<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> ХХ ғасыр обасының ең көп дерегі аудандар арасында Шиеліде тіркеліп тұр. Мәселен, өткен жылы көршілес Жаңақорған ауданында 18, Аралда 15, Қармақшыда 12, Қазалыда 16 адамнан сырқат анықталса, Қызылорда қаласының өзінен 125 адам індет жұқтырған. «Адам қорқатын бұл статистика жыл сайын артпаса кемімей тұр» деп дабыл қағуда мамандар. ЖИТС-тің алдын алу және оған қарсы күрес жөніндегі облыстық орталықтың Шиелі ауданындағы филиал меңгерушісі А.Сәдуақастың мәліметіне сүйенсек, ауданда тіркелген 21 адамның 5-уі жұмысшы, 1-уі әскери қызметкер, 9-ы жұмыссыз, 1-уі зейнеткер, 4-уі жүкті әйел, 1-уі бір жасқа дейінгі сәби. Бұл ауру жасқа да, әлеуметтік статусқа да қарамайды дейді ол.Бүкіл дүниежүзілік дерт ЖИТС індетіне қарсы күрес вакцинасын іздестіру үстінде. Дегенмен, әзірше сырқаттың белгілерімен ғана күресуге тура келеді. Дәрігерлер бәрінен бұрын тәуекелді топқа 15-49 жас аралығындағы жастарды енгізіп отыр. ЖИТС-қандай да бір белгілері бар сезілмейтін науқас. Сонда да осы мәселемен айналысып жүрген мамандардың айтуынша, тыныс алу жолдары: асқазан, орталық жүйке жүйесі барынша осал келеді. Көз бен құлақтың зақымдалатыны да байқалады. Орталық жүйке жүйесінің зақымдануының салдарынан ақыл-ес кемістігі бой алдыруы ықтимал. Соңы азапты өлімге ұласады дейді олар.Бізде өз кезегінде ғасыр дерті жайлы толығырақ зерттеу мақсатында ЖИТС-тің алдын алу және оған қарсы күрес жөніндегі облыстық орталықтың Шиелі аудандық филиалының меңгерушісі Анафия Сәдуақасты сөзге тарттық. Маманнның айтуынша, АИТВ жұқпасы – қоздырғышы АИТВ болып табылатын антропоноздық созылмалы жұқпалы ауру. АИТВ жұқпасы кезінде иммундық жүйе біртіндеп бұзылып, оппортунистік жұқпалар бас көтеріп, ақырында ЖИТС пайда болады. Ал, ЖИТС дегеніміз – 1 немесе бірнеше СПИД индикаторлық аурулар пайда болған АИТВ жұқпасының ең соңғы терминалдық сатысы.<blockquote>«Негізінен АИТВ – инфекциясы білінбей өтетін дерттің түрі. Вирус адам ағзасына ауыз қуысы сілекелейлері, тері арқылы, инфекция жұқтырған адамдармен жеке гигиена заттарын бірге пайдаланған жағдайда жұғады. Бұдан бөлек жұғудың бірнеше түрі бар. Олар; қорғаныссыз жыныстық қатынас арқылы, АИТВ жұқтырған нашақормен бірге тамыр арқылы есірткі тұтыну кезінде. АИТВ жұқтырған жүкті әйелдің ішіндегі ұрыққа не жүктілік кезінде сәбиге жұғуы мүмкін. Одан бөлек, бүгінгі таңда сән салоны көптеп ашылуда. Мұнда татуировка, пирсинг, маникюр, педикюр жасату кезінде стерилденбеген құралдар пайдалану кезінде жұғу ықтималдығы жоғары», – деді меңгеруші.&nbsp;</blockquote>Сондай-ақ, ғасыр індеті саналатын дерттен сақтанудың, алдын-алу жолдарын түсіндіру мақсатында түрлі іс-шаралар мен ақпараттық насихат жұмыстарын жүргізіп жатқандығын тілге тиек етті.Хош. Енді АИТВ – инфекциясының індеттік ахуалы мен аймақта таралу көлемі мен ерекшелігіне тоқталсақ. Ресми статистикалық мәліметке сүйенсек, 2021 жылдың 31-қазанына дейін елімізде 45887 АИТВ жұқпасы тіркелсе, оның 2497-сі шетел азаматтары. Ал, Қызылорда облысы бойынша 244 адам тіркелсе, оның 34-і шетел азаматтары екен. Енді осы жылғы дерекке зер салайықшы. Биыл республика көлемінде 49839 АИТВ жұқпасы тіркеліпті. Ал Сыр елінде 286 дауасыз дерттің дерегі анықталып отыр. Яғни былтырғы дерекпен салыстырғанда 11 жағдайға өсіп отыр.Індеттен сақтанудың жолыАИТВ жұқпасы немесе ЖИТС синдромы туралы талай айтылып, жазылып жүр. Соған қарамастан осы сырқатқа шалдыққандардың қатары көбейе түскен. Не себепті? Мамандардың пікірінше, мұндай ақпаратқа көпшілік: «маған қатысы жоқ» деген көзқараспен қарайды екен. Осындай немқұрайлылық ауру­дың тара­луына бірден-бір себеп болып отыр.&nbsp;<blockquote>«Біз әлі күнге «АИТВ жұқ­пасы есірткіқұмарлар мен жезөкшелерде ғана болады» деген жаң­сақ ойдан арыла алмай келеміз. Статистикаға көз жүгіртсек, керісінше, осы топтағы адамдарда АИТВ жұқпасы көп таралмаған. Өйткені, есірткіқұмарлар, жезөкшелер дерттен сақтанудың жолын жақсы меңгерген. Ал, басқалар қарапайым сақтанудың жолын есіне ала бермейді. Сондықтан әр адам өзін, жақын адамдарын ғасыр індетінен қорғағысы келсе, АИТВ туралы біле жүргені артық болмайды», – дейді А.Сәдуақас.</blockquote>Сонымен дерттен сақтанудың жолы қандай? Бірінші, өзіңізге жете таныс емес, кездейсоқ біреумен жыныстық қатынас жасаудан аулақ болыңыз. Біреудің қолданған шприцін, қырынуға арналған заттарын қолданбаңыз. Татуировка, персинг, маникюр, педикюр жасатқан кезде инелердің залалсыздандырылуына айрықша мән беріңіз. Тіс емдетуге барған кезде де құрал-саймандардың тазалығын қадағалауды ұмытпаңыз.Айта кетейік АИТВ жұқпасы жәндіктер шаққанда, қол алысып құшақтасқанда, монша, ванна, бассейн, дәретхананы бірге қолданғанда, төсек-орын, ыдыс-аяқ сынды тұрмыстық заттарды бірге пайдаланғанда және түшкіріп жөтелгенде жұқпайды екен.Талай тағдырды шарпыған тажал дертіХХ ғасырдың індеті атанған Вич/Спид, яки, адамның иммунитет тапшылығының вирусы және жұқтырылған иммунитет тапшылығының синдромы төңірегіндегі қорқыныш уақыт өткен сайын үдей түсуде. Емі табылу былай тұрсын, жыл сайын оның шырмауына миллиондар шырмалуда. Өрімдей жастар, сан мыңдаған тағдырлар тажал құрбанына айналу үстінде. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының деректеріне сүйенсек, 40 млн-нан астам адам ЖИТС ауруын жұқтырған. Көбінесе бұл дертке 19 бен 49 жас аралығындағы жандар шалдығады екен. Ендеше, жоғарыда айтып өткендей атынан адам үркетін тажал тарихы қайдан басталғанын, жалпы, емі жоқ дерттен сақтану жолдарын біле жүріңіздер.Бір кездері Рашид Нұғымановтың «Ине» киносы қазақ көрермені арасында біраз талас-тартыс туғызған еді. Дегенмен, режиссердің негізгі ойы қоғам дерті – нашақорлықты көрсету еді. Сондай бір көркем шығармаға сұранып тұрған тағы бір проблема – СПИД. Уақытында «Қара құрлық» – Африка мен шеткері аралдарда ғана таралған бұл дерт қазақ арасын да жайылып кетті.Тақырыпты түйіндей айтқанда, аты жаман ауру қаладан далаға да келді. Яғни, ауыл-аймақтарда тіркелу дерегі орын алуда. Бұл салауатты өмір салтын серік етіп, сақтық шараларына барынша қырағылық таныту керектігін айғақтайды.

ЖИТС: Сақтық шараларына барынша қырағылық таныту керек

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Рас. Қалтаңда қаржы болмаса алға қарай қадамдау қиын. Бірақ, несібесін несиеден тауып жүрген жанды көрдіңіздер ме? Әй, қайдам... Бүгінде екінің біріне бауырдан банк артық болып тұр. Туғанынан қарызға ақша алуға арланып, банкке берешек болғанды жөн көреді. Елде несиеге сұраныстың молдығы сонша, екінші деңгейлі банктерді былай қойғанда жылдам ақша беретін орталықтар, одан қалды онлайн несие ұсынатын ұйымдар көбейіп кетті.Ұлттық банк таратқан ақпарға сүйенер болсақ, 2022 жылдың 1 маусымындағы жағдай бойынша банк секторында 19,5 трлн теңге несие бар. Ал 2022 жылдың 1 қаңтарында бұл көрсеткіш 18,5 трлн болған. Осылайша еліміздегі 6 айдағы несиелендіру көлемі 1 триллион теңгеден асып, 5,5 пайызды құрап отыр. Ал мамандар мұндай тенденцияның мемлекет үшін де қауіпті екенін айтады.Несиені төлер уақыт таяғанда ақша таппаған адам онлайн займ алғанды ыңғайлы көреді екекн. Мәселен, сотта ең көп қаралатын істердің бірі – онлайн займ алып, опық жеп жүргендерге қатысты. Қазіргі таңда еліміз бойынша 7 миллионнан астам онлайн несие рәсімделген екен. «Тез әрі ыңғайлы!». Кез келген микроқаржы ұйымының басты ұраны осындай. Ақшадан тарыққан адам бар-жоғы жарты сағаттың ішінде артық құжатсыз, үйден шықпай-ақ қалтасын қалыңдата алады. Алайда, «қарыздың күліп келіп, жылап қайтатыны» тағы бар. Себебі, әрбір «тез бен оңайдың» артында ұзақ әрі қиын іс тұруы мүмкін.<blockquote>«Онлайн займға енді қайта бас сұқпаспын. Қаржыдан қысылған бір ғана құжатпен, әп-сәтте ақша шешім алғаныма қатты қуанғанмын. Кейін 3 еселеп қайтардым сол қаржыны. Ол аздай несие тарихым бұзылып, мемлекеттік бағдарламаларға қатыса алмай қалдым. Онлайн займ алып, опық жегеннің бірімін», – дейді кент тұрғыны Ф.Абылайқызы.</blockquote>Онлайн несие ұйымдарының иесі кім?Жалпы, онлайн несие ұйымдарының иесі кім деген сұраққа да жауап іздеп көрдік. Заңгерлер заңды дегенімен, белгілі экономистер жылдам несиенің басым бөлігі шетелдік компаниялардың атына тіркелген деседі. Мәселенің байыбына бару үшін интернетке «онлайн несие алу» деп сұрау да салдық. Қазақшасынан гөрі, орысша іздегенімізде сұрағанымыз алдымыздан лезде шыға келді. Бір емес, бірнеше ұйымның «оңай әрі тез» деген көз тартатын жарнамасы ақшадан қысылған адамды қаржы қақпанына шақырып тұр. Бірақ алмақтың да салмағы бар екенін кейін басқа тигенде білетін кей азаматтар онлайннан оңбай сүрініп жүр. Бірінің жүйкесі жұқарып, енді бірінің уайымға тереңінен түсіп, ем алуына мәжбүр болғандары да бар екен. Жалпы психологтар қарызды ойлау адамның ойлау қабілетін тежейді екен. Бұл туралы психолог маман не дейді?<blockquote>«Қарызды ойлап, несиені уайымдайтын адамдарда депрессияға салынуы, болашақтан күдер үзуі, өзін-өзі жегідей жеуі әбден мүмкін. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметі бойынша, әйелдер уайымға салынғыш болып келеді. Шектен тыс уайым ұйқының, тәбеттің бұзылуына алып келеді. Тіпті, қарыздың шектен тыс мөлшері адамның санасын қыспаққа алып, өз-өзіне қол жұмсау фактілері де орын алуы мүмкін», – дейді психолог</blockquote>Қаржылық сауат қалыптастыру керекАл Кибер қылмысқа қарсы күрес орталығының дерегіне сүйенсек, өткен жылы елімізде 14 мыңнан астам интернет алаяқтық тіркелген болса, оның жартысына жуығы заңсыз онлайн займ рәсімдеуге қатысты екен. Яғни соңғы жылдары елімізде бөтен адамның атынан несие рәсімдеу көбейген. Мәселен, 2020 жылы 3 мыңға жуық адамның атынан заңсыз несие рәсімделсе, былтырғы бір айда ғана осыған ұқсас 146 іс тіркелген. «Интернет алаяқтар микроқаржы ұйымдарының сайттары арқылы өзге адамға онлайн займ алудың қыр-сырын жақсы меңгеріп алған. Ал өз атына несие рәсімделгенін жәбірленушілер 2-3 ай өткен соң банктен, жеке қаржы ұйымынан немесе коллекторлар хабарласқанда бір-ақ біліп жатады екен. Бұл істің ақ қарасын бажайлай түссеңіз адамдардың құжатына деген салғырттығы, келісімшартпен толық таныспауы, өзі туралы құпия деректерді оңай жария етуі сынды олқылықтар көрініс береді. Сондықтанда халықтың қаржылық сауатын арттыру турасында жиі әңгіме өрбуде.<blockquote>«Онлайн несие ұйымдары 1 ғана жеке басты куәландыратын құжатпен жұмыс істегендіктен көп сенім артуға болмайды. Олар сіздің несие тарихыңызды, төлем қабілетіңізді де сараптамайды. Меніңше, барынша заңдық тұрғыда бекітілген ірі банктік ұйымдармен жұмыс істеген дұрыс. Пайыздық үстемақысы да аса көп емес, мәселен, қазіргі уақытта қазақстандық банктрде үстемақы көлемі жылына орташа есеппен 15 пайыз болып тұр. Тұтынушы ертең өз құқығын қорғай алатындай келісімшартқа отырып барып несие алғаны абзал», – деп сөзін қорытындылады экономист.</blockquote>Несие туралы келісімшарт қандай болуы тиіс?Банк қарызы туралы келісім – несие толық өтелгенше банк пен сіздің қарым-қатынасыңызды анықтайтын негізгі құжат. Ең қарапайым әрі басты ереже – несие шартын толық және аса мұқият қарап шығу: алғашқы екі бетте банк қарыздың шектік сомасын, түрін, пайыздық сыйақы мөлшерлемесінің көлемін, жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі мен мерзімін және валютасын міндетті түрде көрсетуі қажет. Осылайша, сіздің қарызды қандай жолмен және қалай қайтаратыныңыз: аннуитетті ме, әлде дифференциалды ма, қарызды қайтару уақыты кешіктірілгені үшін қандай өсімақы немесе айыппұл тағайындалатыны анықталады.ТәуекелТақырыпты толық тарқату үшін «тәуекел» деп, бізде онлайн несие ұйымдарына бас сұғып көрдікАлдымен «Жылдам ақша», «Оңай әрі жылдам рәсімдеу» деген жазумен арбап тұрған кеңсеге бас сұқтық. Отырғанымызда төлқұжат пен қанша қаржы керегін сұрады. Бетіңе күліп қараған менеджердің сөзі майдай жағуда. Іші-бауырыңа кіріп, пернетақтасынан әлденені тақылдатып, мәліметтерді енгізіп жатыр. «1 айға 50 мың керек еді», – деген сұранысымның пайыздық үстемесін қоса есептегенде 84 мың болды. «Потенциалды клиенттен» айырылып қалғысы келмеді ме, білмедім: «Сіз бізден несие рәсімдемепсіз. Бірінші займ болғандықтан 52 мың қылып қайтарасыз», – деп тәтті сөздермен арбай түсті. Ақырын-ақырын «онлайн алатын халықтың қатары көп пе?» деген сауалға жауап алуға тырыстық.Әйткенмен, жауап беруден жалтарған олар адамның аз еместігіне сендіргендей болды. Соған қарағанда, қаржыдан қысылған халықтың онлайнға оп-оңай келісім беріп, үстеме пайыздарды төлеп, қаржылық ұйымдардың қазынасын қампайтып отырғаны шындыққа саяды. Содан не керек, басымыз бәлеге қалмай тұрғанда бас тартып, жеке куәлігімізді қолтықтап, ат-тонын ала қаштық.Аузы күйген кесені үрлеп ішерҚаржы секторын реттеуші де, бақылаушы да – Ұлттық банк. Сондықтан бұл мекеме азаматтардың қаржылық сауаттылығын жоғарылатып, тұтынушылардың құқығын қорғау үшін түрлі жобалар ұйымдастырып отырады. Кредит алмастан бұрын оның сіз үшін қаншалықты тиімді екенін әбден саралап алыңыз. Кредитке сатып алынатын тауар немесе мүлік қаншалықты шұғыл қажет? Оның құнын толық жинауға мүмкіндік болса, сауданы кейінге қалдырғаныңыз жөн.Қаржылық мүмкіндігіңізді есептеңіз және кредит төлемдеріне сәйкес алдағы уақытта шығынның өсуін ескере отырып, өз бюджетіңізді талдаңыз! Отбасылық бюджеттің кіріс және шығыс бөліктерін анықтай отырып, өзіңіздің қаржылық жағдайыңызды бағалаңыз. Кредитті төлеуге қаржылық мүмкіндігіңіз қаншалықты жетеді? Бастысы онлайн несие алуыңыз оңай болғанымен, одан опық жеп қалуыңыз қиын емес екенін ұмытпаңыз!

Онлайн займды ойланып алған жөн

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Үйдегі балаларға сыйлық жасамақ болып, дүкен аралап, тәуір ойыншық іздедім. Бір қарағанда көздің жауын алатын ойыншықтың сапасына үңілгенде кежегең кері тартып, көңілің толмай қалады. Мысалы, ойыншық дүкенін аралап жүрсең, әртүрлі құбыжық бейнедегі ойыншық кейіпкерлерді көріп, бала түгілі, үлкендердің өзі шошып кететін жағдайды байқап жүрміз. Мұндай ойыншықтар заманауи стильде болғанымен, ұлттық құндылығымызды төмендетіп, балалардың санасын улап, ойлау қабілетін тежейді. Тіпті, бұл күндері атауы да ыңғайсыз антистресстік заттардың көбейіп бара жатқанын да аңғаруға болады.Ойлап қарасақ, әлі қоғамның қиындығына тап болмаған, алаңсыз балалық күндерін өткізетін бүлдіршіндерге антистрестік ойыншықтардың қажеті қанша? Буыны қатайып үлгермеген балаларда алып бара жатқан ненің стресі ол? Ол аздай түрлі-түсті пішіндегі силиконнан жасалған ойыншықтардың жарнамасына қарамай-ақ алып жатамыз.&nbsp;Бір қызығы, мұндай ойыншықтар сұранысқа ие. Балалар арасында тіпті үлкендерге дейін қызықтырған, қазіргі тілмен айтқанда «хит» болған спиннер ойыншығы естеріңізде шығар. Яғни «саусаққа арналған жаттығу құралы». Аталған ойыншықтың түрлі заттардан жасалатынын аңғарсақ, &nbsp;бүлдіршін көзін, қолын жарақаттап алуы мүмкін екені белгілі. Одан бөлек: слайм, поп-ит, симпл-димпл, лизун секілді жүйке жүйені тыныштандырар дүниенің көптігі қызықтырады. Алайда, олардың зиянын ешкім зерделеп жатқан жоқ. Кішкентайлардың тынышталғанына риза боламыз. Бұл ойыншықтардың арасында, қазіргі уақытта сұранысқа ие бірден бір ойыншық – поп-ит пен симпл-димплдың қаупі әлдеқайда жоғары екендігін психологтар дәлелдеп отыр. Себебі интернет дүкендегі бұл ойыншықтың анықтамасында «Аутизммен ауыратын бүлдіршіндерге арналған сенсорлық ойыншық» – деп жазылған.&nbsp;Ал оның сапасыз материалдан жасалған арзан баламалары жүйке жүйесіне ғана емес денсаулыққа зиян тигізуі мүмкін.&nbsp;<blockquote>«Түрлі-түсті көз тартатын түсте, пішінде поп-ит, симпл-димпл, лизун деп аталып, қоғамдағы балалар ойыншықтары ішінде соңғы уақытта өтімді тауарға айналған ойыншықтардың логикаға салып қарағанда бала дамуына ешқандай пайда әкелмейтінін байқаймыз. Ойыншықпен ойнау барысында бір қимылды қайталай беретінін ескерсек, қимыл кейін әдет болып кетуі әбден мүмкін. Үлкендер арасында антистресс деп атайтын ойыншықтар еш­қандай стресске қарсы көмек береді деп айта алмаймын. Керісінше жалғыз ойнауға, бір қимылды қайталауға, бір нүктеге тапжылмай қарап отыруға үйрететін ойыншық депрессияға алып келуі &nbsp;мүмкін», – деп пікір білдірді.&nbsp;</blockquote>Сондықтан психологтар бұл ойыншықты балаларға алып бермеу керектігін айтып дабыл қағады.Бүгінде мұндай ойыншықтар кез келген дүкенде толып тұр. Балаларға арналған ойыншықтар сататын дүңгіршектегі Айнұр есімді сатушы: «Поп-ит, симпл-димпл ойын­шықтарын алыпсатарлардан көтерме бағамен аламыз, балаларға ешқандай зияны жоқ, түрлі-түстілігімен, саусақпен басқанда шығатын дыбысымен ғана тұтынушылардың қызығушылығын оятады. Өзіме келген бұл ойыншықтарды тұтынушылардың барлығына дерлік &nbsp;ас содасымен салқын суға жуып алып барып ойнатуын кеңес етемін, келушілерге ашып көрсетіп, жағымсыз иісі жоқ екендігін тексеріп алуларын сұраймын» – деп жауап қатты. Бұл антистресстік ойыншықтар базарға алғаш келгенде 600 теңгеден бастап сатылымға шықты. Аталған ойыншыққа сұраныс атрқаннан соң болар, қазіргі бағасы 1000, 1500, 1700 теңгеге дейін көтерілді..Осы мәселемен базардағы ойыншық сататын нүктелерді аралап көрген болатынбыз. Кіре берістен-ақ балаларды қызықтырып, өзіне еріксіз елітетін ойыншықтар бірінен-бірі өтіп, тізіліп тұр. Қарап отырсақ, елімізге 30-ға жуық елден ойыншықтар әкелінсе, алдыңғы орында Қытай тұр. Зерттеулерге сенсек, осы шет мемлекеттерден тасымалданатын ойыншықтардың гигиеналық талаптарға сай жасалмағандығы анықталған. Ал отандық ойыншықтардың бағасы айтарлықтай қалтаға салмақ салады. Сонда сапасы сын көтеретін ойыншықтарды қайдан аламыз? Оның үстіне елімізде ойыншықтар нарығын зерттейтiн арнайы мамандар жоқтың қасы. Сырттан келетін ойыншықтың сапасына тиісті орындар айрықша көңіл бөлуі қажет. Тіпті бұл – қатаң қарастырылатын тақырып. Өйткені ойыншық – ұлттық қауіпсіздіктің басты мәселесі. Ойыншық арқылы баланың ойлау қабілеті артады, сол арқылы өмірге бейімделеді. Сондықтан, тілі енді шыққан баланы поп-ит, димпл-симпл деп шүлдірлетпей қазақы ойыншықтардың қатарын көбейтуді ертрек ойламасақ болмас...

Ойыншық – ұлттық қауіпсіздіктің басты мәселесі

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Қазақстан және Орта Азия жастарының жалынды жетекшісі, шығыс жастарының ұйымдастырушысы болған белгілі қоғам қайраткері Ғани Мұратбаев есімі – елге ғана емес, өткен кеңес одағына белгілі тұлға. Егер сарғайған тарих парақтарына көз салсақ, он бес жасар баланың аласапыран кезеңде мәртебелі де лауазымды ұйымның мүшелігіне қабылдануы тектен-тек болмаса керек.Ғани 1902 жылы Қызылорда обылысының Қазалы ауданында дүниеге келген. Ғанидың әкесі Мұратбай қарасақал руының сыйлы адамы ретінде он сегіз жыл болыс болып, Қуаңдария бойында «Ақ ишан», «Кәлен ишан», «Өтер ишан» мешіттерін салдырады. Шенділер мен шекпенділерге бас ие қоймағаны үшін абақтыға да жабылады.Ол жақтан оралған соң да кедейлерге болысып өмір сүрген екен. Мұратбайдың асырап алған Жанет есімді қызы Қарасақал Ерімбеттің тұңғыш ұлы Махамбетке тұрмысқа шығады. Олай болса Мұратбайдай әкеден Ғанидың тууы заңды құбылыс. Зерттеу жұмысын жүргізу барысында мені таңғалдырған оқиға - Ғанидың анасының ақындығы. Қанында намыс қайнаған қасиет иесі ақын анадан тумаса, Ғани бойындағы лықсыған шешендік қайдан келсін!? Бұлай дейтінім, Ғанидың шәкірті Симан Құлмырзаның қызы 70 жастағы Пірімов атындағы кеңшардың тұрғыны Күлпәш әжемен кездескенімде, әкесінен естіген естеліктерімен бөлісіп: «Ғанидың Ленинмен кездесуінде Ленин Ғаниды сынамақ болып:- Қыс қыстауың қайда? Жаз жайлауың қайда? - деп сұрайды. Сонда Ғани: «Қыс қыстауым - басым, жаз жайлауым - жүрегім. Жүрегімнің қалауын басыммен ойланып шешім қабылдаймын»,- деп жауап береді. Ғанидың тапқырлығына тәнті болып, басын шайқап «Менен кейін Қызылдар үкіметін басқаратын Ғани болады», - деген көрінеді. Күлпәш әже Ғанидың тілі бай, терең ойлы, тапқыр жігіт екендігін тағы бір мәрте дәлелдеп бергендей болды. Тәрбиелі отбасының, көреген, ақылман әкенің, өнерлі, парасатты, он саусағынан өнері тамған, бойында ақындық қабілеті бар ананың, аузы бір, тілегі бір елдің тәрбиесімен өсті. Ғани төрт жасында әкесінен, он төрт жасында анасынан айрылып жетім қалады. Салықбай деген ағасының қолында тәрбиеленіп жүргенде, оның бойындағы білімге деген құштарлықты байқаған Салықбай «теміржолшы отбасынан шыққан» деген жолдамамен Ташкентке 1918 жылы оқуға жібереді. 1919 жылы Коммунистік Жастар ұйымына мүше болып қабылданып, бірер жыл қалалық, уездік комитетте жұмыс істеді. Жетісу облысында мұғалімдер даярлайтын курстар ұйымдастырды, Жетісу облысы және Ташкент, Самарқан, Верный қалалары комсомол ұйымдарының негізін қалауға атсалысты. Ташкенттегі жетім балаларды интернатқа, балалар үйіне орналастыруға белсене кірісіп, олар үшін ұйымдастырылған интернаттың директоры болды. Интернатқа орналастырған балалар өз заманының біртуар азаматтары болды. Олар: А.Тоқмағамбетов, Ү.Тұрдықұлова, Ж.Баянбаев, Качуринер, С.Құлмырза.т.б. А.Тоқмағамбетов «... Аудан шеңберіне сыймай өлкелік өрге,аймақтық ауқымға,қала берді Орта Азияның, асырмай айтқанда, Шығыс жастарының қамқоршысы болуға құлашын созды,талант пен дарындылық,талап пен ынта , қайрат пен жігер оны жалындаған жас шешендік дәрежеге алып шықты. Жас болса да сөзінде данышпандық, өзінде ағалық, мінезінде әкелік басым жатты» деп Ғани туралы ойларын тұжырымдайды.Азғантай біліммен, тамтұмдаған тәжірибесімен 1921 жылы Самарқанда өлкелік комитеттің хатшысы болды, кейін Түркістан Республикасы комсомол ұйымы ОК-нің бірінші хатшысы болып сайланды.1922 жылы Ғани Түркістан комсомолының VI өлкелік сьезін ұйымдастырады. Түркістан жастарының алдында тұрған күрделі мәселелерді атап өтті. Олар батрақ-жарлы жастардың ахуалы, завод-фабрикаға тартылған жастардың ахуалы, қолөнерші және кедей жастардың мәдени дәрежесін көтеру міндетін атап өтті. Ғани өзбек мектеп-медреселерінде оқудың көне әдісі басым екендігін жете түсіндіріп, жаңа әдіске көшуге ұмтылуды, сауат ашумен шектелмей басқа пәндерді де оқытуды ұсынды. Мұғалімнің жетіспеушілігі өз алдына үлкен мәселе ретінде қаралды. Өзбек ағартуында жаңа орфография-латын жазуына өту саясатына Ғани табандылық танытты. Қазіргі күні көтеріліп отырған латын алфавитіне көшу мәселесінің маңыздылығын 20 жасар Ғани жете түсініп, замандастарынан озық туған дара екендігін дәлелдегендей болды.Кешегі Верный, бүгінгі Алматы қаласында Ғани Мұратбаев 1921 жылы комсомол жиындарының бірінде жастар газетін шығару туралы ойын білдіреді. Ілияс Жансүгіровпен бірге ұйымдастырған бұл газетке бір ұран беруді ойластырады, содан «Заманға қожа болу, тұрмысқа тұтқа болудың кілті - бірігіп ұйымдасуда. Ояныңдар, ұйымдасыңдар, езілген Күншығыс жастары!» деп ұран береді. Сол тұста Ғанидың да жастар ұйымдарының жұмысына қатысты мақалалары шығып жатты. Мақалаларының бірінде ол «Бізде Түркістанда интеллигенцияны ұлықтауды жақсы көреді. Көпшілікте интеллигенция қайда жүрсе, бұқара соның соңынан ереді деген ұғым пайда болған. Оны ешкім жоққа шығармайды, бірақ біздің негізгі тірегіміз - жұмысшы бұқара» деген екен. Ғанидың айтқаны айдай келді, өмірдің өзі сол кездегі жиырма жасар жігіттің сөзінің дұрыс екенін дәлелдеп берді. Сол кездің өзінде комсомол ұйымына мүше жастардың 5% ғана орта білімі болса, 25% мүлде хат танымайтын. Сондықтан Ғани замандастарының көзін ашу үшін оларды білімге тартып, мектеп салуға, баспа-ағарту ісін дамытуға, газет-журналдар шығарып, кітапханалар ашуға, тіпті жастар біреуге жалданып жұмыс істесе де жалданушы мен жұмыс берушінің арасында келісімшарт түзуге барынша күш салды .Ендеше, Ғани қолға алған бір ғасыр бұрынғы мәселелер бүгінгі жастар ұйымдары үшін әлі де өзекті болып отырғанын жасыруға болмас.1925 жылы Мәскеудегі «Биік тау» санаторийінде ауыр дертпен емделе бастайды. «Правда» газеті 1925 жылы 17 сәуірдегі №88 (3019) санында мынадай қазанама жариялады:«Коммунистік жастар Интернационалы Атқару комитеті КИМ-нің барлық сексияларына сәуірдің 15-і күні кешкі сағат 17-ден 50 минут кеткенде Коммунистік Жастар Интернационалы Атқару комитетінің мүшесі Ғани Мұратбаев жолдастың ұзаққа созылған ауыр науқастан кейін қайтыс болғанын хабарлайды». Мәскеу Ғаниды үш күн аза тұтып, денесі салынған табыт Шығыс Еңбекшілері Коммунистік университетінің залына қойылды. Қаралы митингіге он бес мың адам жиналып, Балтық теңізінің екі жүз сарбазы құрметті қарауылда тұрды. Мұның өзі, Ғанидың қоғамда алатын орнының ерекшелігін, мемлекеттің көшбасшыларының бірі екендігін көрсетеді.«Ғани - жазуға да, айтуға да тұрарлық, жалындаған жас күйінде биік тұрған мәңгілік тұлға. Ол есітпесе де, ұрпақтары естісін, жырлайық, шын жүректен жырлайық!» деп А.Тоқмағамбетов айтқандай, Ғаниды жырына қоспаған Сыр перзенті жоқ шығар, сірә... Бірнеше адамның тағдырына сиярлық Ғанидың қысқа ғұмыры көптеген том-том кітаптар мен сырға толы әндерге арқау болды. «Жалындап өткен жастық шақ», «Ғани тағылымы», «Всегда юный», «Утренняя звезда», «Ғани жұлдызы»,т.б. кітаптар жарық көрді.2012 жылы Ғани Мұратбаевтың туғанына 110 жыл толды. Қазалы ауданы үшін «Ғани жылы» деп аталып, Мұратбаев ауылында жалпы ауданы 4743 метр болатын «Атамекен» алаңы салынды. Онда Тәуелсіздік стелласы, доғалы қақпа орнатылып, Ғанидың ескерткіші қойылды.«....Заманның қожасы да, тұтқасы да - жастар» деп Ғани Мұратбаев айтқандай, қарыштап дамып келе жатқан егеменді Елімнің болашағы бүгінгі жастар келбетімен танылады. Ғани жұлдыздай жарық еткен ерекше тұлға болса, Елбасымыздың үміт артар әрбір жасы, Ғани жұлдызымен жарқырауға тиісті! деп ой қорытқым келеді.

Дархан даланың дара шынары

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Өмірге, өлеңге бейжай қарай алмайтын ақынның қаламынан оқырманын да бейжай қалдырмайтын өлеңдер туады. Ол өлеңді құрамайды. Көңіліне көшіп кеп, кеудесінде көлкілдеп тұрған, «ботадай боздап жүрген, боталы зарын қозғап жүрген» мөлдір жырын жазады. Ойландырады. Жүрегіңнің түкпірінде әлдеқашан ұйықтап қалған, сезім ұяшықтарын оятады. Қоғамда болып жатқан жайттарға жүрегін ауыртпай қарай алмайтын ақынның қай жинағын алып оқысаңыз да міндетті түрде сол болған оқиға туралы жүрек тебіренісін табасыз. Ақынмен бірге егілесіз, қайғырасыз, болмаса қуанасыз. Осындай ой түйдірген ақын, журналист Мәрия Жұматқызының «Өскен өңір» редакциясында өрілген өмірі жайлы аз-кем толғамақпыз.Жақсылығы мен жамандығы қатар жүретін бұл жалғанда ізгілікке ұмтылатын, саналы ғұмырын парасаттылыққа арнайтындар болады. Олардың өздері дүниеден өтсе де, есімдері ескірмей, халық жадында сақталады. Өлеңмен өрнек құрып, сан түрлі жанрда қалам тербеген Мәрия Жұматқызы Шиелі ауданының «Құрметті азаматы». Ол 1930 жылы сұлу Сырдың бойында, Сыр маржаны атанған Шиелі өңірінің «Талаптан» ауылында дүниеге келген. Буыны бекімей жатып, ұжымшар жұмысына белсене араласқан. 17 жасында Шиелінің тұрғылықты азаматы, белгілі сатирик-ақын, журналист Сейтқасым Сейтеновпен бірге шаңырақ көтереді. Алайда, жұбайлық жақсы шақтары ұзаққа бармайды. Сейтқасым Сейтенов 1961 жылы ауыр науқастан дүние салып, Мәрия апай 6 перзентімен қала береді. Асыл ана өмірінің соңына дейін келешек ұрпақтың жарқын болашағын ойлау­мен өтті. Бұрынғылар осындай қасиетке ие адамдарды «сүйегі асыл, түбі текті» дейтін. Ал, ел анасы атанған Мәрия Жұматқызының бойында қазаққа тән асыл қасиеттердің барлығы бар еді. Ол кісі мәдени-қоғамдық шаралардың да басы-қасында жүрді. Еске алу кештері мен жыр-мүшәйраларының құрметті қонағы болды. Тіпті онсыз салтанатты кештер өтпейтін деп тілге тиек етеді көзін көрген әріптестері.Мәрия Жұматқызы еңбек жолын 1962 жылы аудандық халық сотында секретарь-машинистка болып бастайды. 1963-1990 жылдары аралығында аудандық «Өскен өңір» газеті редакциясында жауапты қызметтер атқарып, сол жерден зейнеткерлікке шыққан. Зейнетке шықса да екі жылдай аудандық «Қазақ тілі» қоғамында қызмет атқарды. Ұлы Отан соғысына қатысқан және майданнан оралмаған аудан азаматтарының деректерін жинақтауға, іздестіруге атсалысып, «Боздақтар» кітабының шығуына үлес қосады. Тынымсыз еңбек, үздіксіз ізденістің, жауапкершілік пен адал жұмыстың жемісі болар 2010 жылы Мәрия Жұматқызына Шиелі ауданының «Құрметті азаматы» атағы берілді. Ол ақындығымен және журналистігімен қоса қоғамшыл, ұлтжанды еді. Оның қаламынан туған қара өлеңдер жинақталып, жыр кітабы жарық көрді. Сол Мәрия Жұматқызы бір өлеңінде:«Тоқсаныңды қайтемін бүкірейіп, Сексенімде кетемін шікірейіп...» деп жазғаны бар. Құдайдың құдіретін көрмейсіздер ме, 2017 жылы жазғытұрым уақытта 88 жасқа қараған шағында дүние салды. Мәрия Жұматқызы жайлы бұған дейін де көптеген мақалалар жазылды, бұдан кейін де жазыла береді. Себебі, 80 жылдан астам тарихы бар «Өскен өңір» редакциясында құстың қос қанатындай жұптасып қызмет істеген Мәрия Жұматқызы Сейітқасым Сейтеновтей ақынның аяулы жары. Мәрия Жұматқызы жайлы сөз қозғасақ, жолдасын айтпай кету мүмкін емес. «Жақсының аты, ғалымның хаты өлмейді» десек, қаламының ұшына қоғамның бет-бейнесін салған қос ақын, журналисттің ізгілікке толы ғұмыры, артына қалдырған мол мұрасы жас буынға рухани азық болып қала бермек.

Шиелілік ақынның өмір жолы

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Жастарға үй керек. Жалдамалы тұрғын үйлердің табалдырығын тоздырып жүрген замандастарымызды көріп көңіл алабұртып қалады. Себебі құны ышқынып тұрған қымбат бағдарламалармен үй алу жастарға айтарлықтай салмақ салады. Ажырасып жатқан отбасылардың басты мәселесі – үй-жайының болмауы. Сондықтан жастар үй болып кету үшін үйлі болу керек. Билік осыны ескерсе керек, Сыр елі жастарына тиімді ұсыныстармен үй беру жолы қарастырылды.Сүйінші жаңалықты облыстық қоғамдық даму басқармасының басшысы болып тұрған кезінде М.Қазбекова облыстық мәслихат отырысында хабарлаған еді. Енді осы жолы нақтыланған жобаны тәптіштеп түсіндіріп бергенді жөн санадық.<blockquote>«Сыр жастары» Қызылорда облысының жастарына жеңілдетілген ипотекалық несие беру бағдарламасы туралы ел ішінде әңгіме әлі өріп жүр. Иә, жастардың баспанамен қамтылуына қолайлы жағдай жасау – мемлекеттік саясаттың бір бағыты. Қызылорда облысы бойынша коммуналдық тұрғын үй қорынан баспана алуға кезекте тұрған жастардың саны – 7244 (29 жасқа дейін). Ал «Отбасы банкінде» депозиті бар, бірақ, қолданыстағы бағдарламалар арқылы үй ала алмай жүрген жастардың саны – 22881 (35 жасқа дейін) екен. Былтыр қараша айында ҚР Ақпарат және қоғамдық даму министрі Дархан Қыдырәлінің Қызылорда қаласының тұрғындарымен кездесуі барысында жастар тарапынан жас отбасыларға арналған республикалық бірегей тұрғын үй бағдарламасын қабылдау туралы ұсыныс берілген болатын. Аталған ұсынысқа әкімдіктер жергілікті ерекшеліктерге сәйкес өңірлік тұрғын үй бағдарламаларын әзірлеу қажет екені министр тарапынан атап өтілген.</blockquote>Осыған сәйкес, аймақ басшысы Н.Нәлібаев облыстық жастар форумында жастарды тұрғын үймен қамтамасыз ету мақсатында бір ай мерзімде «Сыр жастары» өңірлік тұрғын үй бағдарламасын әзірлеуді тапсырған болатын.<blockquote>Облыстық қоғамдық даму басқармасы Жастарға арналған өңірлік тұрғын үй бағдарламасын әзірлеу жөніндегі жұмысшы топ отырысын өткізіп, отырыстың хаттамалық тапсырмасына сәйкес «Отбасы банк» акционерлік қоғамының Қызылорда облыстық филиалымен бірлесіп «Сыр жастары» өңірлік жастар тұрғын үй бағдарламасының жобасын жасады. Бағдарлама жобасы мүдделі салалық құрылымдармен келісілді. Бағдарлама аясында жастарға арналған 2-3 бөлмелік, әрқайсысы орташа 60 шаршы метр (шаршы метрі шамамен 205-215 мың теңгеден) болатын 100 пәтерлік тұрғын үй салынып, жас отбасыларға 5%-дық ипотекалық несиемен құны 13-14 млн теңгеден аспайтын пәтерлердің 19 жылға берілуі жоспарлануда. Бағдарлама қаржысының 1,2 млрд теңгесі жергілікті бюджет есебінен бюджеттік несие, 500 млн теңгесі «Отбасы банк» акционерлік қоғамынан бөлінеді. Бағдарламаға 18 бен 35 (қоса алғанда) жас аралығындағы жастар және жас отбасылар қатыса алады, – деген еді Мира Қазбекова.</blockquote>Тарқатып айта кетейік, қатысушының Қазақстан Республикасының азаматы, соңғы 2 жылда Қызылорда облысында тұрақты тіркеуде болуы және үміткер мен оның отбасы мүшелерінде меншік құқығындағы үйдің, сондай-ақ кейінгі 5 жылда Қазақстан Республикасының аумағында тұрғын үй жағдайларын қасақана нашарлату фактілерінің болмауы шарт. Қатысушының санаттар бойынша ресми еңбек өтілі 6 айдан кем болмауы керек.Кезектілікке сәйкес санаттар бойынша тізімге енгізу жинаған балдар санымен (ең көп балл саны бойынша) айқындалады. Аталған бағдарламаны жүзеге асыру барысында сыбайлас жемқорлық тәуекелдері мен адами фактор әсерін болдырмау мақсатында «Электронды құжаттардың бірыңғай қоймасы», «Мобильді үкімет», «Мобильді азаматтар базасы» сынды ақпараттық жүйелермен біріктірілген «Kezekte.kz» ақпараттық жүйесінің «Jastar» ақпараттық сервисі арқылы құжаттарды қабылдап, жолдама беру жолы қаралған. Бағдарламаға құжат ұсыну «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы» акционерлік қоғамы арқылы алынған электронды цифрлық қолтаңбаны пайдалану арқылы порталда жүзеге асырылады. Аталған порталдың мемлекеттік дерекқорлармен интеграциясы арқылы ұсынылған құжаттар, деректер автоматты түрде тексеріліп, балл есептеледі, жинаған балл санына сәйкес қатысушының жеке кабинетіне электронды жолдама немесе бас тарту туралы хабарлама жіберіледі.Несиені бөлу төмендегі санаттар бойынша (салалар бойынша) жүргізіледі: 1. Денсаулық сақтау саласының қызметкерлері: облыстық, қалалық және республикалық денсаулық сақтау ұйымдарында жұмыс істейтін жоғары және орта буын медицина қызметкерлері. 2. Білім беру саласының қызметкерлері: тиісті жоғары және орта білімі бар облыстық, қалалық және республикалық білім беру мекемелерінде жұмыс істейтін педагог қызметкерлер. 3. Бюджеттік ұйымдардың қызметкерлері: мемлекеттік қызметшілер, мемлекеттік коммуналдық мекемелердің қызметкерлері. 4. Мәдениет саласының қызметкерлері: мәдениет саласындағы шығармашылық одақтың мүшелері, мәдениет саласындағы мекемелердің қызметкерлері. Сондай-ақ, өзін-өзі жұмыспен қамтыған жас композиторларды, музыканттарды, артист-актерлерді, кинематографистерді (актерлер, режиссерлер, сценаристер, операторлар, продюсерлер, суретші-декораторлар), жазушыларды, суретшілерді, қолөнершілерді, мүсіншілерді, дизайнерлерді, сәулетшілерді облыстық мәдениет және спорт басқармасының жанынан құрылған комиссия арқылы іріктеу жүргізіп, қамту жоспарлануда. 5. Спорт саласының қызметкерлері: облыстың спорт саласындағы ұйымдарда еңбек етіп жүрген спортшылар мен жаттықтырушы-оқытушылар. 6. Жоғары оқу орындары мен ҒЗИ қызметкерлері: жоғары оқу орындарының, қалалық және республикалық ғылыми-зерттеу институттарының оқытушылары мен ғылыми қызметкерлері. 7. Журналистер: тікелей өндірістік қызметпен айналысатын журналистер мен БАҚ қызметкерлері. 8. Әлеуметтік сала қызметкерлері: халықты әлеуметтік қорғау саласындағы ұйымдарда жұмыс істейтін қызметкерлер. 9. «Ұлттық басқарушы холдингтердің, ұлттық холдингтердің, ұлттық компаниялардың тізбесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 6 сәуірдегі №376 қаулысымен бекітілген Ұлттық холдингтер мен ұлттық компаниялардың қызметкерлері, ұлттық холдингтер мен ұлттық компаниялардың Қызылорда филиалының қызметкерлері; 10. Екінші деңгейдегі банк филиалдарының қызметкерлері. 11. Жұмыс өтілі көрсетілген жұмыс орнынан анықтама болған жағдайда құрылыс, қоғамдық тамақтану және қызмет көрсету саласының қызметкерлері. Өтініш берушілерде балл тең болған кезде бірінші болып өтініш берген қатысушы басымдыққа ие болады.Өтініш берушілердің тізімі балдық жүйені ескере отырып (ең көп балл саны бойынша) санаттар (салалар) бойынша қалыптастырылады: № Өлшемі Балл 1 Тіркелген некенің әр жылы үшін 1 2 1 (бір) баласы бар 1 3 Әр келесі бала үшін 2 4 Қызылорда облысының мекемелерінде әр жылдағы жұмыс өтіліне байланысты 1,5 5 Қызылорда облысында тұрғылықты жері бойынша әр жыл үшін 1 6 «Отбасы банкі» АҚ бастапқы 5% жарнасы бойынша 2 Жолдама алған өтініш берушілер төлем қабілеттілігін бағалаудан өту үшін 15 (он бес) жұмыс күні ішінде «Отбасы банк» АҚ кез келген сервистік орталығына құжат өткізуі қажет.Төлем қабілеттілігін растау үшін құжаттар мен талаптар «Отбасы банк» АҚ-ның ішкі ережелеріне сәйкес жүргізіледі. Бүгінгі күні облыстық құрылыс, сәулет және қала құрылысы басқармасы мен «Отбасы банк» АҚ-ның дерегіне сәйкес жастарға арналған тұрғын үй Сырдария өзенінің сол жағалауынан бой көтереді деп жоспарланып отыр.Бұл жоба нәтижесінде кемінде 100 жас отбасы үйлі болады. Облыс бойынша кезекте тұрған жастардың санын азайтып, олардың әлеуметтік және тұрғын үй жағдайын жақсартуға арналған бағдарламаны депутаттар қолдады.Жасырып-жабатыны жоқ, енді арзан үй болмаса да, арзан ипотека, арзан аренда, түрлі жеңілдіктер деген тетіктерді аңдимыз. Өйткені, қазіргі күні сарапшылар үй бағасы әзірге қымбаттамайды деп көңіл жұбатқандай болады. Бірақ ол арзандайды деген сөз емес. Елімізде үйдің бағасын арзандатуға құрылыс материалдарының өндірісі де еш ықпалын тигізбей отырғаны ойлантады. Себебі, қазіргі күні құрылыс материалдарының 80 пайызға жуығы өз елімізде өндіріледі екен.Сөз орайы келгенде айта кетейік, жалға берілетін пәтерлердің де өзіндік құнын есептеп жатқан ешкім жоқ. Бұл ретте қожайын қойған баға жүріп тұр. Ал қазіргі күні жалға төлейтін ақының қымбаттығы отбасылық бюджетті ғана емес, шағын бизнестің де қалтасын қағуда. Себебі, қалада кез келген қызметтің бағасы алдымен арендаға арыз айтады.Иә, «үйі жоқтың күйі жоқ» деген сөзге де ет үйреніп кеткендей. Тізе берсек, баспананың әлеуметтік маңызынан да өзге түйткілді тұстары жетіп-артылады. Үй жоқ болса, тұрмыс та төмен. Ал тұрмысы төмен таптың қымбат үйге қол жеткізуі қиын. Әйтпесе, елдегі құрылыс саласының қарқыны соншалық төмен емес, түрлі техникалық талаптарға, экологиялық, халықаралық стандарттарға сай келетін соншама қымбат ғимараттардың да бос тұрғаны жоқ. Үйі барлар да бар. Бірақ, қалай дегенде де, бар қазақтың өз үйінде қазан қайнатып отырғанына не жетсін?! «Сыр жастары» осы тұста сыр бермей, шын мұқтаж жандарды қуанта алса, нұр үстіне нұр болмақ. &nbsp;

Мемлекеттік бағдарлама аясында 100 жас отбасы үйлі болады

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a>&nbsp;&nbsp; Әнұран – ел бірлігі мен мемлекет тұтастығының айғағы. Себебі, ел ішіндегі саяси маңызды жиындарда, мемлекетаралық ресми іс-шараларда, сондай-ақ, әлемдік спорт &nbsp;сайыстарында міндетті түрде орындалады. Айта кетейік, біз қазір әнұран орындағанда оң қолымызды жүрек тұсымызға қоямыз, бұл «Отаным – мәңгі жүрегімде» деген терең ұғымды білдіреді.Биыл Тәуелсіздігімізге 32 жыл болса, осы уақыт аралығында Әнұран екі мәрте өзгерген. Алғашқысында ел егемендігі ресми жарияланғаннан кейін бір жылдан соң, 1992 жылы бекітілсе, ал екінші рет 2006 жылы жаңа &nbsp;нұсқасы қабылданды. Алғашқысы қалай жазылған десек, сол 1992 жылы Қазақстан Республикасы Әнұранының музыкасы мен мәтініне байқау жарияланды. Байқау қорытындысы бойынша Қазақ КСР гимнінің музыкалық редакциясын сақтау туралы шешім қабылданады. Оны жазған белгілі композиторлар М.Төлебаев, Е.Брусиловский және Л.Хамиди болатын. Ал, үздік мәтінге жарияланған байқауда М.Әлімбаев, Қ.Мырзалиев, Т.Молдағалиев, Ж.Дәрібаева сынды ақындар жазған мәтін таңдауға ие болған еді. Бұл гимннің мәтіні былай басталады:– Жаралған намыстан қаһарман халықпыз, Азаттық жолында жалындап жаныппыз. Тағдырдың тезінен, тозақтың өзінен Аман-сау қалыппыз, аман-сау қалыппыз. Еркіндік қыраны шарықта, Елдікке шақырып тірлікте! Алыптың қуаты — халықта, Халықтың қуаты — бірлікте!Арада он үш жыл өткенде, яғни, 2006 жылы жаңа Әнұран қабылданды. Бұл жолы халықтың арасында кең танымал композитор Шәмші Қалдаяқовтың «Менің Қазақстаным» әні таңдап алынды. Әннің сөзін ақын Жұмекен Нәжімеденов жазған. Сол кездегі Қазақстан Президенті Н.Назарбаев «Менің Қазақстаным» әніне жоғары мәртебе беруге шешім қабылдап, туындының бастапқы мәтініне өз тарапынан өзгерту енгізді. Әуел бастан-ақ халқымыздың жүрек түкпірінен орын алған айрықша әсерлі, рухты ән Әнұранға айналғанда айбыны артып, асқақтай түсті.Ел Тәуелсіздігі туралы сөз қозғағанда, &nbsp;1986 жылғы Желтоқсан оқиғасын еске алмау мүмкін емес. Осы оқиға кезінде «Менің Қазақстаным» әні қазақ жастарының кеудесіндегі отаншылдық сезімді оттай лаулатқан еді.Енді «Менің Қазақстаным» әні қалай туған, осы жайындағы деректерге назар салайық. Ел ішінде айтылып жүрген естеліктерге сүйенсек, аңыз композитор Шәмші ағамыз бұл әнді 1950 жылдардың ортасында жазыпты. Осынау отаншылдық сезімге толы шығарманың жазылуына сол уақыттағы кеңестік үкіметтің одағай шешімі, өктем саясаты &nbsp;себеп болған екен.Өткен ғасырдың елуінші жылдарының ортасында Қазақстанда тың және тыңайған жерлерді игеру жұмыстары қарқынды жүргені белгілі. Алайда оның астарында отаршыл өкіметтің астыртын саясаты жатқанын аңғару қиын емес еді. Айталық, КСРО-ның арнайы қабылдаған шешіміне орай жұмыс күші деген желеумен қазақ жеріне қоныс аударушылар қарқыны үдей түскен. Бір сөзбен айтқанда, тың игеру саясатының түп-төркіні қазақ жерінің солтүстік облыстарын Ресейге қосу болатын. «Менің Қазақстаным» әні – тап осы кезде жазылған шығарма.Композитор Ш.Қалдаяқов бұл әннің шығуы туралы былайша ой бөліскен екен: «Ол тұс – Ақмоланы Целиноград атап, сол жақтағы бес облысты бір өлке етіп, оны Ресей жаққа бермекші болып жүрген кез еді. Осының алдында ғана Оңтүстік Қазақстанның нағыз қазақи үш ауданы Өзбекстанға берілген болатын. Қазақ жері осылайша бөлшектелгелі жатқанда, оның асқақтығын жырлайтын Әнұран қажеттігін сездім. «Менің Қазақстаным» әні осылай туды. Өлеңін Жұмекен Нәжімеденов жазды. Әнді радиоға Жамал Омарова жаздырды да, ол ән біздің өтінішіміз бойынша күніне бірнеше рет беріліп тұрды. Бұл менің қасиетті қазақ жерін бөлшектеуге білдірген қарсылығым еді» деген екен әйгілі композитор.– Менің елім, Менің жерім, Гүлің болып егілемін. Жырың болып төгілемін, елім, Туған жерім менің – Қазақстаным! Бұл – бүгінгі біз шырқап жүрген Әнұранның қайырмасы. Жалпы осынау өршіл туындының өн бойында ақынның жүрек соғысы мен композитордың сезім толқыны астасып тұр. Сондықтан болар, оны орындаған сәтте жүрек соғысың жиілеп, кеудеңді рухты күй тербейді. &nbsp;

Әнұран – халықты бірлікке бастайтын күш

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Қазалы қаласында Орта Азия мен Қазақстан жастарының жалынды жетекшісі Ғани Мұратбаевтың мемориалдық музейі бар. Онда жеті экспозициялық, бір көрме және «Тәуелсіз Қазақстан» залы жұмыс істейді. Ғанидың балалық шағынан бастап өмір жолы, ақтық сапарға аттандыру шаралары осы залдарға кезең-кезеңімен орналастырылған. Сондай-ақ, музей қорында оның өз қолымен жазылған хаттары, көпшілікке беймәлім құжаттары мен фотосуреттері бар. Ғанимен қызметтес болған серіктерінің, замандастарының естеліктері мен кітаптары да жинақталған.Музейдегі ерекше экспонаттың бірі – 1924 жылы Ғани Мұратбаев жары Бақытжанмен шаңырақ көтергенде Қазалы жастарының сыйға берген кілемі. Құнды жәдігерді 1981 жылы Ғанидың жұбайы Бақытжан Құрманбаевадан сол кездегі музей директоры Қатира Тайпақова алып келген.Кілем қызыл түсті. Қара, қызыл, сары түсті геометриялық өрнектермен безендірілген. Жүз жылға жуық тарихы бар кілем музей төрінде сақтаулы.Айта кетейік, 1979 жылдан облыстық тарихи-өлкетану музейінің филиалы болып жұмыс істеген Ғани музейі 1981 жылы өз алдына отау құрды. Ғанидың 100 жылдық мерейтойы кезінде Мәскеу қаласындағы Ваганьков зиратындағы қабірінен топырақ әкелініп, музей экспозициясына қойылды. Музей қызметкерлері Ғани Мұратбаевтың өмірі мен еңбегі туралы естеліктер, зерттеулер және кітаптар жинақтаған. Жыл сайын Ғанидың туған күнінде «Мәңгілік шырқар жырымсың» атты дәстүрлі жас ақындар мүшәйрасы мен кіші футбол жарысы ұйымдастырылады. Музей жанында «Жас ғанитанушылар» үйірмесі де жұмыс істейді.Экспонаттар мен музейге келушілер саны жыл сайын өсуде. Музей алғаш ашылғанда 200 жәдігер, үш зал болса, 2015 жылдың 1 қаңтарына музей қоры 6624 жәдігерге жеткен болатын. Кейіннен өлке тарихына қатысты 4015 жәдігер Әйтеке би кентінде ашылған аудандық тарихи-өлкетану музейіне берілді.

Төрт мыңнан астам жәдігер аудандық тарихи-өлкетану музейіне берілді

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Қазалы қаласындағы Ғани Мұратбаевтың мемориалдық музейіне қала тұрғыны Барахат Жапақұлы жер астынан табылған жәдігер – темірден құйылған күрек тапсырды. Бұл жиырмасыншы ғасырдың басында жасалған деген болжам бар. Ескі күректің ерекшелігі, оның еш жерінің бекітпелері жоқ. Ұсынықты ұста қолынан шыққаны көрініп тұр.Көненің көзі, тарихтың тірі куәсіндей ескі ғимараттар Қазалы қаласында көп. Олардың қатарында қайта жөндеуден өткізілген республикалық санаттағы архитектуралық ескерткіш – Нұралы мешіті де бар. Бізге жеткен деректер бойынша имандылық үйін 1915 жылы саудагер Мүрәлiм Меркемалов қыш кiрпiштен салдырғандығы туралы жазылады. 1937 жылға дейін мешіт болып жұмыс істеп, Кеңес үкіметі кезінде әскери казарма, сосын емхана орналасқан. Мешіттің намаз оқитын үлкен бөлмесі бірнеше бөлікке бөлініп, түрлі мекемелерге беріліп, клуб, емхана, спорт мектебі, дәріханаға да айналған. 1990 жылы жөндеу жұмысы жүргiзiлiп, 1991 жылы қайта мешiт болып ашылған. 2010-2012 жылдары Нұралы мешітіне қайта жаңғырту жүргізілген. 2016 жылдың 21 наурызында мешіттің күрделі жөндеуден кейінгі ашылу рәсімі үстінде мешіт қызметкері Барахат Жапақұлы жүз жылдықтан жойылмай жеткен мұраны Ғани Мұратбаевтың мемориалдық музейіне өткізеді.<blockquote>«Мешіттің ауласында тазалық жұмыстарын жүргізу барысында бір метрден төмен тереңдіктен осы күректі таптым, жер астында жатқанына ұзақ уақыт болған. Сыртын тот басып кеткен, мешіт құрылысы басталған мезгілдегі ұстаның пайдаланған құралы болса керек», – дейді молда Барахат Жапақұлы.</blockquote>Ал, музейдің қор сақтаушысы Әлібек Сералының айтуынша, күрек бір ғасыр уақыт бұрын жасалған. Бұған дәлел ретінде Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті ғылыми-зерттеу орталығының жетекшісі, археолог, тарих ғылымдарының Рhd докторы Әзілхан Тәжекеевпен, әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің «археология, этнология және музеология» кафедрасының профессоры, тарих ғылымдарының докторы Тәттігүл Қартаеваның зерттеп-зерделеу нәтижелерін алға тартты.

Қазалы: Жүз жылда жойылмай жеткен жәдігер

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Туған өлке – Қазалы ауданын халық «қазыналы, киелі» мекен деп бекер атамаса керек. Оның әрбір тасы мен сайын түртіп қалсаң, тұнған шежіреге толы. Зерттеліп, ашылмағаны қаншама?! Қасиетті жерден небір би-шешендер мен қолбасшы батырлар, әулие-әмбиелер сынды текті тұлғалар шығып, тарих бетінде қатталды.Көларық ауылдық округіне қарасты Ақтан батыр ауылында ескі құрылыс нысандарының біріне баланған Әзілхан ишан мешіті орналасқан. бұл имандылық үйін 1900-1910 жылдар аралығында жергілікті шебер Әбілдай Нұрымбетұлы Әзілхан ишанның тапсырысымен салған деседі. Деректерге сүйенсек, оның кірпіші бие сүтіне майдалап қиылған жылқының жалы мен ешкінің қылы қосылып, дайындалған. Мұнда намаз оқитын үлкен зал, қызметтік, бала оқытатын және тамақ дайындайтын бөлмелер бар. Ұлы Отан соғысынан кейінгі жылдары мешітті мектеп, шеберхана, тауық фермасы, дүкен және қойма ретінде пайдаланған. 1962 жылы наубайхана қызметін атқарған. Кейін 1986 жылы ескерткішті «Қазжобақалпынакелтіру» институтының экспедициясы зерттеген. Ал тәуелсіздік алған жылдары тарихи ғимаратты қайта мешіт ретінде қолдануға рұқсат етілген.Әзілхан ишан Қожаназар, Тiлеулес ишандардың замандасы. Бұхарадағы Көкiлтас медресесiнде бiрге оқыған. Ол 1854 жылы Қазалы уезінің Көларық елді мекенінде Домақ ауылында (қазіргі Ақтан батыр) дүниеге келген.Жалпы «ишан» атауы – ислам дінінің білгірі, мұсылмандардың жетекшісі және дін ғұламасы дегенді білдіреді. Қажылыққа барып, діни білім дәрежесін толықтырған мұсылмандар «ишан» атағын алып отырған. Олар адамдарды емдеу қасиетіне де ие болған.Мақаш Әбдікәрімовтың «Қожаназар ишан және ислам тағылымы» атты зерттеу еңбегінде Қожаназар ишан 16 жасында бір топ баламен бірге Бұхараға оқуға аттанады. Бұхарадағы Көкілташ медресесін Тілеулес және Әзілхан ишандармен бірге бітіріп шығады делінген. Елге келген соң Әзілхан ата халыққа ислам діні жайлы уағыздар айтып, шәкірт тәрбиелейді. Ауру-сырқауларға, жанына ем таппағандарға, перзент сүйе алмағандарға шипасын дарытқан.1913 жылы Қазалы уезінде атақты мешіттер болған. Бұлардың қатарында Ноғай мешіті, Сарт мешіті, «Әзілхан ишан» мешіті, Сайғондыда «Тілеулес ишан», Бөгендегі Тәжімбет, Сырдария бойындағы «Қожаназар ишан» мешіті бар. Қазалыдағы кеңес заманына дейінгі 57 мұсылман мектептің бірі осы «Әзілхан ишан» мешітінде орналасқан. Әзілхан ишан 1917 жылы дүниеден өтеді.2015 жылы 25 мамырдағы Қызылорда облысы әкімдігінің №19 қаулысы негізінде «Әзілхан ишан» мешіті жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізіміне енгізілген. Бүгінгі күні мемлекет қорғауында.

Қазалыдағы құрылысы ерекше ескерткіш

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Жасөспірімдер арасында өзіне-өзі қол жұмсау (суицид) бүгінгі күннің өзекті мәселелерінің бірі болып отыр. Еліміздің болашағы саналатын жастардың мұндай оқыс әрекеттерге баруы расында алаңдатарлық жағдай. Статистикалық мәліметтерге үңілсеңіз адам жаны түршігеді. Әлемде жылына 1 миллион адам өзіне-өзі қол жұмсайды екен. Осындай суициді көп 80 елдің ішінде Қазақстанның 5-ші орынға тіркелуі бізді қатты қынжылтып отыр. Аталған дерттің елімізде дендеп кетуіне не себеп? Аты жаман аурудан қоғамды қалай құтқарамыз? Бұдан шығудың жолы қайсы, қандай да бір белгілері бар ма? Міне, осы сауалдар төңірегінде психолог мамандары мен мешіт имамдарының пікірін білген едік.Кеше ғана күн күлімдеп, бау-бақшада құстар сайрап, өмір маған қызықты да әсем ертегідей еді... Кенеттен көңіліме бұлт торлап, қандайда бір көңіл толмаушылық, реніш, себепсіз ашу кернеп, көңіл-күйім түсіңкі, өзімнің ешкімге керек еместігімді сезіндім... Міне, осылай адам бойындағы депрессия кенеттен пайда болып, кейде өте ұзақ жалғасуы мүмкін. Ол, бірден тез өтіп кетеді, не болмаса терең де созылмалы түрде болады. Қандай жағдайда да депрессия – түрлі эмоциялар, елестетулер, еске алулардың жиынтығы. Әдетте, депрессияны бойынан өткеретін адам оның не себептен екендігін анықтай алмай әлек болады. Қоғамдағы өзекті мәселе жайлы аудандық емхана психологы Индира айтқан болатын. «Жасөспірімдерде қазіргі таңда, телефонға тәуелділік басым. Осы орайда, ата-ана тарапынан бақылау жасалынса екен дейміз», – дейді психолог. Сонымен қатар, суицид жүйке ауруларына жатпайтынын, әлемде 15-19 жас аралығындағы жасөспірімдер арасында жиі орын алып отырғанын айтты. Сонымен бірге, бұл ата-аналары ажырасқан, қамқоршысыз қалған, қылмыстық жолға түскен, өзіне жақын адамын жоғалтып, қайғы шеккен, отбасында ұрыс-керіс жиілеген, бір нәрседен қатты көңілі қалған жасөспірімдер арасында көбірек байқалатынын жеткізді.Шетелдік ғалымдардың пікірінше, суицидтің үш түрі бар көрінеді. Оның біріншісі – шынайы суицид. Мұндай жағдайда адам өмірден түңіледі, үнемі көңілсіз жүреді. Өмір сүрудің мән-маңызын жоғалтады. Ақыры өзіне-өзі қол жұмсауға бел байлайды. Екіншісі – жариялы суицид. Әдетте, мұндай жолды таңдағандар өлместен бұрын өлгісі келетіндігіне өзгелердің назарын барынша аударуға бейім тұрады. Мәселен, біреумен ренжіссе болғаны қолына суық қару немесе арқан-жіп ала жүгіріп, «өлем» деп өзгелерді үрейлендіргісі келетіндер осы топқа жатады. Ал, үшінші бір түрі – жасырып, яғни құпия суицид. Бұған барғандар өзіне-өзі қол жұмсаудың жақсы еместігін, абырой әпермейтінін жақсы түсінеді. Алайда, оларға тірлікте кездескен қиындықтан шығатын жол жоқ болып көрінеді. Бұған көпшілігінде нашақорлар мен ішімдікке салынып кеткендер дайын тұрады.Осы тақырып төңірегінде, Шиелі ауданының бас имамы Бақыт Ұлжаевпен сөйлескен болатынбыз. Дін өкілі жүрегінде иманы бар адамның мұндай әрекетке бармайтынын айтып, шет елдерде болған осындай жағдайларды баяндап берді. Имам айтқан мәліметтерге сүйенсек, жақсы дамыған Жапонияның өзінде күніне 90 адам өз-өзіне қол жұмсайды екен. Сол себепті де, мұндай ұсқынсыз әрекеттің көптеп орын алуы бірінші кезекте адамның материалдық тұрғыдағы бай немесе кедейлігіне қарамайды.&nbsp;<blockquote>«Мәселенің мәні адамның рухани жұтаң, жігерсіз, қарсы келген қиындыққа тез беріле салуында болып отыр. Жүрегі иманға толы, рухани бай адам мұндай келеңсіздікке жолбермейді. Өйткені, ол өзіне берілген барлық нығметтің Алладан екендігін, кеудесіндегі жанның Алланың аманаты деп біледі. Жүйкесі әлсіз адамдар өз өздеріне жиі қол жұмсап жатады. Мұны ғылым «психологиялық ауытқу» деп атайды. Дін ұстанатын азаматтардың тілімен айтқанда, адамға жын-жыбыр жабысқан боп шығады. Баланың жанарының нұры жоғалып, ештеңеге қызықпайтын болса, алдын алып, білімді имамдарға көрсеткен абзал. Өзін өзі өлтіру – ауыр күнә. Сондықтан, рухани тұрғыдан жұтап жүрген адамдарды жеке қалдыруға болмайды», – дейді имам.&nbsp;</blockquote>Сөзінің соңында исламда бұған тыйым салғанын ескерте кетті. Міне, осы жағдайлардың барлығында психолог пен отбасының көмегі қажет. Өкінішке қарай, көпшілік психолог қызметінің не екендігін және оның не үшін &nbsp;қажеттігіне мән бере бермейді. Психологты көп жағдайда психиатрмен шатастырады, &nbsp; сондықтан да, оның алдына баруға &nbsp;ұялады. Ал, бұл екеуінің арасындағы айырмашылық бар. Қарапайым сөзбен &nbsp;айтқанда, психиатр ауруларды емдейді, ал психолог – психикалық тұрғыдан сау адамдарды емдейді. Дегенмен, депрессиялық жағдайда адамға көбінесе отбасы мүшелерінің шынайы қамқорлығы, жақындығы, түсіністігі мен демеуі қажет.Шығыста «Бір күндігіңді ойласаң күріш ек, он жылдығыңды ойласаң ағаш ек, жүз жылдығыңды ойласаң ұрпағыңа жақсы тәлім -тәрбие бер» деген қағида бар. Айтпағымыз, егер әрбір балаға жас­тайынан жақсы тәрбие беріп, стереотипке бой алдырмай, өмірді бағалай білуге үйретіп өсірсек, мұндай қайғылы жағдайларға тап болмасымыз анық. Бұл ретте, баланың бойында патриоттық сезімді оятып, өмірге деген құлшынысын арттыру үшін нәтижелі әрі түзу бағыт-бағдар беруіміз абзал. «Адам өмірге ессіз болып келеді, есалаң өмір сүреді» деп адам өміріне қысқа ғана «мінездеме» берген Асқар Тоқпановтың бұл сөзінен талайды аңғаруға болады. Өзіңізге жақын адамдарға көңіл бөліңіз, оларды сүйе біліңіз, сонда ғана сіз күннің күлімдеп жарқырағанын, құстардың қуана сайрағанын сезінесіз...

Бақыт Ұлжаев: Суицид емі – иман

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> &nbsp;Мемлекеттік Елтаңбаның авторы Жандарбек Мәлібеков Жаңақорған ауданының Екпінді ауылында теміржолшы отбасында дүние есігін ашты. Ерте жасынан анасынан айырылып, жалғыз әкесінің қамқорлығында қалған бала Жандарбек мектеп бітірген 1959 жылы Ташкентке оқуға аттанып, Ташкент политехникалық институтына қабылданды. Еңбек пен оқуды қатар ұштастыра жүріп, оқуын да аяқтаған соң Алматыға бірден қайтып кетпек болған. Бірақ өзбек билігі оқудан кейін үш жыл сонда жұмыс істеуді шарт етіп қояды.Болашақ сәулетші дәл сол сәтте табандатқан 40 жыл бойы Өзбекстанда тұрақтап қаламын деп ойламаса керек. Осы жылдар ішінде ол талай қызметті абыройлы атқарды. Өзбекстанның Ташкент, Наманган, Нүкіс секілді қалаларының сәулет тұрғысынан дамуына көп үлес қосып, өз қолтаңбасын қалдырды. Бұл еңбектері елеусіз қалмады, Өзбекстанның Еңбек сіңірген сәулетшісі атанды.Еліміз тәуелсіздік алған тұста, 1991 жылы Тұңғыш Президент Н.Назарбаевтың Жарлығымен Мемлекеттік рәміздерге халықаралық байқау жарияланады. Шет жерде жүріп, туған елді әбден сағынған сәулетші өзінің басқа арман-мұраттарының бәрін ысырып тастап, егемен елдің Елтаңбасын сомдауға кіріседі. Сөйтіп, 1992 жылдың 27 наурызында Жоғарғы Кеңестің бәйге материалдарын қабылдайтын бөліміне өз жобасын тапсырады. Құзырлы комиссия Мемлекеттік Елтаңба байқауына түскен 293 жұмыстың ішінен 6-уын іріктеп алады. Оның ішінде Ж.Мәлібековтің де еңбегі бар-тын.Әрине, жобаны талқылау оңай болған жоқ, таңертеңнен басталған талқылау тек кешке ғана шешім тапты. Елтаңбаның тең авторы Шот-Аман Уәлиханов екеуі жобаның бастапқы нұсқасына біршама өзгертулер де енгізді, бірақ Елтаңбаның өзіндік идеясы сақталып қалды. Ақыр соңында комиссия мүшелері академик Салық Зимановтың, Сұлтан Сартаевтың, жазушы Әбіш Кекілбаевтың қолдауымен Ж.Мәлібеков жобасы таңдап алынады. Сөйтіп, 1992 жылы 4 маусымда Жоғарғы Кеңес депутаттары 237 дауыспен Елтаңбаның жобасын қабылдады.<blockquote>&nbsp;Бұл сәттегі қуанышымды сөзбен айтып жеткізу мүмкін емес. Менің жетекшілігіммен жасалған нұсқа қабылданды. Енді көп ұзамай Қазақстан азаматтығын аламын. Осында түбегейлі көшіп келіп, қалған өмірімді алаңсыз өз еліме арнаймын деген ой келді. Жалпы, Елтаңбаны жасауға намысым түрткі болды, – дейді Елтаңба авторы.</blockquote>Елтаңбада талай ұрпаққа кие қарашаңырақ, яки отау үй, ел мен жерді қорғаушы ерге қанат болған тұлпар, тосылғанда жол көрсеткен темірқазық жұлдыз бейнеленген. Қазақы үй – Ұлы даланың рәмізіне айналған сәулет туындысы. Киіз үйдің әр бөлігі ұлт дүниетанымын құрап отыр. Ал қарашаңырақ – әлемдік құндылық пен үйлесімге қосқан қазақтың үлесі.Сөйтіп, 6 маусым күні Абай атындағы Опера және балет театрында мемлекеттік рәміздердің тұсаукесері өткізіліп, Ж.Мәлібековке ресми түрде «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасының авторы» деген Президенттің қолы қойылған «Биік мәртебелі куәлік» табысталды.Қазақстанның мемлекеттік рәміздері егемендік алған сәтте бірден пайда бола кеткен жоқ. Кеңестің атрибуттарынан арылып, тәуелсіз елдің нышандарын жасау үшін терең білімнен басқа, сергек сана мен сезімтал түйсік керек. Одан бөлек, қазақ халқының тарихы мен мәдениетін ашып көрсете алатын ұлттық ерекшеліктерді сомдау оңай шаруа емес. Міне, осы талаптардың үдесінен шығып, елдіктің нышанына айналған мемлекеттік рәміздердің бекітілгеніне биыл 31 жыл, ал Елтаңбаның авторы Жандарбек Мәлібеков 81 жасқа толып отыр.Жандарбек Мәлібеков қырық жылға жуық Өзбекстан Республикасы ғылыми-инженерлік қала құрылысын жобалау институтында сәулетші, бас сәулетші болып еңбек етті. Қазақстан және Өзбекстан Сәулетшілер одағының мүшесі, Өзбекстанның еңбек сіңірген сәулетшісі. 1982 жылы Қарақалпақстанның астанасы Нүкіс қаласының орталығын абаттандыруға байланысты Кеңес Одағы бойынша өткізілген байқауда бірінші орын алған. 1985-1990 жылдары Кеңес Одағы бойынша өткізілген бірнеше сәулет өнері байқауларының жеңімпазы. Самарқанд, Әндіжан, Ферғана, Ташкент қалаларының орталықтарын безендіру мақсатында өткізілген байқауда жеке авторлық еңбегі үшін І және ІІ дәрежелі сыйлыққа ие болған. Ташкенттегі метроны салу құрылысына қатысып, ІІ дәрежелі сыйлықтың иегері атанған. Ташкенттегі Қазақстанның төрт қабатты елшілік ғимаратының және Қырғыз Республикасы елшілігі ғимаратының жобасын сызған. Ташкентте Төле бидің басына орнатылған мешіт жобасын жасаған.Ал елордаға көшіп келгеннен кейін оның сызбасы бойынша «Нұр Астана» мешіті салынды. Сондай-ақ сәулетшінің жобасы бойынша «Алатау» спорт кешені, «Егемен Қазақстан» газетінің ғимараты, Еуразия университетінің оқу корпусы, қаланың бірқатар шағын аудандарындағы тұрғын үйлер бой көтерді. Қазір Қытайда, Батыс Еуропада біраз жобалары жүзеге асырылып жатыр, яғни, ол өзінің дарынды сәулетші екенін өмір бойы паш етіп келеді.Әрине, көпшілік сәулетшілердің еңбегін көбіне байқай бермейтіні бар. Жандарбек ағаны да халық тек Елтаңба авторы ретінде таниды. Бірақ әріден толғасақ Орталық Азиядағы ең әдемі шаһарлардың, беріден айтсақ елорданың сәулетінде қолының таңбасы қалған тұлға. Сәулетші ретінде қала құрылысының қазаққа таңсық бағыттарында да еңбек сіңіргені бар. Оған Ташкент метросы құрылысына қатысуы дәлел болса керек.Бүгінде сексеннің сеңгіріне шыққан сәулетшінің еңбегін елі бағалап келеді. Ол ел дамуына сіңірген еңбегі үшін «Құрмет» орденімен, I дәрежелі «Барыс» орденімен, «Тәуелсіздікке 10 жыл» медалімен марапатталды. &nbsp;

Архив