<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Қазақстандықтардан түсетін салық – мемлекеттік кірістің бір бөлігі. Алайда жеке меншігіне тиесілі салықты төлемей, жылдар бойы қашып жүретіндер бар. Осы орайда Қызылорда қаласы бойынша Мемлекеттік кірістер басқармасы басшысының орынбасары &nbsp;Жорабек Нәбиұлымен өңірдегі салық төлеу мәдениеті жөнінде сұқбаттасқан едік.&nbsp;– Жеке меншікке салық төлеуде кімдерге жеңілдік қарастырылған?– Салық Кодексінің 526-бабы 2-тармағына сәйкес жеке тұлғаларға мүлік салығы бойынша келесідей жеңілдіктер қарастырылған. Атап айтқанда Кеңес Одағының Батырлары, Социалистiк Еңбек Ерлерi, "Халық қаhарманы", "Қазақстанның Еңбек Ері" атақтарына ие болған, үш дәрежелi Даңқ орденiмен және "Отан" орденiмен наградталған адамдар, "Батыр ана" атағына ие болған, "Алтын алқа" алқасымен наградталған көп балалы аналар, бөлек тұратын зейнеткерлер — меншiк құқығындағы барлық салық салу объектiсінiң жалпы құнынан республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болатын айлық есептік көрсеткiштің 1000 еселенген мөлшері шегiнде; &nbsp;Ұлы Отан соғысының ардагерлері, жеңілдіктер бойынша Ұлы Отан соғысының ардагерлеріне теңестірілген ардагерлер және басқа мемлекеттердің аумағындағы ұрыс қимылдарының ардагерлері, Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы қажырлы еңбегі мен мінсіз әскери қызметі үшін бұрынғы КСР Одағының ордендерімен және медальдарымен наградталған адамдар, сондай-ақ 1941 жылғы 22 маусым – 1945 жылғы 9 мамыр аралығында кемінде алты ай жұмыс істеген (қызмет өткерген) және Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы қажырлы еңбегі мен мінсіз әскери қызметі үшін бұрынғы КСР Одағының ордендерімен және медальдарымен наградталмаған адамдар, мүгедектер – меншік құқығындағы барлық салық салу объектісінің жалпы құнынан республикалық бюджет туралы заңда белгiленген және тиiстi қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болатын айлық есептік көрсеткіштің 1500 еселенген мөлшері шегінде, &nbsp;жетім балалар және 18 жасқа толғанға дейінгі кезеңге ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға жеңілдік бар.&nbsp;Ал ҚР Салық Кодексінің 490-бабына сәйкес меншігіндегі бір автокөлік құралы бойынша:1) Ұлы Отан соғысының ардагерлері, жеңілдіктер бойынша Ұлы Отан соғысының ардагерлеріне теңестірілген ардагерлер және басқа мемлекеттердің аумағындағы ұрыс қимылдарының ардагерлері, Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы қажырлы еңбегi мен мінсiз әскери қызметi үшiн бұрынғы КСР Одағы ордендерiмен және медальдарымен наградталған адамдар, сондай-ақ 1941 жылғы 22 маусым – 1945 жылғы 9 мамыр аралығында кемінде алты ай жұмыс істеген (қызмет өткерген) және Ұлы Отан соғысы жылдарында тылдағы қажырлы еңбегi мен мінсiз әскери қызметi үшiн бұрынғы КСР Одағы ордендерiмен және медальдарымен наградталмаған адамдар, Кеңес Одағының батырлары мен Социалистiк Еңбек ерлерi, "Халық қаhарманы", "Қазақстанның Еңбек Ері" атақтарына ие болған, үш дәрежелі Даңқ орденiмен және "Отан"орденiмен наградталған адамдар, "Батыр ана" атағына ие болған немесе "Алтын алқа" не "Күмiс алқа" алқаларымен наградталған көп балалы аналар;2) меншiгiнде мотоколяскалары мен автомобильдерi бар мүгедектер көлік құралы салығын төлеушілер болып табылмайды.– Өңірде салықтан жалтаратындар көп пе?— Кірістер органдары салық төлеуші (салық агенті) ұсынған есепті, уәкілетті мемлекеттік органдардың мәліметтерін, сондай-ақ салық төлеушінің қызметі туралы басқа да құжаттар мен мәліметтерді зерделеу және талдау негізінде камералдық бақылау жүзеге асырылады.Осыған сәйкес, салықтан жалтару фактісі анықталған жағдайда кірістер органдарымен салық төлеушіге ҚР Салық Кодексі 96-бабына сәйкес камералдық бақылау нәтижесімен анықталған бұзушылықтар бойынша хабарлама жасалады. Оның орындалу мерзімі 30 жұмыс күнін құрайды. Мерзімінде орындалмаған жағдайда, Салық Кодексінің 118 бабына сай, салық төлеушінің банктік шығыс операциялары тоқтатылу бойынша өкім шығарылады.Қазіргі танда, салықтан жалтаратын салық төлеушілердің саны аз емес, бірақ олардың барлығы автоматтандырылған ақпараттық жүйелер арқылы анықталып, тиісті жауапкершілікке тартылатын болады.– Жылдар бойы салық төлемей келе жатқандарға қандай шаралар қолданылады?– Барлығы заңмен шешіледі. Мәселен, Салық Кодексінің 116-бабына сәйкес салық төлеушінің (салық агентінің) белгіленген мерзімде орындалмаған салықтық міндеттеменің орындалуын қамтамасыз ету тәсілдері мынадай: 1) салықтардың және бюджетке төленетін төлемдердің төленбеген сомасына өсімпұлды есепке жазу; 2) салық төлеушінің банктік шоттары бойынша шығыс операцияларын тоқтата тұру; 3) салық төлеушінің кассасы бойынша шығыс операцияларын тоқтата тұру; 4) салық төлеушінің мүлікке билік етуін шектеу тәсілдерімен қамтамасыз етілуі мүмкін.– Салық төленбесе, мүлік иесінің карталары бұғатталып, іс сотқа жіберіледі. Ал салық төленген сәтте сот орындаушыға қанша пайызы беріледі? – Бұл сұрақтың жауабы да арнайы заңда қарастырылған. Берешек бюджет есебіне өндірілмеген жағдайда жеке сот орындаушыларға бағдарламалар арқылы салық бұйрықтары жолданады. Осыған байланысты, жеке сот орындаушылар өз құзіреттілігіне сәйкес мәжбүрлеп өндіру шараларын қабылдайды. Нақтырақ айтар болсақ: - атқарушылық құжаттарды орындайды; - борышкерлердің ел аумағынан шығуын уақытша шектейді; - мерзімді орындау үшін борышкерлердің жұмыс орындарына атқарушылық істі жолдайды; - жүргізуші куәлігіне шектеу салады; - борышкерлердің мүліктеріне тиым салады; - мүлкінен өндіріп алу және берешектерді төлеуден жалтарып жүрген борышкерлерді әкімшілік жауаптылыққа тартады. Өз кұзіреттігіне сәйкес 25 пайызға дейінгі өндірісте тұрған сомаға сәйкес қызметіне сома алады.– Мемлекеттік кіріске бір жылда қанша салық төленді?– Өткен жылы жалпы мемлекеттік бюджетке 109 млрд 487,8 млн теңге түсім түсіп, 2021 жылмен салыстырғанда 18 млрд 288,7 млн теңгеге артты. Оның ішінде, республикалық бюджет түсімі 67 млрд 432,2 млн теңгені құрады. Ал жергілікті бюджет түсімі 42 млрд 55,6 млн теңге болып, 2021 жылмен салыстырғанда түсім 3 млрд 849,9 млн теңгеге артқан. Дегенмен салық төлеу мәдениеті енді ғана қалыптасып келеді.– Сұқбатыңызға рақмет!

Облыста салық төлеу мәдениеті қалыптасқан

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Сырда велоспорттың қарқыны тұралап, Марат Сатыбалдиев пен Сергей Капустинның жетістігін жалғайтын шабандоздар жоқтың қасы еді. Жақында Үндістанда үміт оянып, Аслан Силықбек қос аңыздың жолын қайта жалғады. Нью-Делиде жерлесіміз жеңімпаз атанып, Сыр спортының жарқын көрінісін байқатты. Азияны бағындырған шабандозды туған жерге келісімен әңгімеге тарттық.– Аслан, Азия чемпионатындағы алтын жүлдең құтты болсын! Алтын &nbsp;оңай келмегені анық…– Рақмет, жарыс жоғары деңгейде өтті. 4 шақырымды құрады. Азия біріншілігіне ұзақ мерзімде дайындық жүргіздік. Астана қаласында оқу-жаттығу жиындары бірнеше айға созылды. Одан бөлек Парижде әлем кубогына қатысып, өз-өзімізді қамшылап алдық. Парижде көрсеткішке қарағанда физикалық күш қуат жинауымыз маңызды болды. Бапкердің тапсырмасына сәйкес барлығын сәтті жүзеге асырдық. Үндістанға баруымыздың өзі қызық болды. Бірден бара салмадық. Алдымен іріктеу болды. 8 велошабандоз Астана қаласында дайындалдық. Бас бапкер Тимур Харисов сегіздің ішінен алтауын қалдырды. Жарыс таяған сәтте тағы біреуімен қоштасуға тура келді. Солай 5 жүйрік Азияға аттандық.– Үндістанда адаптация қалай қалыптасты?– Дұрыс айтасыз, спортшылар үшін адаптация өте маңызды. Климат ауыстыру кейбіреуіне оң нәтиже берсе, кейбіреуіне керсінше. Сондықтан адаптацияға қатты көңіл бөлеміз. Үндістан Азияда орналасқандықтан қатты әсер етпеді. Ауа-райына жылдам бейімделіп кеттік.– Велотрек сайысы командалық эстафетадан тұратыны белгілі. Үндістанда дәл осы командалық сайыстан топ жардың. Жабық аренадағы &nbsp;жарысқа тоқталайықшы…– Командамыз 5 спортшыдан жасақталды. Оның біреу қосалқы құрамда болды. Негізгі құрамнан бірі жарақат не болмаса сырқаттанып қалса соның орнын басатын болды. Ал негізгі құрамда Максим Тарскин, Илья Карабутов, Вадим Белугинмен бірге өнер көрсеттік. Іріктеу сынында сүрінбедік. Іріктеу кезеңдерде жарысты бірінші бастап жүрдім. Бұл командалық жарыста күрделі кезең болып есептеледі. Бар ауыртпашылықты мойныма алып, финалға өтуге барымды салдым. Ал финалда мәрені аяқтайтын қорытынды шабандоздың қызметін атқардым. Кореядан 3 секундқа алға шығып, жеңімпаз атандық. Үздік үштікті жарыстың қожайындары түйіндеді. Жалпы елге еңбектің арқасында абыроймен оралдық.– Әңгімеңізге рақмет!

Жерлесіміз Нью-Делиде жеңімпаз атанды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Кәсіптің түр-түрі бар. Бірақ айналып келгенде сұлулық салоны, кандитерлік өнімдермен айналысатындар қатары көп. Тың кәсіп саусақпен санарлық. Өйткені барлығы біреу істегенді өндіріп әкету оңай деп есептейді. Мал шаруашылығына да бет бұрыс көп. Бұл істеуге жеңіл болып көрінеді. Ал Ұлан ерекше кәсіпті өрбітіп отыр. Оның қолынан шыққан дүниеге қызығушылық танытып жетерлік. Сонымен Ұланның алғашқы жасаған еңбегіне, күнделікті қанша тапсырыс қабылдайтынына тоқталып өтсек.&nbsp; &nbsp; &nbsp;&nbsp; – Ұлан, етікшілік – ата кәсіп деп жатады. Десек те аяқ киім тігудің өзіндік қиыны бар. Берекелі ісіңіз қалай бастау алды?– Бәрі карантин уақытында басталды. Жалпы әр бір кезең адамды бір іске бейімдеп алады. Карантин уақытында қимыл-қозғалыс азайды. Сабақ та бұрын-соңды болмаған онлайн форматқа көшті. Әке-шешеміздің де жұмысы тұралап қалды. Барлығымыз телефоннан әрі аса алмай қалдық. Анамның ине мен жіпке жақындығы бар. Қолы қалт етсе, құрақ көрпеше тігіп, тапсырыс қабылдайды. Содан анам мені де бейімдеуге көшті. Қазір ғаламтордың дамыған заманы. Шеберлік курстарды онлайн оқып, кәсіп бастауға болады. Инстаграмда «Алтын қол» деген парақша бар. Этнобрендке бейімдейді. Отбасымызбен ойласа келе онлайн курсын оқитын болдық. Курс тегін болмайтыны өзіңізге белгілі. 15 мың теңгемен сол курсты оқып, тоқыма тігуді үйрендік. Гүлнар Ақбұзауова ұстазымыздың күнделікті тапсырмасының көмегімен маман болып шықтық. Тоқыма тігемін деп шектеліп қалмау керек болды. Үйренгенімді пайдаға асыруым тиіс. Содан аяқкиім тігіп шығаруды қолға алдым. Алғашқы еңбегімді отбасым кәдеге асырып, бақылаудан өткізді (күліп).– Кәсіпке қандай технологияны қолданып отырсыз?– Нақты бір технологияны қолданып отырған жоқпын. Тоқыма бізі мен ирандық жіп – менің серігім. Егер кәсібім дамып, сұраныс артып жатса, жаңа технологиялар алып, шеберхана ашуды қолға аламын.– Бір тапсырысты қанша уақытта бітіресің?– Қолды енді жаттықтырып жүргенде 1 аяқкиімге 1 күнімді арнайтынмын. Қазір бұл іспен айналысып жүргеніме бір жылға жуықтап қалды. Сондықтан қазір уақытты текке жұмсамаймын. Бір күнде істейтін дүнием бір сағатқа алмасты. Егер тапсырыстың дизайны мен пішіні қиындау болса, 3-4 сағат уақытымды жұмсаймын.– Еңбегіңді қаншаға бағалайсың? &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp;&nbsp;– Бізде қолдан жасылған дүние қымбат тұрады деген ой қалыптасқан. Мен сол ойды түбегейлі өзгертуге тырысып жүрмін. Мысалы, үй жағдайында киетін аяқ-киімнің шикізатына 1700 теңге жұмсаймын. Қолдан жасалған өнім деп оның үстіне 5-6 мың теңге &nbsp;қоса алмаймын. Әрине, еңбекті де бағалаған жөн. Десек те халықтың ыңғайына қарағанымыз дұрыс. Менің қолымнан шыққан аяқ киімдердің қымбаты – 10 мың теңге болса, арзаны – 3 мың теңгені құрайды.– Құпия болмаса жас кәсіпкердің бір айдағы табысы қандай?– Құпия емес (күліп). Қазір істеп жатқан кәсібім ауқымды деп айта алмаймын. Белгілі бір шеберхана да жоқ. Қазір тек тапсырыс бойынша жұмыс істеудемін. Сондықтан шикізатты есепке алмағанда бір &nbsp;айдағы минималды табысым 70 мың теңге.– Қазақта «ерінбеген етікші болады» деген сөз бар. Бұған қарап етікшілік өнердің табандылықты талап ететінін байқаймыз. Дегенмен нарықтық заманда еңбектің жануы үшін қолдау да қажет сияқты. Мемлекеттен тарапынан көмек бар ма?– Әрине, дұрыс айтасыз. Екінің бірі бұл кәсіпті бейімдей алмайды. Бұл өте қиын кәсіп. Әзірге мемлекетке қол жайып отырғаным жоқ. Шама-шарқымша еңбектеніп жатырм. Бірақ мұны әрі қарай ілгерілеу үшін елден көмек қажет. “Атамекен” кәсіпкерлік палатасына кәсібімді ұсынып, қолдау алуға ұмытылып көремін.– Кәсібіңіз берекелі болсын!<figure class="image"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/ulan_2_302a13a6d8.jpg" alt="улан 2.jpg"></figure>

Қызылордалық Ұлан тапсырыс арқылы аяқ киім тігеді

Еркебұлан Мақсұтұлы: Халық денсаулығы басты назарда

Сыр елі – өнер ордасы

Сыр сүлейлерінің сөзінде салмақ бар

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Жыл сайын суға түсу маусымы кезеңінде су айдындарында, әсіресе Сырдария өзенінде азаматтардың әртүрлі себептермен суда қаза болу жағдайлары тіркеледі. Соңғы жылдардағы тіркелген жағдайларға зер салсақ, арты қайғылы оқиғамен аяқталғаны аз емес. Әсіресе сегіз адамның өмірін жалмаған тілсіз жаудың зардабынан 2017 жылғы оқиғаны айтпай кете алмаймыз. Дәл осы жылғы жазатайым оқиғадан қайтыс болғандардың екеуі – бала. 2018 жылы екі адам ажал құшса, оның біреуі – бала, 2019 жылы бір адам, 2020 жылы тағы да бір адам суға кеткен. Ал 2021 жылы тілсіз жау екі адамның өмірін жалмаған. Жазатайым оқиғаның құрбаны болып жатқандар да кездеседі. Қазір суға түсу маусымы басталды. Сондықтан тұрғындар суға түсуге рұқсат етілмеген аймаққа бармау, қауіпсіздік ережелерін үнемі назарда ұстауы тиіс. Осы ретте Жалағаш аудандық төтенше жағдайлар бөлімінің бас маманы, азаматтық қорғау капитаны Темірлан Тілеубергенмен аудан аумағындағы төтенше жағдайлардың алдын алу бағытында атқарылып жатқан жұмыстар туралы әңгімелестік.&nbsp;– Темірлан Бекзадаұлы, алдымен ауданда төтенше жағдайлардың алдын алу бағытында атқарылып жатқан жұмыстарға тоқталсаңыз…– Жалпы, Жалағаш ауданының төтенше жағдайлар бөлімі азаматтық қорғау саласындағы мемлекеттік саясатты, оның ішінде табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың алдын алу және жою, аудан аумағында азаматтық қорғанысты ұйымдастыру және өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етуді, төтенше жағдай аймағында халыққа көмек көрсетуді жүзеге асырады. Аудандық төтенше жағдайлар бөлімі жұмысының басты бағытының бірі – ауданда қандай болса да төтенше жағдайлардың алдын алу және болдырмау мақсатында профилактикалық іс-шаралар жұмысын жүргізу. Осыған байланысты жазғы демалыс кезеңінде балалар мен жасөспірімдердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша да жүйелі жұмыстар атқарылды. Осы жылдың мамыр айынан бастап аудан халқының қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында су айдындарына күнделікті сағат 15:00-ден 21:00-ге дейін кестеге сәйкес кезекшілік қойылды. Сонымен бірге суға түсу маусымында орын алатын оқыс оқиғалардың алдын алу бойынша кент орталығында орналасқан жабық бассейнге және білім бөліміне қарасты «Ақтерек» сауықтыру лагерінің суға түсу орындарын бақылау жұмыстары жүргізілді. Жергілікті полиция қызметінің қатысуымен де бірнеше рет түсіндірме жұмыстары жүргізілді.– Қазір суға түсу маусымы басталды. Осы тұста маман ретінде тұрғын-дарға қандай кеңес бересіз?– Қауіптің беті ары болсын дейміз. Алайда қауіпсіздік шараларын сақтау тек өз өмірімізді сақтаудың тетігі екенін түсінуіміз керек. Өйткені орын алған оқиғалардың барлығы қамсыздықтың салдарынан. Азаматтар мен жасөспірім балалар су айдындарының кез келген жерлеріне суға түсе береді, судағы қауіпсіздік ережелерін сақтамайды. Көп жағдайда жасөспірімдердің, балалардың үлкендердің қарауынсыз су айдындарының жағалауына баруы салдарынан оқыс оқиғалардың құрбаны болып жатады. Бұл ретте жазғы демалыс кезеңінде балалар мен жасөспірімдердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында жұмыстар жүргізілуде. Оқушылар жазғы демалысқа шығар алдында да мектеп директорларының бақылауымен суға түсу маусымындағы қауіпсіздік ережелерін сақтау, өз бетінше су айдындарына бармау секілді ескертпелердің жан-жақты түсіндірілуі де аса маңызды.&nbsp;– Аудан аумағында суға түсуге арналған орындар бар ма?– Айта кетейік, аудан аумағында ресми түрде белгіленген, рұқсат етілген суға шомылатын орындар жоқ. Белгіленген суға түсу орындарының болмауынан азаматтар¬дың суға түсу маусымында көп шомылатын орындары нақтыланып, бақылауға алынған. Көбіне тұрғындар Әйтек, Елтай, Ізбай каналы, Иіркөл, Асар-Төбе көлдері мен Сырдария өзеніне шомылады. Ол орындарда ересектермен қатар жасөспірімдер, балалар да бой көрсетеді. Өкініштісі, суға түсу ережелеріне салғырт қарайтындар суға түспес бұрын денені шынықтыру, қыздыру керек екенін естен шығарып жатады. Осының салдарынан аяқ-қол тамырларының тартылып қалуы жиі кездеседі. Сондықтан судағы апаттан қорғанудың ең сенімді жолы суда шомылу ережелері мен қауіпсіздік шараларын қатаң сақтау болып табылады.– Тілсіз жаудың бірі – өрт. Жаз мезгілінде де оның салдарынан төтенше жағдайлар көптеп орын алып жатады.Бұған дейін өрт салдарынан қанша төтенше жағдай тіркелді?&nbsp;– Жаз – өрт қаупінің күшейетін кезі. Тілсіз жаудың адам мен орын таңдамайтыны белгілі. Ата-бабаларымыз «жеті жұттың» біріне санаған өрт апатын шындығында тілсіз жау деуге тұрарлық. Күннің күрт ысуына байланысты табиғи өрттердің орын алу қауіпі де арта түседі. Аптап ыстық пен қуаңшылық кезеңінде ормандардағы өрт қауіпсіздігі ережелерін сақтаудың маңызы зор. Өрттің көбі орман қорына көршілес орналасқан шаруа қожалықтар және ауыл шаруашылығы ұйымдарына тиесілі шабындықтарда өсімдік қалдықтарын жағу салдарынан орын алып жатады. Сондай-ақ табиғат аясында демалушылар мен тұрғындардың өрт қауіпсіздігін сақтамауы да орны толмас оқиғаларға ұрындырады.Өрттің де, судың да артында адамның тағдыры тұр. &nbsp;Әсіресе жаз мезгілінде өрттің өршитіні бесенеден белгілі. Шөптердің жануына &nbsp;далада жатқан шыны, сынық әйнектердің қызуы, жол бойында автокөліктерден лақтырып кеткен өшірілмеген темекі тұқылдары, найзағай, шөп ору жұмыстарына қатысатын тракторлар мен агре-гаттардың жарамды шоқ өшіргішпен жабдықталмауы да себеп болуы ықтимал. Жалпы, өткен жылы тұрғын үйлерде 30, автокөліктерде 5, ормандар мен далаларда 7, нысандарда 1 өрт жағдайы тіркелді. Оның ішінде өрттен қаза тапқандар жоқ, жарақат алғандар – 4-еу. Ал биыл 5 айда ауданда 73 хабарлама тіркелсе, оның ішінде 28-і өрт оқиғасы, 25-і өртке жатпайтын жану оқиғасы, 1 жол-көлік оқиғасы, 19 басқа да төтенше жағдай тіркелді. Жыл басынан бері өрттен қаза тапқандар, жарақат алғандар жоқ.Жылу беру маусымы кезінде бөлім қызметкерлері аудандағы білім беру нысан¬дарында «Тұрмыстық өрттердің себебі мен өрт қауіпсіздік ережелері туралы», «Көмір¬қышқыл газынан сақтан», «Балаларды бақылаусыз қалдырма», «Тұрмыстағы өрт қауіпсіздігі» мен «Шырпы балаларға ойыншық емес» тақырыбында сабақ өткізді. Мұнан бөлек орман және дала өрттерінің алдын алу бағытында бірқатар жұмыс жүргізілді. &nbsp;– Сөз соңында тұрғындарға қандай кеңес бересіз?– Қарап отырсақ, атқарылып жатқан жұмыстарға қарамастан жыл сайын аудан аумағында орын алатын оқыс оқиғалар азаймай тұр. Қысқасы, қамсыздық қайғыға душар етпесін десек, жауапкершіліктің басым көпшілігін арқалаған ата-аналар да, тұрғындар да бұдан да сақ болуы керек, біз де оң нәтижеге жұмыс жасауды тоқтатпаймыз. Ал аудан тұрғындары үшін аудандық төтенше жағдайлар бөлімінің мамандары &nbsp;адам өмірінен артық құндылық жоқ екенін, сондықтан суға түскен кезде қарапайым ережелерді сақтау керектігін айтамыз. Сонда ғана тілсіз жаудың қауіп-қатерінен аман қалуға болады.

Темірлан Бекзадаұлы: Қауіпсіздік ережелері қаперде болсын

Қызылордалық жастар психологтың көмегіне жиі жүгінуде

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Елдегі жетіп жүрген жетістіктерін ескеріп, әдеби ортадағы орны қалыптасып келе жатқан жас дүлдүл, Сыр дарыны Бексұлтан Орынбасаровтан сұхбат алуды жөн көрдік.Бексұлтан Ақылбекұлы 2001 жылы Қызылорда обылысы Арал ауданында Шөмішкөл ауылында дүниеге келген.&nbsp;- Жұрт сізді айтыскер ақын ретінде таниды. Жалпы айтыс өнерінің қандай қиындақтары мен жүгі бар? Оның қоғамдағы рөлі туралы не айтасыз?- Жалпы айтыс өнерінің қиындықтары өте көп. Сахнаға шыққан кезде бір басыңда бірнеше жауапкершілік болады. Бірнеше өнердің басын қосып шығу керек. Мәселен халықпен жұмыс істеу, ақындығы бір төбе және сахна мәдениеті, одан қала берді тұшымды сөз, ұшқыр ой қажет. Оны суырып салып айтудың өз алдына қиындығы болады.&nbsp;Айтыстың қоғамдағы рөлі айқын. Хан мен қараны, халық пен биліктің арасын байланыстыратын алтын көпір. Халықтың сөзін билікке жеткізу, елдің ойын, ахуалын, мәселелердің шешімдерін тиісті орынға жеткізу. Бабадан келе жатқан асыл өнер болғаннан соң айтыстың орыны биікте. Тоқетерін айтқанда айтыс та журналистика секілді дүние ғой.- Соңғы буын айтыскер жастардың аға буыннан көтеретін тақырыптары мен ойлау жүйесі тұрғысынан айырмашылықтары бар ма?- Бар әрине! Бірақ, «алдыңғы арба қайда жүрсе, кейінгісі де сонда жүреді» деген. Үлкендердің көргенін, білгенін, түйген ойларын, даналық сөздерін, айтысудың тәсілдері сынды үйренетін нәрселері бар. Ал, енді ойлау жүйесіне келсек, жаһандануға, ақпараттың көптігіне байланысты, мүмкіндіктердің молдығына орай жастардың ойлау жүйесі артықтау болу керек деп есептеймін. Өйткені, оқуға, тануға қазір бар жағдай жасалынған. Тек жастар соның шырайын шығара пайдаланып, ізденіп, елдің алдына сауатты сараптап, алып шыға алуы шарт.- Тыңдармандарды қызықтыратын тағы бір нәрсе бар. Айтысқа шығып жүрген ақындардың суырыпсалмалығы қандай дәрежеде? «Көп жағдайда сахнада айтылатын сөздердің 80 пайызы жаттанды өлеңдер» деген пікірге не айтасыз?- Суырып-салмалық, айтыс – бұл құдайдың берген қасиеті өнері. Бір пайыз дарын берілсе адамға, қалған тоқсан да тоғыз пайызы еңбекпен келеді дейді. Сол секілді дайындық та қиын болса, соғыс та жеңіл болады дегендей, ақындардың көбісі дайындалып шығатыны рас. Себебі, дүйім ел көреді. Бірақ, суырып-салмалық міндетті түрде керек. Өне бойында ондай өнері жоқ адам айтысқа шықпайды деп ойлаймын. Дайындық керек-ақ, әйткенмен, бүгінде аяқ асты қойылған сұраққа, табан астынан тапқырлық танытуға, суырып-салып жауап бергендерге ерекше ден қойылып жатыр.Оған дәлел де бар. Бұрындары қарсыласты алдын-ала жұптайтын болса, қазір қоржынан жеребе таңдап, халықтың куә болуымен жұптайды. Сондықтан «жаттанды айтыс өтеді» деген қисынға келе қоймайды.&nbsp;- Ақпаратты қайдан аласыз? Газет оқисыз ба, теледидар көресіз бе әлде…- Өзім газеттердің тұрақты оқырманымын. Облыстағы белгілі басылымдарды қарап, сенімді ақпарат көздеріне шолу жасап жүремін. Әлеуметтік желіден бөлек, теледидар, жаңалықтар қарап, қоғамдағы маңызды мәселелерді ой елегінен өткізіп жүргенді жөн санаймын.Әдеби әрі көркем тіл қалыптастыру үшін ақылына ақы сұрамайтын кітаптары да оқып тұрған абзал. Дәстүрлі басылымдардан бөлек, жыр-жинақтар, терме кітаптары, сөздік қорды байытатын туындыларды жата жастанып оқимын. Себебі, әрбір алған білімнің нәрі жүректі сусындатып, ел алдына шыққан сәтте де керек болады.- Ақыл – жастан. «Қазақстандағы айтыстың дамуы тұралап қалды. Баяғы бір соқпақ» деген пікірлер айтылып жүр. Оның одан әрмен дамуы үшін не керек?- «Айтыс тұралап қалды» деген пікірге келісе қоймаймын. Себебі қазір айтыс ұлттық өнер, руханият дегенде алдыңғы орында, төрде тұрады. Жалпы айтысты өткен ғасырдың сексенінші жылдарына дейін тұралады деп айтсақ болады. Одан соң, Темірше Сарыбаев, Мырзабек Дүйсенов, Жүрсін Ерман ағаларымыздың арқасында аманат өнер халықпен қайта қауышты. Өзінің көрерменін тапты. Содан бері қарай айтыс елмен етене жақын. Тіпті, биліктің де, партиялардың да бабадан қалған бегзат өнерге деген ықыласы ыстық екенін көріп, біліп келеміз. Айтыс өз жанашырлары бар кезде тұраламай, даму даңғылында бола берері хақ.- Өзіңізді жазба ақыны ретінде сынап көрдіңіз бе?- Иә, мен өзімді қауырсын қаламды серік етіп, жазба ақын ретінде де сынап көргенмін. Өнердегі, айтыстағы әдепкі жолымды жазба ақындықтан, поэзиядан бастадым десем де болады. Қазіргі таңда жазба поэзияның жілігін шағып, майын іштім деп айтпай-ақ қояйын, бірақ, жазба әдебиетпен және оның өкілдерімен де тұрақты байланыстамын. Сөз патшасы болған өнерге өзім бір табан жақынмын. Қазақтың қара өлеңіне қалам сілтеп тұрамын. Поэзиядан бүгіндері тысқары қалған жоқпын.&nbsp;«Екі қазақтың бірі сазгер не әнші не ақын! Тек кейін олар сонысын ұмытып кеткен» деген пайым оқығанмын. Біздің жай да соған келіп тұрған секілді.– Сіздер кейде айтыста әзілдесіп отырып біраз жерге барып қаласыздар. Айтыс сахнаның арғы жағында жалғасып, бір-бірлеріңізге өкпе айтасыздар ма?- Мұхтар Әуезовтің «Айтыс ол – театр» деген сөзі бар. Соған сүйенсек біз қағытпа қалжыңмен, шымшыма сөзбен, бұралқы әзілмен сахнада түйреп отыратынымыз бар. Бірақ, оған ешкім ренжімейді деп есептеймін. Жалпы менің жеке басымда мұндай келеңіздіктер кездеспепті. Айтыс аламанына шыққан соң ақындар арасында араздық пен алауыздық болмайды. Ащы шындық пен салмақты сөзді көтере біліп, тапқырлықпен жауап беру айтыстың негізі өзегі, айтыскердің таланты. Сондықтан әзіл мен қағыпта айтыс сахнасының сәні болып жүре берері анық.– Ақындардың ішінде кімнен ығасыз? Қапы қалам-ау деп қауіптенетін қарсыласыңыз бар ма?- Аламан айтыскерлердің ішінде өзім сескенетін, жасқанып қалған ақын жоқ екен. Қасиетті өнердің қастерлі жолында жүргеннен соң, айтыс сахнасына шыққанан кейін атақты не атақсыз ақын болса да одан ығып, сескенудің қажеті жоқ сияқты. Шегерткеден қорықсаң егін екпе дегендей сахнадағы айтыскердің бәрін бірдей көремін. Тек оның білімділігі, айтысу тәсілі рөл ойнап басым түсуі мүмкін.&nbsp;- Қазір иегіне екі-үш тал сақал өсірген жап-жас жігіттерді жиі көресің. Сақал қойғаннан кейін оны бет-пішіміне сай, жарасымды етіп жүру керек деп ойлаймын. Соған қарағанда жастар иманды және өнерді сақалмен өлшейтін сияқты. Қалай ойлайсыз?- Менің ойымша өнер де, иман да сақал қоюмен өлшенбейді. Менің жалпы ойым, әкесінің көзі тірі тұрғанда, атасына жағаласып, жап жас болса да сақал қойғанды дұрыс деп санамаймын. Біздің қазақ елінің ғұрпында сақал қоятын болса, ауыл-елдің, шаңырақтың ақсақалдарына рұқсат сұрап, баталасып барып, өсіретін болған екен. Менің тәрбием бойынша ел ағасы болмайынша сақал қою жөн деп есептемеймін.&nbsp; Негізі шариғат бойынша сүннет екені рас. Дегенмен өз пікірім осындай. Жастар қазір көп қояды. Оған себеп түрлі ағымдар, сондағы адамдарға сақалды еліктеп қойып жатады. Өнер саласында да біршама танымал адамдар сақал қоятын болса, оның ұстанымы қандай болса да еліктеп өсіріп алатын жастар бар. Оны өз замандас қатарларымның арасынан да көремін. Олар бірақ, сән үшін қояды. Мен сонда да қолдамаймын.- Әсерлі әңгімеңізге рақмет, жеңісті күндеріңіз көп болсын!&nbsp;

Бексұлтан Орынбасар: Аймақ айтысында жаңа буын қалыптасып келеді

Сырбойылық әнші Ақжайықты әнге бөледі

Рая Жөнейтова: Ауыл халқының отбасы тұрақтылығын сақтау ісіне еңбектеніп келеміз

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Ұлт болашағы үшін ең нәзік, ең жауапты сала – білім мен ғылым. Ахметше айтсақ, «Осы замандағы жан таңырқарлық нәрсенің бәрі де ғылыммен табылған. Адам баласын көкте құстай ұшқызған, суда балықтай жүздірген – ғылым.Дүниенің бір шеті мен екінші шетіне шапшаң хабар алғызып тұрған – ғылым, от арба, от кемелерді жүргізген – ғылым». Қазақ даласы талантқа кенде емес. Туған жерден түлеп ұшқан білім жолын қуған азаматтар қаншама. Самал Дәрібайұлы – әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің доценті, филология ғылымдарының кандидаты. Қазалының ғана емес, қазақтың дарынды перзентімен сұқббаттасудың сәті түскен еді.– Балалық шағыңыз туралы айтып өтсеңіз... Өнерге баулыған кім?– Осы қасиетті топырақта, нақтырақ айтар болсам, Жанқожа батыр атындағы ауылда дүниеге келдім. Бал дәурен балалық шағым да осында өтті. 1988 жылы ауылдағы №94 орта мектепті тәмамдадым. Кім-кімге де өзінің туған жері, өскен ортасы ерекше ыстық қой. Мен де сол күндерді сағынышпен еске аламын. Дүниеге әкеліп, тәрбиелеп өсірген ата-анамның да мәңгілік мекені осы топырақта. Менің өмірімдегі ең аяулы жанның бірі – алғаш қолыма қалам ұстатып, әріп танытқан Күләнда ұстазым біраз уақыт бұрын дүниеден озды. Жалпы, адамның қалыптасуына, дүниетанымына өскен ортасы, білім алған мектебі үлкен ықпал етіп, бағыт-бағдар береді. Қай жерде жүрсем де Әзілхан, Жаңабай, Шүйіншәлі, Нұрбай және Ұлмекен, Гүлшат, Айзада есімді ұстаздардың, әдебиет әлемінің есігін ашып берген Несібелі, Жолдас сынды мұғалімдердің жарқын бейнелері жүрегімде. Өкініштісі, бұл ұстаздарымыз қазір жарық дүниеде жоқ. Өмірде кездейсоқ ешнәрсе болмайды, қазіргі азды-көпті жеткен жетістігіміз алдымен Алланың, ата-анамның және осы ұстаздарымның еңбегі екенін ешқашан естен шығарған емеспін. Ауыл тәрбиенің тал бесігі ғой. Халықтық педагогиканың небір ғажап үлгісін кешегі ауылдағы қазыналы қарттардың сөзінен, апа-әжелеріміздің өнегесінен де алдық. Бұл – ауылда күні бүгінге дейін жалғасын тауып келе жатқан дала академиясының асыл арнасы.Мектеп бітіргеннен кейін қазіргі әл-Фараби (бұрынғы С.Киров) атындағы Қазақ ұлттық университетінің филология факультетіне оқуға түстім. Сөз өнеріне, әдебиет әлеміне деген қызығушылығымды оятқан ұстаздарымды жоғарыда атадым. 10-сынып оқып жүргенде қазақ тілі мен әдебиетінен ең алғаш рет өткізілген Республикалық олимпиадаға қатысып, жүлдегер болуым да болашақ осы мамандықтың қыр-сырына терең үңілсем деген арманға жетелеген болуы керек.– «Ұлттық мектепті» қайта жаңғырту мүмкін бе? Ұлттық мектептің қазіргі білім ошақтарынан ерекшелігі неде?– Бұл сұрағыңызға бір-екі ауыз пікірмен жауап беру қиын. Кезінде Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынов, М.Дулатов, Ж.Аймауытов, М.Жұмабаев сынды алаш арыстары қазақ баласы елін сүйетін, мемлекетшіл тұлға ретінде қалыптасуы үшін оқу-ағарту жүйесі үдерісінің дұрыс жолға қойылуына ерекше мән берді. Себебі кез-келген елдің болашағы тек оқыған, білімді ұрпақпен ғана баянды. Қазақ зиялылары осы ретте өзінің ұлттық құндылықтарын, тілін, дәстүрін сақтап, білім мен техниканы дамытып отырған елдердің іс-тәжірибесін зерттегені, үлгі қылып алар тұстарын ой елегінен өткізгені белгілі. Яғни ұлттық мектеп деген ұғым тек тілдік фактормен ғана өлшенбейді. Болашақ мектеп бітіруші түлектің кәсіби маман ғана емес, жақсы адам болып қалыптасуы аса маңызды. Білім мен біліктің парқы бар. Ұлы ұстаз әл-Фараби «Тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың қас жауы» деп бекер айтпаса керек. Қазіргі қоғамда болып жатқан кейбір келеңсіз жайттар адамдардың білімсіздігінен болып жатқан жоқ. Сондықтан, ұлттық мектепте ғасырлардан жалғасып келе ата-бабаларымыздың аманатына, өмірлік ұстанымдарына ерекше мән беріледі. Мысалы, 1993 жылы көрнекті ұстаз-ғалым Алма Қыраубаевның «Сенім» бағдарламасы негізінде ашылған мектептегі іс-тәжірибелер осы сөзімізге толық дәлел болады. Бұл мектепте мемлекеттік стандарт бойынша бекітілген пәндерден бөлек «Ислам мәдениеті», «Ежелгі дәуір әдебиеті», «Қыз әдебі» сияқты сабақтар өтетін. Оқушылар үзіліске күйдің немесе әннің сазымен шығатын. Әннің (күйдің) тарихы, авторы туралы деректер қабырғаларға ілініп, оқушылардың танысуына мүмкіндік жасалынатын. Яғни, үзілістің өзі ұлттық құндылықтарды білуге бағытталды. Бұдан басқа «Лездеме тақта», «Хат» т.б. көптеген тәжірибелер болды. Бұл мектеп өкінішке қарай қазір жоқ, бірақ іс-тәжірибесін дамытып отырған білім ошақтары бар.– Тәуелсіздік жылдары елде қиындық көп болды. Мемлекет боп қалыптасу барысында түрлі салада дағдарыстар жүріп жатты. Ағартушылық, педагогика саласында қандай қиыншылықтар болды?– Иә, тәуелсіздікті алған алғашқы жылдары еліміздегі қай салаға да оңай болған жоқ. Қиындықтар болды. Бұл оқу-ағарту саласын да айналып өтпегені белгілі. Сол қиын-қыстау шақта отбасын асырау үшін адамдардың көпшілігі мамандықтарын тастап кетуге де мәжбүр болды. Бірақ, өз ісіне жан-дүниесімен берілгендер қиындыққа шыдап, тіпті айлап, жылдап жалақы алмай да қызметтерін адал атқарды. Бұл ұстаздар қауымына да қатысты. Әрине, айтуға ғана оңай. Тақтаға жазатын бордың өзін оңайлықпен таба алмай қиналған мұғалім, мектепке баратын баласына кітап-дәптер таппай қиналған ата-ана – осыдан жиырма бес-отыз жыл бұрын көз алдымыздан өткен көріністер. Сондықтан, дәл осындай күрделі, сыналар шақта жасымай еліміздің нығайып, тәуелсіздігіміздің тұғырлы болуына аянбай еңбек еткен жандарды бүгінгі күннің қаһармандары дер едім. – Тәуелсіз ел атанғанымызға отыз жылдан асып барады. Ұлт ретінде неден ұттық, неден ұтылдық?– Жеткен жетістігіміз де, игере алмай жатқан тұстарымыз да жетерлік. Ұтқанымыз бен ұтылғанымыз бар. Мұның бәрі көз алдымызда өтіп жатыр. Мемлекеттің мықты болуына әр адам мүдделі. Қазіргі жастар – тәуелсіздік алған жылдары дүниеге келген азаматтар. Олардың білімге деген ынтасы қуантады. Соңғы жылдары жастардың техникалық ғылымдарға деген қызығушылығы артып келеді. Бұл – құптарлық дүние. Бізге болашақ жаңа заман технологияларын меңгерген мамандар керек. Яғни, өзіміз бір дүниені ойлап тауып, өндіріске кіргізсек және оны тұтынсақ қана толыққанды дамуға жол ашылады. Мен гуманитарлық саланың маманы болсам да, осы мәселеге назар аударамын. Себебі, біздің бай тарихымызды, әдебиетіміз бен мәдениетемізді әлем танып, санасу үшін экономикамыз қуатты, технократтық бағытымыз айқын болуы керек. Әлемдік нарықта жетекші орынға ие болып отырған корей, жапон техникасын қазір бәріміз күнделікті тұтынатынымыз жасырын емес. Олар өздерінің ұлттық руханиятына сызат түсірген жоқ, қайта жандандырып, жаңа сапаға көтеріп отыр. Бұл мысал, бірақ ол бізге арман болып қалмауы керек.– Қазір отбасы институтының қадірі кетіп, құндылық ауысуда. Ажырасу, балалардағы суицид, отбасыда жасалатын қылмыс та көп. Сарапшылар болашақта адамдар балалы болудан бас тартып, тек өздері үшін өмір сүретін болады дейді. Отбасы құндылығын қалай сақтаймыз?– Рас, саяси-қоғамдық, отбасылық институттардың қазақ тарихында қандай маңызды рөлге ие болғандығын білеміз. Билер, батырлар, жыраулар институтын айтпағанда, әжелер, жеңгелер институтының өзі тәрбиенің өзегі, құт берекені сақтаған қасиеттің бұлағы еді. Қазір олар түрлі факторлардың әсерімен өз қызметін тоқтатты немесе әлсіреді. Осы бірнеше іргелі институттың берген тәрбиесін, дәстүрін, өнегесін беру, оның функцияларды жүзеге асыру өкінішке қарай бүгінде ата-ананың, тіпті көп жағдайда тек мұғалімнің ғана жауапкершілігінде қалып қойды.Қойып отырған сұрағыңыздағы жағдайлар қайталанбас үшін тұтас қоғамның жауапкершілігі керек. Өз-өзіне қол жұмсау, ажырасу – бүгінгі қоғамдағы жанды ауыртып, өзекті өртейтін дүние. Бұрын анда-санда ел ішінде бұндай жағдайларды естігенімізбен, қазақ қоғамы бұған дейін мұндай мәселелермен бетпе-бет келмеген. Әсіресе, соңғы жылдары шаңырақ құрған жастардың ажырасуы жиілеп кетті. Тәрбиенің темірқазығы болып отырған ауылдарда да байқала бастады. Бұл жағдайлар неге белең алып бара жатыр? Тек қана материалдық қиындықтардан, жетіспеушіліктен бе, әлде басқа да себептері бар ма? «Отан отбасынан басталады» дегендей, егер отбасының шаңырағы шайқалса, бұл тек тәрбие институтының ғана емес, тұтас мемлекеттік деңгейдегі күрделі мәселенің біріне айналмақ. Ол үшін осы бағыттағы құзырлы мекемелердің сараптамалық зерттеулері, ұсыныстары керек-ақ…– Әдемі әңгімеңіз үшін рақмет!&nbsp;

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Сұхбат