<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Жалағаш ауданына қарасты Т.Жүргенов атындағы ауылда көп жылдан бері еңбек етіп келе жатқан «Ер-Әлі» және «Құрманбай ата» шаруашылық ұжымдары бар. &nbsp;Заман талабына сай кәсіпке бейімделген &nbsp;ауыл азаматтары елге болсын деп егін егіп, бақ өсіріп, туған жерінің көркейіп- көгалдануына да барынша үлес қосып келеді.&nbsp;Сыр өңірінің табиғатына төзімді, жергілікті тұрғындар көп тұтынатын күріш дақылы әлемдік сауда алаңында да сұранысқа ие. Сондай-ақ жаңа технологияны пайдаланудың нәтижесінде кейінгі жылдары күріштің сапасы да, өнімділігі де арта түскен. Дегенмен жылдан-жылға егінге су тапшылығы туындап отырғаны белгілі. Осыған орай шаруашылық суды аз пайдаланатын өнім түрлерін егуді қолға алды.&nbsp;Айталық, кейінгі жылдары бақша егіп, ауыл, аудан тұрғындарын картоп, сәбіз, қызылша секілді күнделікті тұтынатын көкөністермен қамтамасыз етіп келеді.Ал 2018 жылы көршілес оңтүстік өңірден бірнеше сортты алма ағаштарын әкеліп, алғашқы көшеттерін отырғызды. Рас, бастапқыда «қалай болар екен» деген уайым басымдау болды. Өйткені Шымкент өңірінің шұрайлы жерінде өскен жеміс ағаштары Сырдың тұзды топырағына бейімделуі оңай емес еді.&nbsp;Бірақ ерекше күтімнің арқасында жас көшеттер жайқалып шықты. Алма ағашының алғашқы өнімінен дәм татқан ауылдастары бағбанға алғысын жаудырып жатты.Иә, айта кеткеніміз артық болмас, біздің бала күнімізде осы ауылдың тұрғыны Әшен қарттың алма бағы туралы әңгіме ел аузында жүретін. Әшен бағының алмасы ала жаздай ауыл, аудан тұрғындарының сұранысын өтейтін. Ал бүгінде егін егіп, бақ өсіріп, еліне адал қызмет етіп жүрген Бекжановтар аудан, облыс аумағынан бөлек, еліміздің бірнеше өңірлерінен тапсырыс алып, табиғи өнімін ұсынып отыр.Алма бағының көлемі 6 гектар, 12600 түп ағаш. Соған сәйкес бақтың күтіміне қарайтын тұрақты жұмысшылар бар. Айталық, бүгінде «Гала М-9», «Голден М-9», «Гранни смидт М-9», «Фуджи М-9», «Конфетка ММ-106» деп аталатын бес түрлі алма сорты сатылымда. Тұрғындар сұранысы да жоғары. Өйткені күздік алма сорты сақтауға да қолайлы. Мысалы, дәл осы кезде жұрт жәшіктеп сатып алып, Жаңа жылға дейін сақтауға қам жасап жатыр. Алыстағы ағайынға сәлемдеме ретінде жіберсеңіз де, қуанып қалары сөзсіз!<blockquote>– Шындығында өз жерімізде өскен экологиялық таза өнімнің орны бөлек! Ал базардан іздесең мұндай табиғи дәмі ерекше, тәтті алманы табу қиын. Есесіне, сырты жалтыраған дәмі, сөлі жоқ жасанды жемістердің түр-түрі толып тұр. Сондықтан сапалы алманың бір жәшігін сатып алдым. Отандық тауар өнімдерге, оның ішінде жергілікті кәсіп иелерінің өндірген өніміне тұрақты қолдау көрсетуіміз керек, – дейді қала тұрғыны Айсәуле Сағатбекқызы.</blockquote>«Ер-Әлі» шаруашылығының төрағасы Әліби Бекжановты әңгімеге тартып едік.<blockquote>– Негізгі кәсібіміз күріш өндірісі болған соң алғашқыда алма бағын өсіруге хобби ретінде қараған едім. Бірақ еңбегіміз ақталып, жақсы жеміс беріп, ә дегеннен-ақ сұранысқа ие болды. Жан-жақтан тапсырыстар түсе бастады. Өйткені өнімге химиялық тыңайтқыштар қосылмаған.&nbsp;Табиғи қалпында, күн көзінде, тамшылатып суару әдісімен өсірілген. Бағасы да базардағы басқа алмалардың бағасымен шамалас. Мәселе тек табыста емес, ең бастысы – елдің алғысы. Отандық өндіріске тамшыдай болсын, үлесімізді қосып, өнімнің өңірдегі бағасын тұрақтандыруға ықпал етсек деп ойлаймын, – дейді ол.</blockquote>Ә.Бекжанов тәжірибелі кәсіпкер ретінде ауыл шаруашылығы саласындағы күрделі мәселелерді көтеріп, кәсіпкерлікті қолдауға бағытталған мемлекеттік бағдарламаларды тиімді іске асыруға байланысты ұсыныстарын ортаға салып, қоғам алдындағы жауапкершілігін де белсенді атқарып келеді.&nbsp;&nbsp;

Жалағаш: Алмаға сұраныс жоғары

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Бақдәулет Абатұлы &nbsp;«Бақдәулет-57» шаруа қожалағының түйекеші. Шаруашылықтағы 100 бас аналықтан 50 төл алып, мал басын аман сақтаған.&nbsp;Ол Жалағашқа қарасты Аққұм ауылында дүниеге келген. Осындағы №38 орта мектептің 9-сыныбын бітірген соң қалаға оқуға аттанады. «Ақмешіт» колледжінің студенті атанып, «Мал дәрігері» мамандығын игереді.<blockquote>– Әкемнің есімі – Абат, ал анам – Мейрамгүл. Жеті ағайындымыз. Көпбалалы үйде өстім. Ата-анамыз жасымыздан еңбекке баулып өсірді. Адал нан тауып жеуді үйретті. Міне, енді ауылдағы ірі шаруашылық – «Бақдәулет-57» &nbsp;қожалығында жұмыс істеймін. Бір жарым жылдан бері түйе бағып келемін, – дейді ол.</blockquote>Көп сөзге жоқ, ұяңдау мінезді Бақдәулеттің қарамағында 100 бас түйе бар екен. Әрі ботасы мен тайлағы, інгені мен атаны аралас жайылатын түлікті бағуда түрлі қиындық кездесетін көрінеді.<blockquote>– Жазда аса қиын емес. Ұзаққа жайылмайды. Ауыл маңындағы шаңдаққа иіріліп, сонда аунап жата береді. Ал қыста мүлде бөлек. Күнделікті түгендеп, алдын қайырмалап, бөлінгендерді қосып тұрмасаң өзіңе қиын. Қашыққа ұзап кетіп, екі-үш күн әуре-сарсаңға салатыны бар. Ең жаманы – атан, яғни, аталық түйелердің адамға қарап, айбат қылып шабатыны болады. Ең қауіптісі де осы. Түйенің еті де, шұбаты да адам баласына пайдалы екені бұрыннан белгілі. Ата-бабаларымыз осы түліктің шудасына дейін емге жаратты емес пе? – дейді ол.</blockquote>Расымен, көшпелі қазақ ертеден киелі санаған төрт түліктің төресі бұл. Бар жақсыны бойына жиған жануардың біріншіден, етін қорек етсек, шұбаты мен шудасының денсаулыққа шипасы екібастан белгілі. Әсіресе, шуданы емдік мақсатқахалық жиі пайдаланған. Шыққан не сынған сүйектің бітуіне тез әсер етеді. Оның буын, құяң, бүйрек аурулары, радиация сәулелеріне қарсы қасиетін ғалымдар мойындап отыр. Жалпы түйе жүнінен істелген қай өнімнің де бағасы тым жоғары екені белгілі.Содан шығар, ілгері заманда қазақ байлары үш мың басқа дейін түйе айдаған. Қазір де өсіретіндер бар. Әсіресе, кейінгі жылдары облыста өсім артты. Ауыл шаруашылығы және жер қатынастары басқармасы берген мәліметке сүйенсек, қазір аймақта 64 мың басқа жуық түйе тіркелген.Президент Қасым-Жомарт Тоқаев «Әділетті мемлекет. Біртұтас ұлт. Берекелі қоғам» атты Жолдауында кәсіби маманның қадірін білу керек екенін, еңбекқор адам мемлекетті дамытатынын баса айтқан еді. «…Біз қарапайым еңбек адамына құрмет көрсетуіміз керек. Қандай кәсіппен айналыссаң да, оны сапалы атқару маңызды. Жастар нақты бір мамандықтың қыр-сырын жетік білуге ұмтылғаны жөн. Өз саласының шеберіне әрдайым сұраныс болады. Өскелең ұрпақ Қазақстанда ғана емес, өзге елдерде бәсекеге қабілетті болуы керек. Көрші мемлекеттің азаматтары шетелге барып, жұмыс талғамай еңбек етіп жатыр. Олар біздің елде де өте жақсы табыс тауып жүр. Дәл осындай жандардан үлгі алу керек. Шын мәнінде, ең бастысы – адал еңбек. Біз мұны жете түсінетін ұрпақ тәрбиелеуге тиіспіз. Идеология жұмысында осыған баса мән берген жөн» деген еді Мемлекет басшысы. Ата-бабадан келе жатқан кәсіптің маңынан ұзамай, түйе баққан Бақдәулеттің бұл ісі өз қатарластарына үлгі.&nbsp;

Түйе баққан Бақдәулет

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Арал теңізінен жылына 6-7 мың тонна балық ауланады. Дарияның құярлығындағы ірілі-ұсақты көлдерде мамыр-маусым айында балық біткен уылдырық шашатын. Бұл – теңіз қорының табиғи сақталуына себеп. Ал одан басқа тоғандарда шабақ өсірумен айналысатын «Қамыстыбас» балық питомнигі 1966 жылдан бері жұмыс істеп тұр.Осы питомникке қарасты «Қосжар» бөлімшесінде 10 жазғы балық өсіру, 11 жайылым және 3 қыстық тоған бар. Ал Қаратерең ауылындағы «Тастақ» бөлімшесінде 23 тоған жұмыс істейді. Жыл сайын 14 миллионнан астам бір жаздық және 420 мың екі жаздық балық шабақтары өсіріледі. Мұнда тұқы, ақ амур және дөңмаңдай деп аталатын түрлері бар. Арнайы бағылған балық теңіз бен «Қамыстыбас» көліне күз айларында жіберіліп жүр. Біздің «Еңбек адамы» айдарының кезекті кейіпкері жас та болса да осы саланың жүгін көтеріп келеді. Адай Ерәлиұлы – Қосжар ауылында орналасқан питомниктің балық өсірушісі. 26 жастағы жігіт 6 жылдан бері осы жұмысқа өз үлесін қосып келеді.<blockquote>– 2014 жылы мектепті бітіріп, мамандық алу үшін Батыс Қазақстан облысына жол тарттым. Сол өңірде инженерлік-технологиялық колледжге оқуға түстім. Ол кезде оңтүстік өңірлерден келген түлектерді «Ветеринария» және «Балық шаруашылығы» мамандығы бойынша «Серпін-2050. Мәңгілік ел жастары – индустрияға» бағдарламасы бойынша жинап жатқан. Аталған бағдарламаның ықпалымен қазіргі мамандықты игердік. Рас, әу баста басқа саланы таңдасам да, кейін өкінбедім. Өйткені, теориядан көрі, арнайы машықтанудан өткен кезде балық шаруашылығына деген қызығушылығым арта түсті. Үш жылдық оқу мен тәжірибелік жұмыстар маман болып шығуыма септігін тигізді, – дейді Адай.</blockquote>Оқуды тәмамдаған соң ол «Қамыстыбас балық питомнигі» мекемесіне балық өсіруші болып жұмысқа қабылданады. Кәсіпорында жүріп аға буыннан көп дүние үйренеді.<blockquote>– Жасанды жолмен аналық балықтан уылдырық алып, уылдырықтан дернәсіл, дернәсілден бір жаздық шабақ деңгейіне жеткізу үлкен шыдамдылық пен қырағылықты қажет етеді. Сенің жасаған бір қателігің миллиондаған шабақтың жойылуына әкеліп соғуы мүмкін. Сондықтан, балық өсіру маусымында түн ұйқыңды төрт бөліп, олар дамығанша ұдайы бақылайсың. Питомникте қай қызметкер болсын, өз саласына жауапты. Соның арқасында кәсіпорын жыл сайын мемлекеттік тапсырыс шеңберінде миллиондаған балықты арнайы тоғандарда өсіріп, күзде Кіші Арал теңізі, Сырдария өзені мен Қамыстыбас көліне жібереді, – дейді жас балық өсіруші.</blockquote>Адайдың айтуынша, алдағы уақытта кәсіпорында ірі жобалар іске аспақ. Солардың бірі – «Қызыл кітапқа» енген Арал қаязын көбейту. Расымен де уақытында теңіз көркіне айналып, қазір жойылу қаупінде тұрған балық түрлері көбейгені дұрыс. Сондай-ақ, питомникте теңізде жойылып кеткен, тек Балқаш көлінде тұқымы кездесетін Арал пілмайы деп аталатын балық та келешек өнім алу үшін қосымша өсіріліп жатқан көрінеді.<blockquote>– Арал теңізінің байырғы байлығы – жоғалып немесе азайған балық тұқымдарын қайта қалпына келтірсек деймін. Екіншіден, өз қатарластарыма айтарым, балық өсіруші дегеніміз ұялатын мамандық емес. Қайта біз ел байлығын көбейтуге сеп болып келеміз. Бұрынғыдай емес, қазір мемлекет балық шаруашылығына көңіл бөліп, осы саланы дамытамын деген адамға барлық жағдайды жасауда. Бұл – қуанатын нәрсе. Балықтың бел ортасында жүрсек те, уақытында осыны дамытып өсіріңдер деп үйретіп, қызықтырған, жетелеген адам болмады. Сондықтан кейінгілерге осы саланың маңыздылығын түсіндіріп, мектеп бағдарламасында тәжірибелік сабақтар ұйымдастырсақ екен. Балық шаруашылығында сонда ғана мықты мамандар пайда болары анық, – дейді тағы бір сөзінде Адай.</blockquote>Арал ауданына қарасты Қызылжар ауылында туған Адай жұмыспен қатар білімін шыңдап отырады. Қосымша «Эколог» біліктілігін алған ол балық өсірудегі тәжірибесін ұдайы жетілдіріп келеді. Жас та болса мамандығы арқасында жетістікке жеткен ол 2021 жылы «Арал-Сырдария» облысаралық бассейндік балық шаруашылығы инспекциясы басшысының Алғыс хатымен, ал былтыр ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің Құрмет грамотасымен марапатталды.&nbsp;

Адай Ерәлиұлы: Балық өсіру шыдамдылықты қажет етеді

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Елімізде соңғы жылдары ауыл-аймақты дамыту үшін жеке қосалқы және шағын шаруашылықтарды қолдау мақсатында бірнеше бағдарлама қабылданып, іске асырылып келеді. Ауыл тұрғындарының негізгі тіршілігі – төрт түлік мал өсіру бұрыннан қалыптасқан сала. Елде мал өсіру ең тиімді негізгі ата кәсіп болып саналады. Бұл бағытта біздің Қармақшы ауданында жақсы алға басу үдерісі қалыптасып отыр.Статистика есептеріне жүгінсек, мал басы және оның өнімдері жылма-жыл бірқалыпты өсіп келеді. Атап айтар болсақ, Қармақшы ауданы бойынша қазір мал саны 1999 жылдың 1 қаңтарымен салыстырғанда мүйізді ірі қара 34894 басқа жетіп, 275 пайызға, қой мен ешкі 66212 басқа жетіп, 200,5 пайызға, жылқы 15294 басқа жетіп, 613,5 пайызға, түйе 4050 басқа жетіп, 356,8 пайызға өскен. Бұл арнайы шаруашылық құрылымдары арқылы өсіріліп, жан-жақты дамыды деген 1980-ші жылдармен салыстырсақ, мүйізді ірі қараның 1,5 есе, ал жылқы мен түйенің 4-5 есе өскенін көрсетеді. Өкініштісі, уақ мал саны 3 есеге кеміп кеткен.<blockquote>– Ауданда мал басының өсу жайын зерделеу және алдағы уақытта даму мүмкіндіктерін нақтылау мақсатында 2023 жылдың 15 тамызы күнгі аудандық қоғамдық кеңестің отырысында «Аудандағы табиғи мал жайылымдары мен шабындықтары, оларды нақты пайдаланудың және қыс кезеңіне қажетті шөп қорын жасаудың жайы туралы» арнайы мәселе қаралды. Оған аудандық мәслихаттың төрағасы, аудан әкімінің орынбасары мен бөлім басшылары, үкіметтік емес ұйымдардың жетекшілері қатыстырылды. Сондай-ақ, «ZOOM» платформасы арқылы кент, ауылдық округтерінің әкімдері мен шаруашылық басшылары, ауылдық округтердегі ардагерлер ұйымдарының төрағалары қатысып, жан-жақты талқылаулар жүргізілді. Малдың жедел өсіп, оның өнімділігінің артуы күтімімен қоса, негізінен пайдаланылатын жем-шөбіне тікелей байланысты. Қыстық шөбінің басым бөлігі табиғи шабындықтардан жиналады. Бірақ біздің өңірдегі шабындықтардың түсімі азайып, құнары қаша бастаған. Оған негізгі себеп ең алдымен тиісті күтім жасалмағандығында. Шабындықтарды суару, малдан қору жұмыстары жүйелі жүргізілмейді. Мал егелері малды бағуды ұйымдастырмай, жайылым есебінде тұяқпен тапталып өсуі баяулап, жері азып, өнімі аз болуда, – дейді аудандық қоғамдық кеңес төрағасы Әбдірахман Құлдүйсенов.</blockquote>Халқымыздың ертеден келе жатқан дәстүрлі шаруашылығы – жайылымды мал шаруашылығы екені баршамызға белгілі. Халық төрт түлік малды жаю, шабындықтар мен жайылымдарды тиімді пайдалану ауыл тұрғындарының әлеуметтік-тұрмыстық жағдайын жақсарта түсер еді. «Мал баққанға бітеді» дегендей, мал өсіріп, игілігін көріп жүрген көптеген отбасының өмір сүру тіршілігінен көріп жүрміз.Ауданда жайылымдық жерлер жеткілікті болғанымен ауыл тұрғындарына қол жетімділігі алаңдатады. 2012 жылдың ақпан айында «Жайылымдар туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды. Алайда оның жайылым мәселесін түбегейлі шешуде қауқары жеткіліксіз болып қалуда. Жергілікті жерде атқарушы органдар тұрғындармен, шаруашылық құрылымдарымен бірлесе отырып жайылым мәселесімен жүйелі, жоспарлы жұмыс жүргізбесе іске аспайды.Ауданның көптеген ауылдық округінде жайылымдық жердің жетіспеушілігі бүгінгі күннің басты мәселесіне айналған. Өкінішке қарай жайылымдардың бүгінгі хал-ахуалы қиын жағдайда қалуда. Малдың 70-80 пайызға жуығы ауылдың маңайында және оның айналасында жайылады. Соның салдарынан ауыл маңындағы жайылымдық жерлер қатты тозып кетуде. Оның үстіне бұрынғы шабындықтар мен жайылымдық алқаптарды үнемі шамадан тыс пайдаланудан малға жұғымды, нәрлі шөптер тұяқкесті болып, есесіне мал жемейтін әртүрлі шөптер жылдам көбейіп, жер азып бара жатыр. Әсіресе ауданымызда жылқы санының жедел өсуі, оның жыл он екі ай тебінде болатындықтан, жерді тез тоздыруда. Кейбір ауылдарда елдің бірлігі болмай бақташы шықпай немесе малды кезекпен бағу ұйымдастырылмай келеді. Бос жүрген мал қараусыз қалып, шабындықтар мен жайылымдарды ғана таптап қоймай, егінге, бақшаға түсіп, шағымдар көбеюде. Дақылдарды ауыспалы егіс жүйесімен егу қолға алынуда. Бірақ ауыспалы жайылым жүйесін жасау баршаның назарынан тыс қалуда. Ауыспалы жайылым болмаған жағдайда мал арасында жұқпалы аурудың таралуы, жайылымның құнарсыздануы сияқты мәселелердің ушыға түсетіні анық. Жайылымның жұтаң тартуына соңғы жылдардағы жауын-шашынның аз болуы да өз әсерін тигізуде.Өңірімізде малды бағу бұрын қалай ұйымдастырылды деген сұрақ туындайды. Біздің ата-бабаларымыз туа бітті нағыз ғалым болған ба, ғылым мен тәжірибені, практиканы күнделікті өмірде ұштастыра білген бе деп ойлаймын. Себебі бұрынғы кезде қыста Сыр бойы мен Қызылқұмды жайылымға пайдаланса, жаз жайлауы үлкен Қарақұм мен Ырғыз, Торғай аймағында болған. Яғни ауыспалы жайылым жүйесін қалыптастырған. Ал кешегі жер шекарасы айқындалған кеңестің уақытында Сыр бойында қыстауы болса, көктемгі мал төлдетуі, жабағы мен күзем алуы, қой қашыруы кең жазық Нұра бойында, ал жазда Қарақұмды жайлаған. Қызылқұм өңіріндегі шаруашылықтарда да малды бағудың осындай жүйесі қалыптасқан. Сөйтіп малды шүйгін жайылымда жайып бақса, екінші жағынан шыбын-шіркейден, маса-сонадан азат еткен. Бұл көктем-күзгі жайылымдарда шөп ерте көктеп жетіледі. Әрі өсетін түрлі жусандар, изен, теріскен, шағыр, еркек, бидайық, селеу, қияқ, күйреуік, ала бұта, балықкөз, сарсаған, түйеқарын, бұзаубас, ыраң мен ебелек шөптерінің азықтық құнарлылығы Сырдағы қамыс, ажырық, өлеңшөптер мен сабандарға қарағанда 1,5-2 есе құнарлы. Қыстан арықтап шыққан мал тез қоңданып төлін жарытса, қысқа семіз болып түседі.– Жайылым жайына ауылдық округтер бойынша талдау жасасақ. Көптеген ауыл округінде жайылымның жетіспейтіні, оны ұтымды пайдаланбауы өзекті мәселеге айналған. Мал шаруашылығын дамытуға кедергі болуда. Ғалымдардың есептеуінше, әрбір шартты мал басына шөптің шығымдылығына байланысты 5-9 гектар жайылымдық жер керек екен. Бізде қыс кезеңінде малдың егістік алқапқа жайылатынын ескере отырып, әр шартты мал басына 7 гектар есебінде талдау жасасақ. Қолда бар малдың ауылдық округтері бойынша нақты өзінде бар жайылыммен қамтамасыз етілуі III Интернационал ауылында 34,3, Ақтөбе ауылында 37,7, Дүр Оңғар ауылында 40,4, Жосалы кентінде 46,8, Ақжар ауылында 58,5, Тұрмағамбет ауылында 83,1 пайыз ғана болуда. Ал Төретам кенті мен Ақай ауылы тұрғындарының малдары өз жайылымы болмағандықтан әскерилерге жалға берілген жайылымдарды пайдалануда. Жосалы кенті мен Ақтөбе, Иіркөл, Қармақшы ауылдарының бір бөлік малдарыжаз-күз айларында Нұра өңіріне шығарылып бағылуда, – дейді аудандық қоғамдық кеңес төрағасы Әбдірахман Құлдүйсенов.Жаңажол, Иіркөл ауылы тұрғындарының жылқылары Сырдариядан өтіп, Қармақшы ауылының, III Интернационал ауылының малдары Төребай би ауылының, Тұрмағамбет ауылының малдары Ақтөбе ауылының жайылымдарына жайылып, тұрғындардан наразылық туғызуда.Аудан бойынша «Жайылымдар туралы Заңы» талабына сәйкес, барлық ауылдық округте 2022-2023жылдарға арналған жайылымдарды басқару мен пайдалану жоспарлары бекітілген. Жоспардағы схема-картаға сәйкес, әр елді мекендердің мал жайылымы алқаптары белгіленген. Бірақ ол жоспар есебі өз дәрежесінде емес, орындалмай қағаз жүзінде қалуда. Ауыл тұрғындарына дұрыс жеткізілмеген. Міне, осы жағдайда мал шаруашылығын дамытуда ауданымыздың жер қорының 50-60 пайызын құрап отырған жайылымдық жерлерді, оның ішінде шалғайдағы жайылым алқаптарын қолданысқа енгізу бүгінгі күннің талабы. Аудан бойынша ауылдық округтердегі жайылым тапшылығының орнын босалқы жер және ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілерінің жайылымдық алқаптары резерві есебінен толықтыруға болады. Шалғайдағы мал жайылымдарын ортақ мал жайылымы ретінде қолдануға болады. Ортақ жайылым – ауыл малын бірлесе бағуға арналған жер, алайда ол жерде бір жеке адамдардың мыңдаған малы бағылса, оған ортақ мал жайылымы тарлық ететіні айтпаса да түсінікті. Ондай шаруа қожалықтары конкурс арқылы мал жайылымын алуы тиіс. Ескеретін жағдай Заңға сәйкес жергілікті атқарушы органдар мен өзін-өзі басқару органдары тұрғындармен бірлесе отырып, малды ортақ жайылымдарда, босалқы жерлерде бағу мәселесін көтеріп, бағдарлама, іс-шаралар жасап, нақты зерделенген жұмыстар жүргізілуі тиіс. Тек қана жайылым емес, ол жерлердегі су көздерін зерттеп, қажет болатын болса жоғары органдар алдына мәселе қойып, жаңадан ұңғымалар, құдықтар қазуды қолға алу керек. Малға еге болып, оны бақтыруды бүкіл ауыл тұрғындары бірігіп ұйымдастыруы қажет. Егесіз малға айыппұл салынатынын да естен шығармайық.<blockquote>– &nbsp;Осы орайда кент, ауылдық округтер әкімдеріне бірнеше ұсынысымды жеткізбекпін. Біріншіден, аймағындағы мал жайылымына, оның жарамдық жайына талдау жасау, қолда бар мал басын жайылыммен қамтамасыз ету мүмкіндіктерін зерделеу, қажет жағдайда ауданның мал жайылымдық қорынан ортақ мал жайылым үшін ұсыныс беру. Екіншіден, ауыл аймағындағы шабындықтар жайын зерделеп, шаруашылық құрылымдарының басшыларымен және аудандық су шаруашылығы мекемесімен бірлесе отырып егінге су алуға дейін шабындықтарды суландыру мен күтіп ұстау және қашыртқы суларды пайдалану мүмкіндіктерін қарастыру. Үшіншіден ауылдағы ардагерлер және басқа да қоғамдық ұйымдармен бірлесе отырып қауымдастықтың жиналысын өткізіп мал жайылымына, шабындықтарды суаруға байланысты нақты жағдайды жеткізіп, жаз бен күз айларында малдарды сырт аймақтарға жаюдың межелерін жасау, оны әрбір тұрғындарға жеткізіп, түсіндіріп, тиісті үйлестіру жұмыстары жүргізілсе жақсы боалр еді. Сонымен қатар, аудандық ауыл шаруашылығы мен жер қатынастары бөліміне де төмендегідей жұмыстар жүргізілуін сұраймын біріншіден, кент, ауылдық округтеріндегі жайылымдық пен шабындық жайына талдау жасап, оларды өтетін жиналыстарға қатысып, аудан көлемінің қай аймақтарында ортақ мал жайылымына пайдаланатын жерлерді жеткізіп, түсіндіру жұмыстарын жүргізу. Екіншіден, аудандық су шаруашылығы мекемесімен бірлесе отырып, шабындықтарды ерте көктемде және қашыртқы сулармен суландыруды үйлестіру. Үшіншіден, кент, ауылдар бойынша жүргізілген жұмыстарды жинақтап, аудан әкімдігіне тиісті ұсыныс енгізілсе екен, – дейді аудандық қоғамдық кеңес төрағасы.</blockquote>

Әбдірахман Құлдүйсенов: Жайылым мәселесімен жүйелі, жоспарлы жұмыс жүргізу қажет

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Төрт түлік мал қазақтың тұрмыс-салтымен бірге келе жатқан байлығы әрі күнкөрісі. Малдың жайын жасаған атамыз қазақ дала кезіп, көшіп-қонып жүрген. Оның ішінде қой шаруашылығы қоңыр түтінді қазақ үшін жайлысы болып саналған. Бүгінде Қармақшы ауданында 68 мыңнан аса қой-ешкі болса, оның 5033-і шаруашылықтар бағымында.&nbsp;Күзгі мезгілі жиын-терімнің науқаны біткенде жыл сайын озаттар анықталады. Диқан қауыммен қатар барша еңбек үздіктерінің марапатында мал шаруашылығы саласының да ерен ерлері мерекеде қошеметке құрметке ие болады. Олардың қатарында қой басын 100 пайыз аман сақтап, 554 аналықтан 460 бас қозы алған қармақшылық Марал Бертаев та бар.&nbsp;Шопан өткен жылы жыл көлемінде 2 тоннаға жуық ет өндіріп, үзеңгілес әріптестерінен озық шығып отыр. Ол мал шаруашылығымен 2006 жылдан бері тұрақты түрде айналысады. Оған дейін атакәсіптің тізгінін оның ата-анасы ұстаған. Жарты ғасырдан астам уақыт қой өсіру – Бертаевтар отбасының кәнігі. Әр нәрсенің өз бабы болатыны секілді, қой басын көбейтіп, оның өнімін игілікке жаратуды қолға алған кәсіп иесі малдың жайын жақсы біледі. Бала кезінен көріп өскен ісі болғасын оған бұл шаруаны дөңгелетіп әкету қиындық келтірмеген.&nbsp;<blockquote>– Мал шаруашылығы қай қазаққа да жат емес. Аталарымыз жазира далада көшіп-қонып жүріп, жанның да, малдың да жағдайын жасаған. Оның үстіне жолдасым үнемі қолдап, демеп отырады. Бейнетін де бірге көтерісуде. Қой малы жуас келеді. Сүтінен ірімшік қайнатуға болса, жүнін де тоқымаға пайдалануға таптырмас дүние. Еті боса да жесеңіз азық. Қазір медициналық тұрғыда қойдың еті дәтке қуат, денге шипа. Қайсысын да кәдеге жарата білгенге малда пайда жетерлік. Ата-анам өмірден өткенше осы малдан қол үзген емес. Олардан кейін малға иелік етіп, өзім жалғастырудамын. 17 жылдан бері шаруашылықты қолымнан келгенше дамытып келемін, – дейді Марал Бертаев.</blockquote>Кәсіпкер бүгінде мал басын көбейтіп қана қоймай, асылдандыруды да қолға алған. Сол арқылы бірқатар жетістікке де жеткен. Ол қой шаруашылығымен бірге мүйізді ірі қара бағумен де шұғылданады. &nbsp;Малдың төлін асылдандырып отыруды маңызды санайтын азаматтың бұл жөнінде өз айтары бар екен.<blockquote>– Осы кезде шаруашылықта түліктің үш түрін, атап айтқанда жылқы, сиыр, қой малын игеріп отырмын. Асылдандыруда бастапқыда Ақтөбе облысынан жартылай қылшықты Еділбай қошқарын алатын едім. 2 жыл бұрын Жаңақорғаннан гисарь тұқымдас қошқарын әкеп салуды бастадым. Сондай-ақ сиырды асылдандыруда да Оралдан ақбас тұқымды бұқалар әкеліп, оның төлін көріп жатырмыз. Мемлекеттен бірер жыл бұрын субсидия берілетін. Қазір ештеңе алмаймыз. Сонда да болса атакәсіпті тіршілік қып, әрекетімізді жасаудамыз. Қойдың аналық басы 500-дің үстіне шықты. Одан өнім алып, керек кезінде сатып қыстайғы жем-шөбімізді дайындаймыз. Малды дұрыстап күтіп-баптасаңыз ғана ол өнім береді. Аң-құстан да абай болу керек. Қыстауымыз Жосалы ауылдық округі жолы трассасындағы Сортөбе деген жерде болса, жаз жайлауым – Байқоңыр маңындағы Шилібай, Бөдене атты бұлақтың басы. Сонда малды төлдетеміз. Қырықтық та осында жүргізіледі. Күн суытқанда қыстауға қарай көшеміз, – дейді өткен жылдың «Үздік шопан» номинациясының иегері шопан атаның таяғын қастерлеп ұстайтынын білдіріп.</blockquote>Марал Бертаевтың шаңырағының шырайын келтіріп отырған жан жары Гүлжайна Аяпова жолдасының өмірде де, еңбекте де қолдаушысы, қай істе де адал көмекшісі. Екеуі бақытты отбасында 1 қыз, 2 ұл тәрбиелеп өсіріп отыр. Ерлі-зайыптылар аудан-қаладағы бар қызықтан қалып қойдық демейді, олар үшін мал шаруашылығын өркендету – басты мақсаттары. «Кәсібімізді әрі қарай да дамытып, мал санын арттыруға жұмыс жасай береміз. Себебі бар береке – еңбекте» дейді олар жоғары көңіл-күйде.

Қармақшылық үздік шопан мал басын көбейтудегі сырымен бөлісті

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қармақшы ауданына қарасты Төребай би ауылындағы «Дәуіт» шаруа қожалығы 2017 жылы құрылған. Оған дейін 1995 жылы Серік Төлегенов пен Бүркіт Қалдашбаевтың бірлесе құрған «Шаһзада» қожалығы 2017 жылға дейін жұмыс істеп келсе, осы жылдан бастап «Дәуіт» шаруа қожалығы жеке шығып, жұмысын бастайды.«Балажарма» каналының аяқ жағынан жер алып, аядай халқы бар елді мекеннің әлеуетіне қызмет етуге кіріседі. Айналысатын негізгі жұмысы – егін және мал шаруашылығы болса, егіс көлемінің 70-80 пайызы Сыр салысы құрайды. Төккен тер, еткен еңбек қашан да жемісін берген ғой. Шаруашылық үшін биыл табысты жыл болып отыр. Оған себеп – «Дәуіт» шаруа қожалығы ауданның ауыл шаруашылығы құрылымдары арасында «Озат картоп, көкөніс, бақша өсіруші» номинациясын жеңіп алып, мерейлері тасыды.<blockquote>– Алғаш құрылған кезде шаруашылықтың мүшелігіне ағам Шаһзада Төлегенов, Өмірбек Садықов және мен үшеуіміз қабылдандық. Егін егу, бақша салу, мал азықтық дақылдарын өндіруді қолға алсақ. Сонымен қатар, мал шаруашылығын дамытуды да мақсат тұттық. Егістіктің көлемі әр жылы әрқалай. Судың берілуіне қарай есептеп егеміз. Бастапқыда 50 гектар жерге бақшалық өнімдер егіп, «Балажарма» каналы арқылы суару жұмыстарын жүргіздік. Бір жылдан соң күріш егуді бастадық. Содан беріде 70-150 гектарға дейін күріш егіп келеміз, – дейді шаруа қожалығының басшысы Дәурен Бүркітұлы.</blockquote>Ауыл шаруашылығы құрылымы 2022 жылдан бастап Жалағаш ауданындағы Ақділдә Қыпшақбаев төрағалық ететін «Мәдениет» шаруа қожалығымен бірлесе жұмыс атқаруда. Әріптесі демеушілік жасап, егіс көлемінің көбеюіне көмегін тигізуде. Мәселен өткен жылы 150 гектардай жерге егіс алқабы дайындалып, ақ маржан отырғызылса, каналдан келетін судың жеткіліксіздігіне орай су сорғымен 70 гектарға бақша егілген екен. Бұл жөнінде қожалықтың жетекшісі былайша жеткізеді.<blockquote>– Былтыр демеуші ағамыздың көмегімен 120 гектарға күріш ексек, 50 гектардың үстінде Жосалы кенті, ауыл тұрғындары бар және өзіміздің шаруашылықтың жұмысшылары бар картоп, көкөніс, бақша өнімін отырғызды. Бұрынғы ауыл әкімі Әлімбай Білжановтың қолдауымен қожалыққа жаңа су сорғысы берілді. Сол және демеушіміздің жәрдемімен егістікке уақытымен су айдалды. Науқан кезінде 15-20 адамға дейін жұмыспен қамтылады. Оның 10 адамы тұрақты түрде өзімізде еңбек етеді. Ауданда артық айтқанымыз емес, Төребай бидің қауын-қарбызы, басқа да бақшалық өнімдері жоғары бағаланады. Сырттан айлап, апталап тасымалданып әкелінетін өнімдерден гөрі, сапасы, дәмі жағынан жергілікті жердің дақылдарына ештеңе жетпейді. Қанша дегенмен өз өніміміз. Базарға түскенше тұрғындардың оны асыға күтетінінен де хабарымыз бар. Дақылдарымызды аудан орталығы – Жосалы кенті, Байқоңыр, Қызылорда қаласы мен Төретам кенті және Ақай ауылында саудаланады. Осы жылы егініміз сәл уақытынан кеш егілді. Бірақ қыркүйектің басында пісімшілік болып, бақшашылар өнімдерін дер кезінде жинап та, сатып та үлгерді. Жалпы ауыл халқының дені бақша, көкөніс егумен шұғылданады. Ауылдастарым әрбір науқанда қысқа дайындығын қамдап, жағдайларын біраз жақсартып алады десем, қателеспеймін. Одан бөлек, Астана, Алматы қалалары мен облыс, аудан орталығында өтетін ауыл шаруашылығы өндірісі жәрмеңкелерінен ауылдың еңбек адамдары қалыс қалмайды. Басқа да диқан қауыммен қатар, біздің бағбан Бағдат Нөсеров те өнімдерін жәрмеңкеге шығарып жүр. Күріш бригадирі Абдулла Көнеков және күрішші Бақытбек Бұқпанов Сырдың басты дақылы – күріштен жақсы өнім алды. Су айдаушылар Әлменбет Сәтов, Алшын Жұматаев маусымда жұмыстарын жауапкершілікпен атқарды. Қалдыбек Жақсылықов пен Асылбек Есетов өнегелі еңбек үлгісін көрсетті. Ал енді бағаға келер болсақ, нарықтан төмен саудаланды. Бұл алушыға да, сатушыға да орайлы. Бір сөзбен айтқанда, төребайбиліктердің еккен бақша өнімдеріне халықтың сұранысы қашан да жоғары, – дейді озат шаруашылық жетекшісі әңгімесінде.</blockquote>Қалдашбаевтар отбасының өмірде де, кәсіпте де жолы болған десек, жарасар. Олар шаруа қожалығының жұмысын жанұясымен бірлесе, ұйымдаса отырып жүргізеді. Әулеттің ұйытқысы, жанұяның қамқор әкесі Бүркіт Қалдашбаев өзінің іскерлігімен, ұйымдастырушылық қабілетімен біраз жерге танылған. Елдің де, жердің де жайын жақсы біледі. Бір кездері ат үстінде жүріп сол елге басшылық еткен азамат. Ол көппен еңбек еткен, істің көзін тани білетін тәжірибелі басшы, әке ретінде ақылкеңесін беріп отырса, отбасының келіні, Дәурен Бүркітұлының келіншегі Гүлмира Ерболатқызы шаруашылықтың құжаттар ісімен айналысады. Ал туысы Шаһзада техника тізгіндеген білікті маман. Егін болғасын әрине техниканың науқанға сай болуы шарт. Техника да жараулы аттай жүріп тұрмаса, жұмысқа кедергі келтіруі мүмкін. Бір айтары, осы жылы «Мәдениет» шаруа қожалығының техникалары да халықтық іске көп көмегін тигізген. Қожалық қайырымдылық жасауды да назарға алған. Елордада балалар үйінде өсіп жатқан бүлдіршіндерге де ауылдың дәмінен татқызған.«Биылғы жылдан &nbsp;үмітіміз күшті. Отбасылық кәсібімізді жандандыра беретін боламыз. «Қазан аузы жоғары» деп, осы жылы да несібемізді маңдай термен айыруға дайындық үстіндеміз. Көңіліміз «құрт» қалағанымен, бәрін шешетін су мәселесі. Судың көлеміне қарай егінімізді орналастырамыз. Бастысы – ел аман, жұрт тыныш болсын, – дейді қожалық басшысы, инженер-гидротехник Дәурен Қалдашбаев елге тілектестік етіп.

Төребай би ауылындағы шаруа қожалықта тындырымды тірлік көп

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Конго-Қырым геморрагиялық қызбасы – аса қауіпті аурулардың бірі. Қызылорда облысы аталмыш аурудың табиғи ошағында орналасқандықтан, оған қарсы күрес шаралары тиісті деңгейде жүргізілуде. Қазіргі таңда облыста Конго-Қырым безгегіне қауіпті 115 елді мекен анықталды. Осыған сәйкес, қолайсыз деп танылған аймақтарда кенеге қарсы өңдеу шаралары екі кезең арқылы жүзеге асырылмақ. Бұл жөнінде Өңірлік коммуникациялар қызметінің ақпарат алаңында облыстық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаментінің басшысы Динара Жанабергенова хабарлады.<blockquote>- Облысымызда жыл басынан бері 7 адам кене шағу дерегімен медициналық көмекке жүгінді. Қазіргі таңда олардың жағдайлары бірқалыпты, өмірлеріне төніп тұрған қауіп жоқ. Конго-Қырым геморрагиялық қызбасының алдын алу мақсатында осы жылдың ақпан айында облыс әкімінің арнайы Қаулысы қабылданған болатын. Осыған сәйкес, кенеге қарсы жұмыстардың сапасы мен тиімділігін бақылайтын арнайы жұмыс тобы құрылды. Сонымен қатар, облысымызда аталмыш аурудың өршіп кету қаупі бар 115 қолайсыз елді мекен анықталды. Атап айтқанда, Аралда – 11, Қазалы мен Қармақшыда – 16, Жалағаш пен Сырдарияда – 11, Жаңақорғанда – 18, Шиеліде – 20, Қызылорда қаласында – 12 елді мекен есепке алынды. Осы аймақтарда көктемгі кенеге қарсы өңдеу жұмыстары сәуір айының алғашқы онкүндігінде басталады деп жоспарлануда. Алғашқы болып оңтүстік аймақтар – Шиелі мен Жаңақорған аудандарында жүргізіледі, - деді Динара Олжабайқызы.</blockquote>Брифинг барысында облыстық денсаулық сақтау басқармасының басшысы Олжас Искаков Конго-Қырым геморрагиялық қызбасынан сақтану жолдарын айтып, аса қауіпті аурудың алдын алу шараларына тоқталды.<blockquote>-Тұрғындар кене шыққан жағдайда жедел түрде медициналық көмекке жүгінгені жөн. Өйткені күнді ұзартып алудың соңы қайғылы жағдайға айналуы ғажап емес. Қазіргі таңда біздің басқарма тарапынан тиісті шаралар қолға алынуда. Мәселен, науқастарға арналған қан қоры және емдеуге қажетті барлық препараттар әзірленуде, - деді Олжас Ермекұлы.</blockquote>Биыл аймақ бойынша 4928 гектар жерге кенелерге қарсы залалсыздандыру жұмыстары жүргізіледі және бұл күзгі маусымға дейін жалғасады.&nbsp;<blockquote>Бүгінде КҚГҚ-ның табиғи ошақтарында энтомологиялық зерттеу барысында 3 мыңнан астам кене жиналып, оның 372-не сынама алынды. Нәтижесінде 4 сынамадан оң нәтиже анықталып, жұқпалығы-1,1 пайыз екендігі анықталды, - деді «Ұлттық сараптама» орталығы облыстық филиалының басшысы Фарида Қалиева.</blockquote>&nbsp;Фото: Нұрболат Нұржаубай

Кенеге қарсы залалсыздандыру жұмыстары басталды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Көктем келді дегенше далада тынымсыз тіршіліктің қызатыны белгілі. Соның ішінде ауылдық жерлердегі шаруашылықтар жылдағы әдетімен көктемгі егін науқанына қамданып, дайындыққа кіріседі. Сондай-ақ берілетін су көлеміне сай егін егу жоспарын жүргізеді. Осы орайда &nbsp;бүгін Қармақшы ауданы әкімі Жандос Еркінбекұлының төрағалығымен аудандағы бірқатар бөлім басшыларының қатысуымен мәжіліс отырысы өтті. Мәжілісте көктемгі дала жұмыстарына дайындық барысы қаралды.Жиында аудан басшысы Қармақшы аудандық ауылшаруашылығы мен жер қатынастары бөлімінің басшысы Әсет Омаровқа көктемгі дала жұмыстарын қайта пысықтап, тұқым дайындау, минералды тыңайтқыштар мен жанар-жағармай қорын қалыптастыру, техникаларды әзірлеу сынды жұмыстарды қысқа мерзімде аяқтау керектігін тапсырды.Соңғы жылдары Сырдария өзенінің арнасы күрт түсуінен, дария жағалауындағылардың алаңы басым. Аймақтың экономикасы мен экологиясының өзегіне айналған өзеннің қазіргі ахуалы кім-кімге де оңай тиіп жатқан жоқ. Осы орайда сала басшыларына су беру жоспарын нақтылап, шаруашылықтармен тығыз жұмыс жасап, су лимитін бөлу мәселесін қолға алуды тапсырды.Аудан әкімі Жандос Еркінбек мәжілістің күн тәртібінде көтерілген мәселелер бойынша сала басшыларына тиісті тапсырмалар жүктеп, жиынды қорытындылады.

Қармақшыда егін егу науқанына дайындық жұмысы пысықталды

Жаңақорған ауданы егінді әртараптандыруға басымдық беруде

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Ел дамуын ілгерілетуге жол ашатын экономика ғылымының басты секторы – ауыл шаруашылығы. Бұл салада Қызылорда облысы жыл сайын жоғары көрсеткіштерге жетуде. Себебі орданың халқы ерте кезден бастап шаруашылық пен егінге етене жақын.Облыстағы агроөнеркәсіпті қолдау 2003 жылдан басталған. Қолдау аясында суармалы егіншілікте жетістіктер көбейді. Мәселен, Сыр өңірінің брендіне айналған күріш өсімдігі облыс халқының негізгі табыс көзіне айналды.Сандарды сөйлетсек, 2022 жылы қызылордалық ауыл шаруашылығының еңбеккерлері 550 мың тоннадан астам күріш өнімін жинап, орташа өнімділік гектарына 61,8 центнерге жетті. Өткен жылдың сәуір айына дейін Сыр диқандары 21,5 мың тонна күріш, 1782 тонна бидай, 30 тонна арпа, 116,3 тонна мақсары, 4,5 тонна соя, 51,8 тонна жүгері, 278 тонна жоңышқа тұқымын дайындаған. Өткен жылдың қорытындысы бойынша облыстан 30,7 млн долларды құрайтын ауыл шаруашылығы өнімдері әлемнің 21 еліне экспортталған. Барлық экспортталған өнімнің 86%-ы яғни 49 510,7 тонна күріш өніміне тиесілі.<h2 style="text-align:justify;">Егін егудің озық тәжірибесі</h2>Облыс әкімі Нұрлыбек Нәлібаевтың төрағалығымен өткен ауыл шаруашылығы құрылымдары өкілдерімен кездесуде болжамды су көлеміне сәйкестендіріп егін егу мәселесі талқыланғаны есімізде. Жиын барысында күріш алқабындағы суды үнемдеуде лазерлік тегістеу әдісін қолдану туралы айтылды.<blockquote>– Мемлекет басшысы Үкіметтің кеңейтілген отырысында көрші елдердің тәжірибесін зерттеп, су үнемдеу технологияларын кеңінен енгізуді тапсырған болатын. Өзбекстан Республикасында ЮНЕСКО-ның «ZEF/UNESCO» жобасы шеңберінде іске асқан ғылыми зерттеулерге талдау жүргізілді. Нәтижесінде суармалы суды 20 пайызға дейін үнемдеуге және өнімділікті 30 пайызға дейін арттыруға болатыны дәлелденді. Бұл әдісті аймағымыздың диқандары 2013 жылдан бері инженерлік жүйеге келтірілген ауыспалы күріш егістігінің 55 пайызына енгізді. Алдағы уақытта бұл жұмыстарды әрі қарай жалғастырамыз, – деді аймақ басшысы.</blockquote>Нұрлыбек Машбекұлы ҚР Су ресурстары және ирригация министрі Нұржан Нұржігітовтен лазерлік тегістеу әдісін су үнемдеу технологияларының қатарына қосу жөніндегі ұсынысты қолдауды сұрады.<h2 style="text-align:justify;">Инвестициялық жобалар</h2>Қызылорда облысының ауыл шаруашылығы және жер қатынастары басқармасы инвестиция тартуды тұрақты қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігімен бірлесіп агроөнеркәсіптік кешен саласындағы 2024-2026 жылдары іске асырылатын инвестициялық жобалардың жол картасын әзірлеуде.Жол картасында облыс бойынша құны 47,7 млрд теңгені құрайтын 27 инвестициялық жоба қамтылған. Бұл жобалардың жүзеге асырылуы 270 жаңа жұмыс орнын ашуға мүмкіндік береді.Биыл жалпы құны 3,2 млрд теңгені құрайтын 10 инвестициялық жоба жүзеге асыру жоспарлануда. Оның ішінде, Солтүстік Қазақстан облысының тәжірибесі негізінде жеңілдетілген қаржыландыру бойынша 5 жобаға республикалық бюджеттен 5 млрд теңге қаражат бөлінуде.&nbsp;Фото: Нұрболат Нұржаубай

Ауыл шаруашылығы өнімдері әлемнің 21 еліне экспортталған

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Кейінгі жылдары Қызылорда облысы түрлі жобалар мен бастамаларды іске асырып келеді. Қазіргі таңда өңірдің инфрақұрылымы мен экономикасы артуда.Оған Сыр еліне келген Мемлекет басшысы өңірдің дамуына жоғары баға бергені дәлел. Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев еңбек адамдарымен кездесуде: «Ең алдымен, біз еңбек адамдарына құрмет көрсетуіміз керек. Сіздер дала академигі Ыбырай Жақаевтың даңқты ісін жалғастырып жатырсыздар. Сондықтан мен сіздерді әрқашан қолдаймын» деді. Президент өңірдің күріш өндірісімен танысып, фермерлер мен шаруалардың еңбегіне табыс тілеген болатын.Облыс бойынша ауыл шаруашылығы саласының жалпы өнімінің 63 пайызы өсімдік шаруашылығының үлесінде. Аймақта соңғы жылдары мал шаруашылығы қарқынды дамуда: 400 мыңға жуық ірі қара, 732 мың қой мен ешкі, 216 мың бас жылқы, 60 мыңға жуық түйе басы бар. Сонымен қатар, балық шаруашылығы кластері қолға алынған. Қазіргі кезде 10 балық зауыты жұмыс жасайды. Облыста 2030 жылы жоспар бойынша 16 балық өсіру және 12 тоған шаруашылығы іске қосылып, 16 мың тоннаға жуық тауарлы балық өндіру көзделген, яғни аймақтың болашақтағы экспорттық әлеуеті де арта түспек.Ауыл шаруашылығымен 13 мыңнан астам агроқұрылым айналысады, соның ішінде 97 пайызы – жеке кәсіпкерлер мен шаруа қожалықтары. Бұл – Қазақстандағы күріш өсіруге мамандандырылған бірден-бір аймақ.Соңғы үш жылда, орта есеппен алғанда, күріш алқабы 84 мың гектарға, өнімділігі бір гектардан 53 центнерден айналып, оның жалпы өнімі 450 мың тоннаға жетті. Бұл жаман көрсеткіш емес.Күріштің әйгілі «Ақмаржан» сорты бүгінде республикамыздың әрбір адам санына шаққанда, 13 келі тиесілі екен. Сыр өңірінде атақты, танымал кәсіпкерлер жеткілікті. ғалым-селекционер Құрманбек Бәкірұлының ерен еңбегін айта кету керек. Бүгінгі күні Ыбырай Жақаев атамыздың жолын қуған ізбасарлары «Абзал және К» компаниясының басшысы Абзал Ералиев, «Таң ЛТД» компаниясының директоры Имамзада Шағыртаевты айтуға болады. Қазақстанға күріш сорттарының 90%-ы әртүрлі жолдармен Ресей Федерациясынан келеді. Алайда отандық сорттарымыз және оның селекциясы, тұқым шаруашылықтарына, жаңа технологиясына ерекше қолдау қажет. Мысалы, отандық «Сыр сұлуы», «Айсара» сорттары бәсекеге өте қабілетті, тек оларды көбейтетін тұқым шаруашылықтарына мемлекеттік қолдау керек. Осы орайда отандық күріш дақылының дамуына Серікбай Өмірзақов, Лаура Тохетова, Әсет Тоқтамысов, т.б. ғалымдарымыз өз үлестерін қосып келеді.<blockquote>− Өткен жылдың аяғында &nbsp;Астана қаласында өткен ҚР Парламенті Мәжілісінің Аграрлық комитеті отырысында ауыл шаруашылығы бағытындағы ғылыми-зерттеу институттарының, сонымен қатар, Кеңес одағы кезінде үш ғылыми-зерттеу институттарының бірі болған, 90 жылдық тарихы бар Ы.Жақаев атындағы күріш шаруашылығы институты проблемасын &nbsp;көтерген болатынмын. Қазақстан күріш өндіру бойынша тарихи әлемдік позициясын жоғалтып отыр. Бүгінде облыста әртараптандыру жұмыстары күшейтілді, ылғал көп қажет етпейтін дақылдардың алқаптары кеңеюде. Кейінгі жылдары елімізде ауа райының өзгеруіне байланысты жылдық жауын-шашынның түсім мөлшері азайып, қуаңшылық орын алып отыр. Сондықтан жалпы су мәселесіне Мемлекет басшысы мен Үкімет ерекше назар аударуда. Бұл – тек бізді ғана емес, көптеген елді толғандырып отырған өзекті мәселе, − дейді ҚР Ауыл шаруашылығы ғылым академиясының президенті Тілектес Есполов.&nbsp;</blockquote>Осы орайда Қазақстан Республикасында халықты, экономиканы және табиғи нысандарды тұрақты сумен қамтамасыз ету бойынша 2050 жылға дейінгі ғылыми-қолданбалы инновациялық стратегиясы әзірленді. Бұл бағыттағы өзекті мәселе – Сырдария өзенін «Көксарай» су қоймасымен реттеу. Өзбекстан мен Қырғызстан мемлекеттері өз ұлттық бағдарламаларын орындау мақсатында бұрынғы қабылданған суды пайдалану бойынша мемлекетаралық интеграциялық принциптерін өзгертті. Осыған байланысты Қазақстан ұзақ мерзімдік және оперативті режимде су ресурстарын тұрақты, тиімді пайдалану амалдарын іске асыруы қажет.Қызылорда облысы мен оның агроөнеркәсіп кешенін сумен қамтамасыз ету мақсатында су қорын тиімді қолдану, жалпы судың фильтрациясын азайту, су үнемдеу технологияларын пайдалану арқылы осы күрделі мәселені шешуде. Бұл өңірдің агроөнеркәсіп кешені ел экономикасы мен азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуде.Агросаланы инновациялық жолмен жедел дамыту үшін ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігіне қарасты аграрлық ЖОО, ғылыми-зерттеу институттары мен тәжірибе шаруашылықтарының көпжылдық ізденістері нәтижесінде жаңа технологиялар, су ресурстарын үнемдеу, орман алқаптарын дамыту, ауылшаруашылық дақылдары, бәсекеге қабілетті бау-бақша сорттары мен түрлері, өсімдіктер, мал түлігін аурулардан, зиянкестерден қорғау, балық өнімдерін өңдеу, мал және балық жемдерін жасаудың тиімді технологиялары, шикізаттарын қайта өңдеу амалдары көптеп әзірленген. Ауыл шаруашылығы ғылым академиясына 174 белгілі академик-ғалым мүше болғандықтан, академияның бүгінгі миссиясы – ғылыми бағыттағы әлеуетті біріктіріп, оны сүйемелдеу, қолдау арқылы озық отандық инновацияларды өндіріске енгізу, АӨК тиімділігін арттыру, кәсіпкерлердің біліктілігі мен технологиялық мүмкіндіктерін дамыту.Осы мақсатқа қол жеткізу үшін ҚР Ауыл шаруашылығы ғылым академиясының «Қызылорда» орталығы Ы.Жақаев атындағы Қазақ күріш шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты негізінде ашылғалы отыр. Мұның өз себебі бар. Мысалы, Қызылорда облысы көпсалалы ауыл шаруашылығымен айналысатын өңір болғандықтан, ең күрделі мәселелер де осы өңірде деуге болады. Нақтырақ айтсақ, су тапшылығы, топырақтың тұздануы, құнарсыздануы, өнім сапасының төмендеуі, мал басының саулығы және тағы басқа қордаланған мәселелер байқалады. Ғылыми зерттеулер мәліметіне сүйенсек, өндірілген өнімді (өсімдік түріне байланысты) 15 пайыздан 30 пайызға дейін жоғалтады. Осы орайда тасымалдау, сақтау және қайта өңдеу жұмыстары да – басты мәселе. Ерекше көңіл бөлетін жайт – өндірілген өнімді өңдеу кәсіпорындарының жұмысын жандандыру. Экспортқа шикізатты шығарудан гөрі, терең өңделеген өнім шығару экономикалық тұрғыдан тиімді екенін білесіздер, яғни, қосымша құны жоғарылайды. Тағы бір мәселе – өндірілген өнімдерді сақтау қоймаларының жетіспеушілігі.Қызылорда облысы агросаласындағы проблемалардың ғылыми жолмен тиімді шешімін табу мақсатында академия ғалымдары бірнеше өзекті жобаларды нәтижелі атқарды және алдағы жылдары өз жалғасын табады деп сенеміз. Мысалы, Өсімдік қорғау және карантин ғылыми-зерттеу институты ғалымдары «Қауын шыбындарынан қорғаудың қауіпсіз жүйесін сынау», «шегірткелерге қарсы отандық биопрепаратты енгізу», «Ақмая» пилоттық шаруашылығының базасында ауыл шаруашылығы өндірісін цифрландыру элементтерін енгізу» тақырыптарында нәтижелерге қол жеткізді.Ветеринария ғылыми-зерттеу институты «Жылқы хеликобактериозын диагностикалау мақсатында иммуноферменттік тест-жүйесін әзірлеу», «Малдың жұқпалы ауруларына мониторинг жасау және олардың алдын алу шараларын ұйымдастыру» жобаларын орындап келеді. Сонымен қатар, ветеринария саласының ғалымдары бруцеллездің індеттік жағдайын нақты анықтау, орындалып жатқан жалпы және арнайы шараларды объективті бағалау үшін толыққанды, жан-жақты мониторингтік зерттеулер жүргізбекші. Соның нәтижесінде малдың (табын, отар, үйір, т.б. бойынша), әкімшілік территориясы (ферма, ауылдық аймақ, т.б.) сертификацияланады, олардың бруцеллезден статусы анықталады. Мониторингтік зерттеулер негізінде мал бруцеллезі бойынша облыстың, аудандардың, ауылдық округтің нозогеографиялық картасы жасалып, аймақ 3 класқа бөлініп, (Таза, А, Б, С), статусына байланысты 1 жылдық арнайы шаралар схемасы ұсынылады. Осы бағытта академия ғалымдары ветеринария мамандарының біліктілігін арттыруға дайын. Жеміс-көкөніс ғылыми-зерттеу институты отандық көкөніс дақылдары және картоп селекциясын жасап, Қызылорда жағдайына бейімделген отандық сорттарды, отандық дақылдарының шөлге төзімді сорттарын шығару мәселелерімен айналысып келеді.Су шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты мен Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университетінің ғалымдары «Су үнемдеу технологияларын әзірлеу», «Күріш дақылын өсірудегі суару жүйелерінің тиімділігін арттыру», т.б. инновацияларды зерттеп енгізуде.Топырақтану ғылыми-зерттеу институты ғалымдары «Тұзданған сортаң топырақтарды мелиоранттар арқылы сапасын жақсарту», «Тұздану дәрежесі жоғары аймақтағы топырақтарды егіншілікте пайдалану» тақырыптары бойынша жұмыс атқарды.Осы ретте академия қазақ өңдеу және тамақ өнеркәсібі ғылыми-зерттеу институты ғалымдары ауыл шаруашылығы және көкөніс шикізатын терең өңдеудің жаңа технологияларын, өсімдік және ет өнімдерінің жаңа түрлерінің технологиясын әзірлеп, мал және балық жемдерін жасаудың тиімді технологияларын ұсынуда.Ал агроинженерия ғылыми-зерттеу институты ғалымдары күрішті өсіру кезінде топырақты минималды өңдеу технологиясына арналған шығындарды 30-50% төмендететін «КПН-4» қопсытқыш-тегіс кескіш дайындап, қазіргі кезде облыста біздің 15 машина жұмыс істеп тұр. Сонымен қатар су шығынын 60%-ға дейін азайтуға мүмкіндік беретін тамшылатып суару таспасын төсеуге арналған чизельді тереңдеткіш бар.Ы.Жақаев атындағы Қазақ күріш шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты Арал өңірі жағдайында жайылымдық жерлерді қалпына келтіру тәсілдерін әзірледі. Жем-шөп дақылдарын өсіруде органикалық тыңайтқыштарды қолдану арқылы өнімділікті 15%-ға арттырды. Академия ғалымдарының жобалары аясында Аралдың құрғаған табанындағы тұзды тұрақтандыру мақсатында соңғы 25 жылда 185 мың гектардан астам жерге сексеуіл көшеттері отырғызылды.&nbsp;Академияның «Қызылорда» орталығының басты мақсаттарының бірі – экстеншн жүйесін дамыту, фермерлер мен мамандардың біліктілігін арттыру. Осы мәселелерді қолға алу үшін академия Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы ғылым академиясының мүмкіндіктерін жұмылдыратын болады. Бұл агроөнеркәсіп саласының инновациялық жолмен дамуына өз үлесін қосады. Ғалымдар мен өндіріс мамандарының ынтымақтастығы өте маңызды шешімдерге серпін бермек.Фото: Нұрболат Нұржаубай

 Аймақта соңғы жылдары мал шаруашылығы қарқынды дамуда

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Әне-міне дегенше, ел етек-жеңін жинап, дала жұмыстары демін басып, табысты таразалайтын шаққа таяды. Ендігі кезекте бүгінгі таңға дейін ауданның егін саласы бойынша, оның ішінде тары өсіру жолға қойылып, жылдан-жылға көлемі артып келеді.Аудандық ауылшаруашылығы және жер қатынастары бөлімінің бас агрономы Дәурен Абибуллаевпен байланысып, мән-жайды бағамдадық.<blockquote>– Биылғы жылы егіннің жайы жаман емес. Оның ішінде тары 276 гектарға егілді. Оның ішінде Көктөбе ауылы – 90 гектар, Қандөз ауылы – 80 гектар, Қаратөбе ауылында – 60 гектарға тары егілді. Жалпы, Қандөз ауылындағы агроаймақтың көлемі 60 гектар. Былтырғы жылы 35 гектар жерге жоңышқа егілген болатын, бұл және жердің тозуына байланысты. Қаратөбедегі арнайы аймақ 47 гектарды қамтиды. 10 гектар бақша дақылын 2 адам баптап-қарауда, – дейді сала басшысы.</blockquote>Алғашқы кездері Қандөз ауылдық округінде агро-индустриялық аймақ құрылады дегенге сенген адамдар аз болды. Судың іргесінде тұрса да, аяқ су шықпайды. Бұл мәселе аудандық бюджеттен қаржы бөліп, арнайы мотор орнатумен шешілді.<blockquote>– Бізде агроаймақтың көлемі 60 гектарды құрайды. Тұрғындар 40 гек¬тарына тары дақылын орналастырып, 5 гектарына қарбыз екті. Онымен қоса 200 гектар жерді тағы да агроаймаққа алған болатын. Оның 80 гектар жерін үкімет есебінен қоршап алдық. Онда тары өсіруге басымдық беріліп, 30 адам маусымдық жұмысқа тартылды. Биыл 80 гектар жерге тары егуде. Ауыл тұрғындары үйіргелік жерге еккен қияр, қызанақ, картоп, сәбізді агро-индустриялық аймаққа баратын сумен суарып отыр. Агроаймақ ауылдағы ағайынды еңбекке ұйыстырды, – дейді Қандөз ауылдық округінің әкімі Кеңес Оразбеков.</blockquote>Жаңақорған – аграрлық аудан. Халқы егін егуге бейімделген. Тек нақты бағыт-бағдар көрсетсе, еңбек майданында шыңдалуға дайын. Қандөздегі ағайынның айтуынша, жердің құнарына қарай гектарына бірнеше қап тары алуға болады. Суы қанық, жері тың болса, гектарына 80-90 қап өнім жиясыз. Айта кетсек, бүгінде «Қандөздің» сөгі мен талқаны біздің аймақ қана емес, өзге өңірлерде де сатылып жүр.<blockquote>– Жерге дәнді қалай септің, сол күннен бастап 90 күн уақыт өту керек. Үш айдан соң ғана тарыға орақ салуға болады. Қол орақпен ору керек, өйткені, піскен тары өзге дақылдай емес, қауызынан төгілуге дайын тұрады. Ала жаз бойы алты рет суарып, құстан қорып, әбден қырманға бастырғанша бейнеті көп қой. Бірақ, осы тарының сөгі мен талқаны адамға ерекше күш-қуат береді. Дәрумен көп мұнда. Бала күннен әке-шешемізге көмектесіп, тары ектік. Сол кәсіпті біз де жалғастырып келеміз. Бүгінде ауылдағы ағайынға ауылдық округ әкімі Кеңес Оразбеков қолдау көмек көрсетіп келеді. Биыл жетінші жыл игілігін көргелі отырмыз. Өз басым, биыл агроаймақтан 5 гектар жер алып, тары ектім. Оған қосымша қауын, қарбыз, қартоп, сәбіз бар. Бәрі бала-шағаның несібесі үшін. Бізге жерден несібемізді айыруға мүмкіндік жасап отырған аудан басшыларына алғыс білдіремін. Жыл сайын дәстүрден жаңылмай тары егіп, несібемізді алып жатырмыз,– дейді Қандөз ауылының тұрғыны Ержан Асанов.</blockquote>Халқымыз тарыны – «жауынгер дақыл» деп атайды. «Кеспе көже күн батқанша, бидай көже ел жатқанша, тары көже таң атқанша» деп бекер айтпаған. Сөктің тағамдық қасиеті мен түрлі ауруларға пайдасын білген. Ұзақ аурудан әлсіреген кісіні ашыған көжемен көтерген. Тары көже әрі сусын, әрі тамақ болады. Бозада ашытады. Қуырылған бидайдан, арпадан жүгеріден ұнтақтап дайындалады. Ерте кезде талқан дайындаудың екі тәсілі болған. Бірі – қол диірменге тарту, екіншісі – келіге түю. Екі тәсілмен дайындағанда талқанның майдаланбай қалып қоятын түйіршіктері болады, оны «талқанның сағы» дейді. Талқанның сағын бөліп алу үшін жайпақ табаққа салып екшейді. Сонда сағы талқанның бетіне бөлініп шығады да, ұнтағы астында қалады. Бетіндегі сақты алып тастай отырып, талқанның ұнтағын бөліп алады. Талқан аса дәмді әрі құнарлы тамақ. Оны майға, кілегейге, қаймаққа араластырып жеуге де, шайға салуға да болады. Талқан салған шай қою болады әрі тез суиды. Оны жентке қосады. Талқаннан әзірленетін тамақты «сарталқан» немесе «майталқан» деп атайды. Сарталқан дайындағанда талқанды қойдың құйрық майына немесе жылқының майына араластырып, баяу жанған отқа қойып қуырады.Диқанның сөзінің жаны бар, расында тарының денсаулыққа пайдасын ғалымдар әлдеқашан дәлелде¬ген. «Кеспе көже күн батқанша, бидай көже ел жатқанша, тары көже таң атқанша» деген сөз бар. Осы мақсатта, жерден ризық-несібесін табуға ниетті адамдарға арнайы аймақтан жер беріліп, су жеткізілді. Бұл мүмкіндікті ұтымды пайдаланған қандөздіктер дақыл түрлерін егіп, одан мол өнім алу жолында еңбектенуде.Фото: egemen.kz

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Ауыл шаруашылығы