйқасы әдемі, тілі жатық, әр сөзі орны-орнымен тізіліп тұрады, яғни жаттауға да оңай. Әдетте, бір өлеңін жаттау үшін жарты, ары кеткенде бір сағат уақыт кетеді. Ал, поэмаларын жаттауға бір апта, ұзақ болса бір ай уақыт арнаймын.− Өзіңіз оқитын білім ордасында Мұқағали шығармашылығын насихаттау бағытында іс-шаралар жиі жүргізіліп тұра ма?− Иә, әрине. М.Мақатаевтың туған күнінің қарсаңында жыл сайын қазақ тілі мен әдебиеті пән бірлестігінің ұйымдастыруымен әдеби кеш, мәнерлеп оқу сайысы, ақын шығармашылығы бойынша сахналанған қойылымдар және тағы да басқа түрлі шаралар өтеді. Аталған шараларға мектебіміздің оқушылары да жақсы дайындықпен қатысады. Мысалы, менің сыныптастарыммен «Аққулар ұйықтағанда» поэма желісі бойынша дайындап жүрген қойылым соның айғағы десек болады.− Ақынды, оның өлеңдерін әр жыл сайын ақпан айында жиі еске аламыз. Ал сіз Мұқағали шығармашылығын өз замандастарыңыз арасында қалай насихатталғанын қалар едіңіз?− Ақынның шығармашылығын тек туған күнінде емес, жыл бойы насихаттау керек. Ол үшін түрлі челлендж, мектеп театры жобасы аясында өмірі мен шығармашылығын сахналау, ақынның сөзіне жазылған ән байқауы ұйымдастырылса, нұр үстіне нұр болар еді деп ойлаймын.− Сұхбатыңызға рақмет!

Сыр бойылық оқушы ақын поэмаларын жатқа біледі

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Айдар Әділжанұлы – алдыңғы буынның ізін жалғаған талантты ақын. Облыстық «Сыр бойы» газетінің тілшісі қызметін атқарады. Жеткен жетістігі бір төбе. Кейіпкеріміз – қаламгер Сағитжан Бермағамбетов атындағы жастар сыйлығының, «Сыр үміті» сыйлығының иегері. Сонымен қатар, Қазақстан Журналистер одағының мүшесі. Қоғамдағы &nbsp;белсенділігінен бөлек, Айдар – көпбалалы әке.– Жақында нәрестелі болдыңыз. Бауы берік болсын! Алғашқы сауалды келіншегіңізбен қалай танысқаныңыздан бастасақ…– Келіншегімнің есімі – Арайлым. Жақында дүниеге төртінші сәбиімізді әкеліп, туған күнімде ерекше сыйлық жасады. Төбем көкке жеткендей қуанғаным рас. Қазақ бала мен малдың санын айтпа дейді ғой. Бірақ, мен қуанышты бөліссең көбейеді деп есептеймін. Есімін Айәділ деп қойдық.Арайлыммен М.Мәметова атындағы гуманитарлық-жоғары колледжінде оқып жүргенімде танысқан болатынмын. Оны ең алғаш 18 жасымда көрдім. Мен осы оқу орынның жатақханасында жаттым. Оқу ғимаратымен жапсарлас болғасын, аулада жиі жүреміз. Сол кезде сырттай көріп, ұнатып жүретінмін. Бір күні Арайлымның ұялы телефонын тәрбие бөлімінің басшысы алып қойыпты. Ол кезде телефонмен сабаққа келуге тыйым салынатын. Ал, мен ол кісімен өте жақсы болдым. Өйткені, колледждің белсенді студенті тұғынмын. Арайлымның құрбы қыздары «Айдарға барсаң, телефоныңды алып береді» деп маған қарай жөн сілтеп жіберіпті. Сол кезде оның қалауын орындап, телефонын алып беріп, нөмірін алып қалған болатынмын. Осылай тіл табысып кеттік.– «Көпбалалы ана» деп жатамыз, бірақ «көпбалалы әкелерге» тоқтала қоймаймыз. Сіздің ше қазір бала тәрбиесіндегі әкенің рөлі қандай?– Әкенің сөзі – «оқ». Сол үшін «асқар тауымның» сөзін екі етпеуге тырысамын. Қазір әкем Арал ауданы, Қызылжар ауылында тұрады. Есімі – Әділжан Абабүкіров. Анамның есімі – Қарлығаш. Мен де көпбалалы отбасының тұңғышымын. Бірақ, ата-әженің тәрбиесінде болдым. Сұрағыңыз орынды. Қазір қызмінезді жігіттер көбейіп кетті. Мұның бәрі азаматтық тәрбиенің жоқтығынан. Баланың бойындағы ер мінезділік, өжеттілік, мәрттік қасиеттер әке арқылы қалыптасады. Әкенің бойындағы қасиет балаға «жұғады». Қазір балабақшадағы, мектептегі, университеттегі тәрбие әйел адамдардың қолында екені де жасырын емес. Әсіресе, осы кезеңде әкенің тәрбиеге араласуы өте маңызды. Қарапайым ғана шеге қағу, балға ұстау, шұрып бұрау, ат міну, аяқ киім тігу, электр тоғын жалғау сынды әйелдің шамасы келмейтін шаруаларға баулу да әке мойнына артылған. Әке тәрбиесін көрмеген бала ертең балға сұраса, ара әкелуі мүмкін. Баланы өзімен бірге ертіп жүру, шамасы жетпейтін шаруа болса да жай ғана қарап тұруға қалдыру, көлік жуғызу, анасы мен қарындастарына ауыр заттарды көтертпеуге үйрету – ертеңгі күні жеміс беретін өнеге.– «Үйлену оңай, үй болу қиын» деген бар…– Жақында мақала жазған болатынмын. «Жастар үй болып кету үшін үйлі болу керек» деп. Менің ойымша көп отбасылардың бұзылуы, шаңырақ шайқалуы осы материалдық жағдайға тіреледі. Мен де жалдамалы пәтерде тұрамын. Жеті жыл болыпты. Бірақ, келіншегім екеуміз балалар үшін, болашағымыз үшін туындаған көптеген мәселелерді ушықтырмауға тырысамыз. Алға қарай ұмтылып келеміз.Бүгінде ел арасында айтылып, жазылып жүрген мәселенің бірі – жастардың ой-санасындағы сезімге, махаббатқа деген көзқарастың өзгергендігі. Менің ойымша, мұны жоққа шығару мүмкін емес. Өйткені – махаббаттың мөлдір таза күйінде өмір сүруіне әлеуметтік жағдай ырық бермейді.Расымен де, үйленудің өзі арзанға түспейді. Ата-ана қарызданып, бар-жоғын жиып, той жасайды. Десе де, үйленуге жастар жағы асқан бір жауапкершілікпен қарап, өмірдегі маңызды қадамды мың ойланып, жүз толғанып барып жасаса дейсің. Әйтпесе, бүгін «сүйдім-күйдім» деп, қанша елді әбігерге салып, алыстан ат терлетіп тойға келтіріп, той қызығы басылып, содан кейін «біз бірге тұра алмайтын болдық, ажырасамыз» деп шыға келетіндерді көргенде «бұл қалай болды, не болып кетті өзі?!» деп таңырқаған күйге түсесің. Бәлкім, үйленер алдында өмір бейне бір романтикалық сәттерге толы болатын да шығар?! Немесе жастар сериалдағы махаббатты елестетеді ме? Алайда, үйлену тек жалғыз тоймен аяқталмайды. «Маған қыз жоқ па, азар болса тағы үйленермін, маған жігіт жоқ па, азар болса тағы да күйеуге тиермін» деген жастар ақылға салу керек.– Отбасындағы мәселені қалай шешуге болады?– Отбасылық мәселе от басудан тұрмаса игі. Әйтпесе, жоғарыда тарқатып айтқанымдай, екі әулеттің абыройына нұқсан келеді. Үйдегі мәселе үйде қалу керек. Үй ішінде шешілу қажет.– Шығармашылық адамысыз, ақын ретінде танымалсыз. Бойжеткендерге өлең арнауға тура келетін кездер болады. Оны келіншегіңіз қалай қабылдайды?– Шынберген Сүлейменов ағамыз «Көшедегі әдемі қыздарға сүйсініп қарап келіп, үйдегі келіншегіме қарап отырып өлең шығарамын» деген еді. Әйел қырықшырақты ғой. Құбылады. Қызғанады. Бәрібір түсінеді. Жарасхан Әбдірашов ағамыздың Нәзікгүл анамызға қарап тұрып айтқан: «Ат айналып қазығын табады. Жарасхан айналып Нәзігін табады» дейтін естелігі бар тұғын. Біз де сол еруде көштеміз. Қазір махаббаттан парасатқа ауысатын, өтпелі уақытта жүрген секілдімін.– Адам атақты болу үшін тумайды, дегенмен атақты ешкім жек көрмейді. Атаққа қаншалықты құмарсыз?– Берген емес маған атақ, бермейді, Күндейді ғой, жүндейді ғой мендейді. Ертең менің атымдағы сыйлыққа, Таласарын түсінгісі келмейді. Өлеңімнің өлмейтіні хақында, Қам жемесін жақыным да, жатым да. Қазақтағы сыйлықтардың көбісі, Сыйлық алмай кеткендердің атында!, – деп Қаныбек Қасымханұлы айтқан еді. Әйткенмен, атақты кім жек көрсін. Берсе ала беремін. Бірмесе, әлдекімдер секілді есік жағалап, аға аралап, атақ сұрауды жат көремін. Бір оқырман есіміме «ақын» деп айдар тақса, сол үлкен қуаныш.Танымалдық ол басқа қонатын бақ қой. «Біреуге бақ ауып қонады. Біреуге бақ тауып қонады. Ауып қонған бақ адамды бір уақытта өшіреді, ал тауып қонған бақ адамды әрдайым өсіреді» демейді ме?! Мен осы тәмсілге сенемін.– Баланың болашақта кім болатынына, қандай мамандық тандайтынына көбіне ата-ана шешеді. Осыған қатысты ойыңызды білсек…– «Алма алма ағашынан алыс түспейді». Әкем – Арал теңізінде балықшы болған жан. Десек те, өлең қан арқылы қонған секілді. Өйткені, мен Қыз Жібектің әкесі Сырлыбай бидің оныншы ұрпағымын. Біздің руда аяқтығы жол, ауыздығы сөз бермеген өрелі бабалар көп болған. Сол үшін де ұл-қызым да осы руханият саласынан алыс кетпеуі мүмкін. Ал, ғайыптан тайып өзге салаға құмары ашылып тұрса, болатын баланың бетінен қақпаймын.– Жоғарыда бала тәрбиесіне тоқталдық. Енді салт-дәстүрге ойыссақ. Ат қою, тұсау кесуге қаншалықты мән бересіз? Балаларыздың есімдерін кім қойды?– Дәстүрді дәріптеп, салтты сақтау – басты парызымыз. Үлкен қызымның есімін Сайлау атам «тұңғыш шөберем» деп өзі «Ерке» қойды. Үлкенімнің тұсауын өзімнің рухани құбылам болып жүрген ағам Нұрлан Нұрмаханов кесті. Қызығы, қызымның тұсауы Қамбаш көлінің жағасында кесіліп, Ерке сол бойы қадам басып кеткен болатын. Ал, екінші балам Айдынның атын өзім қойдым. Есімі «ай»-дан басталсын, теңізден шыққанымызды ұмытпайық деген оймен. Теңіздегі айдынның бетінен шағала балық ала алмайтын ең мөлдір және терең тұсы екен. Осы оймен ырымдап Айдын дедім. Ұлдың тұсауын жырау Айбек Тәңірбергенов кесті. Үшінші қыздың есімі – Елігім және кенжеміз Айәділ. Оны туған-туыстар өздері қойды. Бірақ, есімдердің бәрі өз сүзгімнен өтті. Өйткені, оған мән беремін. Баланың есімі ерекше болса, өмірі де көркем болады.– Бұрын әке сөзі заң болатын. Дегенмен қазір баласын тастап, әке деген атқа лайық болмай жүргендер көп. Керегені берік құруға не кедергі?– Баладан безінген адамдардың әрекеті миыма қонбайды. Сәбиің кешкене шыр ете қалса, жандүниең шыж-быж болады. Ал, оны тастанды ету тасжүрек адамның ісі.Қаламы қарымды жазушы Оралхан Бөкейдің «Қайдасың, қасқа құлыным?» повесінде: «Дүниедегі ең мықты, әрі ақылды, әрі мың жасайтын тек қана менің әкем екенін, менің әкемнен асқан адамды осы жасыма дейін көрмегенімді, талай ауылды, талай қаланы аралап сандалсам да таппағанымды, тіпті енді мың жылдан соң да таба алмайтынымды білемін» деген жолдар бар. Осынау повестегі жылы сөздер әкеге арнаған әрбір баланың сөзі сияқты. Алаңсыз балалық шақтың шуақты сәттерінде әке тәрбиесі мол болды. Тәрбие мен тек осы күнгі болмысымызды қалыптастырды.Үш адам үйленсе, оның екеуі ажырасып жатқан уақытта отбасылық құндылықтың құнын құлдыратып алғанымыз қынжылтады.– Сұқбатыңызға рақмет!

Қызылордалық көп балалы әке бала тәрбиесіне тоқталды

Kyzylorda-news. Құрметті облыс тұрғындары және қонақтары!2023 жылдың 29 мамыр - 2 маусым &nbsp;аралығында Қызылорда облысында «Қалқан-2023» әлеуметтік сипаттағы дағдарыс жағдайларын алдын алу бағытындағы оқу-жаттығу жұмыстары жургізілуде.Іс-шараның максаты - әлеуметтік және кризистік бағыттағы кауіп төнген жагдайда мемлекеттік органдардың өзара іс-қимыл жасауының дағдыларын қалыптастыру. Осы орайда, түсіністік танытып, алаңдаушылыққа бой алдырмай, қауіпсіздік шараларын сақтап, оқу- жаттығу жұмыстарына қатысатын құқық қорғау органдары қызметкерлерінің заңды талаптарын сақтауларыңызды сұраймыз.Аймақтық жедел штаб

Тұрғындардың назарына: «Қалқан-2023» оқу-жаттығу жұмыстары жургізілуде

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a>&nbsp; Қызылорда қаласындағы Абылай хан атындағы №140 қазақ орта мектебінде облыстық білім басқармасының «Ғылыми бағдар беру шеберханасы» жобасы аясында «Білім берудің цифрлық трансформациясы: Білім. Ғылым» тақырыбында халықаралық ғылыми-практикалық конференциясы өткізілді, деп хабарлайды Қызылорда облысының білім басқармасының баспасөз қызметі.Онлайн режимінде өткен конференцияға АҚШ, Вирджиния штатының Вашингтон халықаралық мектебінің мұғалімі Хуррам Шехарьяр, Павлодар қаласындағы ХББ НЗМ мұғалімі, Джордж Вашингтон университеті Болашақ бағдарламасының стипендиаты А.Ермекова, Қорқыт ата атындағы Қызылорда университетінің оқытушысы А.Ахметова, облыстық оқу орталығының директоры С.Асқаров және тағы басқа шет мемлекеттер мен еліміздің ғалымдары қатысты.Ғылымға негізделген білім ордасындағы конференция жұмысы 4 бағыт бойынша жүргізілді. Қатысушылар білім беруді цифрлық трансформациялау жағдайында болашақ мұғалімдерді дайындау мен білім берудегі цифрлық технологиялар, білім берудің әртүрлі деңгейлеріндегі педагогикалық аспектілер және әлемдік білім беру кеңістігінде бәсекеге қабілетті ұстаз келбеті тақырыптарында талқылау өткізіп, өз тәжірибелерімен алмасты.Айта кетейік, мектепте «Ғылыми бағдар беру шеберханасы» жобасы аясында оқу жылының көлемінде 21 ғылыми-кеңесшілер мен профессор-оқытушылардың қатысуымен 9 онлайн-тәжірибе алаңы өткізілді. Аталған іс-шаралар аясында ғылыми-жобалардың тақырыбын таңдаудан бастап, бағыттар бойынша зерттеулер жүргізу, нәтижесін жинақтау және қорытындылау, рәсімдеу талаптарына дейінгі аралықтардағы жүргізілетін жұмыстар кезең-кезеңімен түсіндірілді.

Халықаралық ғылыми-практикалық конференция өтті

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Бірер ай бұрын аймағымыз бойынша &nbsp;мектеп оқушылары арасында орын алған оқыс оқиға елді елең еткізгені мәлім. Еске сала кетейік, 6 сәуірде Қазалыдағы екі мектептің оқушылары арасында жанжал туындап, оның соңы төбелеске ұласқан болатын. Ресми органдардың мәліметінше, бұл мәселеге байланысты бүгінде Қылмыстық кодекстің 293-бабына сәйкес тергеу жұмыстары жүргізіліп жатыр. Бұл – елдің ертеңі саналатын бүгінгі жасөспірім жеткіншектердің болашағы үшін алаңдауымызға негіз боларлық мәселе болып саналады.Қараусыз қалса, қауіп көп...1 маусым – Халықаралық балаларды қорғау күні. Атаулы күннің бекітілуінің түпкі мәні біз ойлағандай той тойлау емес екені жасырын емес. Бұл күн балалардың болашағына назар аударып, олардың арман-мақсатына, мүмкіндігіне зер салуымыз және сол арқылы тиімді шешімдер қа-былдауымыз үшін бекітіліпті. Ал біздің елде ата-аналардың басым көпшілігі маусымның бірінде балаларын қыдыртып, тойдырып, бір күндік демалыс жариялауды әдетке айналдырғаны рас. Қалған күндері баланың пікірімен санасып, қауіпсіздігін, мүмкіндігін, жетілуін ойлауды екінші орынға ысырып қоятындар да аз емес. Соның салдарынан балалар арасында оқыс оқиғалар кездесіп, оның соңы орны толмас өкінішпен аяқталу үстінде. Сәуір айының басында көршілес ауданда орын алған оқиға да баланың қараусыз қалуынан, ата-ана бақылауының әлсіздігінен болған. Бұл ретте аймақ басшысы мәселені бірден жіті назарға алып, шұғыл жиын өткізгенінен хабардармыз. Сонда облыс әкімі бұл жағдайда ата-аналар өз жауапкершілігін сезіну керектігін ескерткен еді.<blockquote>– Бәріміз де ата-анамыз. Әрбір ата-ана азанда мектепке шығарып салған баласының үйге есен-сау оралатынына сенімді болуы керек. Ал полиция мен мектеп бұған қол жеткізе алмай отыр. Қызылорда қаласы мен Қазалы, Жалағаш ауданы бойынша полиция басқармаларының жауапкершілігі қаралсын. Сонымен қатар, аталған мектеп директорлары мен тәрбие ісі жөніндегі орынбасарлары да осы жағдайға жол бергендері үшін тиісті шараларын алсын, – деген еді облыс әкімі.</blockquote>Дәл осы жиыннан кейін қоғамда резонанс туғызған іске қатысты сең қозғалып, нақты шаралар қабылдана бастағаны мәлім. Бірден айтып өту керек, бұл жағдай жеткілікті деңгейде бақылау болмағандықтан, бейқамдықтан орын алған. Ең маңыздысы, соққыға жығылған баланың ата-анасы полицияға арызданбаған. Дегенмен, аймақ басшысының тапсырмасына сәйкес құзырлы органдар тарапынан жан-жақты жұмыстар қолға алына бастады. Шұғыл жиналыста аймақ басшысы аудан әкімдерінен, полиция департаменті басшылығынан, білім басқармасынан есеп сұрап, жағдайға нақты әрі шынайы баға беруді талап етті. Төбелестің шығу себебін анықтап, жағдай ушыққанша бақылау жасамаған барлық жауапты басшыларға қатаң әрі шұғыл шара көруді тапсырды. Шұғыл жиналыста берілген тапсырмалардың орындалуы, жалпы ахуал облыс әкімінің күнделікті қадағалауында. Қазір облыс көлемінде тапсырмаға сәйкес іс-шаралар жүргізіліп жатқаны рас.Әрине, біз бір жақты ойлаудан аулақпыз. Біріншіден, ата-аналар әлеуметтік-тұрмыстық жағдайға байланысты балаларын қараусыз қалдырады. Ол жасырын емес және баршаға ортақ мәселе. Қайбір жылы елімізде бір үйдің отқа оранған үш бірдей бейкүнә бүлдіршіндері де ата-анасы түнгі ауысым бойынша жұмысқа кеткенде ажал құшты емес пе?! Сөз жоқ, аталған мәселеге мемлекет те, ата-ана да кінәлі... Ал, ата-анасын тыңдамайтын, сөйтіп қоғамдық резонанс туғызатын оқиғаларға ұрынатын балалардың мәселесі бөлек тақырып. Ол біз ойлағаннан да күрделі мәселе.Екінші мәселе – балалардың еңбекке ерте араласып немесе еркінен тыс жұмысқа жегіліп, денсаулығына зиян келетіндей деңгейде қиындық көруі. Мұндай оқиғалар әсіресе үлкен қалаларда көп кездеседі. Сон¬дықтан базарларда, көлік жуу орындарында, кафелерде, демалыс парктері мен компьютерлік клубтарда бала еңбегін заңсыз пайдалануды болдырмау қадағалаушы, құқық қорғаушы және уәкілетті органдардың қатаң бақылауында. Біздің де бірқатар ауылда балалардың жазғы демалыс уақытында кесек құйып, шөп орып, оны сатып жүргені белгілі. Жас жеткіншектердің ата-анасына бір мезгіл көмектескені дұрыс шығар. Бірақ жыл сайын бұл жұмыс қайталана берсе, бала еңбегі арқылы кәсіпкерліктен табыс табу дағдыға айналса, ұшпаққа шықпайтынымыз анық. Балалар тақырыбы туралы әлеуметтік мәселелерді осылай тізбектей беруге болады.Балаңыз бақылауыңызда болсынПсихологияда «Біздің білмейтініміз – нені білмейтініміз» деген ұғым бар. Сарапшылар да «ата-аналардың көпшілігі балаларының нені білетінін және нені білмейтінін білмейді» дегенді алға тартады. Мамандардың пікірімен келісуге болады. Расында да біз баламыздың неге қызығып, нені оқып, нені көріп жүргенін бір сәт тереңірек ойлап көрдік пе?Қазір оқушыларды айтпағанда екі-үш жастағы бала ұялы телефоннан «Ютуб»-ты еркін ашып, қалаған видеосын көреді. Ал оқушылардың пайдаланатын әлеуметтік желілерінің саны тіптен көп. Оған соңғы жылдары тікелей эфир арқылы видео түсіріп, оны таратуға ыңғайлы «Тик-ток» әлеуметтік желісі қосылды. Қазір екі оқушының бірі осы «Тик-токты» пайдаланады. Жақсы бағытта пайдаланса, жақсы ғой әрине. Кейде мектеп оқушыларының заманауи бидің жетегіне еріп, ыңғайсыз іс-әрекеттер жасап, теріс қылық көрсетіп жүргенін естіп, байқап жатамыз. Мұндайда ата-анасы, аға-әпкесі қайда қарап отыр деген ой пайда болады.«Жүз жаңа оқулық» жобасына енген кітаптарды оқу әрбір ата-ана үшін өте тиімді. Жақында мемлекеттік қызметтегі әріптесіміз атақты Эллиот Аронсонның «Көпке ұмтылған жалғыз» атты кітабы туралы ой бөлісті. Кітаптың түйіні «Біз бүгін істеген ісімізге ертең ұялмауымыз немесе өкін-беуіміз керек» дегенге саяды екен. Ал ұялмауымыз немесе өкінбеуіміз үшін не істеуіміз керек? Кітап авторының айтуынша, ол үшін әр ісімізге есеп беріп, әрекеттерімізді күнделікті қатаң бақылауда ұстағанымыз дұрыс. Осы ойды балаларымыздың тәрбиесі турасында сабақтап көрейікші.Қарапайым мысал, баламыз телефон сұрады. Біз көңілжықпастықпен бердік. Ол ұялы телефонды қалағанынша пайдаланды. Кейін біз не үшін сұрап, қалай пайдаланғанын тексердік пе? Мысалы, баламыз бос уақытын қалай жоспарлап жүр, ол сабақта, сабақтан тыс уақытта немен айналысып, не айтып, не жазып жүргенін білеміз бе? Білмесек, білу – біздің міндетіміз. Кейін ұялып, өкініп қалмас үшін қазірден бастап баламыздың жеке қызығушылығы мен қажеттілігіне, бос уақытын жоспарлауына жіті көңіл бөлгеніміз дұрыс. Осы орайда психолог маманның пікіріне жүгінейік.<blockquote>– Жасыратыны жоқ, кейбір ата-аналар балаларымен дұрыс сөйлеспейді, олардың өсіп келе жатқанына, жетілу кезеңін өткеріп жатқанына көп мән бермейді. Мәселен, кибербуллинг, яғни ғаламторға тәуелділік немесе әлеуметтік желі мәселесін алайықшы. Бұл мәселе әр отбасыға түрлі жолдармен әсер ете алады. Бірақ оны жеңуге болады. Ол үшін адам өз-өзіне сенімді болуы керек. Тіпті отбасындағы ең сенімді қарым-қатынас кезінде ата-аналар кейде балаға қауіп төндіретін қатерді уақытында байқай алмайды және оның алдын-алуды әрдайым білмейді. Баладағы мазасыз мінез-құлық, депрессия, мектепке барғысы келмеу – баланың агрессияға ұшырауының ең айқын белгілері. Сондай-ақ егер бала интернетте уақытты өткізуді ұнатса және оны кенеттен тоқтатса, себебін анықтау маңызды, – дейді білікті психолог Сымбат Әбдрахманова.</blockquote>Иә, психолог маманның сөзінің жаны бар. Әр ата-ана баласымен досындай, сырласындай жақын сөйлесуі керек. Егер мұндай қарым-қатынас болмаса, онда бала өзгемен сөйлесуі, сырласуы мүмкін. Ал өзге адамның немесе өзге жүйенің сіздің балаңызға өзіңіздей жанашыр болмайтыны бесенеден белгілі. Сондықтан халқымыздың «баланың бас ұстазы – ата-анасы» деген тағылымына сүйеніп, жеке жауапкершілік танытуымыз, баланы ата-анасы ретінде бақылауда ұстауымыз қажет. Сонда ғана күрделі мәселелерге кездеспейміз.Өзіңізден бастаңызҚазір өзіне берілген уақытты өзгенің өміріне арнайтындар көп. Көп адам біреуді сынауға, мінеуге, ақыл айтуға бейім болып алды. Біреу ақылды шынымен ақылды болып айтады, ал келесі біреу ақылды болғансып айтады. Сөз бен іс ұштасса, қанекей. Көп нәрсе өзгеріп, құндылықтарымыз құлдырамайтын еді.Ата-аналар да баласына ақыл айтады. Ол қалыпты жағдай. Бірақ кей ата-ана сол ақылды өзі істемейді. Сөзі мен ісі қабыспайтындықтан бала да ата-ана тарапынан айтылған ақылға мән беріп, қажетіне жаратпайды. Осы орайда философияда «Өзіңізден бастаңыз!» деген қағида бар екені еске түседі. Мұны адам психологиясына, іс-әрекетіне қатысты пайымдауға да болады. Қарапайым тілмен айтсақ, әкесі темекі шегіп, оны баласына зиян, шекпе дегеніндей немесе анасы үйдің тазалығына мән бермей, қызына тазалық сақта деп бұйырғандай ғой. Мұндайда бала айтылған ақылды сапалы орындай ма? Міне, мәселенің мәнісі осында. Жауабын өзіңіз саралап көріңіз.Өмірден тағы бір мысал келтірейін. Ауданымызда былтыр «Балалар жылына» орай «Кітап оқы да, тұлға бол!» атты жоба жүзеге асырылды. Жобаның мақсаты – балаларға көркем әдебиетті оқыту, кітаппен дос болған балаларды ынталандыру. Осы жобаны ақын Нұрмат Мансұровпен бірге жүзеге асырып жүріп екі нәрсені анық аңғардым.Біріншісі, ата-анасы тұрақты түрде кітап оқитын баланың өзі де ата-анасы секілді тұрақты түрде кітап оқиды екен. Бұл «әр бала көргенін істейді» дегеннің өмірдегі шынайы көрінісі. Мұндай балалармен пікірлескенде, сөйлескенде ата-аналарының жақсы қасиеттерін мақтанышпен айтқанына көңіліңіз толып, көзіңіз сүйсінеді. Ата-ана үшін нағыз бақыт осы шығар, бәлкім...Екіншісі, ата-анасы мүлдем кітап оқымайтын баланың өзі де кітап оқымайды екен. Мен бұл жерде өз бетінше ізденіп, дағдыланған кейбір ынталы балаларды қосып тұрғаным жоқ. Мұны түсінбеу мүмкін емес. Қарапайым өмірде де көріп жүрміз ғой, ата-анасының қателігін қайталайтын балаларды. Бұдан түйетініміз – «Өзіңізден бастаңыз!» қағидасының өмірде, оның ішінде бала тәрбиесінде алатын орны ерекше. Расында да біз өзіміз үлгі көрсетіп, өнеге болмасақ, бала өзгеге қарап бой түзейді. Сосын өсе келе ата-анасын тыңдамайды, өзінікін ғана дұрыс санап, шешімді де жеке дара қабылдайды. Мұның соңы қателікке ұрыну, құқық бұзушылық немесе қылмыс жасау, ажырасу секілді әлеуметтік мәселелерге тіреледі. Сондықтан Жүсіпбек Аймауытовтың «Баланы бұзуға, түзеуге болатын бірден-бір шарт – жас күнде көрген өнеге» деген сүбелі сөзін негізге алуымыз қажет.Жоғарыда айтқанымыздай, балалар үшін ең алдымен жақындарының қолдауы мен назары маңызды. Әр отбасында баланың тәлім-тәрбиесіне, денсаулығына, білім сапасына, қызығушылығына ерекше назар аударылса, елімізде төрт құбыласы тең отбасылар көбейері анық. Өмірдің өзі дәлелдегендей, әр бала – бір жұлдыз екенін ескерер болсақ, ерте жастан баламен сөйлесіп, сырласып, ашық байланыс орнатып, ішкі жан дүниесіне тереңнен үңілуіміз керек. Қорыта айтқанда, баламыздың қауіпсіздігі бәрінен маңызды екенін тек «Балалар жылында» немесе бірінші маусым күні ғана емес, әркез қаперде ұстағанымыз дұрыс.&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;

Бала қауіпсіздігіне кім жауапты? 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Қызылорда облыстық перинаталдық орталығы базасында пренатальды диагностиканың инвазивті әдістері жүргізіледі. Біздің мамандар Қызылорда облысында тәжірибеге бірегей әдісті енгізіп қана қоймай, оны өңір тұрғындары үшін қолжетімді ете алды.Пренатальды диагностика – ұрықтың хромосомалық патологиясына күдік болған кезде пренатальды кариотиптеуді жүргізу үшін ұрық материалын (хорионбиопсия, амниоцентез, кордоцентез) алу мақсатында ультрадыбыстық бақылаумен жүргізілетін жатырішілік операция. Инвазивті зерттеу әдістері хромосомалық ауруларды, хромосомалық ауытқуларды, сондай-ақ моногендік ауруларды анықтау үшін ұрық материалын алу мақсатында генетик дәрігердің нұсқауы бойынша жүргізіледі.<blockquote>«ДДҰ мақұлдаған инвазивті диагностикаға жіберудің стандартты көрсеткіштері келесі талаптарды қамтиды — жүкті әйелдің жасы 37 жастан асқан болуы керек, жүктіліктің алғашқы апталарында кем дегенде 2 өздігінен түсік болуы, отбасында баланың Даун синдромы болуы, бірнеше туа біткен ақаулар, хромосомалық патологияның жоғары қаупі анықталған инвазивті емес сынақтардың нәтижелері және биохимиялық немесе ультрадыбыстық маркерлер. Мұндай диагностиканың мерзімі тоғызыншы апта мен жиырма бірінші апта аралығында жасалады», — дейді акушер-гинеколог Майра Әжібайқызы.</blockquote>Айта кетейік, инвазивті әдістер ұрықтың жасушалары мен тіндерін және провизорлық мүшелерді (хорион, плацента) алуға мүмкіндік береді. Материалды алу ультрадыбыстық бақылаумен трансабдоминальды түрде (іш қабырғасы арқылы) жүзеге асырылады.

Пренатальды диагностиканың инвазивті әдістері жүргізілуде

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> «Тәні саудың – жаны сау» дейді. Жалпы халықтың спортпен айналысуы ел халқының сау денелі болуына әсер еді. Сау денелі, сапалы ұлт қана мәңгілік ел мұратын орындай алмақ. Басқасын айтпағанда еліміздің спорт саласында қандай жетістіктерге жеткенін ескерсек, соның өзі Елбасының салауатты өмір салты ұстанымының өз жемісін бергенін айғақтайды. Еліміз спортшылары әрқашан да халықаралық ареналарда ірі табыстарға жетіп жүр.Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына жыл сайынғы Жолдауында бұқаралық спортқа, дене шынықтыруға және балаларды қолдауға басымдық беру керектігін айтып келеді. Әр облыста, ірі облыс орталықтарында спорт секцияларын ашуды тапсырды. Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша дене шынықтыру мен бұқаралық спортты дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған кешенді жоспары қабылданды. Елімізде спортпен және дене шынықтырумен жүйелі түрде айналысатындар саны 6 миллион адамға жетті.&nbsp; Бұқаралық спортты дамыту үшін – спорт нысандары баршаға қолжетімді бола түсуі керек. Сала жұмысын саралайтын болсақ, 2023 жылдың 5 айында өңірімізде 1 халықаралық турнир, 10 Қазақстан Республикасының чемпионаты мен кубогы (2 гандбол, ауыр атлетика, әмбебап жекпе-жек, 2 велоспорт, бәйге, асық ату мен бес асық, каратэ, таеквондо GTF), 26 республикалық және 61 облыс біріншілігі мен турнир ұйымдастырылып, оған 15 462 спортшы қатысты.&nbsp;Жоғары білікті спортшылар және спорт резервін әзірлеу бағытында 1 мектеп интернат-колледжі, 2 облыстық жоғары спорт шеберлігі мектебі, 1 олимпиадалық резерв даярлау орталығы, 3 спорт клубы (мүгедектерге арналған спорт клубы, ұлттық және ат спорты клубы, велоспорт клубы) және 4 кәсіби спорт клубы (футбол, гандбол, көгалдағы хоккей, волейбол), 21 балалар мен жасөспірімдер спорт мектебі жұмыс жасайды. Спорт мектептерінде спорттың 48 түрімен (облыстағы спорт түрілері - 95) 614 жаттықтырушы-оқытушы 21 367 спортшыны тәрбиелеуде.Бүгінде үлкен спортта биік-биік белестерді бағындырған ардагер спортшылар, одан кейін де Сыр өңірінің даңқын асырып келе жатқан жас спорт шеберлері де арамызда аз емес. Соңғы жылдары қызылордалық саңлақ спортшылар бірқатар жетістіктерге жетіп үлгерді. Облыс құрама команда сапында 928 спортшы 117 оқу-жаттығу жиынына, 1219 спортшы 132 республикалық, халықаралық жарысқа қатысқан. Нәтижесінде, ҚР чемпионаты мен кубоктарынан 413 (110 алтын, 120 күміс, 183 қола) медаль жеңіп алса, Әлем және Азия чемпионаты мен кубоктарынан 43 (19 алтын, 11 күміс, 13 қола) медальға қол жеткізді.Спорт түрлері бойынша ҚР Ұлттық құрама командасына облыстан 552 спортшы енгізілген.Әлемдік додадағы облыстың басты жаңалығы Дуррес (Албания) қаласында ауыр атлетикадан өткен Әлем чемпионатында қызылордалық Ерасыл Сәулебеков жеңімпаз болып 2 дүркін әлем чемпионы атанса, Сабыр Нұрдос пен Алексеева Таисия күміс жүлделер иеленген.&nbsp; Сонымен қатар, Бангкок (Тайланд) қаласында бокстан жастар арасында өткен Азия чемпионатында спортшыларымыз Ержан Гүлсая мен Алтынбек Нұрсұлтандар чемпион атанса, Астана қаласында грек-рим күресінен өткен Азия чемпионатында Сырлыбай Олжас қола медаль иеленген.Мүмкіндігі шектеулі Сыр спортшылары да табысты өнер көрсетуде. Астана қаласында пара дзюдодан өткен Азия чемпионатында Оразалыұлы Олжас қола жүлде иеленсе, Грузияда пара пауэрлифтингтен өткен Әлем кубогынан спортшыларымыз 6 медаль (1 - алтын, 1 - күміс, 4 - қола) еншілеп, ел намысын қорғады.Облыста спорт саласында айтулы жетістіктерге жетіп жүрген бұдан өзге де талантты спортшы жастарымыз өте көп. Сонымен қатар, есепті кезеңде 2 ҚР еңбек сіңірген жаттықтырушы, 3 ҚР халықаралық дәрежедегі спорт шебері, 31 ҚР спорт шебері, 570 ҚР спорт шеберлігіне кандидат спортшы дайындалды.Спорт саласы бойынша 12 нысанның (Қамыстыбас, Аманөткел, Жақсықылыш, Пірімов, Түктібаев, Бесарық, Ақай, Махамбет, Машбек ауылдық округтерінде Жосалы, Жалағаш,Шиелі, Тасбөгет кенттерінде) құрылысы жүргізілді, қазіргі таңда оның 4-уі қолданысқа берілді (Арал ауданы Аманөткел, Қазалы ауданы Пірімов, Түктібаев және Ақай елді мекендерінен спорт кешендері).&nbsp;2023 жылыөтпелі 8 нысанның құрылыс жұмыстары жалғасады. Бұл нысандар 2023 жылы пайдалануға берілуі тиіс. Бұдан бөлек, облыстық бюджеттен Қызылорда қаласы Тасбөгет кентінде дене шынықтыру-сауықтыру кешенінің құрылысына 542,1 млн теңге қаралды. Сөйтіп барлығы 9 нысанның құрылыс жұмыстары жүргізілетін болады.Айта кету керек, былтыр еліміздің спорт резервін дайындау бойынша нәтижелі жұмыс үшін балалар мен жасөспірімдер спортын дамыту тұжырымдамасын әзірлеу жоспарлануда. Сондай-ақ, ұлттық спорт түрлерін дамыту да қолға алынбақ. Қазақстан тәуелсіздік алған кезеңде 20-дан астам ұлттық спорт түрлері белсенді түрде дамыды. Олардың ішінде қазақ күресі, тоғызқұмалақ, асық ату, құсбегілік, көкпар, аударыспақ, теңге ілу, жамбы ату, ат бәйгесінің ұлттық түрлерімен айналысатындар саны артып келеді.&nbsp;&nbsp;

Қызылордада спорт саласы серпінді дамуда

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Қызылорда облысы Төтенше жағдайлар департаменті балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету және түрлі сипаттағы төтенше жағдайлардың алдын алу мақсатында профилактикалық іс-шараларды ұдайы ұйымдастыруда.&nbsp;Жыл басынан бастап жылу беру маусымындағы өрт қауіпсіздігі, көмірқышқыл газынан және табиғи газдан уланудың алдын алу, сонымен қатар жазғы суға шомылу маусымындағы жазатайым оқиғалардың алдын алу іс-шаралары өткізілді. &nbsp; &nbsp;Жуырда Қызылорда қаласы &nbsp;Т. Есетов атындағы №264 мектеп-лицейінде ұстаздар мен ата-аналарға арналған балалардың қауіпсіз демалысын ұйымдастыру &nbsp;мақсатындағы облыстық семинар өтті. Онда Төтенше жағдайлар департаменті бастығының міндетін атқарушы азаматтық қорғау полковнигі Н. Ибрагимов «Өрт қауіпсіздігін сақтау және суға түсу маусымына дайындық жұмыстары, қауіпсіздік шаралары» тақырыбында баяндама жасады.&nbsp;Облыстың су айдындарында, әсіресе, Сырдария өзенінде жылда азаматтардың әр түрлі себептермен қайғылы жағдайларға ұшырауы, оның ішінде жаз айларында суға түсу маусымында су айдындарында төтенше жағдайлардың орын алуы өзекті мәселе болып отыр» -деді бас құтқарушы &nbsp;баяндамасында.&nbsp;Жыл басталғалы облыс аумағындағы су айдындарында 9 жағдай тіркеліп, 9 адам қаза тапты. Өткен 2022 жылы облыс аумағындағы су айдындарында &nbsp;30 жағдай тіркеліп, 30 адам қаза болды, оның 9-ы бала. Құтқарушылар 11 адамды құтқарды, оның 1-еуі бала. Расында су айдындарында адамдардың қаза болуының негізгі себебі - қауіпсіздік ережелерін өрескел бұзу болып табылады.Атап айтсақ, өзен-каналдардың зерттелмеген жерлерінде адамдардың суға шомылуы немесе &nbsp;олардың спирттік ішімдік ішіп су айдыны маңына баруы, ересектердің бақылауынсыз балалардың су айдыны жағасына баруы, олардың жүзе білмеуі қайғылы оқиғаларға әкеліп соқтыруда. &nbsp;

Төтеншеліктер «Балалар қауіпсіздігі» тақырыбын талқылады

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Сырдария ауданының түлектері Сырдың басты шаһары – Қызылорда қаласына барып, "Ю стади ұлттық біріңғай тестілеу" орталығына барып тест тапсырған болатын. Ауданымыздың бірқатар оқушылары жоғары нәтиже көрсетіп келді. Мәселен, Қоғалыкөл ауылындағы №44 орта мектеп оқушылары білім сынағын алғашқылардың бірі болып тапсырды.Тест тапсыру пунктіне мектеп басшысы Сламбек Шахапұлы оқушыларды өзі апарып сәттілік тілеп кіргізіп салды.<blockquote>– ҰБТ қорытындысы бойынша мектебіміздің түлектері 11 жылғы білімінің нәтижесінде және тыңғылықты дайындығының арқасында жақсы нәтиже көрсетті. Білім беру грантын тағайындау конкурсында Мерей Жалғас – 133 ұпай жинаса, Қарақат Демжанова – 127 ұпай, Ақбота Тоқтарбаева – 93 ұпай жинап, ұстаздар мерейін асырды, – дейді мектеп директоры Сламбек Каюпов.</blockquote>Таңдау пәні бойынша қазақ тілі мен әдебиеті пәнін таңдаған Мерей мен Қарақат, математика-физика пәнін таңдаған Ақботадан ұстаздары алда болатын екінші мүмкіндіктен бұдан да мол үміт күтіп отыр. Үшеуі де биылғы жылдың "Алтын белгіге" үміткер оқушылары. Дарынымен дараланған тестілеуде жоғары баллды еншілеп, облыс одан қалды аудан бойынша ең жоғарғы көрсеткішке ие болған жас түлектерді шын жүректен құттықтаймыз.Айту керек, Қоғалыкөл ауылының талапкерлеріне биылғы жылы Ұбт тапсыру кезіндегі өзгерістер қиынға соқпаған секілді. Себебі өткен оқу жылында №44 орта мектебінің түлектері 137 балдан қайырса, биылғы түлектер небәрі 4 балға төмен. Сырдариялық барша түлектерге сәттілік тілейміз.&nbsp;

Архив