Сырбойылық әнші Ақжайықты әнге бөледі

Рая Жөнейтова: Ауыл халқының отбасы тұрақтылығын сақтау ісіне еңбектеніп келеміз

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Ұлт болашағы үшін ең нәзік, ең жауапты сала – білім мен ғылым. Ахметше айтсақ, «Осы замандағы жан таңырқарлық нәрсенің бәрі де ғылыммен табылған. Адам баласын көкте құстай ұшқызған, суда балықтай жүздірген – ғылым.Дүниенің бір шеті мен екінші шетіне шапшаң хабар алғызып тұрған – ғылым, от арба, от кемелерді жүргізген – ғылым». Қазақ даласы талантқа кенде емес. Туған жерден түлеп ұшқан білім жолын қуған азаматтар қаншама. Самал Дәрібайұлы – әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің доценті, филология ғылымдарының кандидаты. Қазалының ғана емес, қазақтың дарынды перзентімен сұқббаттасудың сәті түскен еді.– Балалық шағыңыз туралы айтып өтсеңіз... Өнерге баулыған кім?– Осы қасиетті топырақта, нақтырақ айтар болсам, Жанқожа батыр атындағы ауылда дүниеге келдім. Бал дәурен балалық шағым да осында өтті. 1988 жылы ауылдағы №94 орта мектепті тәмамдадым. Кім-кімге де өзінің туған жері, өскен ортасы ерекше ыстық қой. Мен де сол күндерді сағынышпен еске аламын. Дүниеге әкеліп, тәрбиелеп өсірген ата-анамның да мәңгілік мекені осы топырақта. Менің өмірімдегі ең аяулы жанның бірі – алғаш қолыма қалам ұстатып, әріп танытқан Күләнда ұстазым біраз уақыт бұрын дүниеден озды. Жалпы, адамның қалыптасуына, дүниетанымына өскен ортасы, білім алған мектебі үлкен ықпал етіп, бағыт-бағдар береді. Қай жерде жүрсем де Әзілхан, Жаңабай, Шүйіншәлі, Нұрбай және Ұлмекен, Гүлшат, Айзада есімді ұстаздардың, әдебиет әлемінің есігін ашып берген Несібелі, Жолдас сынды мұғалімдердің жарқын бейнелері жүрегімде. Өкініштісі, бұл ұстаздарымыз қазір жарық дүниеде жоқ. Өмірде кездейсоқ ешнәрсе болмайды, қазіргі азды-көпті жеткен жетістігіміз алдымен Алланың, ата-анамның және осы ұстаздарымның еңбегі екенін ешқашан естен шығарған емеспін. Ауыл тәрбиенің тал бесігі ғой. Халықтық педагогиканың небір ғажап үлгісін кешегі ауылдағы қазыналы қарттардың сөзінен, апа-әжелеріміздің өнегесінен де алдық. Бұл – ауылда күні бүгінге дейін жалғасын тауып келе жатқан дала академиясының асыл арнасы.Мектеп бітіргеннен кейін қазіргі әл-Фараби (бұрынғы С.Киров) атындағы Қазақ ұлттық университетінің филология факультетіне оқуға түстім. Сөз өнеріне, әдебиет әлеміне деген қызығушылығымды оятқан ұстаздарымды жоғарыда атадым. 10-сынып оқып жүргенде қазақ тілі мен әдебиетінен ең алғаш рет өткізілген Республикалық олимпиадаға қатысып, жүлдегер болуым да болашақ осы мамандықтың қыр-сырына терең үңілсем деген арманға жетелеген болуы керек.– «Ұлттық мектепті» қайта жаңғырту мүмкін бе? Ұлттық мектептің қазіргі білім ошақтарынан ерекшелігі неде?– Бұл сұрағыңызға бір-екі ауыз пікірмен жауап беру қиын. Кезінде Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынов, М.Дулатов, Ж.Аймауытов, М.Жұмабаев сынды алаш арыстары қазақ баласы елін сүйетін, мемлекетшіл тұлға ретінде қалыптасуы үшін оқу-ағарту жүйесі үдерісінің дұрыс жолға қойылуына ерекше мән берді. Себебі кез-келген елдің болашағы тек оқыған, білімді ұрпақпен ғана баянды. Қазақ зиялылары осы ретте өзінің ұлттық құндылықтарын, тілін, дәстүрін сақтап, білім мен техниканы дамытып отырған елдердің іс-тәжірибесін зерттегені, үлгі қылып алар тұстарын ой елегінен өткізгені белгілі. Яғни ұлттық мектеп деген ұғым тек тілдік фактормен ғана өлшенбейді. Болашақ мектеп бітіруші түлектің кәсіби маман ғана емес, жақсы адам болып қалыптасуы аса маңызды. Білім мен біліктің парқы бар. Ұлы ұстаз әл-Фараби «Тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың қас жауы» деп бекер айтпаса керек. Қазіргі қоғамда болып жатқан кейбір келеңсіз жайттар адамдардың білімсіздігінен болып жатқан жоқ. Сондықтан, ұлттық мектепте ғасырлардан жалғасып келе ата-бабаларымыздың аманатына, өмірлік ұстанымдарына ерекше мән беріледі. Мысалы, 1993 жылы көрнекті ұстаз-ғалым Алма Қыраубаевның «Сенім» бағдарламасы негізінде ашылған мектептегі іс-тәжірибелер осы сөзімізге толық дәлел болады. Бұл мектепте мемлекеттік стандарт бойынша бекітілген пәндерден бөлек «Ислам мәдениеті», «Ежелгі дәуір әдебиеті», «Қыз әдебі» сияқты сабақтар өтетін. Оқушылар үзіліске күйдің немесе әннің сазымен шығатын. Әннің (күйдің) тарихы, авторы туралы деректер қабырғаларға ілініп, оқушылардың танысуына мүмкіндік жасалынатын. Яғни, үзілістің өзі ұлттық құндылықтарды білуге бағытталды. Бұдан басқа «Лездеме тақта», «Хат» т.б. көптеген тәжірибелер болды. Бұл мектеп өкінішке қарай қазір жоқ, бірақ іс-тәжірибесін дамытып отырған білім ошақтары бар.– Тәуелсіздік жылдары елде қиындық көп болды. Мемлекет боп қалыптасу барысында түрлі салада дағдарыстар жүріп жатты. Ағартушылық, педагогика саласында қандай қиыншылықтар болды?– Иә, тәуелсіздікті алған алғашқы жылдары еліміздегі қай салаға да оңай болған жоқ. Қиындықтар болды. Бұл оқу-ағарту саласын да айналып өтпегені белгілі. Сол қиын-қыстау шақта отбасын асырау үшін адамдардың көпшілігі мамандықтарын тастап кетуге де мәжбүр болды. Бірақ, өз ісіне жан-дүниесімен берілгендер қиындыққа шыдап, тіпті айлап, жылдап жалақы алмай да қызметтерін адал атқарды. Бұл ұстаздар қауымына да қатысты. Әрине, айтуға ғана оңай. Тақтаға жазатын бордың өзін оңайлықпен таба алмай қиналған мұғалім, мектепке баратын баласына кітап-дәптер таппай қиналған ата-ана – осыдан жиырма бес-отыз жыл бұрын көз алдымыздан өткен көріністер. Сондықтан, дәл осындай күрделі, сыналар шақта жасымай еліміздің нығайып, тәуелсіздігіміздің тұғырлы болуына аянбай еңбек еткен жандарды бүгінгі күннің қаһармандары дер едім. – Тәуелсіз ел атанғанымызға отыз жылдан асып барады. Ұлт ретінде неден ұттық, неден ұтылдық?– Жеткен жетістігіміз де, игере алмай жатқан тұстарымыз да жетерлік. Ұтқанымыз бен ұтылғанымыз бар. Мұның бәрі көз алдымызда өтіп жатыр. Мемлекеттің мықты болуына әр адам мүдделі. Қазіргі жастар – тәуелсіздік алған жылдары дүниеге келген азаматтар. Олардың білімге деген ынтасы қуантады. Соңғы жылдары жастардың техникалық ғылымдарға деген қызығушылығы артып келеді. Бұл – құптарлық дүние. Бізге болашақ жаңа заман технологияларын меңгерген мамандар керек. Яғни, өзіміз бір дүниені ойлап тауып, өндіріске кіргізсек және оны тұтынсақ қана толыққанды дамуға жол ашылады. Мен гуманитарлық саланың маманы болсам да, осы мәселеге назар аударамын. Себебі, біздің бай тарихымызды, әдебиетіміз бен мәдениетемізді әлем танып, санасу үшін экономикамыз қуатты, технократтық бағытымыз айқын болуы керек. Әлемдік нарықта жетекші орынға ие болып отырған корей, жапон техникасын қазір бәріміз күнделікті тұтынатынымыз жасырын емес. Олар өздерінің ұлттық руханиятына сызат түсірген жоқ, қайта жандандырып, жаңа сапаға көтеріп отыр. Бұл мысал, бірақ ол бізге арман болып қалмауы керек.– Қазір отбасы институтының қадірі кетіп, құндылық ауысуда. Ажырасу, балалардағы суицид, отбасыда жасалатын қылмыс та көп. Сарапшылар болашақта адамдар балалы болудан бас тартып, тек өздері үшін өмір сүретін болады дейді. Отбасы құндылығын қалай сақтаймыз?– Рас, саяси-қоғамдық, отбасылық институттардың қазақ тарихында қандай маңызды рөлге ие болғандығын білеміз. Билер, батырлар, жыраулар институтын айтпағанда, әжелер, жеңгелер институтының өзі тәрбиенің өзегі, құт берекені сақтаған қасиеттің бұлағы еді. Қазір олар түрлі факторлардың әсерімен өз қызметін тоқтатты немесе әлсіреді. Осы бірнеше іргелі институттың берген тәрбиесін, дәстүрін, өнегесін беру, оның функцияларды жүзеге асыру өкінішке қарай бүгінде ата-ананың, тіпті көп жағдайда тек мұғалімнің ғана жауапкершілігінде қалып қойды.Қойып отырған сұрағыңыздағы жағдайлар қайталанбас үшін тұтас қоғамның жауапкершілігі керек. Өз-өзіне қол жұмсау, ажырасу – бүгінгі қоғамдағы жанды ауыртып, өзекті өртейтін дүние. Бұрын анда-санда ел ішінде бұндай жағдайларды естігенімізбен, қазақ қоғамы бұған дейін мұндай мәселелермен бетпе-бет келмеген. Әсіресе, соңғы жылдары шаңырақ құрған жастардың ажырасуы жиілеп кетті. Тәрбиенің темірқазығы болып отырған ауылдарда да байқала бастады. Бұл жағдайлар неге белең алып бара жатыр? Тек қана материалдық қиындықтардан, жетіспеушіліктен бе, әлде басқа да себептері бар ма? «Отан отбасынан басталады» дегендей, егер отбасының шаңырағы шайқалса, бұл тек тәрбие институтының ғана емес, тұтас мемлекеттік деңгейдегі күрделі мәселенің біріне айналмақ. Ол үшін осы бағыттағы құзырлы мекемелердің сараптамалық зерттеулері, ұсыныстары керек-ақ…– Әдемі әңгімеңіз үшін рақмет!&nbsp;

Самал Дәрібаев: Ұстаздың ұлты жоқ

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Айтыс өнері – ғасырлармен қанаттасып, дәуірлермен үндесіп, заманамен тілдесіп келе жатқан кемел дүние. Ауыз әдебиетінің жарқын мұрасы. Түркі жұртының, оның ішінде қазақ пен қырғыздың төл өнері болып табылатын сөз сайысының, әсіресе, ұлтымыздың біртұтастығы мен саяси өміріне де зор ықпал еткені анық.Түрлі республикалық айтыстардың бас жүлде иегері, жас айтыскер Нұрзат Қарумен әңгімелескен едік.– Нұрзат, Қазалы ауданы Өркендеу ауылында туып өстіңіз. Ақындыққа, айтыскерлікке келуіңізге не түрткі болды?– Айтыстағы қай жеңісім болсын менің ғана емес, туған жердің ортақ жеңісі деп білемін. «Сыр елі жыр елі» деп бекер айтпаған ғой. Қасиет пен кие қонған мекенде дүниеге келіп, өнерді сезініп өстік. Оның үстіне өзімнің туған анам Ғалия Орынбасар ақын, нағашыларымның ішінде сазгерлер бар. Анамның ақындығы мен өскен ортам қалам ұстауыма әсер етті. Яғни, ақындық қаннан да, қасиетті топырақтан да дарыса керек. Бірақ мұны кәсіби түрде дамытпай жүріппін.Ал айтыскер боп үлкен сахнаға шығуыма себепкер – қарашаңырақ ҚазҰУ-дағы ұстазым Күләш Ахметова. Университет қабырғасында жүргенде бір сабақтың кезінде ұстазыммен сөз қағыстырып, артынан :"сен ақынсың ғой, айтысқа да шамаң келеді", – деп сенім білдірді. Содан бастап айтысқа қатыса бастадым.– Айтыс қалай ұйымдастырылады? Алдын ала жұптап,тақырыптар беріле ме?– Мен қазір Алматы қаласындағы Алатау дәстүрлі өнер театрында ұйымдастыру (импровизация) бөлімінде жұмыс жасаймын. Яғни, айтыс, жыр-терме ұйымдастырамыз. Ал жалпы өзім қатысатын республикалық айтыстарда тақырып алдын ала беріледі. Сол тақырыпты жан-жақты ашу үшін ақындар ізденіп, оқиды. Ал сөз бәйгесіне қатысатындарды жұптау әр кезде әрқалай ұйымдастырылады. Бұрын көбіне айтысқа бір күн қалғанда қазылардың жеребесі арқылы жұпталса, соңғы кездері халықтың таңдауымен сахнада жұпталып жүр. Кеше ғана Оралда өткен "Асылтас" айтысында да, оның алдында өткен Қасқелеңдегі айтыста да ақындар халықтың жеребесі арқылы жұпталды.– Үлкен сахнада ең алғаш кіммен айтыстыңыз?– Өнер адамы үшін халықтың көңілі мен сахнадан үлкен табалдырық жоқ. Айтысты студент кезімнен бастағанымды айтып өттім. ҚазҰҚПУ-да Балғынбек Имашпен бәйгеге түстім. Ал үлкен сахнада ең алғаш Талғат Мықимен Семей қаласында айтыстым. Далада ашық алаңда он мыңдай халық көрермен болды. Әр айтыс өзінше ерекше әсер сыйлайды. Дегенмен, алғашқының орны бөлек. Қай салада болмасын өзін өзгемен емес, кешегі өзімен салыстыратын адам жеңіске жетеді.Сондықтан әр айтыс сайын өзімді салыстырып, дайындығымды көбейтуге тырысамын.– Көтеріліп жатқан мәселелер көп. Бір айтыстың өзінде Қазақстанмен танысып шығуға болады. Айтыста айтқан бір ауыз сөзіңіз өзгеріске әкелген кезін айтып өтсеңіз…– Қай кезде де ақындар халықтың сөзін сөйлеп, елдің жағдайын көтеріп жүр. Бекарыс Шойбеков ағамыз Елбасының алдына барып та қарапайым халықтың жағдайын сөз етті. Әр айтыстан кейін біраз өзгерістер де орын алады. Мысалы, ақындардың мәселені көтеруі арқасында басында баспанасы жоқ, жері жоқ адамдарға аз да болса жағдай жасалды, күнделікті халық қарайтын теледидардағы кәріс, үнді сериалдары тоқтатылып, орнына қазақша контент ұсыныла бастады. Одан да басқа біраз нәрсеге ақындар мұрындық болған.Кеше соңғы айтыста Арал, Қазалы өңіріндегі қуаңшылық мәселесін Қызылорда облысы әкімдігіне жеткіздім. Қазақтың жаны малмен бірге ғой. Айтыс соңынан марапаттау кезінде әкім сол күні Арал жақтан келгенін, елдің жағдайы қиындап жатқанын, жағдайды оңалтудың жолдары қаралып жатқанын айтты. Яғни, облыс әкімінің бұл мәселеге бей-жай қарамай, өз көзімен көріп, дұрыс шешім қабылдайтынына сенімдімін.– ИК, Ninety one сияқты топтарды тыңдайсыз ба?– Ирина Кайратовна, Ninety one топтарын тыңдамаймын. Талғамына қарай әр адам түрлі музыканы тыңдайды ғой. Өзім дәстүрлі әндерді жақсы көремін. Қазақтың баласына дәстүрлі әнді насихаттап, тәрбиені бесіктен бастап беру керек деп ойлаймын. Бұл топтарды тыңдайтын жастар көп. Әрине, оларды тыңдамау керек демеймін. Өнерге еркіндік керек. Олар өз жанрымен Қазақстанды шетелге танытып, өз ойларын қоғамға тыңдатып жүр. Тыңдарманы бар жастарды қолдау керек.– Айтыскердің сөзі билікке, қоғамға қаншалықты өтімді?– Билікке де, қоғамға да айтыс өтімді. Себебі, жоғарыдағылар айтыста айтылған сөздерден кейін нәтиже шығаруға тырысып, әрекет жасайды. Түрлі жобалар да айтыста көтерілген мәселеден кейін талқыланып, жүзеге асып жүр.Көбінесе нақты билікке айтылғандардың біраз сөзі эфирлерде қиылып берілуі немесе сол бөлігі шықпауы мүмкін. Сондықтан қазір ютуб желісіне салынып жүр. Әрі халық өзі қалаған уақытында, өзі қолдайтын ақындарының шығарылымын қарай алады. Әлеуметтік желілердің жаңалығы десек болатын шығар бұрынғыдай қиып тастау, шығармай қою деген нәрсе атымен жоқ.– Қазақстандағы діни фанатизм, тұлғалардың культқа айналуына кім кінәлі?– Діни фанатизм деген – үлкен мәселе. Фанатизм деген жанкештілік, сауатсыздық қой. Дін үшін өмірін қиып жатқандар қаншама. Елбасы Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан – 2050» стратегиясында діни фанатизмді тоқтату керектігін атап өткен болатын. Енді ғана барымыз бен жоғымызды түгендеп жатқандықтан біздің елімізде діни ағымдардың насихатталу оқиғасы орын алып жүр. Мынау дұрыс, мынау бұрыс деп тағы айта алмаймыз. Соңғы онжылдықта үлкен мәселе болған ұлы жиһадты тоқтатуға биліктегілер барынша жұмыс істеп, ақпараттық тұрғыдан, әрекет тұрғысынан атсалысуда. Діни фанатизмге нақты біреуді немесе бір нәрсені кінәлі деу қате шығар. Себеп көп, шешім аз.– Бізде ұлтжандылықтан гөрі ұлтшылдық басым сияқты. "Қазақтар өзінің кім екенін білсе, әлемді басқарады", "Шыңғысхан қазақ болған" деп кеудені соғу жалған мақтан емес пе?– Біз өзіміз 19 миллион ғана халықпыз. Неліктен дінімізді, дәстүрімізді, тілімізді насихаттамасқа?! Оның үстіне көпұлтты мемлекет болғандықтан, қазақтың құндылығын неге дәріптемеске? «Тілі жоқ мемлекет мемлекет емес» деп Ахмет Байтұрсынов айтқандай жеке мемлекет, ұлт ретіндегі ерекшелігімізді, болмысымызды сақтап қалу үшін еңбек етуіміз керек. Ахмет, Міржақыптар халықты ұлтшылдыққа шақырған жоқ. Тек ұлтшылдық пен ұлтты шынайы сүйе білудің айырмасын сезіну керек шығар.– Әңгімеңізге рақмет!

Нұрзат Қару: Айтысқа келуіме ұстазым себепкер болды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Алтайдан Атырауға дейінгі ұлан-ғайыр аумақты алып жатқан атырабымыз жайлы кезінде этнограф ғалым Григорий Потанин «Маған бүкіл қазақ даласы ән салып тұрғандай көрінеді» деген еді. Тал бесіктен жер бесікке дейін бар ғұмырын әнге сыйғызған қазақтың әу демейтіні жоқ екені жасырын емес. Ұлтымыздың жаны да, жүрегі де – ән.Ән өнерінің салалық дамуы жылдан жылға биіктеп, көркем өнердің шыңы саналар классикалық бағыт та өзінше бөлек қарқын алып келеді. Ерекше бағытта ел мәдениетін дамытып жүрген жастар да жоқ емес.Сондай талантты жерлесіміздің бірі, 2017 жылы Түркия мемлекетінде өткен халықаралық өнер фестивальінің жүлдегері, халықаралық вокалистер байқауының екінші орын иегері, «Жыр жазамын жүрегімнен» Ғ.Жұбановаға арналған классикалық әншілер байқауының жүлдегері, «EXPO» жастары атты халықаралық әншілер фестивалінің лауреаты, халықаралық М.Магомаев әндерін орындау және жаңғырту мақсатындағы «Синяя вечность» әншілер байқауының жеңімпазы, қазалылық талантты жас Сәкен Кермешпен әңгімелесудің реті түсті.— Сәкен Қуантқанұлы, балалық шағыңызға бойласақ... Өнерге алғашқы қадам қашан басталды?– Әйтеке би кентінде туып өстім. Баланың бойынан тамшыдай талантты байқайтын әуелі ата-ана. Өз жұртымда, нағашыларымда әншілікке жақын болғандар баршылық. Сондықтан қандай өнер болса да, қанмен келген қасиет дегенім артық емес.2002 жылы №216 мектеп-гимназияның табалдырығын аттадым. Сол сәттен бастап менің өнерімді, бойымдағы дарынымды қолдап, алға сүйреген алғашқы ұстазым – Гүлнәр Аяпова. Ол жалғыз менің ғана емес, ауданда өнерге аяқ басқан өрендердің ортақ ұстазы.2011 жылы Қазанғап атындағы Қызылорда музыкалық колледжіне тапсырып, оқуға түстім. Колледж қабырғасында жүргенде Қуаныш Құттымұратов есімді кәсіби маман, классикалық әншінің тобына қабылдандым. Осы орайда өнерге баулыған ұстаздарыма алғысым шексіз. Колледжде білім ала жүріп Қызылорда облыстық Тұрмағанбет атындағы ұлт аспаптар оркестрінде қызмет жасадым. Сонымен бірге филармонияда жеке солист те болдым. Сол кезеңде аспаптармен кәсіби түрде танысып, композиторлық қырымды аштым. Әлі күнге дейін ән, өлең жазу өнерін дамытып келемін. Балалық арманым маған шетелдерді көріп, түрлі әлемдік фестивальге қатысу мүмкіндігін сыйлады. Қай бағытта жүрсек те, ән өнерінің жанашыры болдым. Қазіргі таңда аудандық өнер мектебінің вокал сыныбының оқытушысымын. Алдағы мақсат – шәкірт даярлап, туған елдің мәдениет саласына қызмет ету.— «Мәңгі аяқталмайтын істерде адамның ұлылығы жатады» депті Гёте. Академиялық классика да өнер ретінде мәңгілік десек болады. Неге классикалық бағытты таңдадыңыз?— Әнші болам деген балалық арман алға жетелеп, 2015 жылы Алматы қаласындағы Құрманғазы атындағы ұлттық консерваторияның вокал кафедрасына қабылдандым. Үлкен шаһарда жүріп өнерге, алға қойған мақсаттарға деген көзқарас түбегейлі өзгерді. Яғни, өзімнен классикалық әнші болуды талап еттім. Опералық жанрда білім алып, өзімді дамытуға ұстазымыз Ұлан Кенжебеков тікелей әсер етіп, түрлі конкурсқа да дайындады. Классикалық бағытты таңдағаныма өкінбеймін.– Өңірде музыканың ерекше жанрына қаншалықты сұраныс бар?– Ауданда классикалық бағытты ұстанған 3-4 әнші бар. Жалпы мәдени шара немесе жиын-тойда классикалық әнге деген ерекше көзқарас сезіледі. Тыңдармандар өздерінің жоғары бағасын беріп жатады. «Ән айтсаң, жаныңды жеп айт» демекші, жанды қозғай шырқалған ән тыңдаушыны бейжай қалдырмасы анық.– Шәкірт тәрбиелеудесіз. Болашақ таланттарды дайындауда аудан тарапынан қолдау бар ма?– Қазіргі таңда Қорқыт ата атындағы Қазалы аудандық өнер мектебінде оқытушымын. Эстрадалық, классикалық бағытта да әнге баулып жүрген шәкірттерім бар. Аудан төңірегінде жас таланттарға қолдау жеткілікті. Осы бағытта жергілікті өнерпаздар Мәдина Ералиева, Роза Бағланова атындағы ән сайысы жиі ұйымдастырылады. Мұндай шараларға балаларды қалдырмай қатыстырамыз.– Өнер деңгейі көрермен санымен өлшенбейді. Дегенмен классикалық ән жанкүйерлерінің қарасы аз. Сіздің ойыңызша, себеп неде?– Біздің елде классикаға деген сұраныс Италия, Германия, Франция сынды мемлекеттерге қарағанда әлдеқайда аз. Себебі XVI ғасырдың 30-жылдарында Италияда опера пайда болды. Сол кезден бастап опера жанры ұлғайып, күрделеніп, бүгінгі күні ұрпаққа мұра, аманат болып отыр. Бізде неге сұраныс аз десеңіз, әр ұлттың өзіне тән ата-бабадан қалған рухани мұрасы бар, классикадан гөрі қазаққа қара өлең, дәстүрлі ән құнды.Дегенмен опера бізге жат өнер емес. Е.Брусиловскийдің «Қыз Жібек», Л.Хамидидің «Абай», М.Төлебаевтың «Біржан-Сара» операсы театрларда әлі күнге дейін қойылып, халықтың ықыласына бөленуде. Қазақ елінде бұл бағыт енді қанат жайып, дамудың жаңа арнасына түскендей. Сондықтан болашақта классикаға деген сұраныстың көбейері анық.– Әнге комерсанттық көзқараспен қарайтын бір топ бар. «Тапсырыспен» ән, өлең жазатындарға қалай қарайсыз?– Өнердің қай-қайсысы да қасиет, киеге ие. Колледж қабырғасында, ата-анадан жырақ жүргенде жазған алғашқы «Сағынышым» деген ән туған жерге деген сағыныштан туған еді. Қазіргі таңда 15 авторлық әнім бар. Ал комерсанттық көзқарасқа қатысты «өнер сатылмайды, тек бағаланады» деген ұстанымдамын. Жазылған әр ән – жан рахаты үшін, іште сайрап жатқан, маза бермейтін ноталардан туар дүние. Сондықтан ақша табу мақсатында шығатын ән жүрекпен жазылмайтын сияқты.– Қазалы топырағы таланттарға кенде емес. Дегенмен тасада қалып кететіндер баршылық…– Әрине, қазір ауылдық жерлерде күміс көмей, музыкалық аспаптың құлағында ойнайтын бауырлар, іні-қарындастар жеткілікті. Таланттың тасада қалуына негізгі себеп – білімнің жоқтығы. Кәсіби музыкалық білімді жалғастырмайтын дарынды жандар көп. Білім алмаған адамда өзіне сенімсіздік болады. Бірақ шын ниеттенген адамның арманы алдамайды, мақсатына жетеді.Өткен жылы ғана әріптесім Гүлдана Мұратбайдың республикалық «Қазақстан дауысы» жобасына қатысып, іріктеуден өту арқылы көрерменнің көзайымына айналғаны – соның айғағы. Ол өзінің өнеріне деген адалдықтың туын желбірете білді. Берілетін мүмкіндік баршаға ортақ. Тек әрекеттену, тоқтамау керек деген пікірдемін.– Әңгімеңізге рақмет!

Аудандық өнер мектебінен түлеп ұшқан талант көп

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> «Қайырымдылық жасасаң, қайырын өзің көресің», дейді қазақ. Иа, жоқжітікке қарасу, жылағанды жұбату, сүрінгенді сүйеу, мұқтаждардың талған өзегіне талғажау табу – халқымыздың бойында ежелден қалыптасқан қасиет. Әсіресе, көптің мәселесін қарақан бастың қамынан жоғары қою – елжандылықты екшейтін болмыс болса керек. Қайырымдылық жасау үшін асып-тасып бай болудың қажеті шамалы, ең бастысы мейірімді жүрегің мен таза ниетің болса жеткілікті. Міне, осы тұрғыда жеке кәсіпкер, аудандық мәслихат депутаты Данияр Досантаевты бөлежара айтсақ артық емес. Осындай жүрегі мейірімге толы азаматтың әрбір ісі көпке өнеге. Кәсіпкер азамат өзінің туған жері Жаңақорғандық кәсіпкер азаматтарының басын біріктіріп, 11 &nbsp;жағдайы төмен отбасыларға үй сыйлап, баспаналы етті.Соңғы уақыттары батыл қадамға барып, кәсіптің көзін тапқан азаматтар аз емес. Осы тұста, депутат Даниярдың мақсат-мүддесі айқын.<blockquote>«Әкем мен анам күн-түн демей еңбек етті. Бала күнімізден әке-шешемізге қолғабыс ететінбіз. Әкеміз бізге өмірлік ұстаз болды. Еңбекке ерте араласып, шаруаның жайын білуге себепкер осы кісілер десем артық болмас. Орта мектепті бітіргеннен кейін, Алматы қаласындағы Абай атындағы қазақ ұлттық педагогикалық университетіне алғашқы әскери дайындық мамандығы бойынша оқуға түсіп, оны ойдағыдай аяқтадым. Еңбек жолымды аудандағы қиыршық тас өндіретін «КДСМ Қыран» ЖШС-де жүргізуші болып бастадым. 2009-2012 жылы «Құмкөл» мұнайгаз кен орнында оператор қызметін атқардым. 2012 жылдан бастап «Тау-Кен» өндірісінен жинаған тәжірибемді аудан халқына жұмсау мақсатында «Мадияр» дара кәсіпкерлігін аштым. Алғашында жүк көліктерін жалға алып, қиыршық тас өнімін аудан, облыс тұтынушыларына JT Әсел КЕҢЕСҚЫЗЫ тікелей тасымалдадық. Ұйымшыл ұжым мен ерен еңбектің арқасында жеке кәсіпкерлігіміз кеңейіп, ауданда алғашқылардың бірі болып бетон зауытын аштым. Бүгінде өзім секілді қарапайым отбасынан шыққан 35 жас жігітті жұмыспен қамтып отырмын», – дейді ол.</blockquote>– «Сөзіне қарай кісі ал, Кісіге қарап сөз алма» деп Абай Құнанбайұлы айтқандай, сөзі мен ісі келісті адам ғана қашанда құрмет пен мақтауға лайық. Көрген көзге нұр сыйлап, еңбегінің нәтижесімен айналасын қуантып жүретін Даниярды жұртшылық та жақсы көреді, қайырымдылықты жаршысы деп бағалайды. Бұған не айтасыз?– Кәсіпкерлік саладан бөлек қайырымдылық бағытта «Жаңарған Жаңақорған жастары» қоғамдық қорының белсенді мүшесімін. Қордың мұқтаж отбасыларына асар әдісімен тұрғын үй салу жобасына жетекшілік етудемін. Қазақ халқы табиғатынан қайырымды ғой. Жоқжітікке қарасу, жылағанды жұбату, сүрінгенді сүйеу, мұқтаждардың талған өзегіне талғажау табу, көмекке мұқтаж адамға көмек көрсетіп, қайырымдылық жасау, кіріптарға қайыр беріп, қарттарды аялауды, мүгедектерді қолдапқорғау сынды ертеден қалыптасқан ізгі қасиет қой. Бірлесіп істеген жұмыс тез әрі қарқынды болады. Сол себепті де, ауданның белді жастары жиналып, «Асар» үрдісін қайта жаңғыртып, біраз жұмысты жүйелеп келе жатырмыз. Бүгінде көптеген жастарымыз іс-шараларға белсенді түрде атсалысады. Одан бөлек, жанашыр азаматтардың қолдауымен сырқат балалардың еміне көмектесуді мұрат етіп келеміз. Қоғамдық қор құрылғалы әлеуметтік жағынан аз қамтылған мүмкіндігі шектеулі санаттағы 11 отбасына тұрғын үй құрылысын жүргізіп, табыстадық. Осындай істің басы-қасында жүрген азаматтарға, ауданымыздағы кәсіпкер жігіттерге ризашылығымды білдіремін. «Жұмыла көтерген жүк жеңіл» демей ме, бәріміз жұдырықтай жұмылып, міне 11 отбасыны қуантып үлгердік.– Аудандық мәслихатқа депутаттыққа келуіңізге не түрткі болды?– Жас кезімнен кәсіпке үйір болып, елмен, қоғаммен тығыз байланыста болдым. Жасыратыны жоқ, біздің қоғамда кез келген әлеуметтік мәселеге әкімдіктегілер ғана жауапты деп ойлайтындар бар. Шын мәнінде жайлы өмір сүру өзімізге байланысты екенін естен шығармасақ. Жақсылық жасауды өзіме жеке басым үшін емес, Алла разылығы үшін міндет еттім. Сауап түгесілмейтін нығмет қой. Осы сайлау болады деген уақытта, қаламы қарымды журналист Әбдісамат Әбдіш фейсбук парақшасына «Кімнің депутат болғанын қалар едіңіз?» деп пост салған екен. Халықтың барлығы дерлік менің аты-жөнімді жазып, қолдау білдіріпті. Содан тәуекел етіп, өзімнің бағдарламамды ұсындым. Шүкір, көпшіліктің қолдауымен, халықтың сенімі ақталып, депутат болып сайландым.– Сайлауалды бағдарламаңызбен таныспын. Онда халыққа маңызды 6 күрмеулі мәселені шешуге жұмыс жасайтыныңды айтқан едіңіз? Бұл уәдеңізді орындай алдыңыз ба?– Иә, бағдарламамда аудандағы жаяу жүргіншілер жолын салу, балаларға арналған спорт алаңдары мен мәдени нысандарының құрылысына жағдай жасауды алғашқы орынға қойдым. Қандөз ауылдық округіндегі ішкі жолдардың асфальттануы мен көшені жарықтандыру, абаттандыру мен Қалғансырға баратын жол мәселесі бойынша аудандық бюджеттің мүмкіндігіне қарай ұсыныс жасайтынымды айтқан едім. Одан бөлек, ауыл жастарының кәсіпкерлікпен айналысуына демеу көрсетіп, «Жас кәсіпкер», «Дипломмен ауылға» бағдарламаларымен жұмыс істеуге және жастардың ұлттық спорт түрлерімен тұрақты айналысуына жағдай жасауға және Жаңақорған кентіндегі Б.Байкенжеев және З.Мұсаханов көшелерінің аралығын абаттандыруға, учаскеме қарасты барлық көшелердің тазалығын қадағалауға уәде еткенмін. Сонымен қатар, қайырымдылық бағытта жалғыз басты аналар мен әлеуметтік жағынан аз қамтылған отбасы мүшелерінің әл-ауқатын жақсартуға, кент бойынша электр желілері мен бағаналарын жаңғыртуға ықпал етуге, №169 орта мектебіне қарай қоғамдық маршруттың жүруіне жұмыс жасайтынымды айтқан болатынмын. Шүкір, барлығы дерлік өз ретімен, өз жолымен шешіліп келе жатыр. Тек, қана №51 мектептің артына ойын алаңқайын салуда аздап мәселелер туындап жатыр. Ол да шешіледі деп есепттеймін. Сондай-ақ, кәсіпкерлер бүгінгі қоғамның және ел экономикасының бастамашыл тобы болғандықтан кәсіпкерлікті қолдау, шағын және орта бизнесті дамытуға арналған бағдарламалар белсенділігін арттыруды ұйымдастырғым келеді. Бағдарламадан тыс халықтың талап-тілегін тыңдап, сол бойынша басқа да жобаларды іске асыруға күш салатын боламын.– Табысты болу үшін нені білу керек?– Әкем үнемі: «Бір істі бастадың ба, тастама. Түбінде жемісін береді» деп отырады. Қазір көп жастарда тұрақтылық жетіспейді. Бір істі бастайды да табысқа кенеле қоймадым деп, екіншісіне ауысып жатады. Ешқашан өрлеу, алға жылжу болмайды. Ең бастысы – тұрақтылық, қиындықтарға төзіп, алған беттен таймайтын қайсарлық қажет. Табыс адамға аспаннан салбырап түспейтіні бәрімізге мәлім. Әрбір адам жетістікке жету сапарында қайткен күнде сәтсіздікке ұшырауы ықтимал. Құлаған орыннан қайта тұрып, еңсе тіктеудің өзі батылдық. Бүгінгі жетістіктерім мақсат қойып, табандылықтан таймауымнан нәтижесі шығар.– Бұдан бөлек, қоғам үшін пайдалы қандай істі қолға алу жоспарыңызда бар?– Елдің ертеңі – жастар. Олар білімді әрі дені сау болса, мемлекетіміз гүлденері сөзсіз. Сондықтан мен жеткіншектердің сапалы білім алуы мен спортқа бейім болып өскендігін қалаймын. Осы орайда қаржылай қолдаудан бөлек олармен емен-жарқын тілдесу маңызды. Ойларын біліп, пікірлерімен санасып отырғанды құп көремін. Өзім төрт ұл өсіріп отырмын. Мен оларға дауыс көтеріп жекіген емеспін. Барынша жәй сөзбен айтып түсіндіремін. Сол сияқты, қазір қоғам қатыгезденіп барады. Өсіп келе жатқан жастарға дауыс көтеріп, айқайламай, дұрыс бағыт-бағдар беруіміз керек.– Қоғамда өзіңізді қандай мəселе алаңдатады?– Мені алаңдатар мəселе көп... Жастардың арасында ажырасушылық, тастанды балалар көбейіп кетті. Осындай оқиғаны көріп-өскен ұрпақтың ертеңгі жайы не болар екен деп алаңдаймын. Қазір тоқшылық, тыныштық заман. Осыған шүкір етемін. Тек соның қадірін жастар білсе екен деп ойлаймын.– Қазір интернеттің дәуірі жүріп тұр. Таяқтың екі ұшы болатыны секілді желінің де жақсы және жаман тұстары бар. Нақтысы, адам санасын улайтын да, теріс жолға түсіріп, адал табысыңды тонайтын да – осы желі. Өзіңіздің желі қолданушысы және депутат ретінде қазіргі жастардың беталысы жайындағы ойыңызды білсек…– Жөн сөз. Қазір желі әлемді кіндігінен байлап, өз иіріміне тартып барады. Жетегінде көптеген жастар кетті. Салдарынан қазіргі буын кітап, газетжурнал оқуды қойып, желідегі арзан қауесеттерге үйірсек болып жүргенін жасыра алмаймыз. Бұл – шындық. Оның үстіне, интернет иіріміндегі әртүрлі жазбалар мен пікірлерден саяси астар іздеп, жалған ақпаратқа сенетіндер көбейген. Сондықтан мейлінше әлеуметтік желіні дұрыс пайдалана білген жөн. Өскелең жастар ғаламтор мүмкіндіктерін өз мақсаттарына ұтымды қолданып, уақытының басым бөлігін кітап оқуға арнап, рухани азықтануға шақырар едім. «Кітап – маған тақтан да қымбат» деген У.Шекспирдің сөзін әр буын өз әлінше түсіне білсе деймін. Өз басым әлеуметтік желіге ақпарат көруге ғана кіріп, өзіме қажетті мағлұматтарды ғана алып отырамын.– Отбасыңыз жайында айтсаңыз.– Шүкір, үйде ата-анамды төредей күтіп, мені сыйлап отырған Назгүл есімді жарым бар. Алланың қалауымен төрт ұлдың ата-анасы атандық. Осы отбасымның береке бірлігін сақтап, ұлдарымды атқа қондырсам, елдің азаматы етуге ықпал етсем, менің әкелік парызымның орындалғаны деп білемін. Адамның жеке басының алғашқы қалыптасуы, ер жетіп өсуі, бойындағы алғашқы адамгершілік белгілер отбасында қалыптасады, сондықтан да туған үйдің жылуы – балаларымның көкірегінде көп жылдар бойы сақталып, мәңгі есінде жүрсе деп ойлаймын.– Сұхбатыңызға рахмет, ісіңіз берекелі болсын.

Жаңақорғандықтарға 11 үй сыйлаған азамат

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> «Мен үшін жақсы мұғалім бәрінен де артық, өйткені мұғалім-мектептің жүрегі» деген еді қазақ ұстаздарының атасы Ыбырай Алтынсарин. Уақыт көші қанша алға жылжығанымен, қай елде де ұрпақ тәрбиесі мен ұстаз біліктілігі қоғамның барометрі екенін байқаймыз.Туған жерден түлеген перзенттердің ішінде ұстаздық жолға түсіп, шәкірттерін өмір мектебіне шыңдап жүргендер аз емес. Соның бірі де бірегейі – Қазақ Ұлттық университетінің қауымдастырылған профессоры, педагогика ғылымдарының кандитаты Сараш Қоңырбаева. Жақында ғана «Аранды жырлары» деген атпен ауыл ақындарының жинағын шығарып, тынымсыз еңбегінің арқасында көптің батасын алған ұстазбен сұқбаттасудың сәті түскен еді.– Арандылық бала Сараштың дана Сарашқа айналу жолына бір көз салсақ... Ұстаздық өмірге қалай келдіңіз?– Есіміме қатысты «дана» деген теңеуді естігенде ыңғайсызданып қалады екенмін. Себебі: даналық сен жақындаған сайын алыстап, зорая беретін адамилықтың биік деңгейі екен. Сократтай данышпанның «мен ештеңе білмейтінімді білемін» дегендігінің өзі осының дәлелі болса керек.Балалық шағым Қазалы ауданы Аранды ауылында өтті. Ол кезде ауылдағы элита мұғалімдер болатын. Ислам мәдениетін құрметтейтін қазақ ілгеріде «Молда бол!» деп бата берсе, бала кезімде «Мұғалім бол!» деп бата беретін. Сондықтан да болар мұғалімдік жақсы адам болудың жолы болып көрінетін.Мектепке бала саны жетпегендіктен алты жасымнан бардым. Содан ба екен, мұғалімдердің қамқорлығы ерекше болды. Әсіресе, алғашқы ұстаз – Рысалды апайым мені жан-жақты дамытуға бағыт беріп отыратын, көп үміт күтетін. Менің сыныптастарым да әзіл-шыны аралас «сені апай жақсы көрді, сондықтан сен жетістікке көбірек жеттің» дейді. Негізі баланың бір бақыты – жақсы мұғалімге жолығуы. Баланың жүрегіне жол тауып, бойындағы жақсы қасиеттерді дамытуға, кемшіліктерінен арылуға жанашырлықпен көмектескен мұғалімді нағыз ұстаз деп атауға болады.Мен музыкаға, өнерге құштар болдым. Сол өнерге деген құштарлық педагогикаға алып келген болса керек. Себебі педагогика ғылым ретінде мойындалмай тұрып, өнер ретінде қарастырылған. Өнерге қабілет керек. Демек, мұғалімдікке де әртістен, әнші немесе суретшіден кем түспейтін қабілет керек. Осы жағынан мен ұстаздықтың ұлы жолы педагогика саласында еңбек етіп жүргенімді мақтан етемін.– Карантин кезінде балалары үйден оқыған ата-аналар ұстаздың қадірін түйсінгендей. Педагог мәртебесі қаншалықты жоғарылады?– Рас, карантин мұғалім еңбегінің елеулі екендігін ұқтырды. Бірақ бұл мұғалімнің беделін көтеретін жағдай емес. Індет елімізден кетіп, балалар дәстүрлі түрде мектепке барғанға не жетсін?!Педагог мәртебесін көтеру 1-2 жылдың аясында іске аса қоймайды. Қанша уақыттан бері осы мәселе жолға қойылып келеді. Биылғы оқу жылында ҰБТ-дан 75 балл жинай алмағандар педагогикалық мамандықтарға тапсыра алмайды. Мәртебелі мамандықтың бәсін биіктету бірте-бірте жүйелі түрде жүзеге асуы керек.– Дипломы бар, жұмысы жоқ жастар көбейді. Мамандығымен жұмыс жасамайтындар тағы бар. Қателік қай жерден кетті?– Бір кездері «дипломды адам жерде қалмайды» деген түсінік болды. Сондықтан, ата-ана баланы қамқорлауда «қатты қағаз» (диплом) алып беруге басымдық берді. Бұл болашақ «наны» деп түсіндірілетін. Сондай-ақ мамандық таңдаудан қателесуге болмайды деген қағида болды.Алайда осы ұстанымдар өзін-өзі ақтамайтынына көзіміз жетті. Себебі қанша есептесе де дипломды мамандар жұмыс таба алмайды. Дипломмен жұмыс жасауда жалақысы аз деген де сылтау бар.Сонда да жыл сайын жоғары оқу орындарын жағалап жүрген жастарды көргенде жалпыға міндетті орта білім деген сияқты, жоғары білім барлық мектеп бітірген жастан талап етілгендей болып көрінеді маған. Шындығында, осы жоғары білім еліміздің интеллектуалдық деңгейін көтеруден бұрын, бітірген маманның рухани-материалдық сұранысына жауап бере ала ма?Негізі сұрағыңның бірнеше себептері бар. Соның ішінде көзге анық байқалатыны: ақылы оқу орындарының көбеюі және олардан диплом алудың оңайлығы. Мұндай жағдайда оқу бітіріп, диплом алғанмен, жұмыс жасауға тәуекел ету қиын. Екіншіден, кәсіпкерліктің дамуы: адамдар мамандығымен аз жалақыға еңбек еткенше, жеке бизнесін құруды түсінуі де бағытын өзгертуге түрткі болды. Үшіншіден, мамандықтың мемлекеттік сұранысқа сай болу-болмауын реттеу тетігі де дәл жоспарлай алмаған болуы мүмкін.Өмір шындығынан туатын тұжырым: халық қатардан қалмай «диплом алу» деген науқаншылдықтан құтылғаны дұрыс. Бастысы жанына қуаныш сыйлайтын, өз қабілетіне сай мамандықты таңдауы қажет. Ол тіпті дипломды қажет етпеуі де мүмкін.– Мектеп табалдырығын алғаш аттағандарға 2016 жылдан бастап «Сауат ашу» оқулығы енгізілген еді. Енді Білім және ғылым министрінің шешімімен «Әліппе» қайта оралмақ. Бұл қаншалықты тиімді?– Ежелден «Сауат ашу» – бағдарламаның атауы, ал оқулықтың атауы «Әліппе» болып келген. 2016 жылы заңнамалық тұрғыдан екі атауды біріктіру қажет болғанда мамандар «Сауат ашуға» тоқталған. Оның атауы өзгергенімен, ішкі мазмұны өзгеріп кеткен жоқ. Бірақ бұл жалпы халыққа ұнамады. К.Н.Шәмшидинова министр болған кезінде халыққа танымал «Әліппе» атауын қайтарамыз деп уәде берген. Қазір маңыздысы – «Әліппеден» әріп танытып, сауат ашу ғана емес, функционалдық сауаттылыққа баулу, яғни, алған білімді өмірде пайдалануға үйрету. Бұрынғы балалар «Әліппеден» бәрін алатын. Ал қазіргі балалар мектепке әріп танып, тіпті, жазуды біліп барады. Бұл мұғалімдерге өте қиын. Мұндай оқушыларға бұрынғыдан 2-3 есе артық күш жұмсауға тура келеді. Сол үшін мұғалімдерге ақпараттық технологияларды меңгеру ауадай қажет.– Мақтануға беспіз. “Шыңғысхан қазақ болған”, ІІ Екатерина айтқандай “Қазақтар өзінің кім екенін білсе, әлемді басқарады” деп кеуде ұратындар көп. Шын мәнінде ұлт ретінде әлемге не бердік?– «Кедейлер атамыз бай болған деп, қорқақтар атамыз батыр болған деп мақтанады» дегендей, мақтану да кемшілікті жасырудың бір түрі. Мақтаныш стимул болуы мүмкін, бірақ өткеніңмен мақтану бүгініңе қаншалықты ықпалды, сол маңызды. Сондықтан ұлтымыздың шектен тыс мақтануын немесе осал жақтары, кейбір келеңсіз тұсы арқылы халықты жасытатын мысалдарды «көрнекі құрал» еткенді де қаламаймын.Педагог ретінде әлемге қазақты, мемлекетті танытар ұрпақ тәрбиелеудің маңызды екенін білеміз. «Қатарың оза шауып бара жатса, арқаңның ауруы не қозбайтұғын» деп Тұрмағамбет ақын айтқандай, қазақ неге басқа ұлттардан артта қалуы керек?Жаһандануда жұтылып кету – қасірет. Ұлтты сақтау балаң мен ата-анаңды қорғаудай құнды. Қазіргі мақсат – қазақ өзінің ұлттық мәдениетін, оның ішінде тілін бірінші орынға қоюы керек. Бірінші өз елінде мойындалуы шарт.– Ағылшын тілін білуге маңыз бергеннен бастап жастардың бір бөлігі шетелден білім алып, сонда тұрақтап қалуда. Неге қазақ баласы басқа елді дамытуға жұмыс жасауы керек? Жастарды қалай алып қаламыз?– Бұл – жаһанданудың салдары. Медальдің екі беті бары сияқты, не нәрсенің де жақсы әрі нашар жағы бар. Тіл білген дұрыс. «Қанша тіл білсең, сонша адамсың» деген жанды сөз десек болар. Шетелден білім алудың артықшылығын да жоққа шығаруға болмайды. Иә, қазір шетелге жұмыс жасауға кетіп жатқандар көп. Олардың да түрлі мақсаты бар шығар. «Арқа жайлы болса, арқар ауып несі бар» дегендей, бұл елдегі талант пен еңбектің дұрыс бағаланбауының нәтижесі деп ойлаймын. Бірнеше тіл білетін, өз еңбегін басқаға мойындата алатын адам патриотизмді жоғалтып алады деп ойламаймын. Керісінше, шетелдегі жастардың Отанға деген сағынышы, елін көркейтуге деген ішкі сұранысы үдемесе, өшпейді. Егер ішкі жағдайлар дамыған елдер деңгейінде реттелсе, олар Қазақстанды дамытуға атсалысып, тәжірибесімен бөлісер еді.«Балам» деген жұрт болмаса – «жұртым» дейтін бала қайдан шықсын?» деген Ахмет Байтұрсыновтың ғасыр бұрын айтқан сөзінің аясында елдегі «Болашақ» бағдарламасын айтуға болады. Мұны шетелдіктердің өзі үнемі тілге тиек етеді. Бағдарлама шарты бойынша шетелде білім алған жастар елімізге келіп сол білімі бойынша еңбек етуі керек. Бірақ олардың елге келіп осы білімді ақтау барысында қиналатындығын байқаймыз. Бұл тағы да жоғарыдағы кемшіліктер мәселесі.– Болашақ ұстаздарға айтар бір кеңесіңіз…– Қазір көпшілік мамандық таңдауға материалдық қажеттілік тұрғысынан қарайтын болды. Мұғалімдік – мәңгілік мамандық, қысқарып қалу қаупі аз әрі соңғы кезде айлық еңбекақысы көбейіп келеді. Осы түсініктердің аясында ғана мұғалімдікті қаласаңыз, сіз бұл мамандықтың қиындықтарына төтеп бере алмайсыз. Себебі мұғалімдік мамандықты меңгеру үшін бойыңызда білгеніңізді үйрете алардай жан-жақты қабілет, ғылымды сүйген ғалымдардай табандылық, жаңа технологияларды меңгерердей үнемі ізденіс керек. Демек, қабілет, құштарлық, ең бастысы – еңбекқорлық.Негізі осындай «болу керек» дегенді көбейтіп айтамыз ғой... Бастысы, жақсы мұғалім болудан бұрын, жақсы адам болыңызшы! Хосе Мартише айтсақ, «Ең қиын мамандық – адам боп қалу». Болды, басқасы реттеле береді…– Сүбелі сұқбат үшін рақмет!

Сараш Қоңырбаева: Ең қиын мамандық – адам боп қалу

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Туған жерден түлеген таланттар қатары аз емес. Бірі медицинада, бірі ғылымда, бірі өнерде өз жолын тауып, еңбегімен еленуде. Халықтың батасын басты орынға қоятын мұндай азаматтар мен азаматшалардың бағасын қашан да уақыт береді.Саналы ғұмырын өнер саласына арнаған, Н.Бекежанов атындағы облыстық қазақ музыкалық драма театрының актрисасы, Мәдениет қайраткері, «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері» Кәмилә Әбжанованың өнегелі ғұмыры соның айғағы. Жақында актрисамен әңгімелесудің сәті түсті.– Бала Кәмилә туралы айтып өтсеңіз…– Өзім 1949 жылы 25 шілдеде Қазалы ауданы, Майлыбас ауылында жарық дүниеге келдім. Балдырған балалығым осында өтті. Отбасының тұңғышы, тоғыз баланың үлкенімін. Біздің балалық шағымыз – соғыстың ауыртпалығы ұмытыла қоймаған қиын кез. Материалдық тапшылық көп. Бар мен жоқтың қадірін сезініп, ерте есейдік.Әлі күнге дейін есімде, сол жылдары фин соғысы жүріп жатты. Әкеміз майдан даласынан ауыр жарақатпен елге оралды. Алайда, өмір бойы сол аурудың зардабын тартты. Соғыстан кейінгі жылдар ешкімге оңай болмады. Туыстарым әкемнің Роза Бағланова ән айтқанда домбырамен сүйемелдеуші болғанын, екеуі бірге біраз жерде өнер көрсеткенін айтады. Еміс-еміс есімде, Роза апамыз сахнаға шыққанда, шымылдықтың тасасына тығылып ән тыңдайтынмын. Ауылдың сахнасы ұядай ғана. Бәрі естіліп тұрады. Ауылдағылар концертке тайлы-тұяғы қалмай жиналатын.Бірде ол кісі «Менің Қазақстаным» әнін төгілте шырқағанда, өзімнің қайда тұрғанымды ұмытып, әуенге қосыла айтыппын. Өз дауысымнан өзім селт етіп, қарасам, әнші апам маған жымиып тұр екен. Анамыз да өнерден құр алақан емес. Ауыл ішінде халық әндерін нақышына келтіріп орындаушылардың бірі болған. Міне, сондықтан өнер маған әкенің қаны, ананың ақ сүтімен дарыса керек. Кішкентай кезімде-ақ бұлбұл үнді әнші атанып, атақты «Гүлдер» ансамблінің құрамында болуды армандайтынмын. Алайда есейген соң өмірге, өнерге көзқарасым өзгеріп, актриса болуға аңсарым ауды.– Театрға қалай келдіңіз?– Актерлық өнерге келуіме қазақтың тұңғыш кәсіби режиссері Асқар Тоқпанов себепші. Режиссердің шақыртуымен 1972 жылы Алматы қаласындағы М.Әуезов атындағы академиялық драма театрының студиясын, 1996 жылы Т.Жүргенов атындағы театр және кино институтының драма актері факультетін бітіріп, кәсіби білім алып шықтым. Осылайша балалық арманыма қанат бітіп, бойыма қуат біткендей сезіндім.Кәсіби білім алғаннан кейін 1972 жылы Қызылордадағы театрға жұмысқа орналастым. Қасиетті шаңырақта жүріп, жүзге жуық кейіпкерді сомдаппын. Алайда соның ішінде «Мақпалымды» ешкімге қимаймын. Жаныма жақын.– Жырау Алмас Алматов «Өнерге бір күнде және бір күнге келген жоқпыз» дейді. Осы уақытқа дейін сахнада қаншама бейнені сомдадыңыз. Десе де «осы бір кесек тұлғаны әлі ойнамадым» деген ішкі өкініш бар ма?– Әрине, сахнада ән айтуым керек еді деп өкінемін. Өйткені әнді, ән айтуды жақсы көретінмін. Алғаш студияға барғанда, эстрадаға студенттерді қабылдау уақыты бітіп қалды да, мені театрға шақырды. Сол кездері қалай актриса боламын деп ойлайтынмын. Баянды ойнай алмаймын, көзім көк. Мен қараторымын, актриса деген әдемі болу керек деп өзімді сұлу санамайтын едім. Шынында да мен қалаған рөлдер маған берілмеді. Алайда сахна – кие. Берілген әр образды жаныммен сезінуге, алып шығуға тырыстым.– Өнер жолы – қиын жол. Осы жолға бағыт алғандар қандай қиындыққа төтеп беруі тиіс?– Кез келген өнерге қадам басқан жас үшін басты қиындық – материалдық тұрақтылықтың болмауы. Өзіміз де жас болдық. Мемлекет немесе театр тарапынан қолдау жоқ. Басында баспанасы болса, жастар жергілікті театрда жұмыс істеуден қашпайтын еді. Үлкен қаладағы актер, актрисалар киноға, жарнамаға түсіп, қосымша табыс таба алады. Бірақ бізде мұндай мүмкіндік жоқ. Ал аз ғана уақыт сахнаға шықпай қалсаң, қарайып қалғаныңды сезінесің. Сахнаны аңсап жүресің.Облыс, аудан көлемінде дарынды жастар жетерлік. Тек алғашқыда олардың аяғынан тік тұруына көмектесіп, қолдау көрсету керек. Өнерді дамыту үшін алдымен өнерпаздарды қолдау маңызды.– Жарыңыз екеуіңізге жұрт сүйсіне қарайды. Жұлдызды жұп қалай табысты?– Екеумізді таныстырған да, табыстырған да – өнерге деген құштарлық, өмірге деген сүйіспеншілік. Бәкең екеуміз Алматыда бірге оқыдық. Ұстазымыз Алексей Лакшин өте мейірімді, шыншыл жан еді. «Тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың қас жауы» деген Фараби даналығына сай шәкірттеріне өмірде де, өнерде де бағыт беруден жалықпайтын. Ұстазым Бақытбекті мақтап, есімін жиі айтатын. Оралдағы концертте алғаш таныстым. Осылайша бүкпесіз шынайы достығымыз үлкен махаббатқа ұласып кетті. Студенттік жылдардан бері біргеміз. Қазір, міне, бір әулеттің атасы мен әжесіне айналдық. Алғашқы сыншым, әріптесім әрі кәсіби кеңесшім де осы кісі. Сахнада берілген рөлді де, отбасылық ортақ мәселелерді де бірге талқылаймыз. Оның пікірі мен үшін өте маңызды.Өнер жолы – қиын жол. Десек те, бір-бірімізге көрсеткен қолдау мен түсіністіктің бағасы биік. Бірге ойнаған образдарымыз да жеткілікті. Бірде Лидия Егембердиеваның «Көресінді көрмей» пьесасы бойынша тағдыр тауқыметін тартқан қос ғашық – Өмірсерік пен Ақдидардың рөлін ойнап, халықтың қошеметіне ие болдық.– Шәкірт тәрбиелеп жүрсіз бе?– Театрда шәкірттерім көп. Қарлығаш Айтжанова, Айгүл Байдалиева, Зағипа Төлепова сынды бізден кейінгі буын жұмыс істей жүріп, тәрбиеленді. Олар да қазір орта буынға жатады. Олардың артынан тәуелсіздік алғаннан кейін туған жастар келді. Біздің ұжымдағы тәжірибелі өнерпаздар – соларға үлгі. Бір ұрпақ бір ұрпаққа қарап өсіп келеді. Тек осы жастардың бағы жансын деп тілейміз.– Сәбира Майқановамен жолыққаныңызды көпшілік біле бермейді. Естелігіңізбен бөліссеңіз…– Майқанова – біздің жерлесіміз. Туған жерге жер жете ме? Оның Сырға бүйрегі бұрып тұратын. «Әй, қыз, бері кел. Қарның ашып жүрген жоқ па?» деп үйіне жиі шақырып, тойдырып жіберетін. Қазір сол кездерді есіме алып, не деген құрмет, бауырмалдық деп ойлаймын.Сәбира апаммен танысқанша «Актрисалар сұлу болады. Мен қараторымын, көзім де көк. Ендеше, бұл оқуға неге түстім?» деп іштей таңдауымның дұрыстығына күмәнданумен жүретінмін. Ешқашан Қарагөзді ойнай алмаймын деп қынжылатын едім. Ал оны көргеннен бастап өнер сұлулықта емес, сенім мен дарында екенін шын ұқтым. Ол кісінің жақсы тұстары көп, үлгі алатын болдым. Бір рет Сәбира апаның үйіне барғанымда, сыйлыққа орамал берді. Оны мойнымнан тастамай, ырымдап жүрдім. Сол орамал Сәбира Майқановадан қалған тәбәріктей, ұлылық пен шынайылықтың символы іспетті үйімде сақтаулы.– Көпшілік театрлар бұрынғы репертуармен қалып кеткендей. Жаңа, жас драматургтер шығармашылығы неге жолға қойылмай келеді?– Жақында ғана Астанада фестиваль болды. Сонда қазақ театрына қатысты бірқатар мәселе талқыланды.Қазір Қазақстанда 35 жас режиссер бар екен. Бірақ оның 3-4-еуі ғана елімізде қызмет етуде. Қалғаны шетелдерге көшіп кеткен. Шығармашылығын сыртта жүріп дамытып, елдегі фестивальдерге қатысып кетеді. Яғни, жастар шығармашылығына кедергі жоқ. Қайта жаңа толқынның көзқарасын танытып, қойылымдарды өзгертіп отыруға мүдделіміз. Жыл сайын театрдың көркемдік кеңесіне жаңа туындылар келіп түседі. Кеңестің шешімімен қойылымға лайықты деп танылғандарын репертуарға қосып отырамыз.Кешегі фестивальде тәуелсіздік алғанымызға 30 жыл болғанына қарамастан, әлі де театрлық қойылымдарда тарихымыз толық көрсетілмегенін, осы бағытта туындылар керектігі сөз етілді. Бұл рас. Алайда көзі тірісінде жазып кеткен талай мықты жазушылар бар ғой. Тарихи, көркем шындықты ұштастыра, драмаға тігісін жатқызып алсақ, қаншама қойылым туындар еді. Мәселен, Шыңғыс Айтматов та драматург емес. Есесіне оның жазған дүниелерін кино, драма, пьеса ретінде көріп жүрміз. Бүкіл әлем Айтматовты таниды. Осы қырынан да ойланып, әрекет етуіміз керек сияқты.– Кәмилә Әбдіғалиқызы, әдемі әңгімеңізге рақмет!

Сыр бойының топырағы мен тау-тасына дейін қасиетті

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Жыл сайын әлемде қатерлі ісіктен 9 млн адам көз жұмады екен. Онкологиялық науқас саны бойынша Қазақстан алғашқы 50 елдің қатарында. Елімізде қатерлі ісікті ерте анықтау мақсатында скринингтің 3 түрі жүргізіледі. Яғни жатыр мойны обыры (әйелдер арасында 30-70 жас), сүт безі обыры (әйелдер арасында 40-70 жас) және тоқішек обыры (ерлер мен әйелдер арасында 50-70 жас). Жыл сайын 2,5 млннан астам азамат скринингтік зерттеуден өтеді. Осы орайда облыстық онкологиялық орталықтың директоры Нұржамал Мырзағалиевамен өңірдегі ахуал жайында тілдескен едік.– Қазір онкологиялық аурудың түр-түрі бар. Ол қалай пайда болады? Алғашқы белгілері қандай?– Өкінішке қарай, елімізде ғана емес, бүкіл әлемде онкологиялық аурудың түрі де, оларға шалдыққан науқастардың саны да көбеюде. Көптеген адам бұл диагнозды үкім ретінде қабылдайтыны рас. Бірақ қазіргі заманғы медицина мен ғылым онкологиялық аурулардың басым бөлігін емдеуге мүмкіндік береді.Қатерлі ісіктің қайдан пайда болатынын дөп басып айту қиын. Әрі оның пайда болуы адамға бірден білінбейді. Тек ісік өскен кезде, жан-жағындағы үлкен жүйке талшықтарын, тамырларын немесе асқазан, тікішек секілді ағза мүшелерінің саңылауын жапқан кезде ғана байқалады. Қатерлі ісіктің пайда болу ошақтарының бірі – созылмалы аурулар. Сондықтан оны уақытылы емдеткен дұрыс.Обыр жасушасы тез өсіп, белгілі бір уақытта қан және лимфа тамырлары арқылы ағзаның мүшелеріне тарайды немесе балалайды. Сөйтіп, жыл сайын жер бетіндегі миллиондаған адамның өмірін жалмайды. Онкологиялық аурулардың деңгейі әр ағзада орналасқан ісік көлемі мен зақымдану деңгейіне байланысты ҚР емдеу протоколына сәйкес қойылады.Ал қай ағзада пайда болатынын ісік түріне байланысты бірнеше белгілері арқылы білуге болады. Мәселен, асқазанның бұзылуы ішек, ұйқы безі, бауыр обырымен ауыратын науқастар үшін онкологияның алғашқы көріністерінің бірі саналады. Ұзақ уақыт бойы емделуші және оның емдеуші дәрігері дұрыс диагноз қоя алмай, гастрит және эрозия деп ойлауы мүмкін.Тағы да белгілеріне тоқталып өтсек. Аз мөлшерде тамақ ішкеннен кейін де асқазанның толып кету симптомы асқазан мен ұлтабардың обырына тән. Ешқандай себепсіз салмақ жоғалту да обырдың басталғанын білдіруі мүмкін. Егер пациент ешқандай күш салмай, мақсатсыз килограмдап салмақ жоғалтса, бұған сақтықпен қарау керек.Онкологияға тән тағы бір белгі – жөтел немесе ентігу. Бұлар өкпе обырының алғашқы симптомдарының бірі саналады. Кеудедегі тұрақты ауырсыну және күйдіру сезімі гастро-эзофагальды рефлюкс симптомынан туындайды, яғни, асқазан қышқылы өңешке көтеріледі. Бұл жағдай асқазан, өңештің қатерлі ісігіне тән. Лимфа түйіндерінің ұлғаюы оған жақын орналасқан органның қатерлі ісігінің әлеуетті белгісі десек болады. Себепсіз көгеру және қан кету қан обырының көрінісі болуы мүмкін. Әлсіздік пен шаршау онкологиялық аурулардың барлық түрі үшін ортақ симптом ретінде қаралуда.Нәжістегі қан, дефекациядан кейінгі қан – геморрой кезінде ғана емес, тік ішек обырында да кездеседі. Зәр шығарудың қиындауы простата обырының симптомы болуы мүмкін. Кеуде немесе емізік ауруы сүт безі обырының симптомы ретінде ерлерде де пайда болып жатады. Бірақ бұл өте сирек кездеседі. Терідегі өзгерістер, нақтырақ айтсақ, сүйелдердің, гипер немесе гипопигментация учаскелерінің пайда болуы дәрігерге баруға себеп болуы тиіс. Әйелдерде етеккір арасындағы қан кету, климактериялық кезеңде қан жоғалту эндометрий обырының белгілері болуы мүмкін.– Қазақстанда әр екінші әйел жатыр мойнының обырына ұшырайтынын естідім. Себеп неде?– Жатыр мойнының обыры әйелдерде ең жиі кездесетін түрі екені рас. Жатыр мойнының обыры 16, 18, 31, 33, 35 немесе 39 түрге жататын адам папилломасының вирусынан туындаған цервикалды интраэпителиалды неоплазияя (CIN) нәтижесі болып саналады. Көбіне жатыр мойнының обырына 45-50 жастағы әйелдер шалдығады. Алайда соңғы уақытта бұл ауру жас әйелдерден де анықталып жатыр.Себептеріне тоқталып кетсек: бей-берекет төсек қатынасы; иммундық жүйенің әлсіреуі; бұрын болған немесе ағымдағы хламидий және жыныс жолымен берілетін басқа да инфекциялар; онкологиялық ауруларға, соның ішінде жатыр мойнының обырына тұқымдық бейімділік; жүктілікке қарсы дәрі-дәрмекті ұзақ уақыт қабылдау; ерте басталған жыныстық қатынас.– Өңірде онкологиямен ауырғандардың статистикасы қандай? Ең жиі кездесетін түрін айтып өтсеңіз…– Өңірде онкологиялық сырқат есебінде 4947 адам тұрады. Оның ішінде 40-70 жас аралығындағы тұрғындарда онкологиялық аурулар көп кездесіп отыр. Өңір бойынша өткен жылдың қорытындысына сәйкес, қатерлі ісік ауруына ұшырағандардың ішінде өкпенің қатерлі ісігі көп кездескен. Одан кейінгі орында сүт безі обыры, асқазан ісігі, жатыр мойны ісігімен науқастанғандар тұр.Өкінішке қарай қатерлі ісікке шалдыққандардың басым бөлігі аурудың III-IV кезеңінен асқан кезде ғана дәрігерге жүгінеді. Емдеудің небір тиімді әрі заманауи жолдары болуына қарамастан, науқасқа диагноз қойылған соң оның өлу қаупі 50 пайызға дейін артады. Бұл дәлелденген. Қазақстан бойынша өкпе ісігіне шалдыққандардың саны көбейіп жатыр. Себебі көбі әдеттегі жөтелді пневмония ғана деп ойлап, дәрігерге қаралмайды. Шылым шегетіндер ғана өкпе обырына шалдықпайды. Мысалы, бронх қабынуы, пневмония, туберкулез сияқты созылмалы аурулар өкпе обырына тікелей себепші болады.– Бізде кәсіби білікті мамандар жеткілікті ме? Өңірдегі орталыққа жаңа аппараттар келді ме?– Қазіргі таңда облыс бойынша 18 онколог кабинеті жұмыс істеуде. Мамандарға келетін болсақ, облыста 17 маман бар. Жыл сайын Алматы, Астана қалаларына тәжірибе алмасуға барып тұрады. Тіпті, Ресейге, Кореяға барып білімін жетілдіруде. Орталыққа 2021 жылы РЧА (Радио толқынды абляция) аппараты алынып, оның көмегімен пациенттерге оталық ем жасалуда. Міндетіміз – адам жанын аман сақтап қалу. Түрлі дәрежедегі оталар сәтті аяқталып жүр.– Онкология тұқым қуалай ма?– Ғалымдар қатерлі ісік ауруының пайда болу қаупі көбінесе тұқым қуалаушылықтан емес, өмір сүру жағдайынан болатынын дәлелдеуде. Зерттеушілердің жалпы қорытындысы бойынша, тұқым қуалау жағдайы қатерлі ісік ауруы кезінде онкологиялық аурулардан болатын өлімнің 15 пайызын ғана құрайды. Яғни, қатерлі ісікке бейімділік гендерінің тасымалдаушыларын салауатты тамақтану және салауатты өмір салтын ұстану арқылы қорғауға болады.Монреаль университетінде әйелдердің сүт безінің ісігін тексеріп көрді (BRCA-1 және BRCA-2 гендерінің қалыпты өзгеруі). Олар әр апта сайын тамақ рационына 27 түрлі көкөніс пен жемісті енгізіп, нәтижесінде қатерлі ісік ауруларының даму қаупін 73 пайызға азайтқан. Бұл қауіпті гендерді қорғауда ұстау керегін айтқан алғашқы зерттеу емес. Егер ген белсенділік танытса, құрылымы өзгеру мүмкін. Рак гені бар адамдар гені белсенділік танытқан жағдайда ғана ауруы дами бастайды. Геннің белсенділігіне көптеген факторлар әсер етеді, оның ішінде дұрыс тамақтану және дене белсенділігі ең маңыздысы саналады. Салауатты тамақтану және тиісті физикалық күш салу – онкологиялық аурудың дамуын тудыратын ген белсенділігін «ұйықтау» жағдайында ұстап тұратын маңызды және тиімді құрал.– Қатерлік ісікке ұшырағанын естіген адам әрі қарай не істеу керек? Бұл ауруды жеңу адамның ішкі күшіне байланысты ма? Психологиялық жағынан жеңуге, күресіп қайта өмір сүруге қаншалықты мүмкіндік бар?– Қатерлі ісік диагнозы қойылғаннан кейін пациентке дәрігер-отбасы тізбегі бойынша қолдап, психологиялық көмек корсеткен абзал. Себебі пациенттер бұл ауыр диагнозға шалдыққанан кейін жауабы жоқ сұрақтары көбейіп, толыққанды жазылудың жолын іздестіре бастайды. Біздің орталықта дәл осы сұраққа байланысты психологиялық кабинет жұмыс атқаруда. Білікті психолог дәрігерлеріміз пациенттерден бөлек олардың отбасыларымен біріге белсенді жұмыс істейді. Кез келген ауруды жеңу ең бірінші кезекте пациенттің осы сырқатты қабылдап, күресуінен басталады. Психологиялық тұрғыдан күресіп, сырқатты жеңу арқылы қайта өмір бастауы да осы диагнозды қабылдай білуінде.– Сұқбат үшін рақмет!

Аймақтың бас онкологі скринингке салғырт қарамауға шақырды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Самал Мәлікқызы – облысқа белгілі жас спортшы. Таяуда Францияның Нормандия қаласында дүниежүзілік гимназия ойындары өтіп, Сыр спортшылары ел мерейін асқақтатты. 70 елден 4000-нан аса спортшы бақ сынаған байрақты бәсекеде дзюдошы Самал Мәлікқызы да сайысқа түсіп, қоржынға қола жүлдені салды. «Кәрі құрлықтан» Қызылордаға жеткен жеңімпаз жарыстың деңгейімен бөлісті.– Самал, Франциядағы жүлдеңіз құтты болсын! Қола жүлде оңай келмеген болар…– Иә, Франциядағы жарыс қызық болды. Жарыс басталмас бұрын дәстүрге сәйкес жеребесі өтті. Жеребенің нәтижесіне орай сегіздікке ендім. Сегіздікке ену дегеніміз – алғашқы белдесуде есе жіберген дзюдошының жұбаныш кездесуге қатысып, қола жүлдеге талас жүргізе алатынын білдіреді. Бірақ мен мұны естен шығарып, алтын үшін келгенімді байқатқым келді. Бірақ бұл ой жүзеге аспай қалды. Жарыстың алғашқы белдесуінде алаң қожайындарымен күш сынасуға тура келді. Бірінші белдесу болған соң аздап абдырап қалғанымды жасырмаймын. Оның үстіне Францияға жарақатпен келдім. Алматы қаласындағы оқу-жаттығу жиындарының бірінде тобығымды ауыртып алдым. Тобық – біздің спортта маңызды рөл атқарады. Өйткені әдіс тәсілде аяқпен көп жұмыс істейміз. Францияға түсе салысымен бейжай қараған тобығым ісіп, жүруге мұрша бермеді. Ел сенім артқан соң үкілеген үмітті ақтауыма тура келді. Татамидегі тұңғыш белдесу өкінішке қарай жеңіліспен аяқталды. Қола жүлде үшін мүмкіндігім болғанымен, көңіл күйім құлазыды. Бапкерім Рамазан Мұстафаев қолдау сөзін арнап, жарысқа қайта желпіндірді. Осылайша қайта күш жинап, жұбаныш белдесуінде түрік қызын, қола жүлде үшін таласта Испания өкілін ұтып, жүлде¬герлер қата¬рынан көріндім.– Жеке бапкерініңіз Рамазан Мұстафаев нәтижеге көңілі толмаған секілді…– Енді әр бапкер шәкірттің шамасын біледі. Менің алтын алуыма физикалық тұрғыдан мүмкіндігім мол болды. Өйткені жыл басынан бері татамиден алшақтаған жоқпыз. Әлемдік жарыстардың түр-түрінде бақ сынап, жүлдеге іліктік. Францияның алдында &nbsp;Алматы қаласында 2 оқу-жаттығу жиынын өткіздік. Тәжірибе алмасу мақсатында түрлі спарингтер болды. Соның бәрін қорытындылай келгенде кем дегенде күміс жүлдеге ілінуім тиіс еді. Алайда жарақат жолымды байлады.– Енді денсаулық жайын реттейтін шығарсың?– Кәсіби спортшыда уақыт кемшін болады. Қызылордаға келе салысымен сынықшыға барып, тексерілдім. Тобығым шығып кеткен екен. Дәл сол жарақатпен жүргеніме 1 айдан асыпты. Мұны естігенде өзімде аң-таң болдым. Қазір жағдайым аздап дұрысталған секілді.– Жыл басынан бері түрлі жарыстарда бақ сынадың. Бапкерлерің тынығуға мүмкіндік бермей ме?– Бізде демалыс деген мүлде болмайды (күліп). Бүгін Көкшетау қаласына бағыт алып барамын. Онда ұлттық құраманың кезекті оқу-жаттығу жиыны өтеді. Сондай-ақ маусым айыныі бел ортасынла Грузияға аттанып, халықаралық деңгейдегі мықты дзюдошылармен тәжірибе жинақтаймыз. Шілде айында Гонгконгта жаһандық жарыста ел намысын қорғаймын. Осылайша күнтізбем тығыз болғандықтан демалысты ысырып қойғанымыз абзал.– Сәттілік!

Самал Мәлікқызы: Бапкер шәкірттің шамасын біледі

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Сырбойылық жастар қашанда жақсы жаңалықтың басында, оң өзгерістің қасында жүреді. Сөзімен де, ісімен де ұлт руханиятына үлесін қосып жүрген жастың бірі – жас ақын, ҚР Жазушылар Одағының мүшесі, филология ғылымдарының магистрі Дәулет Жадырасын. Жақында жарық көрген балаларға арналған «Дара бала» кітабының авторымен жаңа туынды, қазіргі балалар әдебиеті мен алдағы жоспарлары туралы тілдескен едік.– Дәулет, жаңа туындының шығу тарихымен бөліссеңіз…– Идея авторы – белгілі радиожурналист, диктор, ауылдас ағам Мұхамедияр Рашай және талантты жас журналист Ардақ Қасымхан. Қателеспесем, қаңтар айында хабарласып, балаларға арналған кітап жазуға ұсыныс тастаған болатын. Бұрын бұл жанрда жазып көрмеген мен үшін алдын-ала уәде беру қиын еді. Сондықтан уақыт беруін сұрадым. Бірақ 2-3 күннің көлемінде Мұхамедияр аға берген тақырыптарға тақпақтар жазып шықтым. Жыл басындағы жаңалық болған соң мені біраз шабыттандырды. Жазған дүнием идея авторларының көңілінен шықты. Сөйтіп, корректорлардың сүзгісінен өтіп, мамыр айының соңында баспадан «Дара бала» деген атаумен шағын кітапшамыз жарық көрді.– Балаларға арналған қазақша, сапалы контент жасау – «балалар жылында» ғана назарға алынатын мәселе емес. Мемлекет алдындағы маңызды міндеттің бірі десек, қателеспейміз. Соңғы жылдары балалар әдебиетіне ден қойылып келеді. Жаңа туындының артықшылығы неде? Балалар оны не үшін оқуы тиіс?&nbsp;– Дұрыс айтасыз. Балалар елдің болашағы дейтін болсақ, олардың іргетасын қалауда әрбір қоғам мүшелері жауапты. Бұл жоба да осындай ізгі ниеттен туындап отыр. Кітапшаның артықшылығы дегеннен гөрі ерекшелігі деген жөн болар, бұл кітап біріншіден, балабақша жасындағы балақайларға арналған. Тақпақтар танымдық сипаттан ажырамай, барынша жеңіл сөздермен жазылды және көбіне қ, р, ң әріптерін жиі пайдаландық. Себебі, осы әріптердің дыбысталу мәселесі бүгінгі күні өзектілігін жоймай тұр. Ал келесі ерекшелігі, әрбір тақпақтың жанында арнайы екі QR код берілген. Бірінші QR кодта Ардақ Қасымхан балақайларға тақпақтың дұрыс оқылуын үйретеді. Балалар журналистпен бірге және қайталай отырып өлеңдерді әдеттегіден тез жаттай алады. Екінші QR код ата-аналарға арналған. Ол сілтемеде өлеңдегі күрделі әріптердің дұрыс дыбысталуын білікті логопед көрсетеді. Яғни, ата-аналар үй жағдайында баласының әріптерді жөнді айта алуын өзі үйрете алады.– Өзіңізді лирикалық, сатиралық өлеңдеріңіз арқылы жақсы танимыз. Өмірге юмормен қарай аласыз ба?&nbsp;– Рақмет! Байқағаным, бастан өткен әрбір кезеңнің қайғы жеген тұстары уақыт өте келе күлімдеп еске алатын сәттерге айналып жатады. Сол кездегі кезіккен кедергілерге көрсеткен реакцияң еске түскенде, тіптен күлкіден көзіңнен жас шығып кетеді. Қорғасындай ауыр көрінген дүниелердің кейін қауырсындай жеңіл екенін сеземіз. Яғни, бәрі де көзқарасқа, түсінікке келіп тіреледі. Шынында, өмірдің өзі жылап тұрып күлуге болатын үлкен сатиралық тақырып. «Мен бір өлеңімде былай деймін» деп аға-апалар айтпақшы, «Сүйсең сүй қара көлеңкемді де, Ол-дағы Күннен жаралған» дейтін тіркес бар еді бір өлеңімде. Күн болмаса, көлеңке де болмас еді, сондықтан қараңғының артында міндетті түрде жарық тұрғаны анық. Басқа қайғы келген қайғыны да, қуанышты да жақсы қабылдағанға не жетсін. Сол адам бақыттырақ.– Өнерге әркімнің-ақ бар таласы. Біреу үшін өлең мүшайраға арналған арнау өлеңдердің жиынтығы болса, біреуге музейге сақталған, іздеп барған адам ғана қол жеткізетін құпия қазына сынды. Сіз үшін өлең мен өнер немен өлшенеді? Не үшін жазасыз? &nbsp;— Мүшәйраға жазып тұратынымыз жасырын емес. Алайда оған өлең деп қарау айып болар. Жұмекен Ғафу жайлы мақаласында «Ол «жазу» үшін жазбайтын ақын» дейді ғой. Байқауға көп өлең «жазу» үшін жазылады. Жүрегіңді жарып шыққан жырдың орны бөлек, әрине. Өлең, меніңше, шынайылықпен өлшенуі тиіс. Өзіңе жат болып көрінген туындыны көптің назарына ұсынып керек емес деп ойлаймын. Шынайылық қашанда сұлулығын жоғалтпайды. Себебі айналамызда аздық етеді, шынайылыққа шөлдейміз. Шынымен басымыздан өткен, сезінген дүниелерді жазуға тырысып жүрміз. Алла сол жолдан айырмасын.&nbsp;Ал не үшін жазып жүргенімді білмеймін. Әзір білмеген де жөн шығар. Кейін уақыт өзі көрсетеді деп ойлаймын.– Әдебиет керек пе деу қателік. Дегенмен сананы тұрмыс билеген заманда сұраныста не болса, соны жаппай сатылымға шығарып, қайта-қайта басып шығару сәнде. Осы жағынан көңілі аш оқырманға ананы да, мынаны да же демей, іріктеп, саралап, жүректі айнытпайтын, сапалы дүние ұсыну керек сияқты..?&nbsp;– 2 жылдан астам уақыт кітапханада жұмыс істедім. Мұхтар Ниязов ағамыз: «Тұсауын кескен кітап көп, Шауып кеткені шамалы» деп. Сол секілді талай кітаптың тұсаукесерін жасап, қызыл лентасын кесіп, кітапхана сөрелеріне қойдық. Өйткені сол үшін айлық аласың. Бірақ сонша кітаптың ішінен жарқырап шығып, бағы ашылғаны шамалы, жоқ деуге де болады. Қап, зая болған қағаз бен сиялар-ай дейсің. Нағыз трагедия емес пе?! «Баспаға шағым» деген утопиялық өлеңім бар. Сол өлеңде «шіркін, осы кітаптарда ақындардың өлеңді қалай жазғаны, қандай сезімді бастан кешіргені де көрінер болса ғой. Біраз «таланттың» беті ашылар еді. Нағыз ақындар мен нағыз оқырмандар қалар еді» дегендей боламын. Шындығында, әрбір өлеңде автордың сезімі айқын беріліп тұрады. Оны сезетін жүрек, көретін көз керек.&nbsp;– Алда қандай жоспарларыңыз бар?&nbsp;– Мен жалпы жоспарсыз жүретін адаммын. Мүмкін, мұным қателік шығар. Өмір өзі аяқ астынан жаңалықтар жасап отырады. Әзірге тап басып айта алмаймын. Бірақ Құдайдың бізге жақсы жоспарының бар екенін сеземін.&nbsp;– Сыр өңірінде, киелі Қазалыда туып өстіңіз. Туған жерді сағынасыз ба? Қандай сәттер сағынтады?– Кең пейілдерді, таза жүректерді, аппақ көңілдерді сағынбауға бола ма?! Кез келген адамның жүрегі бар ғой. Балаң шақтағы әрбір сәтті сағынамын.– «Тығылмақ» өлеңінің тарихымен бөліссеңіз…– Бұл өлең 2019 жылы ауылда жүргенде жазылды. Мүмкін, балалардың ойынынан әсерленген шығармын. Әйтеуір, бір білерім – бұл да аяқ асты келе қалған туынды екені. Көп адамға жақын тақырып болған соң оқырманның жақсы бағасын иеленді. Ал өзім үшін көп өлеңнің бірі.– Сұқбат үшін рақмет!<figure class="image"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/kitap_fc92865748.jpg" alt="китап.jpg"></figure>

Сырбойылық ақынның «Дара бала» кітабы жарыққа шықты

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Мемлекеттің баянды болашағының алғышарты – арманы айқын, мақсаты мәнді, өзіне сенімді ұрпақ қалыптастыру. Осы орайда аталған мәселеге «балалар жылы» ғана баса назар аударылмай, жалпы ел көлемінде түрлі жобалар қолға алынып жүр. Соның бірі – «Дара» қайырымдылық қоры қолға алған «Тәлімгерлер» жобасы. Облыс бойынша жобаны жүзеге асырушы, «OSTOD» қоғамдық бірлестігінің директоры, «Самғау» жастар сыйлығының иегері Әділ Әліқұловпен сұқбаттасудың реті түсті.– Жобаның тарихына тоқталсаңыз…– «Дара» балалар қайырымдылық қоры 2015 жылдан бастап республика бойынша «Тәлімгерлер» бағдарламасын жүзеге асырып келеді. Бағдарламаның мақсаты – балалар үйіндегі жасөспірімдерді әлеуметтендіру. Қазіргі таңда еліміздің 15 қаласында іске асырылып отыр. Өңірлерде бағдарлама серіктес ҮЕҰ-мен бірлесе отырып жасалынып келеді. Ең алғашында Алматы, Астана және Қарағанды қалаларында бастау алса, кейіннен басқа өңірлер де қосылды. Жыл сайын бағдарлама жүргізілетін қалалар саны көбеюде.&nbsp;Бұл әлемдік тәжірибеде бар дүние. АҚШ-та 100 жылдан астам тарихы бар «Big brother Big sister» жобасы, Ресейде де осы сынды тәлімгерлік бағдарламалары жүзеге асырылып келеді. Әлемдік тәжірибені ескере отырып, біздің жағдайға бейімдеп жасадық. «Тәлімгерлер» бағдарламасы осы уақытқа дейін орыс тілінде жүзеге асты, осы жылдың сәуір айынан бастап қазақ тілді бағытын дамытуды қолға алдық. Себебі өңірлерде қазақ тілді балаларға тәлімгер табу қажеттілігі туындады.&nbsp;– «Тәлімгерлер» бағдарламасының нәтижесі қандай?– «Тәлімгерлер» бағдарламасы 3 бағытта жүзеге асырылады: біріншісі жеке (дара) тәлімгерлер болса, екіншісі корпоративтік тәлімгерлер. Ал соңғысы білім беру курстарына тікелей байланысты.&nbsp;«Жеке тәлімгерлер» бағытының мақсаты – балалар үйінде тәрбиеленген жасөспірімдерді әлеуметтендіру, ерікті-тәлімгермен достық қатынас құру арқылы дербес өмірге дайындау. Тәлімгер демеуші емес, балалар үйіндегі жасөспірім үшін маңызды ересек адамға айналатын үлкен дос. Тәлімгер өзінің өмірлік тәжірибесімен бөліседі, балалар үйіндегі баланы бағыттайды және қолдайды. Басты талап – баланың жасы 11-ден асу керек. Ал жасы 25-тен асқан ҚР-ның кез келген азаматы тәлімгер бола алады, ол үшін іріктеуден, арнайы оқытудан өту қажет. Бағдарламаға қатысу ұзақ мерзімді. Әрине, тәлімгер мен балалардың арасындағы достық қатынас өмір бойына жалғасқанын қалаймыз.Корпоративтік тәлімгерліктің мақсаты – жасөспірімдерге қоғамда табысты әлеуметтену үшін өмір мен кәсіби жоспарлауға көмектесу, сондай-ақ бизнес қауымдастық үшін балаларға қандай да бір кәсіпті меңгеруде білім, тәжірибе алуға көмектесу мүмкіндігі. Бұл бағытта корпортивтік тәлімгерлер-балалар үйінен балаларды оқытып, тағылымдамадан өткізе алатын түрлі компаниялар.Соңғы бағыттың мақсаты – балалар үйінің &nbsp;тәрбиеленушілеріне мектеп пәндері бойынша білімдегі олқылықтардың орнын толтыруға және ҰБТ тапсыруға, колледждерге түсу емтиханына дайындалуға, олардың жоғары оқу орындарына түсу мүмкіндігін арттыруға және сол арқылы қоғамда табысты әлеуметтенуді арттыруға көмектесу. Қазіргі таңда 220-дан астам баланың жеке тәлімгері бар, корпоративтік тәлімгерлік бойынша 280 бала әртүрлі компанияда маусымдық тағылымдамадан өтті. Білім беру курстары бойынша 160 бала тұрақты түрде оқиды. Осындай білім беру курстарының арқасында 7 балалар үйінің түлегі грантқа ЖОО-на оқуға түсіп, студент атанды. Бұл – біз үшін үлкен қуаныш, үлкен мәртебе.– «Атамекен» балалар үйімен бірлесіп жұмыс жасап келесіздер. Өңірдегі балалардың өмір сапасына аталған жобаның қандай әсері бар?– 2020 жылы «Дара» қорына «Атамекен» отбасылық типтегі балалар ауылының директоры Лиза Ноғайқызы хабарласып, балалардың біздің бағдарламаға қатысқанын қалайтынын айтты. Әрине, ұсынысты қуана қабылдадық. Қызылорда қаласында жоба 2021 жылдан бастап жүзеге асырыла бастады, қазіргі таңда 2 баланың тәлімгерлері бар. Ал білім беру курстары бойынша 5 бала «Достық» білім беру орталығында дайындықтан өтуде. &nbsp;– Алда қандай жоспарларыңыз бар?– Біріншіден, Қызылорда қаласында тәлімгерлер санын көбейтуді жоспарлаудамыз. Сондықтан жасы 25-тен асқан қала тұрғындарын бағдарламаға қатысуға шақырамыз. Республика бойынша көптеген жасөспірім өз тәлімгерін күтуде. Біздің мақсат – тәлімгерлер санын көбейту. Сонымен қатар алдағы уақытта Ақтөбе және Талдықорған қалаларында бағдарлама бастау алады. Балалар үйінің жасөспірімімен дос болуға шақырамыз!&nbsp;– Әдемі әңгімеңізге рақмет!

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Сұхбат