<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a>Ұлттық телеарнада балаларға арналған ұлттық құндылықтарды дәріптейтін контенттің аздығы көңілімізге батады. Балаларға арналған жалғыз арна “Балапанда” бала қызығып көретін мультфильм, қазақ тіліндегі қысқа метражды көркем фильмдер жоқ емес. Неге екенін қайдам, мектепке бармаған ұлым оның бірін көріп алған соң, орыс тілді арналарға ауысады. Неге? Оның басты себебі, орыс тілінде көрсетілген ертегілер өте сапалы таспаланып, адамды мейірбандылық пен ізгілікке жетелейтіні көрерменін еріксіз жаулап алады.Отандық телеарналарда балалар мен ата-аналар бірге отырып тамашалайтын туындылар бар. Бірақ олардың дені ойын-сауыққа, арзан күлкіге, баланың көңіл күйін уақытша көтеруге ғана лайықталған сияқты көрінеді.Телеөнім көрерменінің жүрегіне жету үшін сапалы дыбысталуы маңызды. Барлық өнімді бір дауыспен дыбыстап аударылуы баланың санасын шаршатады. Балақайларды қайдам, ересектердің өзі тыңдауға шыдамы жете бермейтін шіңкілдек дыбысы құлақты сарсытады. Бала не көрсе, сол бейнені өмірде қайталайды. Көгілдір экраннан, кітап пен журналдан нені оқыса, соған еліктейді. Себебі, бала псикасы солай. Осы тұрғыдан алсақ, біздің балаларға ұсынып жүрген контентіміз жұтаң екеніне көз жеткізесің. Неге бұлай? Біз мұны талдап көрейік.Біздің елімізде қазақша мазмұндағы арналар кішкентай көрерменнің сұранысы мен талғамын ескере ме?&nbsp;Әлбетте, қызықты оқиғаларға құрылған мультфильмдер, қысқа метражды кинолардың балаға тәлім-тәрбиелік маңызы зор. Тарқата айтсақ, «Balapan»- дағы «Тоқты мен Серке», «Жібек», «Ертемір», «Айдар», «Аралар отбасы» сияқты мультфильмдерді, «Расулдың хикаялары», «Тентек», «Теңбіл доп» сияқты телехикаяларды қазақ балалары қызығып көретіні рас. Себебі, бала жүрегіндегі батырлық пен қайсарлықты бейнелеген.Бірақ олардан өзге өнімдер болмаған соң, қайталап қояды, біздің кішкентай көрермендер де қайталап көруге мәжбүр.&nbsp;Біраз уақыттан кейін бұдан жалығып, еріксіз басқа тілдегі арнаға ауысады. Бір ғана мысал, өзгенің өнімі «Элвин және алақоржындар» деген мульттоптама балаға да, үлкенге де әрқашан қызықты. Баланың жандүниесін жалықтырмайтын, өзіне бірден тартып алатын оқиғалары есіңізде сақталады. Демек, біздің елдің шетелдік өнімге тәуелділігі бар, әрі өз аудиториясының сұранысын қанағаттандыра алмай келеді.Біздің балақайлар қандай тақырыпқа қызығады деген сауал туындайды? Сөздің шындығы керек, бүгінгі балалар тек кітап оқып, теледидар көріп өсіп келе жатқан ұрпақ деудің қисыны келмес. Интернет біздің өмірімізге дендегеннен бері жаңа медианы таныпбілетін, соның игілігін толық пайдалана алатын заманауи ақпарат алу форматын меңгерген буын өсіп келеді. Қазір кез-келген жастағы баланың қолына смартфон берсең, суда жүзген балықтай тетіктерін басып, өзіне қызықты дүниелерді тауып алатыны анық. Ақиқатында интернет ресурсында мемлекеттік тілдегі балаларға арналған туындылар өте аз. Міне, ата-ана балаларының қолына смартфон ұстатқанда «Маша и медведь», «Щенячий патруль», «Барбоскины», «Приключения Лунтика и его друзей» сияқты ең танымал мультфильмдерді қосып береді. Бір ғана YouTube-та «Маша и медведь»-ті күніне 2 миллиардтан астам адам көреді екен. Әлем халқының 20 пайызы осы туындыны тамашалайды. Әзірше қазақ тілінде мұндай өнім жоқ. Интернет ресурсын дамытуға қыруар қаржы игерілгенімен көшіміз озбай тұрғыны анық. Десе де осы олқылықтың орнын толтыруға тырысып жүрген жас өнертапқыштар жетерлік. «Еркетай кз» платформасының негізін қалаушы он жасар Кәусар Наржан YouTube арнасын тамашалайтын балаларға есімі таныс. Ол өзі ойлап тапқан ертегісінің кейіпкерін сөйлету арқылы шағын бейнероликтерін интернетке жүктеп, қаламақысын тауып жүрген жерлесіміз. Қазір оның «Мақтаншақ бақа» ертегісінің қаралымы 1 5996 қаралым жинады. Үш айдың ішінде жүргізген контенті халықтың сұранысына ие болуы сүйсіндірді. Отандық аниматорларға арналған жүйелі жоспарлар болмаса да, оларды жігерлендіру мақсатында жыл сайын үздік анимацияға қомақты қаржы ұсынылуда.YouTube арнасындағы үздік контентті 5 топқа жіктеп қарастырады.&nbsp;Тарқата айтсақ, «Күміс батырмасы», «Алтын» батырмасы, «Гауһар батырмасы», «Лағыл» батырмасы және «Қызыл гауһар тас» батырмасына ие тұлға осы платформаның сыйақысына ие болады. Біздің елімізде күміс батырмаға ие мыңдаған адам болса, екі алтын, бір гауһар батырманың иесі бар. Димаш Құдайбергеннің YouTube-арнасы еліміздегі ең үлгілі контент. Оның аудиториясына әлемнің 182 елі кірген. Ал, бүгінде түрлі-түсті киімдегі Чики, Ча-Ча, Бум-Бум, ЛяЛя атты кейіпкерлерді екінің бірі біледі десек, артық айтқандық болмас. Олардың ырғақты әндерінің қаралымы бірнеше миллиардтан асып кеткен. Көңілді төрттіктегі кей жігіттердің жүзі әсіресе қазақ аудиториясына таныс сияқты көрінуі мүмкін. Өйткені балалар контентімен әлемді бағындырып жатқан шығармашылық ұжым қырғыз елінің өкілдері.Музыкалық топтың қырғыз, ағылшын, орыс, испан, француз, португал, араб, индонезия сияқты сегіз тілде контент тарататын он YouTube арнасы бар.&nbsp;Негізгі D Billions деп аталатын арнаның жазылушылары бүгінде 22 миллионға таяп қалған. Ал каналдағы жалпы қаралым 25 миллиардқа жуықтайды. D Billions бриллиант батырмаға ие Орта Азиядағы жалғыз Youtube канал. Ал видеолардағы әндер Spotify, Amazon, iTunes, Apple Music, Deezer, Yandex, Музыка, Вконтакте секілді ән сатып алу платформаларына жүктеліп отырады. D Billions жас көрерменді әндеріндегі көңілді мотивпен, балалар аудиториясына бейімделген қарапайым мәтіндермен жаулап алды. Кейіпкерлері алфавит әріптері туралы айтады, ағылшын сөздерін үйретеді, бүлдіршіндерге қайталау оңай би қимылдарын көрсетеді. Кейіпкерлердің образы жарқын, түс үйлесіміне, түстің визуал ықпалына қатты мән берілген. Топ танымалдыққа ие бола бастағанда олардың кім екенін білгісі келетіндер саны көбейді. Олардың бірі филиппиндіктерге, бірі қытайларға, енді бірі орта азиялықтарға ұқсатып жатты.Тек 2021 жылдың ақпанында арнаға қырғыз тілінде бірнеше бейнероликтер шығарылғаннан кейін D Billions қатысушылары жас қырғызстандықтар екені туралы ақпарат шықты.Ал, біздің отандық контентте осындай прототиптегі «Алдаркөсе», «Мақта қыз» бейнесіндегі аниматорлардың кескін келбеті көпті еліктіре алмай тұр.&nbsp;Оған себеп, жұпыны стильдегі кейіпкерге бала қызыға бермейтіні анық. Меніңше, ұлттық ертегілердің ішінен Ча-чачадан артық Күнекей қыз образын неге ұсынбасқа? Қырғыздың кейіпкеріне бәсеке болып тұрған Алик.кз-тің көрермендерінің көбі балалар. Ол интернет ресурсындағы жаңа ойындарды насихаттап, әрі оның ойнау әдіс-тәсілін көрсетеді. AJIuKZ есімімен таныс блогерге 211 млн адам жазылған, бір видеосы 593 млн қаралым жинаған. Қазақша контент қалыптастыруға үлесі бар десек те, балалардың психологиясына кері әсері мол атысшабыс ойынын насихаттаудан әрі аспайды. Міне, осы платформаға тіркелген балалар сабағын жиыстырып, алтын уақытын текке кетіріп, мәні жоқ нәрсеге әуестеніп жүр. Бұл туралы аудандық емхана басшысының ана мен бала жөніндегі орынбасары Ғалия Төребаева өз ойын жеткізді.<blockquote>– Интернет жылдамдығы артқан сайын балалар арасында неврологиялық аурулар артып келеді.&nbsp;Балалардың туабітті неврозы, жүйке жүйесінің әлсіздігі, көз ауруларының түр-түрі интернетке тәуелділігі жоғары балаларда кездесуде. Ата-аналардың баласының денсаулығына бей-жай қарауы, жұмысбастығы баланың үйде қандай контенттерді қарайтынын бақылауға мүмкіндік бермейтіні де анықталды. Менің ойымша, ел болып балалардың болашағы үшін интернеттегі қажетсіз ақпараттарға тосқауыл болып, әр баланың саулығына мән беру керек. Әйтпесе, келешек буын ұлттық құндылық пен парасат-пайымнан жаңылады, – дейді.&nbsp;</blockquote>Ауданда балалар кітапханасында көп жылдар бойы қызмет етіп, өзінің ізденісін дамытып, әр сенбіде ертегі оқып, оны әлеуметтік желі арқылы жолдап жүрген кітапханашы Мейрамкүл Жиенбаеваның жұмысына әжелер қауымы да риза. Бұл әр отбасында ертегі оқу сағатын қалыптастыруана себепші болуда. «Дәстүрге жол» қазақ аналарының ватсап желісіне тіркелген мыңға жуық аналарға бесік жырынан бастап салт-дәстүрді үйрететуде.Біздің алдымыздағы ең үлкен мәселе – балалар аудиториясын терең зерттеп, ақпарат тұтынуға қатысты мониторинг жасау.&nbsp;Бұл міндетті медиа саласында ашық, тәуелсіз зерттеулер жүргізетін үкіметтік емес институттарға жүктеуге болады. Алайда ондай институттар бар ма бізде? Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі статистикалық мәлімет берумен ғана шектелетінін ескерсек, ұлттық қауіпсіздігімізге қатысты мәселенің әлі ешкімді ойландырмайтынына көз жеткіземіз.Өткен жылы Үкімет мәжілісінде баланы буллингтен қорғайтын заң қабылдады. Бірақ, бұл заңның толық жұмыс істеуі үшін әрбір ата-ана құқықтық жағынан сауатты, заңның орындалуына үлес қосуы маңызды. Балалардың әлеуметтік желілерге, виртуалды ойындарға тәуелділігі деген мәселе тағы бар. Отандық сарапшы-мамандардың зерттеуіне сүйенсек, қазіргі кезде ата-ананың 49,7 пайызының белгілі бір себептермен (жұмыстан қолы босамайды, үйдегі шаруадан бос уақыты жоқ және т. б.) балаларымен үнемі уақытын өткізуге мүмкіндігі жоқ. Яғни ондай отбасылардың балалары күні бойғы уақытын өзі жоспарлайды, өзі өткізеді. Ондай ата-аналар баланың қауіпсіздігі үшін қажетті қарапайым қағидаларды да ұстанбайды. Мысалы, теледидар көріп отырған балаға ата-аналар бақылауы деген бағдарламаны қосуға болады. Бұл бағдарлама соңғы үлгідегі барлық теледидар модельдерінде бар. Ол арқылы күдікті контентті, қажетсіз қосымшаларды бұғаттап тастауға мүмкіндік бар. Тіпті баланың экранның алдында қанша сағат отыратынын шектейтін тетіктерін де қосуыңызға болады.Шын мәнінде балалар контентінің ақсап тұрғанына өзіміз кінәліміз.&nbsp;Бала өмірі үшін ортақ талап қоя алмай келеміз. Анаған бір, мынаған бір телмірген баланың көңілін жұбата алмасақ, тіл мен салт-дәстүрді өзбек пен қырғыздардай қорғай алмасақ, дініміз бен ділімізді өз тұғырына қоя алмасақ кімге өкпелейміз?! Сондықтан әр арнада ұлттық құндылыққа толы, заманауи талапқа сай, бала қиялы мен бос уақытына тиімді орайласқан бағдарламалар көрсетілсе жөн болары сөзсіз. Ал, сіз не дер едіңіз?&nbsp;Мақпал Марқабай&nbsp;Фото: Жаңақорған тынысы&nbsp;

Бала контенті көңілге қона ма?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Білім беру саласы елдің болашағын қалыптастыруда өзінің зор ықпалға ие екендігін әркез дәлелдеп келеді. Елімізде білімді ұрпақты өсіріп, өмір жолын қалыптастыру, оларға сапалы білім мен саналы тәрбиені қатар сіңіруде аталған саланың алар орны айрықша. Қазіргі таңда ауданның білім беру саласы айтарлықтай оң нәтижелерімен дараланып келеді. Оқушыларға заман талабын сай білім берудің барлық мүмкіндіктерін пайдалана отырып, материалдық-техникалық базасын да біршама қалыпқа келтірді. Бұл сөзімізге жуырда Білім бөлімі басшысы Санира Жанназарованың баспасөз брифингіндегі сараланған ақпарат дәлел бола алады. Брифингте ағымдағы оқу жылын аяқтау және жазғы маусымды ұйымдастыру мәселелері жөнінде атқарылатын шараларды назарға ұсына отырып, оқу жылы көлемінде аудандағы білім саласының жеткен жетістіктері айтылды.Мұғалімнің қоғамдағы мәртебесі, беделі оның шәкірттерімен ғана емес, өзінің кәсіби шеберлігімен де айқындалады. Бұл жөнінде халық даналығында «Ұстаз талантты болса, шәкірті талапты болады» делінген. Осы орайда, республикалық «Үздік педагог» конкурсының қорытындысымен жеңімпаз болып танылып, 3 миллион теңге сыйақы иеленген облыстың 5 ұстазының бірі №14 мектеп-лицейдің орыс тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Қонарова Жанна Құспанғалиқызы болды. Ұстаздың бұл жетістігі жалпы аудан мұғалімдерінің мерейін үстем етті. Бұдан бөлек оқу жылы көлемінде аудан мұғалімдері биік асуларды бағындырып жетістік тұғырынан көріне білген. Сондай-ақ мектеп мерейін үстем еткен білімге құштар оқушылардың да жетістігін білім бөлімінің басшысы кеңінен баяндап өтті.&nbsp;– Жалпы пәндер бойынша республикалық пән олимпиадасынан осы аталмыш мектеп-лицей түлегі Ангелина Прокапчук ІІІ орын, республикалық ғылыми жобалар сайысынан 10-сынып оқушысы Қазизов Ақсұлтан І орын иеленді. Алғаш рет ауыл мектептері үшін өткізілген пән олимпиадасының республикалық турына қатысқан Шижаға елді мекеніндегі №57 орта мектептің оқушысы Мырзаханова Анель ІІ орын алды. Сондай-ақ Қ.Бітібаева атындағы республикалық олимпиададан №220 орта мектептің оқушысы Іздібай Гүлбақыт, №13 орта мектептің оқушысы Абатова Аида ІІІ орын еншілеген еді. «Алтын түлек» республикалық олимпиадасынан №13 орта мектептің оқушысы Құрманалиева Назым, №14 мектеп-лицейдің оқушысы Қазизов Ақсұлтан І орын, №260 орта мектептің оқушысы Шарапатова Арайлым, №262 мектеп-гимназия оқушысы Мамаева Бақытнұр, №13 орта мектептің оқушысы Қожахметов Расул ІІ орын алғандығын мақтанышпен айтқым келеді. Тағы да 5-6-сынып оқушыларына арналған республикалық олимпиададан №62 мектеп-лицей оқушысы Көлдеев Жанарыс ІІ орын, № 220 орта&nbsp; мектептің оқушысы Бақыт Нұрсезім, №14 мектеп-лицейдің оқушысы Пак Амелия ІІІ орын иеленген болса, республикалық «Зерде» байқауынан №220 орта мектеп оқушысы Әбілбай Асылай ІІІ орындарды еншіледі. Ерекше білім берілуіне қажеттіліктері бар балаларға арналған «Шексіз өмір» республикалық фестивалінен №220 орта мектеп оқушысы Еркеназ Нұржанқызы ІІ дәрежелі дипломмен марапатталды. «Мерген ару» әскери-спорттық сайысынан Аралдың қыздар командасы ІІІ орын, «Алтын асық» республикалық олимпиадасынан №61 орта мектеп командасы жүлделі І орын иегері атанды. Осындай оқушыларымыздың көрсеткіштері облыстық пән олимпиадасы мен ғылыми жоба жарыстарынан да, спорттық сайыстардан да көрініп келеді, – деді Санира Нұрқожақызы.Биылғы оқу жылында жалпы аудан мектептерінің 11-сыныбын 947 оқушы, 9-сыныбын 1611 оқушы бітіргелі отыр. Олардың ішінде 35 түлек «Алтын Белгіге» үміткер. 63 оқушы «Үздік аттестат» иегерлері 9-сыныптар бойынша үздіктер қатарында 154 оқушы бар. Ереже талаптарына сай «Алтын Белгіге» үміткерлердің жазбаша емтихан материалдары Қызылорда облысының білім басқармасының сараптамасына ұсынылып, қорытындысы шығарылатын көрінеді.&nbsp;– Мектеп оқушылары үшін оқу жылының соңғы аптасы басталды. Бұл уақытта оқушылар жыл бойы бойға жиған білімінің нәтижесін көрсетеді. 5-8 және 10-сыныптар үшін 27-31 мамыр аралығында қазақ тілінде және өзге тілде оқытатын мектептер үшін қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен өтетін аралық аттестаттау бойынша емтихан жұмысы жүргізіледі. Оған 8320 оқушы қамтылмақ. Ал 24 мамыр күні еліміздің барлық мектептерінде 1-10 сынып оқушылары үшін «Білімім-Отаныма» тақырыбында бірыңғай сынып сағаттары өтеді. Мұнда сынып жетекшілері білім алушылармен бірге оқу жылын қорытындылайтын болады. 25 мамыр күні 11-сынып оқушылары үшін «Мектебім, саған мың алғыс!» атты соңғы қоңырау шарасы жүргізіледі. Оның ұйымдастыру мен өткізу форматтары әр мектептің өз таңдауымен жүргізілетін болады. Сонымен қоса аттестаттарды салтанатты тапсыру рәсімі 14 маусым күні болады деп жоспарлануда, – деді бөлім басшысы.Сондай-ақ брифинг барысында Санира Нұрқожақызы бұл шаралар кезеңінде ата-аналар мен мектептер тарапынан аниматорларды жалдау немесе сыйлық жасау тәріздес тыйым салынған келеңсіздіктерге мүлдем жол берілмейтіндігін де баса айтты. Сонымен қатар 27-31 мамыр және 26-30 тамыз аралығында білім сапасындағы олқылықтардың орнын толықтыру мақсатында «Жазғы мектеп» шарасы ұйымдастырылып, оған 1-8, 10-сыныптар бойынша 6336 оқушы қамтылатын көрінеді.Бұдан бөлек, алдағы оқу жылында 1-сыныпқа 1556 бала қабылданады деп жоспарлануда. Қазіргі таңда оқушылардың 83 пайызы қабылданып отыр. Толық қабылдауды 23 мектеп аяқтаған.– Жоғары оқу орындарының мемлекеттік гранты конкурсына арналған Ұлттық бірыңғай тестілеу шарасы 16 мамыр-5 шілде аралығында өтеді. Аудан бойынша кезеңдік шара 3 маусым күні басталады. І кезеңге – 682, ІІ кезеңге – 679 оқушы тіркеліп отыр. Биылғы жылдың басты жаңалығының бірі, әрине бұл аудан орталығынан көптен бері өздеріңіздің күткен ҰБТ пунктінің ашылуы болды десем қателеспеген болар едім. Әр ата-ана баласының алысқа ұзамай, үйінің жанынан көз алдында жүріп тестілеу жұмысына қатысқанын қалайтынын ана ретінде жақсы түсінемін. Сондықтан ҰБТ орталығының ашылуына атсалысқан Қызылорда облысының әкімі Н.Мәшбекұлына, білім басқармасының басшысы А.Темірбекұлына елдің, аудан тұрғындарының шынайы ризашылығын білдіремін, – деді Санира Жанназарова өз сөзінде.Ауданда үш ауысымда оқитын және апатты жағдайда деп танылған мектептер толықтай жойылды. Дегенмен, жылма-жыл халық санының өсуі, елдің демографиясының артуына ықпал ететінін ескерсек, бұл көрсеткіш, әсіресе, тұрғындар көп шоғырланған Арал қаласы, Сексеуіл, Жақсықылыш кенттерінде орын алып отыр. Сондықтан «Жайлы мектеп» жобасы бойынша Арал ауданында 4 мектеп салу жоспарланған еді. Бүгінде оның 2-уінің құрылыс жұмыстары жүргізілуде. Ағымдағы жылдың қыркүйек айында пайдалануға берілмек. Қалған екеуінің құрылыстары жыл соңына дейін басталады деп күтілуде. Сондай-ақ, Тоқабай елді мекеніндегі 100 орындық №248 орта мектеп&nbsp; және&nbsp; Ақшатау елді мекеніндегі 50 орындық жаңадан ашылатын негізгі орта мектебінің ғимараттары жеке инвесторлар есебінен жүргізіліп жатыр. Жаңа оқу жылына дейін қолданысқа енгізілетін болады деп жоспарлануда.Биылғы жаз маусымында білім беру ұйымдары тарапынан оқушылардың жазғы демалысын қамтамасыз ету де назардан тыс қалмай отыр. Осыған байланысты жазғы тынығу лагерлері жұмыс осы жылы да жалғасын табады.&nbsp;– Оқушылардың жазғы маусымдағы бос уақыттарын тиімді өткізу әрбір мектеп үшін күн тәртібінен түспейтін мәселенің бірі болуы тиіс. Себебі, әрбір баланың болашағы ата-анасымен қатар біз үшін де алтыннан қымбат. Осы орайда,&nbsp; жазғы тынығу маусымын ұйымдастыру мақсатында 48 мектепте лагерь жұмыс істейтін болады. Оған 1-10 сынып аралығында 16509 бала тартылған. Оның ішінде, Қамбаш лагеріне - 803, мектеп жанындағы лагерьлерге - 8356, 17 мектептегі шатырлы лагерьге – 285, 14 мектептегі этнолагерьге – 290,&nbsp; еңбек лагеріне – 1125, аула клубтарына – 1155 оқушы, қосымша білім беру ұйымдары жанындағы лагерлерге – 960 бала қамтылады. Сонымен қоса аудан, облыс, республика көлеміндегі саяхат шараларына 531 бала тартылмақ.Осы жазғы маусым кезеңіндегі балалардың өмір қауіпсіздігін сақтау, әсіресе, тынығу кезеңінде суға шомылуға, мото және автокөліктерді айдауға, жол ережелерін бұзуға жол бермеу, тағы сол сияқты ескертпелер мектептер тарапынан жасалып келеді. Дегенмен, автокөліктер мен мотоциклдерді, мопедтерді ескертусіз айдап кету салдарларынан туындайтын қателіктер ауданымызда тіркелмегенімен, республика көлемінде осылардан туындайтын айтып келмейтін жағдаяттар туралы жазбалар әлеуметтік желілерде тарап жатады, – деген ауданның бас ұстазы балаларға ата-аналар тарапынан тыйым болса дегенді баса айтты.Қазіргі күні оқушылардың түнгі уақытта бей-берекетсіз жүруіне тоқтау салу мақсатында түнгі рейд жұмыстары күшейтілген. Бұған байланысты аудандық ішкі істер бөлімімен бірлесіп бөлім қызметкерлері, мектеп басшылары, орынбасарлары, ата-ана мен мұғалімдерден құралған еріктілер жасағы кезекшілік ұйымдастыруда. Беймезгіл жүрген жасөспірім балалар тіркеліп, ата-аналарына айыппұлдар да салынған көрінеді. Сөз соңында білім бөлімінің басшысы ата-аналарға бала алдындағы үлкен жауапкершілікті сезініп, бұндай келеңсіздіктерге жол бермеулері тиіс екендіктерін ескертіп өтті.&nbsp;Міне, балалардың білім алу жолында мемлекет тарапынан жасалып жатқан қолдаулардың игілігін аралдық оқушылар да көруде. Әсіресе қала мен ауыл балаларының тең дәрежеде білім алуы үшін бар жағдай жасалған. Мұғалімдердің де біліктілік санатын жыл сайын көтеріп келеді. «Болашақ – білімді жастардың қолында». Ендеше бұл иігілікті істердің бәрі оқушылардың бәсекеге қабілетті жас буын болып жетілуіне септігін тигізбек.

Алдағы оқу жылында Аралда 1-сыныпқа 1556 бала қабылданады деп жоспарлануда

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Жастар шет мемлекетке кетуді аңсайды. Осы арманын орындау үшін «оқуға түсуге көмектесемін» дейтін топтарға жүгінеді. Бұл қаншалықты дұрыс? Әрине, құжат жағынан жөн сілтейтін маманға жолыққан дұрыс шығар. Алайда мотивациялық хат сынды негізгі талаптарды да жаздырып алатын адамдар болады. Бұны қос қолдап құптауға болмас. Себебі біреудің еңбегі сен үшін бақыт әкелмейтіні анық. «Арманым үшін бәрін істеймін» деп жүріп, артынша қомақты қаражаттан да қағылып жататындар бар. Сондықтан бұғанасы қатса да, ақылы тоқтамаған мектеп бітіруші түлектерге шетелге түсудің жолын яки механизмін түсіндіруді шештік. Тұла бойы төзімділік пен тәуекелге тұнып тұрған жастардың құлағына алтын сырға. Сіздер үшін Түркия елімен тікелей байланысқа шығып, Ыстамбұл техникалық университетінде «Мұнай-газ инженериясы» мамандығы бойынша білім алып жатқан Азим Нұрбергенге қоңырау шалдық.– Алло! Қайырлы күн, Азим? Хал-жағдайың қалай?– Қайырлы күн! Шүкір жақсымын, өздеріңіз?– Аллаға шүкір! Ә дегеннен бастап, жұмысқа кіріссек. Өзің Түркияда оқып жатқан «Түркия бурслары» қандай бағдарлама? Кімдер үміткер бола&nbsp; алады?– Бұл – Түркияның мемлекеттік стипен­дия­лық бағдарламасы. Бұған тек шетелдік студенттер үміткер бола алады. Осы бағдарлама арқылы Түркияның үздік университеттерінің бірінде толықтай тегін, ешқандай қайтарымсыз грант арқылы білім алуға бола­ды. Бұл грантқа не кіреді? Біріншіден, бір жылдық түрік тілінен дайындық курсы, одан кейін бакалавр 4 жыл, магистр 2 жылдық оқу ақысы төленеді. Сондай-ақ тегін жатақхана, екі мезгіл тамақ, шәкіртақы, медициналық сақтандыру беріледі. Былайша айтқанда студенттің оқуына толықтай мүмкіндік жасалған. Бізді ешнәрсе алаңдатпай, тек бар зейінімізді сабаққа арнауымызды қамтамасыз етіп отыр.– Олай&nbsp; болса, бағдарламаның&nbsp; мүмкіндіктері&nbsp; қандай?– Мүмкіндік өте көп. Ата-ананың қалтасына жүк салмай, толығымен тегін оқуға болады. Бұны көпшілігі армандайтыны сөзсіз. Және осында оқып жүріп, Еуропаның ERASMUS ауысым бағдар­ламасы арқылы оқып келу мүмкіндігі бар. Тіпті Түркияның басқа қаласына да бір семестр оқып келу де қарастырылған. Яғни түсінікті болуы үшін нақтыласам, акаде­миялық ұтқыр­лық бойынша оқып келесіз. Түркия университеттерінің ең басты артық­шылығы – еуропалық стандарттан өткен халық­аралық университтер болып табылады. Сол себепті бұл жақтан алған диплом алыс-жақын ел болсын, бүкіл әлемге заңдық тұрғыдан&nbsp; жарамды.– Ал енді бағдарламаға қатысу үшін қандай құжаттар&nbsp; керек?&nbsp; Талаптары&nbsp; қандай?– Жалпы, бағдарлама қаңтар-ақпан айларында өтеді. Егер мектеп бітіруші түлек бакалаврға тапсыратын болса, 9-сыныпты бітірген аттестатын, 10-сыныптың табелін, сондай-ақ 11-сыныптың алғашқы екі тоқсанының табе­лін жүктеу керек. Бұл бағдарламаға ұсыныс хат керек, бұны мектептен немесе үйірмелерден алсаңыз болады. Және мотивациялық хат міндеттелген. «Не үшін «Түркия бурслары» бағдарламасы арқылы оқығым келеді?» деген тақырыпта жазу керек. Мұнымен қоймай, республикалық деңгейдегі диплом, сертификаттардың болғаны абзал.&nbsp; Өйткені сіздің сабақтан бөлек, қоғамдық іс-шараларға белсенді екеніңізді көрсетеді. Түркияда бұл жоғары бағаланады. Бірақ сабақ үлгеріміңіз де өте жақсы болғаны жөн. Және халықаралық емтихандардың болғаны да дұрыс деп санаймын. Өзімнің тәжірибеммен бөлісетін болсам, мен НИШ-та оқығандықтан IELTS, SAT емтихандарының нәтижесі болды. Осы да сіздің келесі кезеңге өтуіңізге&nbsp; үлкен&nbsp; көмегін&nbsp; тигізеді.– Мен де бұл бағдарламадан алшақ емеспін. Тапсыру жағынан тәжірибем болмаса да ізденіп, көріп жүрмін. Бағдарламаның сайтында 12 университетке құжат тапсыру болады делінген. Бұл қаншалықты&nbsp; рас?– Иә, бағдарлама бойынша бірінші турдың дедлайны жоғарыда атап өткендей жылдың басында болады. Сол кезде құжат өткіз­ген сәтте 12 университетті таңдауға немесе қалауыңыз­ша 6-10 университетпен шектелуге де болады. Максималды&nbsp; таңдау&nbsp; мүмкіндігіңіз – 12 жо­ғары оқу орны. Мәселен, үлкен қалалардан тек 6&nbsp; университет&nbsp; таңдауға&nbsp;&nbsp; болады.&nbsp; Ал&nbsp; екінші&nbsp; кезең – сұхбаттасу. Барлық кезеңді сәтті аяқтаған соң, бағдарлама сізді лайықты деп тапқан&nbsp; бір оқу&nbsp; ордасына&nbsp; жібереді.– Алайда бұл жерде ескеретін жайт, барлық университетте сіз қалаған мамандық болмауы мүмкін. Сондықтан кейбір қатысушылар 6-7 университетті таңдап жатады. Енді түрік тілін білу маңызды ма? Ағылшын тілі заман талабы ғой. Оны білмесек, әлемге сапар шегу қиынға соғады. Сонда да сұрай кетейік, IELTS қанша&nbsp; болу&nbsp; керек?– Түркияға оқуға түсу үшін түрік тілін білу маңызды емес. Бұл бағдарлама бойынша оқуға түскен әрбір студентке бір жыл тегін түрік тілі курсы өткізіледі. Ағылшын тілі де міндетті емес. Бірақ білген өзіңізге жақсы. IELTS&nbsp; кем&nbsp; дегенде&nbsp; 6.0&nbsp; болса…– Шамамен бүгінгі күні қанша қазақстандық осы&nbsp; бағдарлама&nbsp; аясында&nbsp; білім&nbsp; алып&nbsp; жатыр?– Бағдарлама Қазақстанға жыл сайын 200-300 шақты грант бөледі. Әр елге әртүрлі. Қазіргі таңда белсенді түрде оқып жатқан студенттердің саны 1500-ге жуық. Бұның арасына бакалавр, магистр, докторанттар да кіреді. Мүмкін бұдан да көп шығар. Себебі бакалаврды аяқтау мерзімі 4 жыл болса да, белгілі бір себептерге байланысты студент үлгер­мей қалса, 1 жыл тағы тегін ұзартып бере­ді. Сондықтан кейбір отандастарымыз бакалавр дәрежесін 4,5-5 жылда аяқтап&nbsp; жата­ды. Осыған дейін оқып, диплом алған азаматтардың&nbsp; саны 3000-4000&nbsp; деп&nbsp; айта&nbsp; аламын.– Бұл бағдарламаға бағымыз жанбай қалды дедік немесе аузымыз ашылып жүріп дедлайнды өткізіп алдық. Келесі жылға дейін күткіміз келмейді. Не істеу керек?&nbsp; Бұдан бөлек тағы қандай&nbsp; бағдарламалар&nbsp; бар?– Әрине, бар. «Diyanet» деген бағдарлама да толық студентті қамтамасыз етеді. Бірақ көбіне діни мамандықтарға негізделген. «Түркия бурслары» бағдарламасының базасында былтырдан бастап жұмыс істейтін «Дүние­жүзілік Ислам банкі» бар. Тапсырған үміткерлерге қосымша гранттар бөледі. Қысқаша айтқан­да, банк пен бағдарлама бірлесіп жұмыс істеуде. Екеуіне де бір сайт арқылы тапсыруға болады. Түркия айтады: «Біз стипендиялық бағдарламадан бөлек, шетелдік азаматтар үшін грант бермейміз. Десе де қолжетімді баға ұсынамыз. Жылына 200-300 мың теңге төлеп оқуға мүмкіндіктеріңіз бар» дейді. Баға арзан болғанымен, тәжірибелі оқу орындары болған соң білім сапасы жоғары екеніне еш&nbsp; күмән&nbsp; болмасын.– Түркияда&nbsp; оқуға&nbsp; кеңес&nbsp; бересіз&nbsp; бе?&nbsp; Және&nbsp; осы&nbsp; бағдарлама&nbsp; арқылы&nbsp; түскісі&nbsp; келетіндерге&nbsp; қолғабыс ете&nbsp; аласыз&nbsp; ба?– Егер шет мемлекетте, соның ішінде толық грант болып тұрса, оқуға кеңес беремін. Өйткені экономикасы бізден әлдеқайда дамыған. Түрік бауырларымыздан үйренеріміз көп. Қазақ жастары кезіндегі екінші дүние­жүзілік соғыстан кейінгі жапондықтар секілді «барлығымыз өзге елге барып, білім алып, елімізді&nbsp; дамытуға&nbsp; сүбелі үлес қосамыз» деген­ді ұстануымыз керек. Еліміз енді ғана нық қадам басып келеді. Бұл –жастарымыз­дың арқасы. Сондықтан Түркиядан білім алған жөн. Мұнда әділеттілік&nbsp; пен таза білім бар. Мен ақылы негізде оқуға түскісі келетіндерге бағыт-бағдар беріп жүрмін. Менен кеңес сұрап келетіндер баршылық.– Қазақ-түрік елдері туыс дегенмен орналасқан жеріміз екі құрлықта. Адаптация жағы қалай?– Бұл жақта тұру көптеген қазақтарға ұнайды. Діні бір, тілі бір, ділі бір бауырлас ел болғаннан кейін ортақ дүниеміз жеткілікті. Түркі халқының бауырмашылдылығының арқасында жырақта жүргенімізді сезбейміз. Баға жағы да қолайлы. Тарихы, мәдениеті барлығы керемет. Жалпы, адами&nbsp; тұрғыдан&nbsp; үйренетініңіз&nbsp; көп.– Сонымен бүгінгі мардымды сұхбатымызды қорытындыласақ. Елге оралу жоспарда бар ма?– Оқуды тамамдаған соң, туған жеріме қайту жоспарда бар. Нақты бүйтем-сүйтем деп ауызбен орақ ормай-ақ қояйын. Бірақ жеке кәсіп ашып, осы саланың дамуына үлес қосамын деген ниеттемін. Ең бастысы, осы алған білімімді дұрыс бағытта елім үшін қолдану.– Әңгімеңізге&nbsp;&nbsp; рақмет!Азамат&nbsp; АБИМОЛДА

«Түркияға оқуға түсу үшін түрік тілін білу маңызды емес»

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлы 2023-2027 жылдар аралығында ауылдық аумақтарды дамытуға арналған Жарлығына сәйкес Сыр өңірінде «Үлгілі елді мекен» конкурсы бастау алды.&nbsp;Мұндағы мақсат ауылдық жерлерде тұрғындардың өмір сүру сапасын жақсарту және жайлы өмір сүру ортасын қалыптастыру. &nbsp;Осы ретте, облыс әкімі Н.Нәлібаев қолдауымен елді мекендерде адам өмiрi мен денсаулығы үшiн қолайлы қоршаған орта қалыптастыру, жұртшылықтың табиғатты қорғауы мен елді мекендерді тазалық пен көгалдандыру шараларына ынталандыру мақсатында облыстық «Үлгілі елді мекен» конкурсы дәстүрлі түрде жыл сайын өткізіліп келеді. Өткен жылы конкурс жеңімпаздарына облыстық бюджеттен 990,0 млн теңге бөлініп, арнайы техникалар алынды.Конкурс номинациялары:&nbsp; «Үлгілі аудан орталығы» номинациясы: 1 орынға – 4 техника (мусоровоз, жол тазалағыш жүк көлігі, ассенизатор машинасы, кран манипуляторы); 2 орынға – 3 техника (мусоровоз, жол тазалағыш тракторы, ассенизатор машинасы); 3 орынға – 2 техника (жол тазалағыш тракторы, ассенизатор машинасы). «Үлгілі ауыл» номинациясы: 1 орынға – 2 техника (жер қазушы тракторы, жүк тасымалдаушы көлігі); 2 орынға – 2 техника (жер қазушы тракторы, трактор тіркемесі); 3 орынға – 1 техника (трактор). «Қызылорда қаласының үлгілі шағын ауданы» номинациясы:&nbsp; 1 орынға – 3 жоба (сквер, спорттық ойын алаңдарын салу, көше-аулаларды жарықтандыру); 2 орынға – 2 жоба (балалар және спорттық ойын алаңдарын салу); 3 орынға – 1 жоба (сквер салу).Биыл да бұл бағытта 436,0 млн теңгеге арнайы коммуналдық техникалар алынады. Қорытындысы шілде айында комиссиямен анықталып, үлгілі елді мекендерге табысталатын болады.&nbsp;Өткен жылғы «Үлгілі елді мекен» конкурсының жеңімпазы ретінде Сырдария ауданы, Нағи Ілиясов ауылы танылған болатын. Бүгінде елді мекенге табысталған арнайы коммуналдық техникалар ауылды абаттандыру мен тазалығын сақтау бағытында қызмет етуде.&nbsp; Елді мекен көшелерінің бойына 50-ге жуық контейнер қойылған.Санитарлық тазалық жұмыстарын қоғамдық жұмысқа тартылған ауыл тұрғындары және «Мағжан и К» серіктестігінің арнайы жұмысшылары жүргізуде. Жалпы, үздіктер көшін бастаған бірлігі бекем, тірлігі көркем Нағи Ілиясов ауылын «Үлгілі ауыл» деп айтуға толық негіз бар. Жасампаз істердің ұйытқысы болған бұл ауыл еліміздегі бастау алған «Таза Қазақстан» акциясына өз үлесін қосып келеді.Ауыл-аймақтың ажарын айшықтап, келбетін көркем ететін «Үлгілі елді мекен» сынды шаралар тұрғындардың туған жерге, еліне деген патриоттық сезімін оятып, экологиялық акцияға тұрғындар белсенділігін арттырады.Еске сала кетсек, аймақта «Таза Қазақстан» республикалық экологиялық акциясына 90 мыңнан астам адам, соның ішінде мемлекеттік мекемелер мен жеке ұйымдар, еріктілер мен тұрғындар қатысып, іс-шараларға барлығы 884 техника жұмылдырылды. Ұйымдастырылған тазалық шаралары нәтижесінде 5654 тонна қоқыс қалдықтары шығарылып, елді мекендердегі қоғамдық орындар, скверлер мен парктер және су айдындары мен өзен, көл жағалаулары тазартылды.Сондай-ақ, көгалдандыру шаралары аясында бүгінгі күні 127 908 дана ағаш көшеттері егілді. Бұл бағыттағы шаралар жалғасатын болады.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/4d561ef4_2597_4688_b00c_06b10511eb52_8232b42f93.jpg" alt="4d561ef4-2597-4688-b00c-06b10511eb52.jpg"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/3c4735e3_3aa2_4e8d_a055_b9bc977a4af4_f273a3c419.jpg" alt="3c4735e3-3aa2-4e8d-a055-b9bc977a4af4.jpg">

Қызылордада «Үлгілі елді мекен» конкурсы дәстүрлі түрде өтуде

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Өткен аптада басқарма басшысы Есжанов Асқарбек Темірбекұлы, Арал ауданының әкімі, филология ғылымдарының кандидаты Оңғарбаев Аманжол Сақыпұлы мен Қызылорда ашық университетінің ректорының міндетін атқарушы Абайбек Жүнісов, университет ғалымдары мен профессор-оқытушылары, білім алушылар және БАҚ өкілдерінің қатысуымен Қызылорда ашық университетінің Арал қаласындағы қашықтықтан білім беру орталығын ашу жөніндегі меморандумға қол қойды.Нақтырақ айтар болсақ, Қызылорда ашық университеті – 25 жыл тарих бедерінде алған асулары мен бағындырған белестері қоғамда лайықты орынға ие болған білім ошағы. Бүгінде бакалавриаттың 23 білім беру бағдарламасы бойынша білім беру қызметін жүргізіп келеді. Соның нәтижесінде аталмыш университет ғалымдары ғылыми және ғылыми-техникалық жобаларды гранттық қаржыландыру конкурсына қатысып, бірнеше жоба бойынша гранттық қаржыландыруды жеңіп алды. Сонымен қатар жергілікті атқарушы органдар ұйымдастырған конкурстарда университет ғалымдары өз жобаларымен қатысып, бірнеше мәрте жеңімпаз атанып, өздерінің ХХІ ғасыр талабына сай дәріс бере алатындарын дәлелдей алған болатын.Қызылорда ашық университетінің Арал қаласындағы қашықтықтан білім беру орталығын ашудағы басты мақсаты – университеттің атауы айтып тұрғандай ашық, қолжетімді білім беру мүмкіндіктерін кеңейту және білім беруді басқару, оқыту және зерттеу тұрғысынан оқу орынның сапасын жақсарту, қашықтықтан оқыту жүйелері мен кәсіби стандарттар арқылы білім беруге ықпал жасау, ашық және қашықтықтан білім беру мүмкіндіктерін кеңейту.Өз кезегінде Арал ауданының әкімі Аманжол Оңғарбаев 23 мамандық бойынша маман даярлайтын университет филиалын ашу аудан тұрғындары үшін тиімді екенін жеткізді.– Арал өңіріндегі жас жеткіншектер Ақтөбе және өзге қалаларда оқуға бейім. Оған жол жақындығы себеп. Десе де ауданда әлеуметтік жағдайы әртүрлі отбасы бар. Оқу ақысы тиімді болғандықтан, аймақ басшысының қолдауымен техника ғылымдарының докторы Қылышбай Бисенов негізін қалаған ашық университетімен оқу орталығын ашу үшін келісім жасауды ұйғардық, – деді аудан басшысы.Облыстық білім басқармасының басшысы Асқарбек Есжанов Арал ауданында Қызылорда ашық университетінің филиалының ашылуына қолдау көрсететінін айтып, жаңа бастамаға сәттілік тіледі.Сөз соңында облыстық білім басқармасының басшысы, Арал ауданы әкімі және Қызылорда ашық университетімен бірлесе отырып Арал қаласынан университеттің қашықтықтан оқытатын филиалын ашу жөнінде меморандумға қол қойды.Бұл бастама аралдықтар үшін жағымды жаңалық. Әсіресе жас жеткіншектер үшін қолайлы болмақ. Енді шәкірттер алысқа жырақтамай, Қызылорда ашық университетінің аудандағы филиалында 23 мамандық бойынша білім алады.&nbsp;Бұл студенттерге де, жалпы тұрғындарға да үлкен қолдау екені айтпаса да түсінікті. Ендігі жерде бұл бастама жүйелі жолға қойылып, нәтижесін бергенде аудан халқы үшін зор қолдау болмақ.

Аралда университет филиалы ашылмақ

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a>Оқушыларды Отанды сүюге тәрбиелеу, патриоттық сезімдерін нығайту, ойлау қабілеттері мен іскерлік қабілеттерін қалыптастыру - кадет сыныбын ашу мақсатының бір бөлігі.Осы орайда бүгін Қармақшы аудандық білім бөліміне қарасты Төретам кентіндегі №85 мектепте Жас өрт сөндірушілер кадет сыныбының ашылу салтанаты өтті. Кадет сыныбын Қармақшы аудандық төтенше жағдайлар бөлімінің бастығы Сақтабаев Өмірбек Жаңабайұлы мен Қармақшы аудандық білім бөлімінің басшысы Абдазиева Гүлзира Мәжитқызы ашып, оқушыларға кадет сыныбының ашудағы мақсат-міндеттері түсіндірілді.Кадет сыныбының оқу бағдарламасына негізінен әскери-медициналық дайындық, өртке қарсы қолөнер, сап дайындығына қатысты сабақтары енгізіледі. Сөйтіп, оқушылар тиісті теориялық және физикалық дайындықтан өтіп, мамандық таңдауда өздеріне тірек болатын қарым-қабілеттерін дамытады. Осы балалардың көпшілігі өз өмірін құтқару қызметімен байланыстыруы да мүмкін. Бұл негізгі оқу процесіне кедергі келтірілмейді, қайта керісінше оны толықтырады десек болады. Жалпы мұндай сыныптардың жұмысы оқушыларды азаматтық-патриоттық тұрғыда тәрбиелеуге елеулі үлес қосады - деді білім бөлімі басшысы Гүлзира Мәжитқызы.Сонымен қатар шара барысында оқушыларға Жас өрт сөндірушілер куәлігі табысталып, аудандық төтенше жағдайлар бөлімі мен білім беретін ұйымның басшысы арасында арнайы меморандумға қол қойылды.<blockquote>Сендер жай ғана оқушы емессіңдер.&nbsp;Енді сендер кадетсіңдер, бүгін қолдарыңа соны растайтын куәлік алып отырсыңдар. Форма киіп, ант беру сендерге белгілі бір жауапкершілік жүктейді. Сендер кадет сыныбының, жалпы өз мектептеріңнің абырой-беделін әрдайым биіктен көрсететіндеріңе сенемін,&nbsp;–&nbsp;аудандық төтенше жағдайлар бөлімінің бастығы деді Өмірбек Жаңабайұлы.</blockquote>

 Қармақшыда жас құтқарушылар кадет сыныбы ашылды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Қазақта атадан балаға мирас болып жеткен «әркімнің туған жері – Мысыр шаһары» деген қанатты қағида бар. Осынау құнын жоймас киелі сөз адамзат баласының кір жуып, кіндік кескен мекеніне дегеныстық ықыласын дәлелдептұрғандай.Жоғарыда жаһанға мәшһүр шаһар деп тақырып қоюымыздың өзіндік сыры да осында жатыр.Алты құрлық мойындаған Арал әлем жағрафиясында ойып тұрып орын алуымен ерекшеленеді. Қазіргі таңда Арал қаласында 35 мыңнан астам халық, 120-дан астам кәсіпкерлік нысан, 226 көше бар екені есепке алынған. Алтықұдықтан басталған жол қазіргі Аралға дейін ғасырға жуық сүрлеуді артта қалдырғанын кәрі тарих қатпарынан көз жеткізе аламыз. Өткенсіз болашақ жоқ. Кешегі Арал мен қазіргі Аралдың арасы жер мен көктей. Сыныптай сырғығануақыт сағаты бір орнында тұрмайды. Сонау бір кездерде орын алған қиындық кезінде де аралдықтар уақытпен үндесе отырып, қоғам талабына бейімделді. Яғни, бәрі өткінші екенін ұғынып, ешмойымайалға сеніммен қарады. Ертеңгі күннің нұрлы екенін білді.Ешқандай өлкені өсіп-өнген жерлерімен алмастырмаған Арал халқы туған топырағын жер жәннатына балады. Бір кездерде кеме гудоктарымен оянған жағалау жұртыэкологиялық апат кіндігінде отырса да, болашақтың баянды екеніне еш шүбәсіз сенді.Арман адастырмады, мақсат жаңылдырмады. Арал қаласының тұрғындары ең бірінші кезекте қоршаған ортаға жанашырлықпен қарап, табиғатпен тамырласекенін әрдайым естен шығармады. Содан да болар, бір кездері Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрлігі жариялаған «Экологиялық таза қала» конкурсында атағы алысқа кеткен 60 қаланы артқа тастап, бәйге басынан көрінді. Әлі де сол үрдіс үздіксіз жалғасын табуда.Өркениетті қалалардың қатарында тұру кез келгеннің қолынан келе бермейтін қадам.&nbsp;Алайда, Аралдың төзімді де, талапшыл халқы солай жасады. Қазіргі таңда да аудан басшысы&nbsp;Аманжол Оңғарбаевтан бастап, қала әкімі қоштап осы бір баршаға ортақ тазалық мәселесіне айрықша назар аударып келеді.Нәтижесі де жоқ емес. Қаламызға келген, кеткен меймандар оң пікірін білдіріп, алғыстарын айтып та жүр.Үлкен-кіші де тазалық табалдырықтан басталатынын қаперге тоқып отырады. Көкжиегі кеңейген қаламыздың сәулетіне сәулет қосқанзәулім ғимараттар ел игілігіне көптеп жарап, бір кездердегі әр жерде тарыдай шашылып орналасқан сауда орындары жинақталып соңғы үлгідегі нысандармен толыққаны көңіл қуантады. Бұл жерде кәсібін алға бастырып, істің тетігін білген азамат-азаматшалардың еңбегін де атап өткен ләзім.«Елде болса ерінге тиеді» деген тәмсіл шеңберінде«екі қолға бір күрек» тауып, нәпақасын айырғандар қазіргі күні көптеп саналады. Бұл да әлеуметтің әлеуеті артқанының бір көрінісі.Қазір ертегі сияқты. Алайда,&nbsp;«өткен күнде белгі бар» дегендей, ұзын мойын крандар тұсынан өткен жандарға «біз кезінде өйткенбіз» деп&nbsp;заманындағы портты қалаға айналған Аралдың дәуірі&nbsp;салтанат құрғанын паш ететіндей.&nbsp;Адам айтса нанғысыз. Шағаласы шулап, балығы тулаған Арал теңізі жетпісінші жылдары жағалаудан жиырыла бастады. Осылайша жыл өткен сайын кенезесі кеуіп, айдын бетін шиырлаған алып кемелер мен шағын қайықтар қайраңдап қалды.Абдыраған халық«енді қайттік» деп пұшайман күй кешті.Тіпті, бәз біреулер Балқаш асып, Қапшағайға қоныстанып,атап кәсіптісол жақтан жалғастыруды жөн деп тапты, көшін қомдады. Әлем назары Аралдың мүшкіл халін жақсартуға ауды.Бір есік жабылса, бір есік ашылатынына тағы бір көзіміз жетті.&nbsp;Уақыт диірмені бір орнында тұрған ба? Айлар алмасты, жылдар жылжыды.ХХІ ғасырдың алғашқы&nbsp;бес&nbsp;жылдығында&nbsp;Кіші Арал теңізін сақтап қалу жобасы қолға алынып, бұл тарих бетінде САРАТС деп таңбаланды. Ілкімді іс, жүйелі жұмыс аз уақытта жемісін беріп,&nbsp;жағалау тұрғындарының көңілін қуаныш кернеді. Қысқасы, жақсылықтан күдер үзбеген елдің келешегі кемелденіп, теңіз ұлтанына қайта су келуге мүмкіндік туды.Осы жерде айта кететін бір жәйт бар. Арал арлы-берлі өткен шетелдік саяхатшылардың басты бағытына, ал Көкарал басты нысанына айналды. Теңіз тереңінен су маржанын сүзген балықшы ұрпақтары ата кәсіпті қайта жалғап,ау салды, жылым тартты.Теңіз қолтығындағы ежелгі ата қоныс бір шақтарда өндірісі өркендеп, өндіріс жүрегі дүрсілдеп тұрғанын көз көргендер әлі ауыз толтырып айтады.«Елу жылда ел жаңа» демекші, қазіргі бағыт басқаша өрілген.&nbsp;Кәсіпкерлік саласының көкжиегі кеңейіп, шағын балық зауыттары талапқа сайберері мол істі қолға алған. Тіл үйірер дәмімен алтынға баланған балығымыз шет мемлекеттерге экспортталып, айдынды Аралдың атын алты құрлық асырған.Қала халқы мал шаруашылығынан да қол үзбегенін білеміз. Мен қалалықпын демей, ауыл шаруашылығы саласына да ден қойған жергілікті қауым төрт түлікті қолда ұстауға әбден машықтанған. Бұл да бір жақсылықтың белгісі.&nbsp;Яғни, түйе, сиыр, жылқы, қой, ешкініқолда ұстаған аралдық тұрғындар мал баққанға бітетінін ұдайы есте ұстады. Бұдан бөлек, қала тұрғындары көшелерде орналасқан колонкадан шелектеп су тасып ішу машақатынан да құтылды.«Арал-Сарыбұлақ топтық су құбыры» әр шаңыраққа шүмектеп кіргізу&nbsp;тетігін мүлтіксіз орындап, қазір әр үйді 100 пайыз&nbsp;сапалы ауыз сумен&nbsp;қамтып отыр.Тағы бір&nbsp;жағымды жаңалық, аралдықтар үшін көгілдір отынның келуі еді. Талай жыл от жағып, күл шығарған қала халқыгаздың да игілігін сезінді. Әдепкіде өңіміз бе, түсіміз бе деген жандар қазір&nbsp;9 жылдан бері табиғи отынға қол жеткізіп,«газ келді, жаз келді» деген көңіл күймен қуанышты күй кешуде. Мұның бәрі мемлекеттің қамқорлығы екені даусыз. Ел Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев халықтың қажетіне бар мүмкіндік жасап,үлкен-кішіге қолайлы жағдай туғызуды ең бірінші кезекте күн тәртібіне қойып келеді. Біз жоғарыда сөз еткен Арал халқының барлық жетістігі Мемлекет басшысының жарқын бастамаларымен, толымды істерімен ұштасып жатқаны белгілі.«Аралдың табынан су кеткенмен, халқының жүрегінен жыр кеткен жоқ». Республикамызда орны ерек қаланың бір мүшесі болғанды мақтан ететін тұрғындар Аралды – арым, Астананы – бағым деп біледі. Арқа төсіндегі ару қаламен&nbsp;үндесе отырып, даму даңғылына түскен шаһарымен марқаяды.&nbsp;Қала сәулеті – өз сәулетіміз.

Кешегі Арал мен қазіргі Аралдың арасы жер мен көктей

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес – уақыт талабы.&nbsp;Дәл осындай тақырыпта жуырда Шиелі ауданына қарасты Жаңатұрмыс және Бәйтерек ауылдық округінде Шиелі аудандық қоғамдық даму бөлімінің тапсырысы аясында «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру» әлеуметтік жобасы негізінде ауыл тұрғындарымен кездесу өткен болатын.&nbsp;Келелі кездесуге заң ғылымдарының кандидаты, аға оқытушы Ләззат Майлыбайқызы арнайы келіп, тұрғындарға сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы Заң талаптары туралы түсіндірме жұмыстарын жүргізді.&nbsp;Бұл кездесудің мақсаты – қоғамда сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру және парасаттылық принциптерін енгізу болып табылады.Шарада сөз алған заң ғылымдарының кандидаты, аға оқытушы Ләззат Майлабайқызы сыбайлас жемқорлықтың алдын алу және парасаттылық мәдениетін қалыптастыру мақсатында жүзеге асырылып отырған жобалармен таныстырды.Сонымен қатар, сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнамаға енгізілген жаңашылықтарға тоқталып, басшылар бағынышты қызметкерлеріне сыбайлас жемқорлық қылмысын жасатпауға, оның алдын алуға міндетті екендігі жеткізілді.Шара барысында Call-орталығы азаматтарға тегін ақпараттық-консультациялық қолдау көрсетеді, шағымдар, өтініштер, ұсыныстар мен пікірлерді қабылдайды, сыбайлас жемқорлық фактілеріне, сондай-ақ кәсіпкерлік қызметке кедергі келтіру жағдайлары туралы телефон хабарламаларына шұғыл әрекет ететіндігі хабарланды.Мемлекетіміздің әрбір азаматы Қазақстан Республикасының Конституциясын және заңдарын сақтауға, басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтарын, абыройы мен қадір-қасиетін құрметтеуге міндетті.

Шиеліде сыбайлас жемқорлықтың алдын алу бағытында кездесу өтті

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Жаңаөзен қаласының балабақшаларында бюджет қаражатын жымқыру деректері анықталды, - деп хабарлайды <a href="https://dalanews.kz/kz">Dalanews.kz.</a>Жаңаөзен қаласы прокуратурасы жүргізген талдау нәтижесі барысында Жаңаөзен қаласындағы екі мемлекеттік балабақшаның есепшісі бюджет қаражатын жымқырғаны анықталған.Есепші өз шотына жалпы сомасы 30 миллион теңгені заңсыз аударған.<blockquote>"Бұл дерек бойынша қала прокуратурасы қылмыстық іс тіркеп, есепшіге Жаңаөзен қалалық сотының 15 наурыздағы үкімімен Қылмыстық кодекстің 189-бабы 4-бөлігі 2) тармағымен 6 жыл мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жазасы тағайындалып, осы кодекстің 63-бабына сәйкес тағайындалған жаза шартты деп саналды", - деп жазылған хабарламада.</blockquote>Сонымен қатар, жымқырылған 30 миллион теңге толығымен мемлекетке қайтарылды.

Балабақша есепшісі өз шотына 30 миллион теңгені  аударып алған 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Премьер-министр Олжас Бектенов Үкімет отырысында білім министрі Ғани Бейсембаевқа биыл саунада балалар лагерінің ашылуына жол бермеу керек екенін ескертті, деп хабарлайды Dalanews.kz.<blockquote>“Өткен жылы монша және басқа да талаптарға сай келмейтін орындарда жазғы лагерьлер ұйымдастырылғанын көрдік. Биыл мұндай жағдайға жол бермеуіміз керек. Оны қатаң бақылауда ұстаңыз”, - деді Бектенов.</blockquote>Еске салайық, 2023 жылы Алматы облысы Ұзынағаш ауылында шілденің ортасында жантүршігерлік оқиға болған еді. Мұнда жазғы демалысын өткізу үшін Алматыдан ондаған бала келген. Алайда мектеп оқушылары жайлы жағдайдың орнына тар, желдетілмейтін бөлмелерге қоныстанған. Сондай-ақ, лагерь саунаның дәл ішінде орналасқан, мұнда сыртта ер адамдар демалатыны белгілі болды.Прокурорлар лагерь жетім және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған Алматы қалалық білім басқармасының бюджетінен қаржыландырылғанын анықтаған еді.

Саунадағы балалар лагері: Бектенов Бейсембаевқа тапсырма берді

Дүниедегі мамандық атаулының төресі – ұстаздық. Қай қоғамда да ұстаз құрметті орындардың төрінен табылады. Осындай құрметті мамандықтың иесі болып, ұлағатты ұстазға тән үлгі көрсеткен, талай шәкірттердің жүрегінен орын алып, тәлімді тәрбие берген Шиелідегі ардақты ұстаздарды құрметпен зейнеткерлік демалысына шығарып салу шарасы өтті.&nbsp;Шиелі ауданы бойынша білім бөліміне қарасты №47 М.В.Ломоносов атындағы мектеп-лицейінде 2024 жылдың 17 мамыр күні “Ұстаздықтың биігін бағындырып” тақырыбында білім беру ісіне 40 жылдан астам еңбегін сіңірген, құрметті ұстаз, қадірлі де асыл ана, бүгінде зейнеткерлік жасқа жетіп отырған Алша Қалмұратова, Фарида Абдраманова, Алтынай Ордабаева, Фатима Снабаева сынды ұстаздардың өмір жолына арналған салтанатты кеш болып өтті.&nbsp;Мерейлі мерей тойға ортақтаса, қуанышты сәтінің куәсі болып Шиелі ауданы бойынша білім бөлімі басшысының міндетін атқарушы Марат Асанханұлы, білім қызметкерлері кәсіподағы Шиелі аудандық комитетінің төрайымы Гүлбану Рантайқызы, туған-туыс ағайындары, сонымен қатар әріптес ұстаздары және түлектері жиналып, жүрек жарды ақ тілектерін ақтарды.&nbsp;Шара барысында ұлағатты ұстаздардың еңбек жолын бастағаннан зейнет жасына дейінгі барлық жетістіктері айтылды.&nbsp;Ұрпақтар сабақтастығын жалғаған әр жылғы ұстаздың шәкірттері сый-сияпат көрсетіп, ән мен жырдан шашу шашты.Барлық құрмет пен сыйға лайықты ұлағатты білікті ұстаздардың білім саласын өркендету жолындағы қосқан үлестері мен шәкірт тәрбиелеудегі ерен еңбектері үшін алғыс айтылып, құрмет көрсетілді. Ұстаз мерейі беделімен өлшенеді. Ал беделдің өлшемі қашан да биік екені рас.

Шиеліде қажырлы еңбек атқарған ұстаздар зейнетке шықты

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы лудоманияны ресми түрде құмар ойындарға патологиялық әуестігі бар адамдардың дерті деп есептейді.&nbsp;Бұл проблема әлемде ғана емес, Қазақстанда да өткір күйінде қалып отыр.Статистиканың өзі адам шошырлық. Ішкі істер министрлігінің мәліметіне сүйенсек, лудомандар саны 350 мың шамасында. Сонда 20 млн тұрғынның 1,75 пайызы ойынқұмарлықтың құрығына ілінген болып тұр. Ал әрқайсысының орташа қарызы – 10 млн теңге. Соңғы үш жылда қазақстандықтар құмар ойындарға 1 трлн теңгеден астам қаражат жұмсаған. Соның кесірінен талай отбасы ыдырап, қаншама адам өмірден түңіліп, өз-өзіне қол жұмсады.Ойын автоматтарының, онлайн-казинолардың, букмекерлік кеңселердің көбеюі жағдайды одан сайын ушықтырып жіберді. Ел үкіметі енді құмар ойынға қатысып, бәс тігетіндер санын 2026 жылға қарай екі есе азайтуға ықыласты. Осы орайда оларға мемлекет есебінен тегін ем-дом, медициналық-әлеуметтік оңалту шараларын ұсынады. Ол үшін бюджеттен 80 млн теңгеден астам қаражат бөледі.Бірақ миды арбаған, сананы шырмаған дерттен құтылу оңай шаруа &nbsp;емес. &nbsp;Психолог Нәзира Аймаханова бізбен сұхбатында терең құдықтан адамды өзіне сенімі, ерік-жігері ғана шығара алатынын айтты. Төменде тәжірибелі маманның лудомандарды емдеу кезіндегі ой-тұжырымын ұсынып отырмыз.Бұрынғының казиносы карта едіБұл бұрын, смартфон пайда болмай тұрған кезде де болған. Бір үйге жиналып карта ойнаушы еді ғой. Әсіресе, ер адамдар. Ондай көрініс өзім туып-өскен ауылда да кездесетін. Ойынға құмарлығының кесірінен өмірі қор болған, өз-өзіне қол жұмсаған адамдар болды.Қазір онлайн заман, виртуалды ғасыр. Ойынның жеті атасы қолжетімді. Лудомания күннен-күнге өршіп барады. Маман ретінде маған жүгінетіндер санында есеп жоқ. Алдымен ойынға салынып кеткен адамның жақын-жуығы хабарласады. Тәжірибе жинайын, жағдайды зерттеп көрейін, көмектесе аламын ба, қолымнан келе ме, жоқ па, көз жеткізейін деген оймен лудомандарға бес жыл бойы тегін көмек көрсетіп келдім. Сонда байқағаным, құмар ойынға адам екі түрлі себеппен барады. Біріншісі – көрсоқырлық, яғни үсті-үстіне ақша тапсам, оңай әрі тез байысам деген ой. Жалпақ тілмен айтқанда, күрек ұстамай «Лексус» міну. Екіншісі – ойынның рахатына бату. Бірақ оған баспен кіріп кеткенін, қарызға батып, отбасына зиян келтіріп жатқанын өзі байқамайды.Ең&nbsp;әрісі&nbsp;жетінші сыныпта басталғанЛудоманияның бастапқы белгілері – өзімен-өзі оқшау қалады, тұйықталады, көп адамнан қарыз сұрайды. Қарыз берген кісілер бұған хабарласа алмайды. Сондықтан әке-шешесін, бауыры немесе әйелін мазалауға мәжбүр болады. Ет жақындары оның құмар ойынның құрығына ілінгенін сол кезде бір-ақ біледі.Сенесіз бе, пациенттердің құмарлығы былтыр, екі не бес жыл бұрын пайда болмаған. Ең әрісі жетінші сыныпта оқып жүргенде басталған. Мектепте оқитын балада ненің ақшасы деп ойлайтын шығарсыз. Сөйтсем, төменгі сыныптың оқушыларына қысым көрсетіп, кішігірім әлімжеттік жасауға дағдыланған екен. Студент кезде достарының «жүр де жүр» деуімен жүз теңгеден бәс тігіп бастаған пациенттер болды. Құмар ойынның түрі өте көп. Казино, компьютерлік ойындар бар, инстаграм, тик-токта да ондай толып жатыр. Қоғамның басты капиталы – адам екенін ескерсек, мұны адамға жасалған жауыздық деп есептеймін.Байдың балалары да барКөмек сұрап келетіндерді жоқшылық көрген деп біржақты айтуға болмайды. Арасында тұрмысы тәуір кісілер де, байдың балалары да бар. Сосын көбі тығырықтан өзім шығам деп ойлайды. Бірақ ол мүмкін емес! Ойынқұмар адамның туған-туыстары хабарласқан кезде «ол өз еркімен келмейінше күштеп көмектесе алмайсыз» деп бірден бас тартамын. Келген күннің өзінде бір ғана психологтың көмегімен оңалып кетуі қиын. Біз тек оның өзіне-өзі қол жұмсамауына, қалпына келуіне көмектесе аламыз. Одан әрі бірыңғай лудомандарды емдеумен айналысатын тәжірибелі психологқа, психиатрға қаралып, үзбей ем алғанда ғана нәтижеге қол жеткізуге болады.Мені қынжылтатыны, маған хабарласатындар, келетіндер арасында қыз-келіншектер көбейді. Олар бұл жолға бала күнінде көрген жоқшылықтың орнын жабу үшін барды дей алмаймын. Мысалы, бала күтімімен үйде отырған бір әйел күйеуіне көмектескісі келіп тик-ток арқылы 5 мың теңге салған. Оны 50 мыңға айналдырып аламын деп ойлаған. Оңай олжа қақпанда ғана болады емес пе?! Үсті-үстіне қарыз алып, енді сол 5 млн-ның үстіне шығып отыр. Қазір күйеуі екеуі ажырасып жатыр. Екі ортада бес балаға обал. Жақында екі қаралушыны Алматыдағы емдеу орнына жібердім.«Балам&nbsp;өліп&nbsp;қалса&nbsp;екен» деген ана болдыЛудоманның жақындары тарапынан жіберілетін ең үлкен қателік – оның қарызын жауып беруі. Содан «мені қарыздан тағы құтқарады» деген түсінік қалыптасады. Бірақ адамның жүйкесі темір емес қой. Бір төлейді, екі төлейді, шамасы құриды. Ойынға салынған ұл-қыздың жолында үйін, мал-мүлкін садақа қып қиып, «енді тек өзімді беру қалды, қараңды батыр!» деп безінген ата-аналар болды. Қызылордалық жігіт анасының атындағы үйдің құжатын ұрлап, сыртынан рәсімдеп, сатып жіберген. Сол кісі «балам өліп қалса екен» деп те қарғаған.Жас жігіт алғашқыда мені психолог ретінде мойындай қоймады. Келеке қылды. Сосын екі терапия бойы ойынқұмарлығы туралы сөз қозғаған жоқпыз. Балалық шағы, өміріндегі басқа да жағдайлар туралы әңгімелестік. Ақыр аяғында қалай лудоман болғанын өзі-ақ жылап айтып берді. Жалғыз ұл екен. Әкесі жоқ. Анасы бетінен қақпай өсірген. Группаласына еріп осы жолға түскен. Бір жарым жыл бойы шешесін «даяшы болып жүрмін» деп алдап, үйіне кеш келуді әдетке айналдырған. Қарызын жаппақ болып көлігін сатқан. Шешесі күдіктенген. Маған әкелді. Сөйлесу барысында жігіттің интеллектуалды жобалар жазуға қабілеті барын байқадым. Тапсырма беру арқылы жобалар дайындатып, таныстарға ұсындым. Бір жобасы Оңтүстік Кореяға өтіп тұр. Құны – пәленбай миллион. Өзі кәріс тілін жетік меңгерген. Қазір ойынның орнын осы қызығушылығы басты. Қарызын да жапты, көлік те алды.Үшінші кейс. Ата-әжесінің қолында өскен. Әке-шешесін атымен атайды. Ата-әжесі қайтыс болғанда өзін далада қалғандай сезінген. Құмар ойынға салынуының себебі кеудесіндегі бос кеңістіктің орнын толтырғысы келген екен. Қарызға батқан, оны жабам деп несие алған. Ашылып сөйлескенде әке-шешесіне реніші барын айтты.Алты баласы бар әйел келді. Күйеуі тіпті ойынға баланың жөргекпұлын, досының көлігін (кезінде мұның атына жазып қойған екен) салып жіберген. Қарызы 8 млн-нан асып кеткен. Мен оны психиатрға жібердім.Аралдан жап-жас жігітті туыстары алып келді. Бизнесі бар, кескін-келбеті келіскен, жалғыз ұл. Ол да әуелгіде аз-маз ақша салып бастаған. Бірақ ақыры жақсылыққа әкелген жоқ. Екі терапиядан соң қателескенін саналы түрде түсінді. Ауылына қайтты. Бірақ осымен болды демей, оны жыл бойы, әр күні бақылап отыруға келістік. Айтпақшы, теріс қадамға негізінен жалғыз өскен, ерке, кенже балалар көп барады.Әркім&nbsp;өз&nbsp;әлеміндеБіз қазір баланы қалай тәрбиелеп отырмыз? Бәріміз қу тірлікпен ұл мен қызға көңіл бөле бермейміз. Жұмыстан шаршап келгесін қолына телефон ұстата саламыз. Тыныш отырса, мазамызды алмаса болды. Өзімізге қажеті жоқ нәрсеге араласамыз, соны талқылаймыз. Бала шетке ығыса береді. Оның өз әлемі бар, виртуалды әлемі. Телефоннан не көріп, не оқып жатқанын бақыламаймыз. Білген күннің өзінде зиян екенін айтып түсіндіре алмаймыз. Оған өреміз жетпейді. Әр баланың арманы бар. Ал арманыңа махаббаттың арқасында ғана қол жеткізе аласың. Ойынға салынудың артында жоқшылықтан бөлек рахат өмір сүруге құмарлық тұр. Адам өмірінде тәртіптің болмауы, міне, осындай келеңсіздікке әкеп соғады.Назерке САНИЯЗОВА

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Қоғам