<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz</a> «Айжан Маратқызы – деген педиатр. Балаға мұндай махаббатпен қарайтын дәрігер аз шығар». Whatsapp желісіндегі статуста дәрігер мен баланың фотосына осылай жазылыпты. Бұл – пациенттің дәрігерге деген ризашылығы екенін бірден аңғардық.Сырттай біздің де кәсіби біліктілігімен қоса шын ниетімен бала саулығы үшін күресетін педиатрға деген құрметіміз артты. Сондықтан медицина қызметкерлерінің күніне орай тұрғындардың ризашылығына бөленген қаладағы №1 емхананың балалар дәрігерімен байланысып, аз-кем сұхбат құрдық.– Қазір туабітті жүрек, жүйке жүйесінің ауруы бар балалар көбейді. Кейбір сәбилер үшін анасының құрсағына біткен сәттен бастап өмірге келгенше күрес басталады. Бұған не себеп болуы мүмкін? Әсіресе дүниеге келмеген балада даун, аутизм секілді сырқат болмаса екен деген қорқыныш басым…<blockquote>&nbsp;– Иә, әр сәбидің аман-есен, дені сау болып өмірге келуі өте маңызды. Бірақ іштегі баланың дамуына ананың психологиялық жағдайы, өзөзіне күтіммен қарауы ерекше әсер етеді. Менің ойымша, қыз баланың жасөспірім кезінен-ақ дұрыс тамақтануына, ауыр көтермеуіне, жылы жүруіне, қандай жұмыс істейтініне назар аудару қажет.Даун синдромы бұл – генетикалық ауытқу. 46 хромосомa орнынa 47 хромосомaның қaлыптaсуы себебінен Дaун синдромы пайда болады. Синдромның дамуына ата-ананың жасы әсер етіп, көбіне 35-тен асқан адамдардың балаларында кездесетін. Ал қазір жас атааналардың балаларында да синдром белгілері байқалады. Сонымен қатар бұған инфекциялық аурулар әсер етуі мүмкін.Ал аутизм – баланың дамуындағы, ми жүйесіндегі ауытқушылықтың бір түрі. Оның дамуына қазіргі уақытта телефонға тәуелділік әсер етуде. Балаларымен сөйлеспейтін, ойын тыңдамайтын, жыламай отыруы үшін қолына телефон ұстата салатын ата-аналар бар. Бірақ бұл жағдай бала психологиясының бұзылуына алып келеді. Аутизм – әлем бойынша әлі толық зерттелмеген ауру. Аутист жандар өзгерісті қаламайды, көбіне өзімен өзі қалып, ұзақ уақыт бойы бір нәрсемен айналысуы мүмкін. Олардың ерекшелігі – кейде атын атап шақырсаң елең қылмайды, көзге тіке қарамайды, түрлі жағдайларға реакция танытпайды.</blockquote>– Дәрігерлер УЗИ аппаратымен тексеру арқылы жүкті әйелге «балаңыз ауру болып өмірге келуі мүмкін» деген болжам жасайды. Кейіннен сәбидің дені сау болып өмірге келгенін естиміз. Мұндай құрылғылар қаншалықты сенімді?<blockquote>– Жүктілік кезінде жоспар бойынша әйел скринингтен өтіп тұрады. Бұл уақытта анализ тапсырудың да өз ережелері бар. Кейде анализді дұрыс тапсырмаудың салдарынан да қате ақпарат берілуі мүмкін. Ал өте сирек жағдайда УЗИ аппараты да қателеседі. Бұл кезде дәрігерлер жүктілікті үзу туралы шешімді бірден ұсынбайды. Қайта-қайта тексеріп, содан кейін ғана қорытынды жасайды.</blockquote>– Байқауымызша, балалар массажисіне сұраныс артты. Бұрын мұндай мамандардың орнын бірнеше бала өсірген аналар басып, бала күтіміне көмектесетін. Барлық бала арнайы массаж қабылдауы керек пе?<blockquote>– Массаж тек дәрігердің тағайындауымен ғана жасалады. Жалпы профилактикалық массаж әр балаға пайдалы. Сәбидің бұлшықетін, буындары мен сүйектерін нығайтады, моториканы дамытады, иммундық жүйеге оң әсер етіп, жүйкені тыныштандырады. Массаж сондай-ақ баланың сөйлеу, ойлау және қиялын дамытуына да пайдалы. Бірақ оның өзі кейде қарсы көрсетілім береді, сондықтан оны дәрігердің тағайындауымен жасаған жөн.</blockquote>– Балалар семіздігі белең алып тұр. Нутрициологтар иогурт, жарма ботқасын балаларға бермеу керек дейді. Балалардың тамақтану рационы туралы айтыңызшы… Семіздіктің қандай зияны бар?<blockquote>– Дұрыс тамақтанбау салдарынан балаларда жасырын түрдегі анемия, ағзадағы минералды заттардың төмендігі кездеседі. Соның әсерінен тамаққа деген тәбеті де өзгереді. Чипсы, кириешки секілді ащы өнімдерді, газды сусындарды ғана ішіп-жегісі келеді. Бірақ бұлай фастуфуд, жартылай фабрикалық өнімдерді тұтыну жалғаса берсе, семіздіктен бөлек созылмалы ауруларға әкеледі. Сонымен қатар, балаларда қимыл-қозғалыс аз, қадағаламасаң бір орында телефонға қарап отыра беретіні рас. Мұндайда бүлдіршіндердің көзінің көруі нашарлап, омыртқасы қисаюы мүмкін.</blockquote>– Біз көбіне дерттің шығу себебімен емес, салдарымен күресеміз. Бала ментальді және физикалық тұрғыда сау болуы үшін аналар ең алдымен нені ескеруі керек?<blockquote>Бала сау болсын десек, ең бірінші ата-ана өз денсаулықтарына мән берсе, ал аяғы ауыр әйелдер темірге, ақуызға бай табиғи өнімдерді тұтынса деймін. Сондай-ақ, үнемі жақсы көңілкүйде жүруі маңызды.</blockquote>– Сұхбат үшін рақмет!&nbsp;Әңгімелескен Айдана ЖҰМАДИНОВА Фото: emmaclinic.ru

«Бала сау болсын десек, ата-ана өз денсаулығына мән беруі керек» – қызылордалық дәрігер Айжан Қайранбаева 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Тағы бір оқу жылы аяқталып, жас түлектер енді бірер күннен кейін білім алған мектептерімен қоштасып, үлкен өмірге қанат қағады. Қолдарына орта білімі туралы аттестат алатын түлектердің алдында мамандық таңдау мақсаты тұр. Мектеп бітірушілердің алды мемлекеттік грантпен оқуға түсу үшін бірінші сынақтарын – Ұлттық Бірыңғай тест тапсырып та үлгерді. Сан тарапқа тарайтын түлектер мамандық таңдауда қателеспеуі керек. Ең бастысы жүрек қалауымен таңдаған мамандығына деген сүйіспеншілігі болуы маңызды. Мектеп бітірушілерге бағыт-бағдар беру мақсатында түрлі мамандық иелерімен сұхбат құруды жөн көрдік. Бүгінгі кейіпкеріміз – медицина мамандығы бойынша Астана медицина университетінде білім алып жатқан сырдариялық жас Інжу Қайыржанқызы. Болашақ дәрігер медицина мамандығы туралы тілші сұрақтарына жауап берді.– Інжу Қайыржанқызы, қиын да жауапты мамандық дәрігер болу көп адамға бұйыра бермейтіні анық. Ақ халатты абзал жан атануды армандайтын жастар баршылық. Сол жастың қатарында өзің де болдың. Медицина мамандығына оқуға түстің, арманыңа бір табан жақындап келесің. Дәрігер мамандығына оқуға түсу үшін жас түлектерге қандай бағыт-бағдар берер едің?– Жас түлектер мамандық таңдау алдында тұр. Бұл жауапты кезең бәріміздің басымыздан өтті. Сондықтан мектеп бітірушілер ең алдымен таңдайтын мамандығына байланысты пәндерге көңіл аудару керек. Яғни, медицинада биология және химия пәндерін бүге-шүгесіне дейін оқып, дайындалса, міндетті түрде тиісті балын алады. Медицина мамандығын таңдамас бұрын ең алдымен өзіңе сұрақ қоюың керек: “Мен бұл мамандыққа өз қалауыммен түскім келеді ме? Мен не үшін дәрігер болғым келеді” деген сұраққа жауап берсең ғана медицинаға құжат тапсыруға болады. Өйткені дәрігер болу оңай емес. Университет қабырғасында жүргенде бос жүру, емтихандардан оңай өтіп кету деген болмайды. Аса жауапты да қиын мамандықты меңгеру үшін өмір бойы оқып, талмай еңбек етіп, өзіңе үлкен жауапкершілікті алатыныңды түсінуің қажет. Дәрігер болу үшін ең алдымен осы мамандыққа деген үлкен сүйіспеншілік керек. Мамандықты шын жүрегіңмен қалау арқылы барлық қиыншылықтан сынбай өтетін боласың.&nbsp;– Өзің білім алып жатқан оқу орның туралы айтып берсең? Қандай мамандықтарға даярлайды, оқу орнының өзгелерден ерекшелігі бар ма?– №35 И.Тоқтыбаев атындағы мектеп-лицейді 2021 жылы бітіріп, Астана медицина университетіне оқуға түстім. Бұл оқу орны талай жас түлектің арманы екеніне күмәнім жоқ. Біздің университетте медицина бағыты бойынша барлық мамандыққа оқытады. Сонымен қатар фармация, қоғамдық денсаулық сақтау, мейірбеке ісі және тағы да басқа барлық медицинаға қатысты мамандықтар бар.&nbsp;Ең басты ерекшелікті айтсам, жоғарғы оқу орнының елордада – Астана қаласында орналасуы. Оқу орны&nbsp;еліміздің 30 үздік университеттің қатарына кіреді. Сонымен қатар студентке&nbsp; халықаралық алмасу бағдарламалары &nbsp;қарастырылған. Яғни шет елге шығып оқып келуге болады. Халықаралық ынтымақтастық аясында Астана медицина университеті АҚШ, Жапония, Еуропа және Ресейдің оқу орындарымен серіктестік туралы келісімдер жасаған.&nbsp;– Болашақ дәрігер ретінде медицинаның қай саласын таңдайсың? Мықты маман болғаныңда медицинаға қандай жаңалық әкелер едің?– Қазір елімізде ең көп таралған қауіпті дерт – қатерлі ісік. Бұл дерт кішіні де, үлкенді де құрығына іліндіруде. Онымен күресті дүниежүзі жүргізгенімен, нақты емі табылмай келеді. Сондықтан болашақ дәрігер ретінде осы саланың маманы, онколог болғым келеді. Медицина саласының ең маңызды, әрі қиын саласының бірі деп ойлаймын. Онкология терең ғылыми білімге, аналитикалық дағдыларға және науқастарға жанашырлықпен қарау секілді қасиеттерді біріктіреді. Арманым мықты маман ретінде қатерлі ісікпен күресуге үлес қосу және адамдарға өмір сүру сапасын жақсартуға көмектесу. Сонымен қатар ең қиын сәттерде оларға қолдау көрсетіп, ауруды жеңе алатына сендіргім келеді. Мақсатым – осы ауруды емдеу және алдын алудың инновациялық әдістерімен жұмыс жасау.&nbsp;Медицинаға енгізетін жаңалыққа келетін болсам, ең алдымен онкологиямен ауыратын адамға ерте диагноз қоюды қарастырар едім. Көбіне онко ауруды, ауруға шалдығып асқынып, 3-4 дәрежеге кетіп қалғанда біліп жатады. Сол себепті емі көп күш, қаражат, уақытты талап етеді. Ал бұл қаншама төзімді қажет етеді. Барлық адамның ерік-жігері ауруды жеңуге жете бермейді. Сондықтан келешекте жасанды интеллект арқылы немесе медициналық анализдер арқылы аурудың алғышарттары енді пайда бола бастаған кезде анықтап, диагноз қоюды медицинаның жетістігі немесе жаңалығы деп білемін.– Елімізде соңғы жылдары тарап жатқан басқа да дерт түрлерін жеңудің жолы қандай деп ойлайсың, мүмкін жаңа технологиялар енгізу керек пе, әлде адамдардың саламатты өмір салтын ұстануы әсер етеді ме?– Заманауи ауруларды жеңу кешенді тәсілді қажет етеді деп есептеймін. Бір жағынан, геномдық реттілік пен телемедицинаны қоса алғанда, диагностика мен емдеудің озық әдістері сияқты жаңа технологияларды енгізудің тиімділігі зор. Зерттеулер көрсеткендей, қандай да бір дендеген ауруды жеңуде әлеуметтік және экономикалық жағдайды ескеру өте маңызды. Мысалы, халықтың барлық топтары, соның ішінде табысы аз топтар үшін медициналық көмекке қолжетімділік маңызды рөл атқарады. Ақпараттық технологиялар дамыған заманда адамдар өз бетінше ізденіп білім деңгейін көтеріп, ауру туралы ақпарат алуы да көп нәрсенің алдын алады. Сондай-ақ адамдардың өмір сүру жағдайы да баса назар аударатын мәселе.Медицинаға оқып жатқан болашақ маман ретінде ұғынғаным – жаңа технология, диагностика және емдеу әдістері, вакцина және т.б. аурумен күресудің тиімділігін айтарлықтай арттырады. Сондықтан денсаулық сақтау саласында ғылыми зерттеулер мен инновацияларды қолдау басымдыққа ие факторлар.– Өзің дәрігердің бойындағы қандай қасиеттерге қызыға қарайсың? Білікті дәрігер болу үшін білім алу ғана жеткілікті деп ойлайсың ба?– Жаңа ғасырдың жастарына үлкен мүмкіндіктер берілуде. Білімді адам, алдына мақсат қойған жастар міндетті түрде медицина мамандығына оқи алады. Осы күні медицина саласында қызыға қарайтын жаңа тың тәсілдер пайда болуда. Ең алдымен дәрігер болу үшін адамда үлкен жүрек болу керек. Жүрегі таза, мейірімді адам дәрігер болады. Науқасты емдейтін де дәрігердің жылы алақаны мен мейірімді жүзі, сөзі. Бала кезімнен ақ халат киген дәрігерлердің осындай жақсы қасиеттерін көріп өстім. Адамның сеніміне ие болу үшін өзіңнің бойыңнан да жақсы қасиеттер табылуы керек. Ал терең білім мен тәжірибе сөз жоқ жаны дерттен құлазыған адамға жаңа өмір сыйлайды. Әдетте дәрігер қателеспеуі керек дейді. Иә, дәрігер қателігі адам өмірін қияды. Сондықтан болашақ дәрігер ретінде адамдарға өмір сыйлағым келеді.&nbsp;– Дәстүрлі сұрақ – туып-өскен ортаң, ардақты ұстаздарың, отбасың туралы айтсаң?&nbsp;– Әркімге "Туып-өскен жері Мысыр шаһары" демекші, қайда жүрсем де туған жерден асқан ыстық мекен жоқ. Мен үшін туған жеріме тең келетін жер жоқ. Қасиетті Тереңөзек топырағынан нәр алып, №35 Иса Тоқтыбаев атындағы мектеп-лицейде білім алдым. Сынып жетекшіміз Парасат Айтанованың оқушысы болғаныма қуанамын. Себебі ұстазымыздың арқасында біз тәртіпсіз білімнің түкке тұрмайтынын түсіндік. Әрдайым бізге тәртіпті болуды үйретіп, бізге шын жанашыр болды. Мейірімді, нағыз өз ісінің маманы. Алтын ұя мектебімнің барлық ұстаздары ардақты, барлығы жүрегімде ерекше орын алады. Әрбірінің берген өнеге-тәрбиесі, білімі барлығы есімде.&nbsp;Дәрігер мамандығына оқуға түсуіме бірден бір септігін тигізіп, бір жылдан астам уақыт бойы ҰБТ-ға дайындаған Үміт Жағыппарқызының еңбегіне құрметпен қараймын. Үміт Жағыппарқызы өте білімді, түсінігі мол, білікті мұғалімдердің бірі. Барлық ұстаздарға айтар алғысым мол.Отбасым туралы да мақтанышпен айта аламын. Әрдайым қасымнан табылып, мектепте өткен барлық іс-шараға мені қолдауға келетін, әрбір ісімде ақ батасын беріп, қолдап жүретін ардақты Жаныкүл әжем бар. Әжем маған әрдайым ненің бұрыс, ненің дұрыс екенін айтып отыратын. Әкем Қайыржан мен анам Маринаның тұңғышымын. Олар қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқтырмай өсірді. Сонымен қатар менің Жанат тәтем бар. Ол кісінің менің тәрбиемде алатын орны бөлек.&nbsp;– Мектепте белсенді оқушы болдың, жоғарғы оқу орныңда да белсендісің ба? Жалпы қоғамдық жұмыстың ортасынан табылуға уақыт табылады ма?– Оқу мен қоғамдық жұмысты ұштастыруға қай кезде де үлгіруге болады. Мақсатым – медициналық білім алу және өзімнің көмегімді қажет еткендерден аямау. Белсенді студент ретінде университеттің Студенттер кеңесінің мүшесімін. QAZMED – медицинаның еріктілер ұйымына 2 курста іріктеуден өтіп, сонда өтетін іс-шараларға қатысамын. Хоспистагы наукас қарт адамдарға барып көмектесеміз. Балалар үйіне барамыз, халықтың медициналық сауатын ашамыз. Осы өткен 3 жылдың ішінде жақсы білім алып, еліміздің медицина саласына өзімнің үлесімді қосатын дәрігер болу үшін аянбаймын.– Сұхбататыңа рақмет! Жастар осы сұхбат арқылы біраз мәлімет алды деп ойлаймын.Сұхбаттасқан Бибісара ЖАНӘЛІ

Інжу Қайыржанқызы: Дәрігер болу арманым

Қызылорда: Қант диабетін емдеуге мүмкіндік бар

Өндіріспен айналысушылар аз болса да, кәсіпкерліктің көкжиегі кеңеюде

<h4 style="margin-left:0px;text-align:justify;"><a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>т Қазақ халқы отбасы құндылығын жоғары бағалайды. Қашанда отбасында атаның, әкенің орны бөлек. Ал әрбір азамат шыр етіп жарық дүниеге келген перзентінен үлкен үміт күтеді. Перзентінің биіктен көрінгенін қалайды. Сол мақсатта баласына барлық қамқорлығын көрсетеді. Қазақстандық жанкүйерлер боксшы Гүлсая Ержанды жақсы таниды. Қазалы топырағында дүниеге келген қайсар қыз қазірдің өзінде шаршы алаңда шеберлігін танытып жүр. 2022 жылы құрлықтық додада жеңімпаз атанды. Ал, Сербияда өткен халықаралық турнирде күміс медаль алды. 2023 жылы Таиландтың астанасы Бангкок қаласында 22 жасқа дейінгілер арасында өтіп жатқан Азия чемпионатында &nbsp;Гүлсая Ержан бас жүлдені жеңіп алды. &nbsp;Әкелер күні қарсаңында Гүлсаяның атасы Ержан Исмаиловты әңгемеге тартқан едік.</h4>- Халқымыз әрдайым әкені ардақтап, оны отбасының ұйытқысы санайды емес пе? Өзіңіз бұл ұғымды қалай түсінесіз?- Ата-баба тәрбиесін бойына сіңірген ұрпақ әкені төрге оздырады. Әрбір шаңырақтың тұтқасы - ер азаматтар. Бұл - көзімізді ашқаннан санамызға шегеленіп өскен ұғымдар. Халқымызда «Әке – асқар тау» деген нақыл сөздің мағынасын ұғыну қиынға соға қоймас. Әке - отбасының асыраушысы, отбасы мүшелерінің тірегі, қамқоршысы. Мен балаларыма жақсы тәрбие беруге тырыстым. Қазір олар адал еңбек етіп, еліміздің өркендеуі жолында зор үлесін қосып келеді. Биылдан бастап атаулы күн ретінде белгіленген мерекенің мәні бөлек деп санаймын. Бұл - қазақ қоғамында кеңінен өріс алатын игі іс деп бағалаймын. Отбасы тәрбиесінде әке ұл балаға, ана қыз балаға жауапты болады. Сондықтан қазақтар «Ұлдың ұяты әкеде, қыздың ұяты шешеде» дейді. Қашанда ер бала әкесімен сырлас, жолдас, дос. Ұл баланың өсіп, жетіліп, өз алдына жеке тұлға болып қалыптасуына, әке көп еңбек сіңіреді. Ол ұрпағының қоғамда өз орнын дұрыс табуына тырысады. Әке - отбасының ұйытқысы, берекесі, мейір - шапағат көзі. Халқымызда «Әке көрген оқ жонар» деген мақал бар. Мағынасына үңілсеңіз, онда үлкен ұғым жатыр. Сондықтан әрбір әке бала алдында үлгі болуы тиіс. Ұлт құндылығынан асқан тәрбие көзі жоқ екені даусыз. Үлкенді сыйлау, кішіге ізет көрсету, ата-ананы құрметтеу сияқты қарапайым қағиданы бойына сіңіріп өскен баладан жаман адам шықпайды. Барлық тәрбиенің түпқазығы ұлттық салт-ғұрпымызда, өсиет-өнегеге толы жырларымызда, төл әдебиетімізде жатыр.- Енді Гүлсая жайында айта кетсек. Ол ауылдан шығып, Азия төрінде жеңіс тұғырына көтеріле білді. Оның спортқа қызығушылығын қай кезде байқаған едіңіздер?- Біз Қазалы ауданының Сарыбұлақ ауылында тұратын едік. Гүлсая сол елді мекенде дүниеге келді. Сол ауылда мектептің тоғызыншы сыныбын тәмамдады. Одан кейін аудан орталығы – Әйтеке би кентіндегі №70 мектепте оқуын жалғастырып, жергілікті спорт мектебінің есігін ашты. Ауылда жүргенде немеремнің спортқа бейім екенін байқадым. Қол күресінен қарсылас шақ келтірмейтін. Жанашыр інілерімнің бірі Гүлсаяны аудан орталығындағы спорт мектебіне беруге кеңес айтты. Сол мақсатта Әйтеке би кентіне көшіп келдік. Мектепте оқи жүріп бокс үйірмесіне қатысты. Алғашқыда оны күреске береміз бе деген ойда болған едім. Алайда немеремнің қалауы болды.- Қай кезден бастап жарыстарға қатыса бастады?- Жергілікті бапкер Бақытбек Құлбаев шәкіртін шыңдады. Талай жарысқа алып барды. Гүлсая барлығында өзін жақсы қырынан таныта білді. Еліміздің білікті мамандары оның жігері, еңбекқорлығы, жауапкершілігін жоғары бағалады. Ұлттық құрама сапына қабылдану екінің біріне бұйырмайды. Алдағы күнге үміт зор. Гүлсаяның әкесі – Ғалымжан жеке қожалық иесі. Жылқы шаруашылығымен айналысады. Анасы – Құралай әрдайым бала тәрбиесіне көңіл бөліп, отбасы шырайын кіргізіп отыр.- Балаларыңызға қандай тәрбие беріп келесіз?– Менің үш балам бар. Жастайынан оларға жақсы тәрбие беруге тырыстым. Еңбекке баулыдым. Әрбір перзентінің жақсы азамат болып өсуін қадағалау – ер кісінің міндеті деп санаймын.Әке өзінің дұрыс тәрбиелі іс-әрекетімен тұлғалы. Әке мен бала арасында терең түсінік, ашықтық, достық керек. Қандай жағдай болмасын бала әкесінен қысылмай ақыл сұраудан, сырын айтып, арманын іске асыруда бірлесіп әңгімелесуден қашпағаны абзал. Мәселен, үйге берілген тапсырманы екеуара орындау әке мен бала арасында жақсы қарым-қатынасты арттырады.Қазір немерелерге қарап, шаңырақ шуағына бөленіп жүрген жайымыз бар. Солардың бірі – Гүлсая алға қойған мақсатына жету жолында үнемі ізденісте жүреді. Рас, бокс - қыз баласы үшін оңай емес. Алғашқыда оның жекпе-жегін қарауға шыдай алмайтын едік. Бірте-бірте бойымыз үйреніп келеді. Қазір ол тек біздің қызымыз ғана емес, елдің мақтанышына айналды. Алда көптеген жарыстар бар. Әркез тілекшіміз ғой.Айта кетсек, енді елімізде Аналар және Әкелер күні мерекесі бөлек-бөлек аталып өтеді. Аналар күні – мамырдың екінші жексенбісінде, ал Әкелер күні маусымның үшінші жексенбісінде мерекеленеді.Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің мәліметінше, аталған мерекелік күндерді бекіту еліміздегі отбасы институтын нығайтуға ықпал етпек. «Мерекелік күндердің тізбесіне «Аналар күні» және «Әкелер күні» мерекелерін енгізу Қазақстандағы отбасылық құндылықтарды ілгерілетуге, отбасы институтын нығайтуға, сондай-ақ әкелер институтын дамытуға ықпал етеді. Мұндай мереке көптеген әлем елдерінде бар», - делінген министрліктің хабарламасында.Әділжан Үмбет

Азия чемпионы  Гүлсая Ержанның атасы бала тәрбиесіндегі тәжірибесімен бөлісті 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қызылордалық жас ғалым Дархан Орынбеков заманауи Arduino технологиясымен «Smart ботаникалық бақ» жасау ісін қолға алды. Ол әлемдік және жергілікті бірегей флора туралы қазіргі заманғы деректерді қамтитын жоба қатарында саналады.- Бұл жобаның тиімділігі неде ? Оның біздің тыныс-тіршілігімізде маңыздылығы қандай?- Айта кетсек, Arduino – арнайы білімі жоқ, бірақ қызығушылығы жоғары қолданушыға арналған автоматика және робототехника салаларындағы әртүрлі электронды құрылғыларды жасауға арналған құрал. Оның бөлшегі датчиктерден белгі қабылдап, құрылғыларды басқара алады. Автономды режимде немесе компьютермен бірге жұмыс істейді.Бақтағы өсімдік топырағына ылғалдылықты анықтайтын датчик қойылады. Сол датчик көрсеткіштері арқылы суару жүйесі автоматты түрде қосылады. Өсімдіктердің автоматтандырылған жүйемен 24 сағатта бір рет 10-15 минут суарылады. Ол өсімдіктің түріне де байланысты. Рас, Қызылорда облысында өсімдік өсіру ешкімге оңай тимейді. Алайда, нақты істердің арқасында жергілікті мамандар оң нәтижеге қол жеткізіп келеді. Десе де, бұл бағытта жаңашыл істердің де қажеттілігі туындайды. Осы орайда, ғалымдар тиімді жобаларды қолға алу мәселесіне ұдайы назар аударып келеміз. Мен ұсынған жоба университет басшылығы тарапынан қолдау тапты. Оған университет ректоры тарапынан арнайы грант бөлінді. Енді сол қаржыға ойға алған жұмысымызды жүзеге асыруға күш саламын. Ол оң нәтижесін береді деген ойдамын.- Қазір бұл жоба қайда жүзеге асырылып жатыр?- Қорқыт ата атындағы Қызылорда университетінде ботаникалық бақ ұйымдастырылған. Дегенмен, оған өз деңгейінде назар аударылмай келді. Онда өсетін жасыл желек түрлері сиреп кеткен. Сондықтан, осы мақсатта автоматтандыру шарасын қолға аламыз. Сәтті шыққан жағдайда алдағы уақытта жылыжайларға орнатуға көңіл бөлмекпіз.- Мұндай жобалар елімізде бұдан бұрын жасалған ба?- Иә, бұған ұқсас жобалар елімізде қазірге дейін де жасалған. Әзірге Астана және Алматы қалаларында. Ал, Қызылорда облысында алғаш &nbsp;вто қолға алынып отыр. Десе де, аталған технология бойынша бірінші жұмыс біздің өңірде жүзеге асып жатқанын айта кеткеніміз абзал.- Жаңашыл іске назар аударуға не себеп болды?- Өзім бұрыннан автоматикаға, ІТ саласына, роботехникаға қызығамын. Жақында Жаңақорған ауданындағы №110 мектеп-лицейіне барған едік. Үлкен бөлмеде өсіп тұрған көп өсімдік түрлерін байқадық. Мекеме мамандары «Бұл өсімдіктер қурап бара жатыр. Оған не істеуге болады?» деп сұрады. Сол кезде осы жоба ойға келген еді. Осыған байланысты ұсынысымды арнайы бағдарлама жасап, облыстық білім басқармасына да ұсындым. Ол басқарма тарапынан қолдау тапты, яғни ұсынылған бағдарламаны мақұлдады. Алдағы уақытта қаржылық мәселесі шешіледі деген ойдамын.- Жобаның маңыздылығы қандай? Одан өсімдік өсіруге байланысты қандай тиімділік болады?- Бұл жерде ботаникалық бақ немесе жылыжай болсын, ол жердің микроклиматтық жағдайы &nbsp;втоматы түрде бақыланады. Ол жерде адамның арнайы жүруінің қажеті жоқ. Оған тек қана су мен электр қуаты келіп тұрса болды. Басқа ештеңе керек емес. Ол көгалдандыруға, жасыл желек өсіруге мүмкіндік туғызады. Сондай-ақ, «Жасыл мектеп» жобасын жүзеге асыруға жол ашады.Жоғары оқу орындағы ботаникалық бақ ғылыми-зерттеу, мәдени-ағарту, іс-тәжірибелік оқыту мақсаттарымен өсімдік өсіріп, оны зерттеу бағытында жасалған. Ол ботаникалық білімді насихаттайды. Ботаникалық тірі өсімдіктердің колекциясын жинап, олардың көмегімен өсімдіктердің сан алуандығын және жердің өсімдік әлемінің байлығын зерттеуге болады. Ботаникалық бақтардың басты мақсаты – жаңа өсімдік түрлерін ашу, оларды кешенді зерттеу және интродукциялау. Қашанда жасыл желек жанымызға сая болатыны белгілі. Сондықтан, оны өсіру технологиясын үнемі жетілдіріп отырғанымыз артық емес. Осыған байланысты біздің университет тарапынан нақы істер атқарылып келеді. Бұл бағытта алдағы уақытта да жасалатын жұмыстар баршылық. Осы орайда, нақты нәтижеге қол жеткіземіз деген ойдамыз. Оның аймақ өмірінде маңызы зор деп санаймын. Аталған жобаға студенттер тарапынан қызығушылық ерекше. Олар жобаның қыр-сырына қанығуға көңіл бөліп отыр. Алдағы уақытта оң көрсеткішке қол жеткізуге барлық мүмкіндік бар.- Өзің жоғары оқу орнында қай жылдан бері қызмет атқарып келесің?- Мен Қорқыт ата атындағы Қызылорда университетінде 2017 жылдан бері қызмет атқарамын. Жоғары оқу орнында аға оқытушы ретінде студенттерге экология пәнінен сабақ беремін.- Қолға алып жатқан тағы да қандай жобалар бар?- Ғалым ретінде көптеген жаңа жобаларға назар аударуды жоспарлап жүрмін. Оларға байланысты еліміздің Жоғары білім және ғылым министрлігінің гранттық қаржыландыруына ұсынуды жөн көріп отырмын. Дегенмен, әзірге ол жобалар жайында кеңірек айтуға ерте. Ол жоба да цифрландыруға байланысты болады. Жалпы, мен ұсынған жобалар экология, биологияны цифрландыру тақырыбында екенін айта кетейін.- Әңгімеңе рақмет.Әділжан Үмбет

Smart ботаникалық бақтың тиімді тұсы көп

Ұлттар арасындағы достықты сақтай білген идеолог

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> «Малым – жанымның, жаным – арымның садағасы» деп тіршілігін төрт түлікпен байланыстырған әр қазаққа ветеринар дәрігердің жұмысы жіті таныс. Қайнаған тіршіліктің қазанында «мал ашуы – жан ашуы» дейтін ел бүгінде малын қалай емдейді? Өңірде бұл саладағы мамандардың деңгейі қаншалықты? Дамыған қоғам бұл салаға қандай жаңашылдық әкелді? Осы сауалдар төңірегінде Қызылорда қалалық ветеринариялық стансаның эпизоотолог дәрігері Нұрбол Нағымадиновпен әңгімелескен едік.– Нұрбол Жеткерұлы, былайғы жұрт мал дәрігерінің жұмысын біле бермейді. Негізгі жұмыстарыңызға не кіреді?– Ә дегенде біздің ең басты міндет ауыл шаруашылығы жануарларына байланысты аса қауіпті аурулардың алдын алу десек түсінікті болар. Қала бойынша адам мен жануарларға ортақ 14 түрлі аса қауіпті әрі жұқпалы ауру бар. Қала және қалаға қарасты ауылдық округтерде соларға қарсы вакциналарды жоспарлаймыз, егеміз. Бұл жұмыс әркез қадағалауда. Өйткені аса маңызға ие. Бір шалыс басқан қадам қоғамға зиян әкелуі мүмкін. Бірдейлендіру дерек қорына жаңа туған төлдерді тіркейміз. Кезең кезеңімен вакцинациялаймыз. Осының барлығы жүйелі жүргізіледі. Біздің дерекқор базасында мұның барлығы тіркеліп, көрініп тұрады.– Төрт түліктен береке тауып, мінсе – көлік, ішсе – сусын, жесе тағам еткен қала аумағындағы қазақтың мал басында өсім бар ма? Атакәсібіміз кейін қалып бара жатқан жоқ па?– Мүлдем олай емес. Қазақ қазақ болғалы ұлтымызбен біте қайнасып келе жатқан кәсіп. Сондықтан қазақ барда мал шаруашылығы да тұраламайды. Заман талабына сай жаңартып, кәсіпті икемдеп келеді. Пандемия кезінде жұртшылық саумал іздеп сенделіп кетті ғой. Ата-бабамыз біліп айналысқан кәсіпті экономикасының нығаюына, халықтың қолы аузына жетуіне септігін тигізіп келеді. Міне, мұның өзі біздің атакәсіптен ажырамайтынымыздың, мал шаруашылығы күннен-күнге өзінің маңызын арттырып келе жатқанының көрінісі. Ал енді статистикаға мән берсек, осы күні Қызылорда қаласы және қалаға қарасты ауылдық округтер мен кенттерде 27 мың бас мүйізді ірі қара бар. Ал уақ мал 33 мың басқа жетті. Түйе саны 2500 болса, 16 мың бас жылқы бар. Сондай-ақ 500 бас шошқа бар. Осы ауылшаруашылық жануарлары тұрғындар мен жеке қожалықтарда тіркелген. Олардың ветеринариялық іс-шараларының барлығы біздің мойнымызда. Көктем және күз мезгілдерінде қан сынамалары алынады. Арнайы лабораторияларда тексеруге жеткізіледі.– Мал ұстаған жанның ең жақын досы ветеринар дәрігер болады ғой. Қазіргі шақыртулардың деңгейі қаншалықты? Дер кезінде барып көмектесуге мүмкіндіктеріңіз бар ма?– Қалаға қарасты әрбір ауылдық округтерде ветеринариялық пункттер жұмыс істейді. Малы ауырып тұрған тұрғын сондағы ветеринар дәрігерге хабарласады. Ал дәрігер ең әуелі науқас малды көріп шығу керек. Дәрігердің өзімен бірге ішіне ең қажетті деген дәрі-дәрмек салынған термочемоданы жүреді. Ауру анықталғаннан кейін емдеуге кіріседі. Аурулардың өршитін уақыты әртүрлі. Осы кезде біздегі жағдай тұрақты. Міне, осы тұрақтылық – елді мекендердегі ветеринар дәрігерлердің еңбегі. Олар барлық вакцинациялау мен іс-шараларды дер кезінде атқарып, уақытылы ем жасап жүр.– Салт пен дәстүрді берік ұстанған халқымыз осы мал ауырған жағдайда да қазақы емге жүгінген. Мәселен, өт ауруы болғанда сиырдың аузына тірі құрбақа салатын. Кейбір елдерде түйенің ауыр дертіне қарсы улы жыланды пайдаланатын көрінеді. Жалпы мұндай емдер қазір қолданыста ма?– Әрине, күн өткен сайын заман дамиды. Заман дамыған сайын біздің ғылым да көшке ілесіп келеді. Әрбір ауруға қарсы вакциналар да бар, тіпті ауырған жағдайда емдік препараттардың түр-түрі бар. Өзімнің тәжірибемде қазақы емге жүгінген емеспін. Бізге бекітілген емдеу түрі бар, соны қолданамын. Мәселен, өзіңіз айтып өткен өт ауруы күн ысыған уақытта пайда болады. Бізде бұл ауруға арнайы вакциналар мен дәрі-дәрмектер бар. Алдын ала егу жұмыстары тегін, бірақ мал ауырған жағдайда иесінің қаражаты есебінен біздің ветеринарлық дәрігерлер емдеп береді. Ал дәстүрлі емге келсек, қолданылмайды деп нақты айта алмаймын. Мүмкін, өздері қолданатын тұрғындар бар шығар. Ал біз ғылымда бекітілген жолмен емдейміз.– Нұрбол Жеткерұлы, осы салада жүргеніңізге 20 жылға жуықтапты. Осы уақыт аралығында қызмет бабында есіңізден кетпейтін шақырту бар ма?– Әрине... 2014 жыл болатын. Ақпанның ақырып тұрған суығы еді... Қыстың қытымыр мінезі далада бірер сәт бос тұруға мүмкіндік бермейді. Сықырлаған аязы бет қаритын сол жылдың қысы бір ерекше суық болды. Қарауылтөбеден шақырту келді. Тұрғынның айтуынша, сиыр іш тастаған. Бірақ бұзауы түспеген екен. Суы ағып кеткен. Оған екі күн уақыт өтіпті. Ішіндегі өлі бұзауды алу керек болды. Ал сиыр жатып қалған, тұрмайды. Шақыртуға Нұрлыбек есімді әріптесім екеуміз барғанбыз. Механикалық жарақат алған болуы мүмкін, әйтпесе, ішінде 3-4 айлық бұзауы бар. Сиырдың ішінен өлі бұзауды алу үшін үш жарым-төрт сағаттай акушерлік ота жасадық. Қыстың көзі қырауда осылай сағаттап арпалысқан ота әлі күнге есімнен кетпейді. Кез келген жұмыста халықтың алғысынан артық ешнәрсе жоқ. Біздің еңбегіміздің шынайы бағасы осы. Мен сол сәттегі сезімді сөзбен жеткізе алмаймын. Мамандығым тұрғысында сыналған сәтім екенін білдім және сол сыннан сүрінбей өттім. Арада қанша жыл өтсе де сол шақырту есімнен кетпейді...– Әр мамандықтың өзінің қиындығы мен ерекшелігі бар. Ветеринар дәрігерге ең бірінші қандай қасиет керек?– Ең бірінші табандылық керек. Алдыңа мақсат қойып, соған жете алатын, жолдан тайқымайтын, таймайтын осы қасиеттің арқасында мамандықтағы көздеген мұратыңа жетесің. Сосын жиіркенбеу керек. Өйткені ветеринар дәрігер мал емдеу кезінде түрлі жағдайларға тап болуы мүмкін. Ота жасау керек болады, емдеу кезінде мал дәрет жіберуі мүмкін. Осының бәріне дайын болып, мамандыққа келгенде жанкештілік керек. Мал дегенің адам тәрізді тыңдамайды ғой. Ауыздығымен алысқан жылқыларды ұстап емдеу керек кезде де ептілік пен жүректілік қажет-ақ. Қолыңызға инені ұстап алып, жылқыдан, сиырдан өзің үркіп жүрсең, малды кім емдейді? Жиіркеніп, табандылық таныта алмасаң, одан кейін бұл мамандықта уақыт өткізбей-ақ қой. Мамандығың – ол сенің өміріңнің бір бөлшегі. Ол жолда қандай қиындық көрсең де, шыдас беруің керек. Біз мал емдеуде адам мен малға ортақ көптеген қауіпті аурулармен күресеміз. Қауіпсіздік шарасын сақтамасаңыз, өзіңізге де жұғу ықтималдығы жоғары. Сондықтан әрбір қадамымыз тәуекелге толы. Міне, мамандығыңды сүйіп, өзіңді сол саладан көрген соң осындай қиындықтардың өзі сіздің ынта-ықыласыңызды төмендетпеу керек.– Алдыңғы буынның мамандыққа ынтасын көрдік. Бүгінгі жастың көрінісі қалай? Қазір осы салаға кеп жатқан жас мамандарға көзқарасыңызды білсек... Не айтар едіңіз?– Әрине, осы салаға келіп жатқан жас мамандардың қатары қалың. Қазіргі таңда жас мамандардың әрбір әрекеті, жұмысқа деген ықыласы адамды өзіне баурап алады. Мысалы, Қарауылтөбе ауылының ветеринар дәрігері өзінің білімділігі мен қабілеттілігін көрсетіп жүр. Осындай талантты жастар Абай, Досан елді мекендерінде, Тасбөгет кентінде бар. Олардың бәрі – оқу бітіргендеріне 3-4 жылдың көлемі болған жас мамандар. Ізімізден еріп келе жатқан білімді жасты көргенде қуанамын. Бұрын аға буын солай дейтін, бізге бар жақсыны үйретуге тырысатын. Енді біз де сол қатарға келе жатырмыз. Орнымызды басатын, ізімізді жалғайтын осындай білімді жастарға болашақты сеніп тапсыра аламыз.– Қазақ «ашушаң адамға қой бақтыр, ынжық адамға жылқы бақтыр» деп айтады. Қой баққан адам төзімді, жылқы баққан адам рухты келеді дейтін. Осы рас па?– Әрине, бәріміз ауылдан шықтық. Мен ән мен жырдың отанына айналған қасиетті Қармақшы топырағында туып өстім. Бала күннен қой бақтым. Әкем кішкентайымнан еңбекке баулыды. Маң¬дай тердің наны тәтті болатынын ұғындырды. Өмір мектебінен алған әрбір сабағын санамызға сіңірді. Менің өмірлік ұстазым – әкем. Бала күнімде ауылдың қойын бағатынмын. Сол жауапкершілікті түсініп, 500-600 қойдың біреуін жоғалтпай, өріске жайып келеміз. Иә, әлгі сіз айтып отырған сөздің түп төркінін де түсініп отырмын. Қиындыққа мойымайтын, сынбайтын төзімді етіп тәрбиелейді. Біздің ұлты-мыздың пәлсапасы бөлек қой. Әрбір әрекеттен сабақ алып, өмір мектебін қалыптастыра алады. Ауыл баласының көрген-баққаны мал шаруашылығы ғой, осы мамандықты өзім қалап алдым. Оқыдым, іздендім. Алматыдан оқу бітіріп келгенде де ең бірінші ауылда мамандарға көмекші болып, жұмысқа кірістім. Содан бері 17 жыл өтіпті...– Әрине, сатылап өскен адамның қызмет жолынан бөлек, дүниетанымы мен көзқарасына да әсер етеді ғой... Қазір университет бітіргеніне үш жыл болғандар министр боп кетіп жатыр деп қынжылатын үлкендердің сөзін көп естиміз.– Оныңыз рас. Жұмыс барысында көрген әрбір сабақ – өмірлік мектептің бір күні. Сатылап өскен жақсы, мамандығыңның қыр-сырына қанығасың. Барлық жұмысты көресің. Ысыласың, шыңдаласың. Өзің үшін тиімді. Қазір де әріптестеріміз осы бағытпен келеді. Есесіне, өмірлік тәжірибе қоржынын толтырып, өздерін мықты маман етіп бағыттауда.– Уақыт тауып, сұхбаттасқаныңыз үшін алғыс білдіреміз. Еңбегіңіз жемісті болсын.Аян Спандияр

Нұрбол Нағымадинов: Қазақ барда мал шаруашылығы тұраламайды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp; Қаржылық сауаттылық бүгінде жас пен жасамысқа үнемі қажет ететіндігін қоғамдағы қыруар тіршіліктің өзі дәлелдеп берген болатын. Тұрмыс сапасын жақсарту мақсатында қаржылық қиындыққа тап болатын жандар қаншама екені мәлім. Үнемі тығырыққа тіреліп, несие мен өсімпұлға борышкер атанатын көпшілік өз табысын дұрыс жоспарлауға мән бермей жататыны сөзсіз. Өз кезегінде 2024 жылдың ақпан айынан бастап «Қарызсыз қоғам» жобасы Сырдария ауданында жүзеге асқанын көпшілік жақсы біледі. «AMANAT» партиясының негізгі жобасының қаржы сарапшысы Балдырған Мәменмен аудан көлемінде жүргізілген оқу барысы жөнінде сұхбаттасқан болатынбыз.– Балдырған Нұртуғанқызы, «Қарызсыз қоғам» жобасының негізгі мақсаты мен атқаратын қызметі жөнінде айтып бересіз бе?– «Қарызсыз қоғам» жобасы өткен жылы бастау алғаны белгілі. Пилоттық жоба аясында еліміздің 8 өңірінде 65 мың адам қаржылық сауаттылық бойынша оқытылған еді. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары» атты Қазақстан халқына Жолдауында аталған жобаның ел тұрғындары үшін тиімділігін атап айтқан еді. Биыл ел Президентінің пәрмені бойынша барлық облыста жергілікті халықты оқыту сәтті жүргізілуде. Биыл 750 мың адамды оқыту жоспарланған. Оның ішінде, 150 мың жұмыс жасайтын жандар мен зейнеткерлер, 100 мың студент, 500 мың мектеп және колледжде білім алушы қамтылған еді. Жалпы республика аумағында 150 қаржы жөніндегі сарапшы болса, олардың қатарында 5 қызылордалық бар. Есепті мерзімде Жаңақорған, Шиелі, Сырдария, Жалағаш ауданы мен Қызылорда қаласында оқыту курсын жүргізген едік.– Сырдария ауданында үш ай бойы жүзеге асқан оқыту курсында қанша адам қамтылды, оқыту қалай жүргізілді?– Сырдария ауданында оқыту курсына толық қатысқаны үшін 505 азаматқа сертификат беріл¬гені аян. Оқу бес күн бойы жүргізіліп, жан-жақты дәріс берілді. Түске дейін жиналған көп¬шілікке дәріс берілсе, түстен кейінгі уақытта жеке мәселесі бойынша жекелеген азаматты қабылдадық. Жобаға кез келген адам қа-тысуға өтініш біл¬діре алады. Оған жергілікті әкімдік немесе «AMANAT» партиясы филиалы арқылы арнайы сайттың көмегімен тіркеле алатындығын айта кетейік. Жоба тегін жүргізілетіндігін айта кетейік. Қаржылық қиындыққа ұшыраған, несие қарызын өтей алмай жүрген жандарға қайта құрылымдауға қатысты кеңес беріледі. Банкроттыққа тапсыруға құжат дайындау барысы жөнінде заңгер жол көрсетеді. Биыл аудан көлемінде 740 азаматты оқыту жоспарланған. Алдағы күз мезгілінде оқыту курсы жалғасын табады. Есепті мерзімде ауданға қарасты бірнеше елді мекен мен Тереңөзек кентінің тұрғындары дәріс алды.– Жобаның әрбір қатысушысының қаржылық қиындығы бойынша жан-жақты талдау жүргізілді ме?– Көпшіліктің басты мазалайтын сауалы – несиені қалай алмауға болатындығы және оны өтеу жолдарына байланысты еді. Дәріс барысында несие қандай мақсатта алынғанына қатысты талдау жасалады. Мойындау керек, несие алушының көбісі – көпбалалы отбасы. Қарыздануға азаматтардың табысының төмендігі қатты әсер етеді. Сонымен бірге жеке қаржыны басқаруда тәжірибенің болмауы қиындық әкеледі. Отбасылық бюджетті жүргізе алмаудың салдары орасан. Бастапқыда жоба не берер екен деген күмәнмен келетін жандар қатары аз емес. Бірінші күннен жылдық кіріс-шығысын талдап, жол көрсете бастаған сәттен қатысушысының көзқарасы өзгере бастайды. Ең бастысы, оқу кезінде несиенің барлық түрі пайызы қарастырылады. Несие алғанда жіберілетін қателікте толықтай мысалмен көрсетіледі. Пайдалы және пайдасыз несиенің ара-жігін ашып көрсету әрбір адамға тиімдірек. Жинақ жасау, қаржылық мақсат бойынша негізгі құралдарды үйретеміз. Инвестиция туралы ақпарат береміз. Жалғыз табыс көзіне иек артпай, қаржыны еселеуге қатысты қосымша жұмыс жасау, кәсіп ашу бойынша маңызды ақпар беруге мүдделіміз. Бағдарламаның артықшылығы да түсіндіріледі.– Сарапшы ретінде қаржылық сауаттылық бойынша қандай кеңес бересіз?– Жеке қаржыны басқаруда, қаржылық сауаттылықты арттыруда кіріс пен шығысқа ұдайы талдау жасалуы керек. Барлық мәселені қағаз бетіне түсіріп отырмайынша, қаржыны басқаруға мүмкіндігі аз. Ашығын айтқанда, әрбір отбасының мүшесі бір айда қанша қаржы керегін білмейтін болса, қаржымен жұмыс жасаудың келесі кезеңіне өту қиын болады. Өз кезегінде ақшаның қай бағытта көп жұмсалып жатқаны анықталып отырады. Оқыту курсына қатысқан азаматтардың ішінде тек 4-5 адам ғана ақша жинайтындығын аңғарып жатамыз. Себебін сұрағанда көпшілік қолында қаржы қалмайтындығын алға тартады. Мұндайда біз бір күнге толықтай қажет ететін отбасының азық-түлік тұтыну тауарына ақша жұмсауын талдаймыз. Бұл ретте, бір күнде бір адам 900-1800 теңге өз қажеттілігі үшін жұмсайтынын анықтадық. Әр адам 365 күнде 328 және 657 мың теңге қаржы жұмсауға мүдделі. Мұндай талдаудан кейін жоба қатысушылары өз қаражатының тиімсіз мақсатта жұмсалып жат¬қанын байқайды. Бұның барлығы шығыс пен кіріске талдау жүргізілмегендіктен болатындығын оқырман назарын аударғым келеді.– Сұхбатыңызға рақмет!

Сырдарияда 505 азаматқа сертификат берілген

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Бүгінгі нарықтық экономика заманының басты талабының бірі – жас ұрпақты сапалы біліммен қамтамасыз ету. Мемлекет тарапынан көрсетілетін қолдауды айқын сезінген дарынды балалар шалғайда орналасқан қаншама елді мекеннен қаулап шығуда. Білім нәрімен сусындаған талабы таудай оқушы бүгінде мемлекет құйған инвестицияның жемісін көруде. Мәселен, әр жыл сайын жері жомарт Сырдария ауданы, Жетікөл ауылында бәсекеге қабілетті білім алушы үлкен өмірге қанат қағып, қадам басуда. Өз кезегінде аталған елді мекендегі №174 орта мектептің өткен оқу жылында атқарған ауқымды жұмысы жөнінде білікті басшы, ҚР Білім беру ісінің үздігі Жамбыл Қырданов сұхбат барысында айтып берді.&nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp;– Жамбыл Спанұлы, оқу жылының аяқталуымен құттықтаймыз! Ең алдымен, ауыл баласына сапалы білім беріп келе жатқан мектептің сындарлы тарихына тоқталып өтсеңіз... &nbsp; &nbsp; &nbsp;– Берекесі тасыған ауыл өмірімен біте қайнасқан мектеп тарихы зұлмат соғыстан оңала бастаған кезеңінде бастау алды. Нақтырақ айтқанда, алдыңғы аға буынның келтірген мәліметіне сүйенсек, алғаш 1947-1948 жылдары ауылдағы жұмысшы мен қызметкердің баласына арналған 4 жылдық орыс мектебі болып ашылып, оны Үсен Кішкенбаев басқарған екен. Ал 1951-1952 оқу жылы қазақ балаларына арналған сынып қосылып, 7 жылдық мектепке айналған. Арада 2 жыл өтіп, білім ошағына А.Макаренко есімі берілген. Жеті жылдық мектепті Әуезхан Жәкенов басқарса, бір жылдан кейін 8 сынып ретінде қайта құрылып, басшылыққа Махмұт Пірмаханов келген. Ел арасында тәжірибелі басшы ретінде танылған Шәумен Есмағанбетов пен Дауылбай Наурызбаев әр жылдары білім ұясына жетекшілік еткен сәтте 8 оқушы алғашқы түлек атанған. Айта кетейік, 8 түлектің ішінен ҚР қаржы министрі, Сенат депутаты қызметін атқарған Сейітсұлтан Әйімбетов бар. Тәжірибелі педагог Кеңес Тасыров 24 жыл мектепті көш басына сүйреп, бала санының көбеюіне байланысты жаңа ғимараттың салынуына ықпал етті. Жаңа ғимаратқа көшкен мектеп Кеңес ағамыздың тұсында 10 жылдық мәртебесіне ие болып, 26 оқушы бітіруші түлек атанды. Ауылдағы шаруашылықтың өндірісін өркендету мақсатында сол кездегі мектеп оқушыларының ұсынысы негізінде «Арман» атты бригада құрылған. 1961-1969 жылдары мектебімізді белгілі журналист, ақын, Кенжалы Райымбеков бітірсе, 1971-1981 жылдары «Дарын» сыйлығының иегері, ҚР Қорғаныс министрлігінің баспасөз хатшысы, осы күні «Қазақстан темір жолы» АҚ баспасөз хатшысы Әбубәкір Смайлов оқығанын мақтан етеміз. Мектеп ашылғаннан бері қажырлы еңбек еткен П.Сахабаева, К.Тасыров, Р.Нұржанова, А.Пірімбетов, Г.С.Платицина, А.Қиынбаева,«Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі» атағына ие Әзімхан Жүнісов, және Айсұлу Қиынбаева, «Еңбекте үздік шыққаны үшін» Сақтаған Торғаев, Т.Кенжеев, С.Динаев, Ө.Ермекова, С.Төребаева, Р.Бақтыбаева, А.Оспанова, Г.Қарақұлова, Л.Бәйменова, Г.Жакенова, Ұ.Мәмбетова, Л.Бодықова сынды ұстаздарымыз ізінен ерген жастарға жол көрсете білген. Бұл ретте, 1988-1990 жылдары Асылхан Дүйсебеков, 1990-1991 жылдары Амангелді Махатаев, 1992-1997 жылдары Жұмабек Әлиев, 1997-2005 жылдары Рсалды Қалжанова, 2005-2009 жылдары Әлібек Сейтмұратов білім ошағына басшылық жасап, ағартушылық саланың дамуына септігін тигізген. Өзім 2009 жылдан бері педагогикалық құраммен бірге сапалы білім беру жолында жұмыс істеп келемін.&nbsp; &nbsp;– Іргелі білім ошағының педагогикалық құрамы қандай? Сонымен қатар білім ошағында қанша бала білім алуда?&nbsp;– №174 орта мектебінде 127 оқушы бар. Біздің мектебімізде 11 сынып комплектісі жасақталған. 2022-2023 оқу жылының қорытындысы бойынша 11 сыныпты 8 оқушы бітіріп, шәкірттеріміз Сандуғаш Нұрланқызы, Дильназ Кеңесова «Алтын белгі» ие­ге­рі атанса, Нұрсұлтан Аманқос «Үздік аттестатқа» қол жеткізді. &nbsp;Білім беру үдерісі табыстылығының негізгі алғышарты сапалы кадрлық қамтамасыз етуге бағытталады. Негізінен, мектепте 38 мұғалім жұмыс жасайды. Мектепте 6 педагог-зерттеуші, 15 педагог-сарапшы, 10 педагог-модератор оқушыға білім беруде. Мектеп кітапханасы оқу-әдістемелік кешенмен, электронды оқулықпен және көркем әдебиетпен 100 пайыз қамтамасыз етілген.– Оқу жылы барысында білім алушылардың қол жеткізген жетістігін айтып бересіз бе?&nbsp; – Адамның тұлға боп қалыптасуы – ұстаз еңбегінің жемісі. Тарыдай болып мектеп табалдырығын аттаған баланың таудай азамат болуына мектептегі мұғалімнің тигізген үлесі зор. Шәкіртіне мейірім шуағын төгіп, озық білімімен үлгі-өнеге бере білген кез келген ұстазымыз барлық құрметке лайық. Әрбір дүниенің сырын ұқтырып, оқушысын үлкен өмірге аттандырған ұстаздарымыздың еңбегі елеулі. Біздің оқушыларымыз білімнің көптеген бәсекесінде топ жарып, мектеп абыройын асқақтата алды. Мәселен, ауыл мектептерінің оқушыларына арналған жалпы білім беретін пәндер бойынша республикалық олимпиаданың облыстық кезеңінен құқық негіздері пәні бойынша 10 сынып оқушысы Балауса Есен ІІ орын жеңіп алды. Сонымен қатар дарынды оқушыларымыз Асқар Аманкелді, Рабиға Роман, Нұрбану Азаматқызы, Нұрбек Қалдыбай, Іңкәр Алиясқар, Қарақат Әлібекқызы, Асылжан Досмағанбет, Әбудәуіт Мырзахметов, Бағдәулет Нақыпбек, Жанәлі Кенесары, Исламхан Отаралы, Тахмина Жиенбай, Дахир Дарын, Айару Раушанбек, Мадияр Жанәлі, Бағым Жарылқасын сан түрлі іс-шарада бақ сынап, жүлделі орыннан көрінген. Өз кезегінде осы оқу жылында Айым Мұрат «Алтын белгіге» үміткер атанса, 9 сынып бойынша Іңкәр Алиясқар мен Қарақат Әлібекқызы «Үздік аттестат» иегері болуға үмітті. Ал жалпы білім беретін пәндер бойынша республикалық олимпиаданың бірнеше кезеңінде жүлдегер атанған оқушы жеткілікті.&nbsp; – Мектептің материалдық базасын нығайту мақсатында қандай жұмыстар атқарылуда?&nbsp;– Мектептің материалдық базасын кеңейту мақсатында жыл көлемінде ауқымды жұмыстар жүргізілуде. Осыдан бірнеше жыл бұрын мектепке күрделі жөндеу жүргізілді. Сонымен қатар әмбебап спорт алаңы да жыл сайын қалыпқа келтіріледі. Балаға білім берумен қатар, мектеп ғимаратының жағдайына аса көңіл бөлеміз.&nbsp;&nbsp; – Сұхбатыңызға рақмет!Балтабай ОРДАБЕКОВ

Дарындылар шыққан ауыл мектебі

&nbsp;&nbsp; Еліміздегі елеулі мерекенің бірі – Қазақстан Республикасының Рәміздері күні. 1992 жылы 4 маусымда Қазақстан Туы, Елтаңбасы және Әнұраны қабылданды. Содан бері ел спортшылары бір тудың астында жарыстарға қатысып, жеңіс тұғырына көтеріліп келеді. «Спортта жетістікке жетіп, өзге елде Әнұранды шырқатып, Туды биікке көтеріп, тұғырда бірінші тұру ол – әр спортшының арманы, мақсаты. Әнұран шырқалып, Ту биікке көтерілгенде көп спортшы көзіне жас алады. Ол – жеңістің, қуаныштың, еліне, жеріне деген сүйіспеншіліктің жасы. Тұғырда бірінші болып, Әнұран шырқалған сәтте жан дүниең тебіреніп, елің мен жеріңе деген сүйіспеншілігің оянады» дейді қазақ күресінен халықаралық дәрежедегі спорт шебері Бекжан Төлепов.&nbsp; Мереке қарсаңында әлем чемпионы, екі дүркін әлем кубогының, халықаралық турнирлердің жеңімпазы Бекжан Әлімжанұлымен сұхбаттасудың сәті түсті.&nbsp;– Бекжан, әңгімемізді өзіңізбен бастасақ...&nbsp;– Өзім 1998 жылы Қызылорда обылысы Шиелі ауданында дүниеге келдім. 2004-2013 жылдары Шиелі ауданы №48 Ә.Қоныратбаев атындағы орта мектепте оқып, 2013-2017 жылдары Алматы қаласындағы спорт жене туризм колледжін бітіріп, 2019-2022 жылы Алматы қаласындағы Абай атындағы қазақ ұлттық университтетінде дене шынықтыру және спорт мамандығын оқып бітірдім.&nbsp; Қазақ күресімен 2005 жылдан бастап айналысып келе жатырмын. Алғашқы бапкерім Әлімжан Тұрғанбаевтан 2005-2008 жылдар аралығында тәлім тәрбие алдым. 2008-2017 жылдар аралығында Мейрембек Тәжібеновтің қол астында жаттықтым. 2017 жылдан бастап, ШВСМ мектебінде Болатбек Кенеевтің тәлімгерлігімен жаттығып жүрмін.– Спорт саласында жүрсіз. Ең алғаш рет жеңіс тұғырынан көрініп, Ту көтерген сәтіңізбен бөліссеңіз...&nbsp;– Ең алғаш Туды көтерген кез есімде. Ол 2021-2022 жылдары Румыния елінде әлем кубогының жеңімпазы болдым. Сол жылдары қазақтың көк Туы көкке көтерілді. Әрине, ондай ерекше сәт естен кетпейді. Барлық спортшының есінде қалатын кез деп айтар едім. Бір минуттық Әнұранымыз шырқалып, Туымыз көкке көтерілгенде оның артында қаншама жылғы еңбек жатыр. Оған дейін талай жарақат аласың. Сонда да жеңіске ұмтыласың. Бірақ жеңіс тұғырынан көрінген кезде осы қиындықтың бәрін ұмытасың.– Қазақтың Туын көкке көтеру – әр спортшының арманы. Ту көтергендегі сезімнің өзі ерекше болатын шығар...&nbsp;– Дұрыс айтасыз. Жеңіс тұғырынан көрініп, Туды көкке көтеру – спорт саласында жүрген әрбір қазақ баласының арманы. Жеңіс бізді алға жетелейді. Бір рет жеңіске жеттік деп тоқтап қалмауымыз керек. Өзім халықаралық жарыстарда қазақ еліміздің Туын төрт рет көкке көтеріп, Әнұрамызды шырқатқан жайым бар.&nbsp; Мен үшін біздің тәуелсіздігіміз өте қымбат, мемлекетіміздің сөнген отын жаққаны үшін, ата-бабамыздың руxын көтергені үшін, елімізді әлемге танытқаны үшін, «қазақ» деген атауға жан кіргізгені үшін қымбат. Елімнің бостандығын, елімнің тәуелсіздігін көрсететін бірден бір нышаны, мақтанышы ол – біздің рәміздеріміз. Әр рәмізіміздің астарында өзіндік мағына бар. Мысалы, Туымыздың өзі бейбітшіліктің, тәуелсіздіктің, самғап ұшқан құстың бостандығын суреттесе, Елтаңбаға қарап, байлық, береке, ырыс, еркіндікті көруге болады. Ал Әнұранның орны біз үшін тым бөлек. Әр жеңісімде Туымызды көкке көтеріп, Әнұранымыз айтылғанда бойымызда мақтаныш, жүрегімізді патриоттық сезім баулып, көңілімізге қуаныш орнайды. Міне, осындай жеңістің әр сәті тарихта қалады.– Дәл қазіргі уақытта немен айналысып жүрсіз?&nbsp;– Дәл қазіргі күні қазақ күресінен ұлттық құрама сатындамын. Көздеген мақсатым спорт саласы болғандықтан әлі күнге дейін тыңғылықты дайындалып жатырмын. Уақыттың көбі дайындықпен өтуде. Оған қосымша жас бапкерлерім бар. Олардан үлкен үміт күтемін.– Спорт саласындағы мақсаттарыңыз қандай?&nbsp;– Мақсат өте көп. Шәкірттерімді жарыстарға дайындау, ендігі жерде солардың жеңісін көру. Әрине, өзім де дайындық барысындамын.&nbsp; – Шәкірттіңіз бар ма? Жалпы қазір күреске қызығатын жастар көп пе?&nbsp;– Бүгінде Батыр атты жеке қазақ күрес спорт клубым бар. Онда жүзге жуық жас тәрбиеленіп келеді. Осы кезде республикалық, облыстық жарыстардан жүлделі орын алып, жеңімпаз болып жүрген балуандарым бар. Қазақ күресімен айналысатын жастар саны өте көп. Жыл сайын көбейіп келеді. Оған қоса тек қазақстандық жастар ғана емес, көршілес елдердің де жастары қазақ күресімен айналысып жатыр. Әр шәкіртімнің жеңісін көргенде төбем көкке жетіп, бір марқайып отыратын жайым бар.– Отбасыңыз жайлы айтсаңыз...&nbsp;– Әкем дене шынықтыру пәнінің мұғалімі, ал анам тігіншілікпен айналысады. Отбасымызда төрт ағайындымыз. Өзім үйдің үшінші баласы боламын. Үйленгенмін. Хамза есімді ұлдың әкесімін.– Өмірлік ұстанымыңыз?&nbsp;– Өмірде намысшыл, шыншыл болу. Себебі спортшыларға рух, намыс қажет. Сонымен қатар алдыма қойған мақсатқа жете білу.– Спортшының мерекелік құттықтауы... – Рәміздер күні мерекесімен барлық қазақ елін шын жүректен құттықтаймын. Әрқашанда еліміздің абыройы асқақтап, Қазақстан Әнұранын шырқататын, Туды биікке көтеретін ұл-қыздар көбейе берсін. Еліміз дамып, спортымыз жасай берсін. Тек жеңіс тілеймін.&nbsp;– Сұхбатыңызға рахмет! А.Нұр &nbsp;

Бекжан Төлепов: Халықаралық жарыстарда қазақтың туын төрт рет көкке көтердім

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Бүгінде шетелде жұмыс істеуді армандап қана қоймай, оны алдына мақсат етіп қойған жастардың қатары көбейді. Бірі өзге елдің жақсы жалақысына қызықса, енді бірі тәжірибе жинақтап, еліміздің әлеуметтік-экономикалық ахуалына үлес қоссам деп талпынады. Солардың бірі – қазалылық Нұртас Бақтияр. Мол қаражат, ілім мен білім іздеген ол қазіргі таңда Германия елінде жұмыс жасауда. Талапшыл жаспен байланысып, шетелде жұмыс жасаймын деген қазақ баласын қандай қиындық немесе мол несібе күтіп тұрғанын және сонда қызмет етудің тиімділігі жайында әңгімелескен едік.– Нұртас, жалпы өзіңіз жайлы толыққанды айта өтсеңіз...– Мен қазыналы Қазалыдан туып, балалық-шағым, жиырма жылдан аса өмірім сонда өтті. №249 мектеп-лицейден түлеп ұшып, арман қуып бас қаламыз Астанаға келдім. Осында отбасын құрып, қазіргі таңда жұбайым, бір баламмен осында тұрып жатырмыз.– Шыны керек, бүгінде елімізде жастардың дені шетелде жұмыс жасауды мақсат қылған. Мұның сыры неде? Тиімділігі һәм тиімсіздігі қайсы?– Әрине, мұндағы тиімділіктің бірі – жалақының жоғарылығы. Барлық елдегідей бір күнде сегіз сағат жұмыс жасайсыз. Ал сенбі-жексенбі күндері демалыс. Бірақ осы күндері де жұмыс жасаймын десеңіз қосымша сағаттар жазылады. Тиісінше жалақы да жоғарырақ болады. Басқа да тиімділіктерін атап өтсем, үш мезгіл сапалы өнімнен жасалған тағамдар, жатын орныңызды жұмысқа орналастырушы компания төлейді. Бұдан бөлек, таза ауа, еуропа елдерінде қызмет етсең визаға сай бос уақытыңызда жақын маңдағы басқа да елдерге барып көрсеңіз болады. Осы тектес басқа да тиімді тұстары жетерлік. Ал тиімсіздігі көбіміз білетіндей медицина, дәрі-дәрмек қымбат.– Қазіргі таңда Германия елінде жұмыс жасап жатырсыз. Онда қандай маман болып қызмет етудесіз?– Иә, қазір Германия елінде жұмыстамын. Өз мамандығым энергетик маман. Мұнда кеме құрастыратын компанияда осы мамандық бойынша қызмет етудемін. Жалақым елдегіден бірнеше есе жоғары. Жанымда басқа да қазақстандықтар бар.Негізі көпшілік шетелге жұмыс десе, құлпынай теру, қоймаларда жүк тасушы немесе ауылшаруашылықтарында қара күшті жұмсау деп түсінеді. Білмесеңіздер, шетелде де өз мамандығыңыз бойынша қызмет етуге болады. Мүмкіндік көп.– Бұған дейін елде қандай қызмет атқардыңыз? Екі елмен салыстырмалы түрде көрсек...– Қазақстанда көптеген компанияларда жұмыс жасадым. Павлодарда аймақтық электр мекемесінде, Астанада қосалқы станция басшысының орынбасары сынды көптеген қызметте болдым. Жоғарыда айтқанымдай оқыған мамандығым электр-энергетика. Бұл – елде аса бағалана бермейтін мамандықтың бірі. Сол үшін Қазақстандағы жалақым тым төмен болды. Мен шетелге жұмысқа аттануымның басты себебі баспана алу үшін қаражат жинау болды. Экономист мамандармен ақылдасып, есептеп көрсек, елімізде баспана алу үшін несие алу қажет немесе несиеге алып, оны 15-20 бойы төлеп өту керек. Салыстырмалы түрде қарасақ, менің Қазақстанда төрт жыл бойы еңбек етіп, тапқан жалақымды шетелде бір жылда табады екенмін.– Көбіне осылай шетел асып, нәпақасын молынан тапқысы келген қазақ жастары көбіне алаяқтарға тап болып жатады. Сондай жандарға жолығып қалмасы үшін қандай кеңес бересіз?– Қазір алаяқтықты да өз алдына жұмыс қылып, кәсіби түрде кіріскендер көп. Олар ақша қайда мол сонда жүреді. Елімізде шетелмен байланысып, жұмыс тауып, онда орналастырушы делдал компаниялар баршылық. Оны әшейін әлеужелі не ғаламтордан тауып, бара саламын деген далбаса. Олай етемін деп әуре болмаңыз, алаяққа жем боласыз. Өзім де алғашқыда алданып қалғанмын. Әдетте құжатына, басқасына бір миллион теңгеге жуық қаражат жинап баруыңыз керек елге 50 пайыз жеңілдікпен шығарып саламыз деген сынды жарнамаларда баршылық. Мұның барлығына сенбей, мұқият тексеріп шығуыңыз қажет. Ал сенімді өкіл іздер болсаңыз, "Tabystap.kz" сынды осы саладағы тәжірибесі мол компаниялар бар. Соған жүгінгеніңіз абзал.– Нұртас, турасны айтқанда шетелде жұмыс жасаудың артықшылығы басым болмаса кемшілігі азы бәрімізге мәлім. Шетелдердегі жоғары жалақы, жақсы жағдайды естіген жастың көбі елден бір жола безіп кеткісі келмейді ме? Сіздің ойыңыз қалай? Жоспарыңыз ше?– Әрине, шетелде қоғам үшін қолайлы орта, жақсы жағдай жасалған, рас. Бірақ сол қолайлылық сырт елден келген мигранттарға, қызметтік не туристік визамен келген жандарға толыққанды жасалмайды. Олай болмаса да, менің мұндағы мақсатым жоғарыда айтқандай молырақ қаражат тауып, Отан-анаға қайта оралу. Сондағы жай-күйімді реттеп, Астана қаласындағы қызметімді қайта жалғастыру. Жастарға, кейінгі буынға айтарым, шетелге шығыңыздар көз қарасыңыз, ойлау өрісіңіз кеңейеді. Бірақ елге қайта оралуды ұмытпаңыздар. Шетелдегі қажетті қаражатты, ресурстарды, білімді алып, Отан-анаға беріңіздер, адал қызмет етіп борышыңызды, міндетіңізді орындаңыздар дегім келеді. Әсте, ата-бабамыз "Өзге елде сұлтан болғанша, өз еліңде ұлтан бол" деп бекер айтпаса керек!– Сұхбатыңыз үшін көп рахмет, ісіңізге сәттілік тілейміз!ӘңгімелескенСерік АҚМЫРЗА

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Сұхбат