<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Көктем келді дегенше далада тынымсыз тіршіліктің қызатыны белгілі. Соның ішінде ауылдық жерлердегі шаруашылықтар жылдағы әдетімен көктемгі егін науқанына қамданып, дайындыққа кіріседі. Сондай-ақ берілетін су көлеміне сай егін егу жоспарын жүргізеді. Осы орайда &nbsp;бүгін Қармақшы ауданы әкімі Жандос Еркінбекұлының төрағалығымен аудандағы бірқатар бөлім басшыларының қатысуымен мәжіліс отырысы өтті. Мәжілісте көктемгі дала жұмыстарына дайындық барысы қаралды.Жиында аудан басшысы Қармақшы аудандық ауылшаруашылығы мен жер қатынастары бөлімінің басшысы Әсет Омаровқа көктемгі дала жұмыстарын қайта пысықтап, тұқым дайындау, минералды тыңайтқыштар мен жанар-жағармай қорын қалыптастыру, техникаларды әзірлеу сынды жұмыстарды қысқа мерзімде аяқтау керектігін тапсырды.Соңғы жылдары Сырдария өзенінің арнасы күрт түсуінен, дария жағалауындағылардың алаңы басым. Аймақтың экономикасы мен экологиясының өзегіне айналған өзеннің қазіргі ахуалы кім-кімге де оңай тиіп жатқан жоқ. Осы орайда сала басшыларына су беру жоспарын нақтылап, шаруашылықтармен тығыз жұмыс жасап, су лимитін бөлу мәселесін қолға алуды тапсырды.Аудан әкімі Жандос Еркінбек мәжілістің күн тәртібінде көтерілген мәселелер бойынша сала басшыларына тиісті тапсырмалар жүктеп, жиынды қорытындылады.

Қармақшыда егін егу науқанына дайындық жұмысы пысықталды

Жаңақорған ауданы егінді әртараптандыруға басымдық беруде

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Ел дамуын ілгерілетуге жол ашатын экономика ғылымының басты секторы – ауыл шаруашылығы. Бұл салада Қызылорда облысы жыл сайын жоғары көрсеткіштерге жетуде. Себебі орданың халқы ерте кезден бастап шаруашылық пен егінге етене жақын.Облыстағы агроөнеркәсіпті қолдау 2003 жылдан басталған. Қолдау аясында суармалы егіншілікте жетістіктер көбейді. Мәселен, Сыр өңірінің брендіне айналған күріш өсімдігі облыс халқының негізгі табыс көзіне айналды.Сандарды сөйлетсек, 2022 жылы қызылордалық ауыл шаруашылығының еңбеккерлері 550 мың тоннадан астам күріш өнімін жинап, орташа өнімділік гектарына 61,8 центнерге жетті. Өткен жылдың сәуір айына дейін Сыр диқандары 21,5 мың тонна күріш, 1782 тонна бидай, 30 тонна арпа, 116,3 тонна мақсары, 4,5 тонна соя, 51,8 тонна жүгері, 278 тонна жоңышқа тұқымын дайындаған. Өткен жылдың қорытындысы бойынша облыстан 30,7 млн долларды құрайтын ауыл шаруашылығы өнімдері әлемнің 21 еліне экспортталған. Барлық экспортталған өнімнің 86%-ы яғни 49 510,7 тонна күріш өніміне тиесілі.<h2 style="text-align:justify;">Егін егудің озық тәжірибесі</h2>Облыс әкімі Нұрлыбек Нәлібаевтың төрағалығымен өткен ауыл шаруашылығы құрылымдары өкілдерімен кездесуде болжамды су көлеміне сәйкестендіріп егін егу мәселесі талқыланғаны есімізде. Жиын барысында күріш алқабындағы суды үнемдеуде лазерлік тегістеу әдісін қолдану туралы айтылды.<blockquote>– Мемлекет басшысы Үкіметтің кеңейтілген отырысында көрші елдердің тәжірибесін зерттеп, су үнемдеу технологияларын кеңінен енгізуді тапсырған болатын. Өзбекстан Республикасында ЮНЕСКО-ның «ZEF/UNESCO» жобасы шеңберінде іске асқан ғылыми зерттеулерге талдау жүргізілді. Нәтижесінде суармалы суды 20 пайызға дейін үнемдеуге және өнімділікті 30 пайызға дейін арттыруға болатыны дәлелденді. Бұл әдісті аймағымыздың диқандары 2013 жылдан бері инженерлік жүйеге келтірілген ауыспалы күріш егістігінің 55 пайызына енгізді. Алдағы уақытта бұл жұмыстарды әрі қарай жалғастырамыз, – деді аймақ басшысы.</blockquote>Нұрлыбек Машбекұлы ҚР Су ресурстары және ирригация министрі Нұржан Нұржігітовтен лазерлік тегістеу әдісін су үнемдеу технологияларының қатарына қосу жөніндегі ұсынысты қолдауды сұрады.<h2 style="text-align:justify;">Инвестициялық жобалар</h2>Қызылорда облысының ауыл шаруашылығы және жер қатынастары басқармасы инвестиция тартуды тұрақты қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігімен бірлесіп агроөнеркәсіптік кешен саласындағы 2024-2026 жылдары іске асырылатын инвестициялық жобалардың жол картасын әзірлеуде.Жол картасында облыс бойынша құны 47,7 млрд теңгені құрайтын 27 инвестициялық жоба қамтылған. Бұл жобалардың жүзеге асырылуы 270 жаңа жұмыс орнын ашуға мүмкіндік береді.Биыл жалпы құны 3,2 млрд теңгені құрайтын 10 инвестициялық жоба жүзеге асыру жоспарлануда. Оның ішінде, Солтүстік Қазақстан облысының тәжірибесі негізінде жеңілдетілген қаржыландыру бойынша 5 жобаға республикалық бюджеттен 5 млрд теңге қаражат бөлінуде.&nbsp;Фото: Нұрболат Нұржаубай

Ауыл шаруашылығы өнімдері әлемнің 21 еліне экспортталған

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Кейінгі жылдары Қызылорда облысы түрлі жобалар мен бастамаларды іске асырып келеді. Қазіргі таңда өңірдің инфрақұрылымы мен экономикасы артуда.Оған Сыр еліне келген Мемлекет басшысы өңірдің дамуына жоғары баға бергені дәлел. Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев еңбек адамдарымен кездесуде: «Ең алдымен, біз еңбек адамдарына құрмет көрсетуіміз керек. Сіздер дала академигі Ыбырай Жақаевтың даңқты ісін жалғастырып жатырсыздар. Сондықтан мен сіздерді әрқашан қолдаймын» деді. Президент өңірдің күріш өндірісімен танысып, фермерлер мен шаруалардың еңбегіне табыс тілеген болатын.Облыс бойынша ауыл шаруашылығы саласының жалпы өнімінің 63 пайызы өсімдік шаруашылығының үлесінде. Аймақта соңғы жылдары мал шаруашылығы қарқынды дамуда: 400 мыңға жуық ірі қара, 732 мың қой мен ешкі, 216 мың бас жылқы, 60 мыңға жуық түйе басы бар. Сонымен қатар, балық шаруашылығы кластері қолға алынған. Қазіргі кезде 10 балық зауыты жұмыс жасайды. Облыста 2030 жылы жоспар бойынша 16 балық өсіру және 12 тоған шаруашылығы іске қосылып, 16 мың тоннаға жуық тауарлы балық өндіру көзделген, яғни аймақтың болашақтағы экспорттық әлеуеті де арта түспек.Ауыл шаруашылығымен 13 мыңнан астам агроқұрылым айналысады, соның ішінде 97 пайызы – жеке кәсіпкерлер мен шаруа қожалықтары. Бұл – Қазақстандағы күріш өсіруге мамандандырылған бірден-бір аймақ.Соңғы үш жылда, орта есеппен алғанда, күріш алқабы 84 мың гектарға, өнімділігі бір гектардан 53 центнерден айналып, оның жалпы өнімі 450 мың тоннаға жетті. Бұл жаман көрсеткіш емес.Күріштің әйгілі «Ақмаржан» сорты бүгінде республикамыздың әрбір адам санына шаққанда, 13 келі тиесілі екен. Сыр өңірінде атақты, танымал кәсіпкерлер жеткілікті. ғалым-селекционер Құрманбек Бәкірұлының ерен еңбегін айта кету керек. Бүгінгі күні Ыбырай Жақаев атамыздың жолын қуған ізбасарлары «Абзал және К» компаниясының басшысы Абзал Ералиев, «Таң ЛТД» компаниясының директоры Имамзада Шағыртаевты айтуға болады. Қазақстанға күріш сорттарының 90%-ы әртүрлі жолдармен Ресей Федерациясынан келеді. Алайда отандық сорттарымыз және оның селекциясы, тұқым шаруашылықтарына, жаңа технологиясына ерекше қолдау қажет. Мысалы, отандық «Сыр сұлуы», «Айсара» сорттары бәсекеге өте қабілетті, тек оларды көбейтетін тұқым шаруашылықтарына мемлекеттік қолдау керек. Осы орайда отандық күріш дақылының дамуына Серікбай Өмірзақов, Лаура Тохетова, Әсет Тоқтамысов, т.б. ғалымдарымыз өз үлестерін қосып келеді.<blockquote>− Өткен жылдың аяғында &nbsp;Астана қаласында өткен ҚР Парламенті Мәжілісінің Аграрлық комитеті отырысында ауыл шаруашылығы бағытындағы ғылыми-зерттеу институттарының, сонымен қатар, Кеңес одағы кезінде үш ғылыми-зерттеу институттарының бірі болған, 90 жылдық тарихы бар Ы.Жақаев атындағы күріш шаруашылығы институты проблемасын &nbsp;көтерген болатынмын. Қазақстан күріш өндіру бойынша тарихи әлемдік позициясын жоғалтып отыр. Бүгінде облыста әртараптандыру жұмыстары күшейтілді, ылғал көп қажет етпейтін дақылдардың алқаптары кеңеюде. Кейінгі жылдары елімізде ауа райының өзгеруіне байланысты жылдық жауын-шашынның түсім мөлшері азайып, қуаңшылық орын алып отыр. Сондықтан жалпы су мәселесіне Мемлекет басшысы мен Үкімет ерекше назар аударуда. Бұл – тек бізді ғана емес, көптеген елді толғандырып отырған өзекті мәселе, − дейді ҚР Ауыл шаруашылығы ғылым академиясының президенті Тілектес Есполов.&nbsp;</blockquote>Осы орайда Қазақстан Республикасында халықты, экономиканы және табиғи нысандарды тұрақты сумен қамтамасыз ету бойынша 2050 жылға дейінгі ғылыми-қолданбалы инновациялық стратегиясы әзірленді. Бұл бағыттағы өзекті мәселе – Сырдария өзенін «Көксарай» су қоймасымен реттеу. Өзбекстан мен Қырғызстан мемлекеттері өз ұлттық бағдарламаларын орындау мақсатында бұрынғы қабылданған суды пайдалану бойынша мемлекетаралық интеграциялық принциптерін өзгертті. Осыған байланысты Қазақстан ұзақ мерзімдік және оперативті режимде су ресурстарын тұрақты, тиімді пайдалану амалдарын іске асыруы қажет.Қызылорда облысы мен оның агроөнеркәсіп кешенін сумен қамтамасыз ету мақсатында су қорын тиімді қолдану, жалпы судың фильтрациясын азайту, су үнемдеу технологияларын пайдалану арқылы осы күрделі мәселені шешуде. Бұл өңірдің агроөнеркәсіп кешені ел экономикасы мен азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуде.Агросаланы инновациялық жолмен жедел дамыту үшін ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігіне қарасты аграрлық ЖОО, ғылыми-зерттеу институттары мен тәжірибе шаруашылықтарының көпжылдық ізденістері нәтижесінде жаңа технологиялар, су ресурстарын үнемдеу, орман алқаптарын дамыту, ауылшаруашылық дақылдары, бәсекеге қабілетті бау-бақша сорттары мен түрлері, өсімдіктер, мал түлігін аурулардан, зиянкестерден қорғау, балық өнімдерін өңдеу, мал және балық жемдерін жасаудың тиімді технологиялары, шикізаттарын қайта өңдеу амалдары көптеп әзірленген. Ауыл шаруашылығы ғылым академиясына 174 белгілі академик-ғалым мүше болғандықтан, академияның бүгінгі миссиясы – ғылыми бағыттағы әлеуетті біріктіріп, оны сүйемелдеу, қолдау арқылы озық отандық инновацияларды өндіріске енгізу, АӨК тиімділігін арттыру, кәсіпкерлердің біліктілігі мен технологиялық мүмкіндіктерін дамыту.Осы мақсатқа қол жеткізу үшін ҚР Ауыл шаруашылығы ғылым академиясының «Қызылорда» орталығы Ы.Жақаев атындағы Қазақ күріш шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты негізінде ашылғалы отыр. Мұның өз себебі бар. Мысалы, Қызылорда облысы көпсалалы ауыл шаруашылығымен айналысатын өңір болғандықтан, ең күрделі мәселелер де осы өңірде деуге болады. Нақтырақ айтсақ, су тапшылығы, топырақтың тұздануы, құнарсыздануы, өнім сапасының төмендеуі, мал басының саулығы және тағы басқа қордаланған мәселелер байқалады. Ғылыми зерттеулер мәліметіне сүйенсек, өндірілген өнімді (өсімдік түріне байланысты) 15 пайыздан 30 пайызға дейін жоғалтады. Осы орайда тасымалдау, сақтау және қайта өңдеу жұмыстары да – басты мәселе. Ерекше көңіл бөлетін жайт – өндірілген өнімді өңдеу кәсіпорындарының жұмысын жандандыру. Экспортқа шикізатты шығарудан гөрі, терең өңделеген өнім шығару экономикалық тұрғыдан тиімді екенін білесіздер, яғни, қосымша құны жоғарылайды. Тағы бір мәселе – өндірілген өнімдерді сақтау қоймаларының жетіспеушілігі.Қызылорда облысы агросаласындағы проблемалардың ғылыми жолмен тиімді шешімін табу мақсатында академия ғалымдары бірнеше өзекті жобаларды нәтижелі атқарды және алдағы жылдары өз жалғасын табады деп сенеміз. Мысалы, Өсімдік қорғау және карантин ғылыми-зерттеу институты ғалымдары «Қауын шыбындарынан қорғаудың қауіпсіз жүйесін сынау», «шегірткелерге қарсы отандық биопрепаратты енгізу», «Ақмая» пилоттық шаруашылығының базасында ауыл шаруашылығы өндірісін цифрландыру элементтерін енгізу» тақырыптарында нәтижелерге қол жеткізді.Ветеринария ғылыми-зерттеу институты «Жылқы хеликобактериозын диагностикалау мақсатында иммуноферменттік тест-жүйесін әзірлеу», «Малдың жұқпалы ауруларына мониторинг жасау және олардың алдын алу шараларын ұйымдастыру» жобаларын орындап келеді. Сонымен қатар, ветеринария саласының ғалымдары бруцеллездің індеттік жағдайын нақты анықтау, орындалып жатқан жалпы және арнайы шараларды объективті бағалау үшін толыққанды, жан-жақты мониторингтік зерттеулер жүргізбекші. Соның нәтижесінде малдың (табын, отар, үйір, т.б. бойынша), әкімшілік территориясы (ферма, ауылдық аймақ, т.б.) сертификацияланады, олардың бруцеллезден статусы анықталады. Мониторингтік зерттеулер негізінде мал бруцеллезі бойынша облыстың, аудандардың, ауылдық округтің нозогеографиялық картасы жасалып, аймақ 3 класқа бөлініп, (Таза, А, Б, С), статусына байланысты 1 жылдық арнайы шаралар схемасы ұсынылады. Осы бағытта академия ғалымдары ветеринария мамандарының біліктілігін арттыруға дайын. Жеміс-көкөніс ғылыми-зерттеу институты отандық көкөніс дақылдары және картоп селекциясын жасап, Қызылорда жағдайына бейімделген отандық сорттарды, отандық дақылдарының шөлге төзімді сорттарын шығару мәселелерімен айналысып келеді.Су шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты мен Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университетінің ғалымдары «Су үнемдеу технологияларын әзірлеу», «Күріш дақылын өсірудегі суару жүйелерінің тиімділігін арттыру», т.б. инновацияларды зерттеп енгізуде.Топырақтану ғылыми-зерттеу институты ғалымдары «Тұзданған сортаң топырақтарды мелиоранттар арқылы сапасын жақсарту», «Тұздану дәрежесі жоғары аймақтағы топырақтарды егіншілікте пайдалану» тақырыптары бойынша жұмыс атқарды.Осы ретте академия қазақ өңдеу және тамақ өнеркәсібі ғылыми-зерттеу институты ғалымдары ауыл шаруашылығы және көкөніс шикізатын терең өңдеудің жаңа технологияларын, өсімдік және ет өнімдерінің жаңа түрлерінің технологиясын әзірлеп, мал және балық жемдерін жасаудың тиімді технологияларын ұсынуда.Ал агроинженерия ғылыми-зерттеу институты ғалымдары күрішті өсіру кезінде топырақты минималды өңдеу технологиясына арналған шығындарды 30-50% төмендететін «КПН-4» қопсытқыш-тегіс кескіш дайындап, қазіргі кезде облыста біздің 15 машина жұмыс істеп тұр. Сонымен қатар су шығынын 60%-ға дейін азайтуға мүмкіндік беретін тамшылатып суару таспасын төсеуге арналған чизельді тереңдеткіш бар.Ы.Жақаев атындағы Қазақ күріш шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты Арал өңірі жағдайында жайылымдық жерлерді қалпына келтіру тәсілдерін әзірледі. Жем-шөп дақылдарын өсіруде органикалық тыңайтқыштарды қолдану арқылы өнімділікті 15%-ға арттырды. Академия ғалымдарының жобалары аясында Аралдың құрғаған табанындағы тұзды тұрақтандыру мақсатында соңғы 25 жылда 185 мың гектардан астам жерге сексеуіл көшеттері отырғызылды.&nbsp;Академияның «Қызылорда» орталығының басты мақсаттарының бірі – экстеншн жүйесін дамыту, фермерлер мен мамандардың біліктілігін арттыру. Осы мәселелерді қолға алу үшін академия Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы ғылым академиясының мүмкіндіктерін жұмылдыратын болады. Бұл агроөнеркәсіп саласының инновациялық жолмен дамуына өз үлесін қосады. Ғалымдар мен өндіріс мамандарының ынтымақтастығы өте маңызды шешімдерге серпін бермек.Фото: Нұрболат Нұржаубай

 Аймақта соңғы жылдары мал шаруашылығы қарқынды дамуда

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Әне-міне дегенше, ел етек-жеңін жинап, дала жұмыстары демін басып, табысты таразалайтын шаққа таяды. Ендігі кезекте бүгінгі таңға дейін ауданның егін саласы бойынша, оның ішінде тары өсіру жолға қойылып, жылдан-жылға көлемі артып келеді.Аудандық ауылшаруашылығы және жер қатынастары бөлімінің бас агрономы Дәурен Абибуллаевпен байланысып, мән-жайды бағамдадық.<blockquote>– Биылғы жылы егіннің жайы жаман емес. Оның ішінде тары 276 гектарға егілді. Оның ішінде Көктөбе ауылы – 90 гектар, Қандөз ауылы – 80 гектар, Қаратөбе ауылында – 60 гектарға тары егілді. Жалпы, Қандөз ауылындағы агроаймақтың көлемі 60 гектар. Былтырғы жылы 35 гектар жерге жоңышқа егілген болатын, бұл және жердің тозуына байланысты. Қаратөбедегі арнайы аймақ 47 гектарды қамтиды. 10 гектар бақша дақылын 2 адам баптап-қарауда, – дейді сала басшысы.</blockquote>Алғашқы кездері Қандөз ауылдық округінде агро-индустриялық аймақ құрылады дегенге сенген адамдар аз болды. Судың іргесінде тұрса да, аяқ су шықпайды. Бұл мәселе аудандық бюджеттен қаржы бөліп, арнайы мотор орнатумен шешілді.<blockquote>– Бізде агроаймақтың көлемі 60 гектарды құрайды. Тұрғындар 40 гек¬тарына тары дақылын орналастырып, 5 гектарына қарбыз екті. Онымен қоса 200 гектар жерді тағы да агроаймаққа алған болатын. Оның 80 гектар жерін үкімет есебінен қоршап алдық. Онда тары өсіруге басымдық беріліп, 30 адам маусымдық жұмысқа тартылды. Биыл 80 гектар жерге тары егуде. Ауыл тұрғындары үйіргелік жерге еккен қияр, қызанақ, картоп, сәбізді агро-индустриялық аймаққа баратын сумен суарып отыр. Агроаймақ ауылдағы ағайынды еңбекке ұйыстырды, – дейді Қандөз ауылдық округінің әкімі Кеңес Оразбеков.</blockquote>Жаңақорған – аграрлық аудан. Халқы егін егуге бейімделген. Тек нақты бағыт-бағдар көрсетсе, еңбек майданында шыңдалуға дайын. Қандөздегі ағайынның айтуынша, жердің құнарына қарай гектарына бірнеше қап тары алуға болады. Суы қанық, жері тың болса, гектарына 80-90 қап өнім жиясыз. Айта кетсек, бүгінде «Қандөздің» сөгі мен талқаны біздің аймақ қана емес, өзге өңірлерде де сатылып жүр.<blockquote>– Жерге дәнді қалай септің, сол күннен бастап 90 күн уақыт өту керек. Үш айдан соң ғана тарыға орақ салуға болады. Қол орақпен ору керек, өйткені, піскен тары өзге дақылдай емес, қауызынан төгілуге дайын тұрады. Ала жаз бойы алты рет суарып, құстан қорып, әбден қырманға бастырғанша бейнеті көп қой. Бірақ, осы тарының сөгі мен талқаны адамға ерекше күш-қуат береді. Дәрумен көп мұнда. Бала күннен әке-шешемізге көмектесіп, тары ектік. Сол кәсіпті біз де жалғастырып келеміз. Бүгінде ауылдағы ағайынға ауылдық округ әкімі Кеңес Оразбеков қолдау көмек көрсетіп келеді. Биыл жетінші жыл игілігін көргелі отырмыз. Өз басым, биыл агроаймақтан 5 гектар жер алып, тары ектім. Оған қосымша қауын, қарбыз, қартоп, сәбіз бар. Бәрі бала-шағаның несібесі үшін. Бізге жерден несібемізді айыруға мүмкіндік жасап отырған аудан басшыларына алғыс білдіремін. Жыл сайын дәстүрден жаңылмай тары егіп, несібемізді алып жатырмыз,– дейді Қандөз ауылының тұрғыны Ержан Асанов.</blockquote>Халқымыз тарыны – «жауынгер дақыл» деп атайды. «Кеспе көже күн батқанша, бидай көже ел жатқанша, тары көже таң атқанша» деп бекер айтпаған. Сөктің тағамдық қасиеті мен түрлі ауруларға пайдасын білген. Ұзақ аурудан әлсіреген кісіні ашыған көжемен көтерген. Тары көже әрі сусын, әрі тамақ болады. Бозада ашытады. Қуырылған бидайдан, арпадан жүгеріден ұнтақтап дайындалады. Ерте кезде талқан дайындаудың екі тәсілі болған. Бірі – қол диірменге тарту, екіншісі – келіге түю. Екі тәсілмен дайындағанда талқанның майдаланбай қалып қоятын түйіршіктері болады, оны «талқанның сағы» дейді. Талқанның сағын бөліп алу үшін жайпақ табаққа салып екшейді. Сонда сағы талқанның бетіне бөлініп шығады да, ұнтағы астында қалады. Бетіндегі сақты алып тастай отырып, талқанның ұнтағын бөліп алады. Талқан аса дәмді әрі құнарлы тамақ. Оны майға, кілегейге, қаймаққа араластырып жеуге де, шайға салуға да болады. Талқан салған шай қою болады әрі тез суиды. Оны жентке қосады. Талқаннан әзірленетін тамақты «сарталқан» немесе «майталқан» деп атайды. Сарталқан дайындағанда талқанды қойдың құйрық майына немесе жылқының майына араластырып, баяу жанған отқа қойып қуырады.Диқанның сөзінің жаны бар, расында тарының денсаулыққа пайдасын ғалымдар әлдеқашан дәлелде¬ген. «Кеспе көже күн батқанша, бидай көже ел жатқанша, тары көже таң атқанша» деген сөз бар. Осы мақсатта, жерден ризық-несібесін табуға ниетті адамдарға арнайы аймақтан жер беріліп, су жеткізілді. Бұл мүмкіндікті ұтымды пайдаланған қандөздіктер дақыл түрлерін егіп, одан мол өнім алу жолында еңбектенуде.Фото: egemen.kz

Жаңақорғанда тары өсіру жолға қойылған

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a>&nbsp; Еліміздің әлеуметтік-экономикалық жағдайын жақсартатын бірден бір сала ол – ауыл шаруашылығы. Бүгінде өз кәсібін дөңгелетемін деген жандарға мемлекет тарапынан қолдау көрсетілуде. Сондай көмектің бірі – мал шаруашылығын субсидиялау.Естеріңізде болса, өткен жылы Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев еліміздегі іргелі фермерлер қауымдастығымен бірлесе отырып, агроөнеркәсіптік кешенді дамытудағы мемлекеттік қолдау тәсілдерін қайта қарауды тапсырған болатын. Атап айтсақ, шағын және орта шаруашылықтарды субсидиялаудың ашықтығын, қолжетімділігін қамтамасыз ету, рәсімдерді жеңілдету және автоматтандыру, субсидия алушылар үшін қарсы міндеттемелерді енгізу, сонымен бірге мемлекеттің өнеркәсіптік саясатымен өзара байланыстыру жөнінде нақты міндеттер қойды.Осыған сәйкес арнайы топ құрылып, өз жұмысын бастап, нақты өзгерістер енгізілді. Субсидиялау қағидаларындағы өзгерістер биыл 1 қаңтардан бастап күшіне енді.Жаңа ереже қолданысқа енгенде....Заңды күшіне енген жаңа ереже бойынша мал шаруашылығында асылтұқымды мал сатып алу кезінде шошқа шаруашылығын қоспағанда, барлық қолданыстағы субсидиялау нормативтері өзгеріссіз қалды. Шошқаның аналығы үшін өтемақы нормативі бұрынғы 140 мың теңгенің орнына 1 басқа 100 мың теңгеге дейін төмендеді.&nbsp;Сонымен қатар селекциялық-асылдандыру жұмысы шеңберінде де субсидиялау іс жүзінде өзгеріссіз қалды. Бұл орайда фермерлерге көбірек дербестік берілетін болады. Сондай-ақ, импортталған ірі қара малдың аналық басын сатып алу бағыты алынып тасталды.&nbsp;Ал тауарға тән субсидияларды бұрынғыдай жалпы сипаттағы трансферттер есебінен қалдыру ұсынылды. Күркетауық еті мен суда жүзетін құсты субсидиялау жойылды, өйткені олар әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына жатпайды.Ауыл шаруашылығы &nbsp;министрлігінің түсіндіруінше, жұмыртқа шаруашылығына &nbsp;төленетін 3 теңге нормативімен тағамдық жұмыртқа өндірісін субсидиялау да алынып тасталды. Сондай-ақ асыл тұқымды малды импорттау кезінде екінші деңгейдегі банктегі қаржы институтының арнайы шотына субсидиялар аудару жөніндегі норма жойылды. Бұқашықтар мен қойларды бордақылауға және ет комбинаттарына тапсыру бойынша субсидиялау нормативтері бұрынғысынша өзгеріссіз. Бұл ретте, малды өзінің бордақылау алаңдарына ауыстыратын шаруашылықтар үшін орын ауыстыру нормасы жойылды.Шаруалар үшін маңызды болып саналатын жем-шөпті субсидиялау нормативтері мен субсидиялар алу критерийлері төтенше жағдай немесе ауа райының қалыптан тыс жағдайлары туындаған кезде ғылыми ұйымдардың ұсынымдары негізінде әкімдіктердің қаулысымен бекітілді. Төрт түліктің төресі − жылқыға төленетін субсидияның мардымсыздығы мен жем-шөп субсидиясының қысқаруы шыны керек, шаруалар үшін оңтайлы өзгеріс болмады. Бұл туралы жыл басында Парламент Мәжілісінің жалпы отырысында депутат Қазыбек Иса қозғаған болатын. Асыл тұқымды малдың үлесін арттыру, мал шаруашылығы өнімін ұлғайту мақсатында берілетін &nbsp;субсидияның &nbsp;жылқы түлігіне келгенде аз төленетінін, &nbsp;бұл мәселені қайта қарау керегін баса айтқан.<blockquote>− Жылқыға субсидия беру мәселесін Үкімет қайта қарауы тиіс. Бұған дейін ауыл шаруашылығында құс тұқымдарына дейін, тіпті шошқаға да &nbsp;субсидия болды, ал жылқыға мардымды субсидия болған жоқ. өткен жылы &nbsp;жылқы шаруашылығына бар болғаны 52,9 млн теңге бөлінсе, шошқа шаруашылығына &nbsp;2,1 млрд теңге бөлінген, яғни, 40 еседей көп.&nbsp; Биылдан бастап күшіне енген өзгерістерге сәйкес, енді субсидиялау төтенше жағдай жарияланған немесе гидрометеорологиялық қызмет растаған өңірде мал азығын дайындауға теріс әсер еткен ауа райының қалыптан тыс жағдайлары басталған кезде ғана беріледі, − деді депутат.</blockquote>Жайылым мен шабындық жердің тапшылығын айтпағанда, солтүстіктегі ағайындардың түліктері онсыз да тұралап тұр. Ал жем-шөп субсидиясының берілмеуі бұл мал басының азаюына әкеліп соқтыратыны сөзсіз. Қазірдің өзінде фермерлер қолындағы малын сатуға шығарып жатыр. Оңтүстікке жататын біздің өңірде де бұл мәселе жоқ емес.Субсидия алудағы күрделі мәселеБүгінде аймаққа мемлекет тарапынан жыл сайын аграрлық саланы қолдауға қомақты қаржылар бөлінді. Есепті кезеңде ауыл шаруашылығында 220,9 млрд теңгенің өнімі өндіріліп, өсім көрсеткіші 3,7%-ға артқан. Сондай-ақ, ауыл шаруашылығының негізгі қорына салынған инвестиция көлемі 19,7%-ға, тамақ өнімдерін өндірудегі негізгі капиталға салынған инвестиция 14,3%-ға артып отыр.&nbsp;Өткен жылы ауыл шаруашылығы саласына 18,2 млрд теңге, биыл &nbsp;24,9 млрд теңге бөлінуде. Атап айтқанда, егін шаруашылығы үшін 4,7 млрд теңге, мал шаруашылығына 4,7 млрд теңге, инвестициялық субсиялауға 1,6 млрд теңге, сыйақы мөлшерлемесін (лизинг) субсидиялауға 2,5 млрд теңге &nbsp;қаржы қаралып отыр.&nbsp;<blockquote>&nbsp; &nbsp; &nbsp;− Ауыл шаруашылығы министрлігі өткен жылдан бастап gosagro.kz бірыңғай мемлекеттік ақпараттық субсидиялау жүйесін қосты. Оның функционалы фермерлердің өтінімдерін онлайн тапсыруға және оларды мемлекеттік органдардың қарауына ғана негізделген. Қазіргі таңда &nbsp;аталған жүйе арқылы субсидия төлеу жұмыстары жүргізілуде. Мәселен, мал шаруашылығы саласын субсидиялау бойынша 20 қаңтардан бастап құжаттарды қабылдау басталды. Бүгінде 139 млн теңге тауар өндірушілерге төленді. Ал егін шаруашылығын субсидиялау жұмыстарына &nbsp; құжаттар 1 сәуірден бастап қабылданады. Сонымен қатар қазір сыйақы мөлшерлемесін (лизинг) субсидиялау жұмыстары жалғасын табуда. Ол бойынша 442 млн теңге қаржы игеріліп отыр.&nbsp; Инвестициялық субсидиялау бойынша 1 ақпаннан бастап өтінім қабылдау жұмыстары жүргізілуде. Қаражат аудару жұмыстары наурыз айынан басталады. Жыл соңына дейін қаржыны толық игеретін боламыз, − дейді облыстық ауыл шаруашылығы және жер қатынастары басқарма басшысының орынбасары Айнұр Тлеулеева.</blockquote>Десе де биыл аймақтағы шаруалар субсидиядан қағылып отырмыз деп дабыл қағуда. Себебі, осы уақытқа дейін тауарөндірушілердің жеке меншігінде жер болмауына байланысты фермерлер орман қоры арқылы алынған жер учаскесі бойынша өтінім беріп субсидия алып келген. Енді мұндай өтінімдер қабылданбайды. Өйткені өтінімде кадастрлық нөмір көрсетілуі тиіс. Ал орман шаруашылығына арналған участкелерде ондай нөмір жоқ. Нәпақасын малдан тауып отырған шаруалар үшін бұл күрделі мәселе болып тұр.&nbsp;<blockquote>− Жайылымдық жердің жетіспеуінен біраз фермер орман қоры жерін жалға алып, мал жайылымы ретінде пайдаланып келді. Тіпті осы жерге сеніп несие алып, мал ұстап отыр. Алайда биыл облыс көлемінде 25-30 шаруа қожалығы иесі бұқа алуға және селекцияға өтінім беру кезінде жер кадастрлық нөмірін көрсету талабының &nbsp;әсерінен субсидия ала алмауда, − дейді «Қазақстан фермерлер қауымдастығының» облыстық филиалының төрағасы Болат Бөгетов.</blockquote>Шаруалардың шаруасын шатқаяқтатып тұрған енді бір мәселе − олардың кезінде алған субсидиясын қайтаруы, селекциялық субсидияға қатыса алмауы. Иә, расымен кейбір қожалықтар ақша қайтару жұмыстарын бастап кетіпті. Басты себеп мал басының сақталмауы екен.&nbsp;<blockquote>&nbsp;− &nbsp;Субсидия тәртібі бойынша өтінім 1 маусымда қабылданады. Алайда қаржының жоқтығына байланысты шаруаның өтініші резервке қойылады. Ақша 6-7 айдан кейін кешігіп түседі. Тексеріс кезінде фермерлерге мал басы субсидия берілген күннен бастап бір жыл сақталу керек делінген. Бірақ бұл өтінім берген күннен ба әлде ақша түскен күннен бастап сақтау керек пе нақты еш жерде көрсетілмеген. Шыны керек, малда өлім-жітім болады. Соның салдарынан шаруалардың алды алған қаржысын қайтаруда. &nbsp;Сондай ақ қазір өңірдегі шаруалар селекциялық субсидияға да қатыса алмауда. Мал басын арттырып, асылдандыру жолында арнайы меже бар. Өңірдегі құрғақшылық, ауа райының қолайсыздығы мал басын көбейтуге мүмкіндік бермейді. Межені орындамаған соң субсидия жоқ. Осындай жағдайларға байланысты щаруалар қазір мал басын көбейтуге емес, азайтуға тырысып жатыр,− дейді Болат Әлдебайұлы.&nbsp;</blockquote>Шаруаларға оңтайлы жағдай жасау, &nbsp;мал шаруашылығын дамыту − еліміздің азық-түлік қауіпсіздігінің нығаюына, жұртшылықтың тұрмыс-тіршілігінің жақсаруына және әлемнің өркениетті елдері қатарына қосылуына басты кепіл болмақ. Сондықтан ауыл шаруашылығын дамытпай, бәсекеге қабілетті экономика құру мүмкін емес.Фото: Нұрболат Нұржаубай

Субсидия игілігі − шаруаларға

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Мемлекеттік бағдарламалардың әрбірінің өз ерекшелігі бар. Мысалы, кейбірінде жас шамасына қарай шарт қойылса, кейбірінде төмен пайызбен жеңілдетілген несие беру арқылы ықпал етеді. Енді бірінде тағдырдан опық жеген азаматтар мен мүмкіндігі шектеулі жандар, жастар, сондай-ақ көпбалалы аналарға бағытталып отыр. Мұндай қолдаулар – елімізде жұмыссыздық мәселесінің азаюына септігін тигізсе, көптеген жанның отбасында отырып ақ кәсібін жүргізуге мүмкіндік беруде.Қармақшы ауданы Жаңажол ауылдық округінде осындай мемлекет тарапынан ұсынылып жатқан қайтарымсыз грант үміткер ретінде құжат тапсырғанның бірі – Әсел Зәріпханова. Ол өткен жылдың маусымында 1 380 мың теңге көлемінде гранттың жеңімпазы атанып, ұлттық бағдарламаның игілігін көруде. Мүйізді ірі қара өнімін, оның ішінде сүт және сүт өнімдері бағыты бойынша жеңіп алған қаржысына 3 бұзаулы сиыр сатып алып, кәсібін бастаған.<blockquote>Ауылдың қызымын. Мал маған таңсық емес. Жолдасым Айдос Сәркенов те осы ауылдың азаматы. 2015 жылы көңіл жарастырып, отбасын құрдық. Грант туралы айтқанымда отбасымызда бәрі қолдады. Ұсақ малымыз болғанымен, құрт-ірімшікке Зеңгі бабаның тұқымы керек болатын. Әдепкіде жүрексіндім. Комиссияның алдында жобамды жан-жақты қорғап шығуым керек болды. Сұрақтарына жауап беріп, кейіннен жобамды сәтті қорғағаным жайында айтты. Өте қуаныштымын. Жас аналарға айтарым, талап қылыңыздар, ең бастысы – бизнес жоспарды жақсылап қорғаңыз. Әрбір деталіне дейін мән беріп қараңыз. Жұмсалатын қаржы мен табатын өнімнің есебін шемішкіше шағып тұрыңыз. Оған қорқудың қажеті шамалы, – дейді жас кәсіпкер өз замандастарына.</blockquote>Негізі кәсібін ұршықша иіріп әкеткен кәсіпкерлердің сөзіне қарасақ, солардың көбісі аз қаражатпен бастап, кейін келе күш алған. 5-6 құтымен шемішкі май, 5-6 келімен әк сатып-ақ әлеуетті кәсіп иелеріне айналған. Мұндай деректер көп-ақ. Әселдің де келешекте кәсібін кеңейте түсуге мақсат, жоспары бар.Ә.Әуезханқызы жан жарымен 4 бала тәрбиелеп отырған бақытты ана. 2 баласы орта мектепте білім алып жүрсе, 2-еуі әлі кішкентай. Мектеп жасындағылары ата-анасының жұмсауына жарап қалған. Кәсіп ашқанына көп бола қоймаса да, осы кезге дейін оның тұрақты тұтынушылары біршамаға жеткен.<blockquote>Мамандығымды теміржол саласы бойынша бітіргенмін. Оған ауылда жұмыс жоқ. Үйде үй шаруасынан бөлек, бос қарап отыруға болмайды. Оның үстіне жаспыз. Еңбек ету керек. Ауыл мал ұстауға қолайлы жер. Сүтін сатсам, құрт, ірімшік жасап, айран піссем. Сары майын алсам. Осының бәрін ұқсата білсеңіз, табыс көзі емес пе? Ата-анамыз, күйеуім менің талабымды қолдады. Оларға көптен-көп алғыс білдіремін. Үйде малға жабылып қараймыз. Үлкен кісілер де, жолдасым да малдың жайын жақсы біледі. Бұл мен үшін үлкен қолдау деп есептеймін, – дейді ол.</blockquote>Көпбалалы ана өнімдерін жарнамалап ауылдың «Ауыл жаңалықтары» деген чатына салып отырады. Тұрақты қалыптасқан тұтынушылары бар. Олардың Әселдің өнімін таңдаудағы талабы – кәсіпкердің тазалығы мен қызмет көрсетудегі мәдениеті деп түсіндіреді. Құрт, сары майдың келісін 4 мың теңгеден ұсынса, сүттің литрін 350 теңгеге сатып отыр. Сөз соңында жас кәсіпкер «Бағдарлама мен сияқты үйде отырған аналарға қолайлы. Бала-шағамен отырып, тірлігіңді жасай бересің. Бұл жерде ескеретіні – мемлекеттің сүйемелдеуімен нәпақа тапқан соң оның қайтарымы да болу керек., яғни салығын уақытында төлеп отыруға тиіспіз. Кеңейтіп әкетуге де пейілдіміз» дейді ол жауапкершілік жүгін сезініп.Фото: Н.Нұржаубай

Қармақшылық кәсіпкер ұлттық бағдарламаның игілігін көруде

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Әр қазақстандыққа мемлекеттен берілетін тегін 10 сотық жердің жыры өте өзекті тақырыпқа айналды. Бұл сауал қазір аудан тұрғындарын да көбірек мазалап жүр. Оның себебі де түсінікті, жылдан жылға жер кезегіне тіркелушілер саны артып, ал ие болғандар саны мандымай отыр. Жылына кем дегенде мыңға жуық тұрғын жер кезекке өтініш білдіреді екен. Бала-шағаның несібесіне әйтеуір бір алармыз деген үмітпен жүргендер көп. Біз бүгін осы тақырып төңірегінде тағы да талдап, жауапты мекемелермен байланысып, нақты жауап іздедік.Нақты мәліметке сүйенсек, жер кезегін сарыла күтіп жүрген тұрғындардың алды 8 жылдан астам уақыт әкімдікке үмітпен қарап отыр. 2015 жылдың аяғында тіркелгендерге кезек келіп тұр дейді жауаптылар. Біз алдымен кент әкімдігінің есігін қақтық. Біздің қолымызға тиген мәліметтерге жүгінсек, 2022-2023 жыл аралығында жеке тұрғын үй құрылысы үшін берілген жер учаскелері туралы ақпаратта 2015 жылы кезектілік санында 546 адам деп көрсетілсе, алғандар саны 470-ке жеткен. Тек 76 тіркелуші ғана қалыпты. Олар толық қол жеткізсе, 2016 жылы тіркелгендерге кезек келеді. Оның да ауылы алыс емес деп есептейік.Кент қызметкерлері мәліметті аудандық ауылшаруашылығы және жер қатынастары бөлімі толықтырады деді. Ол мекемеге де жол түсті. 2015 жылдан бүгінге дейін аудан бойнша 8 мыңнан аса тұрғын кезекте тұр екен. Бұл өте көп, жыл басында қаншама тұрғын тағы тіркелген. Біз аудан әкімдігінің ресми сайтына жүгіндік. Жеке тұрғын үй құрылысы үшін жер учаскесін алуға 2023 жылы 856 жеке тұлға тіркеліпті. Кәсіпкерлік мақсаттағы жер учаскелері бойынша ҚР Жер Кодексінің талаптарына сәйкес 2023 жылы көлемі 8,76 гектар болатын 47 жер учаскесі «Ақпараттық есептеу орталығының» порталында электронды сауда-саттық (аукцион) арқылы 31 391 623,19 теңгеге сатылған деген мәлімет тұр. Жалпы жеке тұрғын үй құрылысы үшін Жаңақорған кенті және ауылдық округ әкімінің шешімдерімен жер учаскесін алған тұлғалармен жалға беру туралы 647, сатып алу арқылы 173 келісім-шарт жасалған екен. Бұл атқарылған жұмыстарға берілген нақты факт.<blockquote>– Жер учаскесін алу үшін кезектілікке тіркелмегендігі анықталса ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің №301 бұйрығының 15-қосымшасына сәйкес «Жер учаскесін алу үшін кезекке қою» мемлекеттік қызметін көрсету қағидасы арқылы egov.kz порталына жеке электрондық цифрлық кілтіңіз арқылы кіресіз. «Жылжымайтын мүлік» батырмасын басып, «Жер қатынастары» тізілімін таңдап, «Жеке тұрғын үй құрылысына жер учаскесін (10 сотық жер) алуға кезекті қарау немесе кезекке тұру» бөлімшесіне өтесіз. Жаңақорған кенті немесе республиканың кезкелген аймағын таңдап өтініш білдіруге болады. Тағы айтамын, тіркелу тек электронды түрде, – деді бөлімнің жетекші маманы Ерболат Шайдаров.</blockquote>Ал, кезегіңізді білгіңіз келсе электронды түрде көре аласыз. Иә, қазір құжаттың басым бөлігі электронды жүйеге көшті. Ол үшін тиісті мекеме немесе кент есігін сығалап жүрмейсіз. Бір сәт заңдылықты зерделеп көрейік. Жер кодексінің 50-бабына сәйкес, қазақстандық азаматқа жер тегін берілуі тиіс. Әрине, мақсаты мен мөлшері де бекітілген. Атап айтқанда, ауылдық жерлерде жеке қосалқы шаруашылықты жандандырғысы келгендер суарылмайтын жерлерден – 0,25 га және суармалы жерлерден 0,15 га ала алады. Бұл ретте үй және егістік алқаптары берілмейді. Дегенмен бұл жерде де шикілік жоқ емес. Бұл тақырыпта аудан заңгерлері мен блогерлер үлкен мәселе көтеріп жүр. Оған кейінірек тоқталармыз. Заң бойынша қазақстандықтардың құқығын талдап алайық. Одан кейін ақысыз ала алатын 0,10 га жер жеке тұрғын үй құрылысын жүргізуге беріледі. Көгалдандыру, саяжай құрылысы үшін 0,12 га алуға құқылысыз. Бұл – әр қазақстандықтың алуға толықтай құқығы бар жер телімі. Бір қарағанда, заң бойынша бекітіліп, осы мемлекеттің азаматтарына қамқорлық жасалып, ескерілгені қуанышты. Енді осы мүмкіндікті пайдаланып, қазақстандықтар бас-басына үй салып, шаруашылығын дөңгелетпей ме деп ойлап қалуыңыз заңды. Дегенмен барлық мәселе заңды құқығына басымдық беріп, жер алуға кезекке тұрғанда басталады. Басқа мақсаттарды емес, жеке тұрғын үй құрылысы мысалын қарастырып көрсек. 10 сотық жерге жайлы баспана салуға әбден болады. Әрі басында үйі бар-жоғына қарамастан, кез келген адам иелене алатыны заңда жазылған. Тіпті отбасыңызда бұрын-соңды 0,10 га жер алған адам болса да, сіз жеке тұлға ретінде өз теліміңізді талап ете аласыз.Әлбетте, бір адамға бір рет қана беріледі. Ауданға қайта оралайық. Жер берілмей жатуының басты себебі жердің жоқтығы дейді құзырлы мекемелер. Әкімдік те, жерге жауапты бөлім де «Саяжай-1» мөлтекауданы инфрақұрылымын күтіп отырмыз дейді. Сол үшін құрылыс бөліміне телміріп отырған жайы бар.Аудандық, сәулет, қала құрылысы және құрылыс бөліміне де бардық. Саяжайдың қашан ашылатыны жөнінде сауал тастадық. Бізге бас маман Шыңғыс Маханов жауап берді:<blockquote>– 2021 жылы Жаңақорған кентіндегі 300 гектар жерді қамтитын Саяжай-1 учаскесінің егжей-тегжейлі жоспарлау жобасы әзірленіп, 2022-2023 жылдар аралығында электр желісін жүргізу, су құбырын тарту, тас жол құрылысы және газ құбырын жүргізу үшін жоба сметалық құжаттары дайын тұр. Инфрақұрылымдарды жүргізу үшін жоба құны – 6 млрд 774 млн теңге. Атап айтқанда электр желісін жүргізуге – 2 млрд 261 млн 139,44 теңге, су құбырын тартуға – 1 млрд 772 млн 722,091 теңге, тас жол құрылысына – 865 млн 013,89 теңге жұмсалады. Газ құбырын жүргізу үшін 1 млрд 875 млн 218,616 теңге қаржы қажет. Аталған инфрақұрылымдардың құрылыс монтаж жұмыстары үшін 2023 жылы облыстық және республикалық бюджеттен қаржы сұратылып, қолдау таппады. Ағымдағы жылы құрылыс монтаж жұмыстары үшін облыстық және республикалық бюджеттен қаржысы қайта сұратылды. Инфрақұрылым жобаларға қажетті қаржы бөлінген жағдайда құрылыс жұмыстары қарқынды жүріп, 1600-ге жуық жер учаскесі ел игілігіне пайдалануға беріледі, – деді бас маман.&nbsp;</blockquote>Жер кезегінің жылжымау сыры инфрақұрылымның тиянақталмауында. Егер бұл іс жүзеге асса жобамен 2015, 2016, 2017 жылы кезекке тұрғандар толық қамтылады деген сөз. Мүмкіндік болса 2018 жылды да еңсеріп тастауы кәдік. Ендеше, биылғы жылдан үміт күтейік. Ең бастысы, жер кезегінің жылжуы қаржыға келіп тіреліп тұр. Іс түйінін жоғары орындардың шешімі тарқатады.

Жаңақорғанда 2016 жылы жер кезектілігінде тұрғандарға  кезек келді

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp; «Болашақ» университеті жылыжайында көкөністік дақылдар мен экзотикалық жеміс ағаштарының өсіріліп жатқанына біршама жылдар болса, ағымдағы жылы арпа, бидай т.б. егістік дақылдар селекциясында сорт шығару мақсатында қолданылып жүрген классикалық әдіс – будандастырудан алынған будандық тұқымдарды жеделдетіп көбейтіп алып, әрі қарай танаптық-егістік жағдайда селекциялық процестің барлық этаптарынан өткізу қолға алынып отыр.Сорт шығарудың өзі ұзақ жылдық зерттеуді қажет етеді, оған шамамен 10-12 жылдай керек. Жылыжайда будандастырудан алынған будандық Fо тұқымдардан бір жылда 2-3 ұрпақтың тұқымдарын көбейтіп алуға мүмкіндік болады. Ал, кәдімгі жағдайда келесі жылды, күннің жылынғанын күтіп, әрі қарай да солай, келесі жылды күтумен уақыт өте береді.&nbsp;Айта кететін жайт, арпа дақылы өздігінен тозаңданатын дақыл. Оның аталығы да, аналығы да бір гүлде (масақшада) болғандықтан, будандастыруда аналық форманың масақшасындағы аналық мүшені қалдырып, аталық тозаңқаптарды алып тастап, кастрациялап барып, оны аталық форманың тозаңымен ұрықтандырады. Нәтижесінде, будандық түйін пайда болады. Ол будан екінші ұрпақтан бастап ыдырап, популяция құрай бастайды.Селекционердің мақсаты – өзіне ұнайтын, ойындағы сорттың модуліне келетіндей тізбектерді сұрыптап алып, селекциялық процестің келесі этапына сынаққа жіберу. Осылайша, толық селекциялық процеске көптеген жылдар кетеді. Селекционердің механикалық жолмен будандастыруында түйін байлау өте төмен, шамамен – 15-20%. Сондықтан, аз мөлшердегі Fо тұқымын сақтап қалу өте маңызды және ұқыптылықты қажет ететін процесс.&nbsp; Суретте университет жылыжайындағы астық дақылдары бойынша селекциялық жұмыстың бір кезеңі көрсетілген. Жап-жасыл болып тұрған арпаның түптену фазасындағы жағдайы.&nbsp;Фото: wikipedia.org

Университет ғалымдары бірегей жобаны қолға алмақ

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a>Халыққа жасалатын әрбір қызметтің өзіндік ерекшелігі болады. Сол секілді біздің қызметіміздің де жауапкершілігі мен көтерер жүгі бір төбе. Аудандағы Жосалы обаға қарсы күрес бөлімшесі өткен жылы өз жоспары шеңберінде бірқатар жұмыстар мен қауіпті аурулардың алдын алуда санитариялық шаралар жүргізді. Енді осы жұмыстардың барысына тоқталып өтсек.Біздің облысымыз Орталық Азия табиғи шөлейтті оба ошағының белсенді бөлігінде орналасқан. «Қызылорда обаға қарсы күрес станциясы» Жосалы обаға қарсы күрес бөлімшесінің эпизоотологиялық бақылау жасау аумағының құрамына облыстың 2 ауданы (Қармақшы, Жалағаш) және Ұлытау облысының Ұлытау ауданының оңтүстік бөліктері кіреді. Бақылау жасау аумағының көлемі 72800 шаршы шақырым болса, оның 60000 шаршы шақырымы (82,4 пайызы) обаның энзоотиялық аймағын құрайды.Эпизоотологиялық зерттеу аумағында орналасқан халықтың оба және басқа да аса қауіпті, карантинді жұқпалардан санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығын қамтамасыз ету мақсатында бөлімшенің 1 тұрақты зертханасы және 2 эпиджасақ күшімен эпидемиологиялық бақылау және алдын алу шаралары ұйымдастырылады. Жыл сайын кеміргіштер арасында әртүрлі деңгейде оба ауруының эпизоотиясы тіркелуде. Былтыр бөлімше бойынша 36000 шаршы шақырым жер зерттеумен қамтылды. Бұл жылдық жоспардың 100 пайызын құрайды. 500 шаршы шақырымдық жерде эпизоотия серологиялық жолмен анықталды. Оба эпизоотиясы тіркелген жағдайда аймақтарда тиісті эпизоотиялық және эпидемиологиялық шаралар уақытылы және өз деңгейінде атқарылды.Оба эпизоотиясының алдын алуда 5 қорғаныс белдіктерін құрып, жалпы көлемі 100 шаршы шақырым далалық дезинсекция жұмыстары жүргізілді. Елді мекендердегі орналасқан халықтың денсаулығын сақтау, аурудың алдын алуда профилактикалық іс-шаралар ұйымдастырылды.Бөлімшенің зерттеу аумағында орналасқан елді мекендерінде 110 мың шаршы метр кеміргіштермен қоныстануына, 70 мың шаршы метр бүргелермен зақымдануына тексеру жасалды. Зерттеу нәтижесінде 110 мың шаршы метр елді мекендік дератизация және 100 мың шаршы метр дезинсекция жүргізілді.Өткен жылы филиал бақылауындағы тұрақты қауіпті топтарға жататын 2371 адам обаға қарсы егілуге жоспарланып, оның 2369 адамы егілген (99,9 пайыз).Бөлімше зертханаларына жеткізілген материалдар обамен қатар басқа да зооноздық індеттерге қарсы (листериоз, пастереллез, псевдотуберкулез, ішек, кристенсени иерсинозы) тексеру мақсатында кеміргіштер бактериологиялық және серологиялық әдістермен зерттелді. Эпидемиологиялық маусым кезінде зерттеу нәтижесінде барлығы 5177 серологиялық реакция қойылды, оның ішінде 2 сынама пастереллезге, 47 сынама кристенсени иерсиниозына, 42 сынама ішек иерсениозына, 31 сынама псевдотуберкулез иерсиниозына оң мәнді болып табылды.Аудан аумағын кесiп өтетiн темiржол, автокөлiк магистральдары Жосалы кентін, аудан орталықтарын басқа облыстармен, әсiресе тырысқақтан қолайсыз Оңтүстік Қазақстан облысы мен Өзбекстан Республикасымен байланыстырады. Көптеген облыспен, алыс-жақын шетелдермен нарықтық, туристiк, сауда-саттық байланыстары нығая түсiп, облыс бойынша көшiпқону үрдістерiн жандандырып, тырысқақтың облысқа әкелiну қаупiн тудыруда. Сол себептен облысымыз тырысқақтың эпидемиологиялық қауіптілігін құрайтын кешенді факторлар бойынша I-типті аумаққа жатады. Есеп беру мезгілінде тырысқақтың алдын алуда 162 жедел ішек ауруымен науқастанған адам тексеріліп, нәтижесі тырысқаққа теріс болды.Қоршаған орта нысандарынан (ашық су көздері, жағажайлар, арналар, арықтар) 50 су сынамасы тексеріліп, нәтижесінде 1 су сынамаcынан серотобы О1 емес, яғни эпидемиологиялық маңызы жоқ тырысқақ вибрионы бөлінді. Көп жылдар бойы облысымыз Конго-Қырым геморрагиялық қызбасынан қолайсыз болып келеді. 2023 жылы КҚГҚ (Конго-Қырым геморрагиялық қызбасы) індетімен күресу шараларының бекітілген бөлімше жоспарына сәйкес бөлімшенің зерттеу аумағында орналасқан елді мекендерінен және төңіректерінде кене жинау жұмыстары жүргізілді. Жыл басынан бері жалпы зерттелген кене саны 2670 дана, 255 сынамасымен ИФА әдісімен зерттеліп, нәтижесінде елді мекендерден және төңіректерінен жиналған кенелердің сынамасынан Конго-Қырым геморрагиялық қызбасының антигені анықталған жоқ.Конго-Қырым геморрагиялық қызбасы қоздырғышының сақтаушысы және таратушысы болып келетін кенелердің барлығы 16 түрін анықтап, олардың өсіп-жетілу сатылары, фенологиясы, кенелердің түрлеріне карай табиғатқа шығу мерзімдері анықталды. Бөлімше мамандарымен жұмыс тәжірибесінің нәтижелерін қорытындылау, эпидемиологиялық бақылауды жақсартуда ғылыми-зерттеу басылымдарында 2 мақала жарияланды.Бірлескен бұйрыққа сәйкес, 2023 жылы аса қауіпті жұқпалы инфекцияға сезікті науқас анықталған жағдайда атқарылатын іс-шараларға қатысы бар мекемелердің қызметкерлерімен шартты науқас (оба ауруына күдікті) анықталғандығы бойынша жаттықтыру сабақтары өткізілді. Оның барысында анықталған кемшіліктер талқыланып, тәжірибелік кеңестер берілді.Аса қауіпті маймыл шешегі ауруының алдын алуда аудандық санитарлық-эпидемиологиялық бақылау басқармасы мамандарымен бірлесіп жергілікті медицина қызметкерлері арасында «Оба ауруының қазіргі уақыттағы әлемдегі эпидемиологиялық ахуалы. Оба ауруымен алғаш рет сырқаттану жағдайларын ерте анықтауға, жұғу жолдары, сақтану шаралары, зертханаға сынама алу, тасымалдауда эпидемияға қарсы режим талаптарын сақтау және ошақты таратпау мен жою» тақырыбында семинарлық сабақтар жүргізілді.Эпидмаусым алдында карантиндік жұқпалардың клиникасы, диагностикасы, эпидемиологиясы туралы нұсқаулықтар, семинарлық сабақтар ұйымдастырылады. Аса қауіпті жұқпалы аурулардың алдын алуда 28 семинар өткiзiлген, онда 69 дәрiгер, 352 орта буын маманы даярланған. 40 жаттығу сабағы ұйымдастырылып, оған 65 дәрігер, 329 орта буын маманы қамтылған. Халық арасында 35 дәрiс оқылып, 1000 әңгiме өткiзiлген, 842 парақша үлестірілген. Санитарлық-ағарту жұмыстарымен 5766 адам қамтылды.Есеп беру кезеңінде 39 емдеу-профилактикалық ұйымдарының бастапқы эпидемияға қарсы және профилактикалық іс-шараларды жүргізуге дайындығын қамтамасыз ету бойынша кеңестікәдістемелік және тәжірибелік көмек көрсетілді. Бөлімшеге және бөлімшеге қарасты Түпбөгет эпиджасағы ғимараттарына жөндеу жұмыстары жүргізілді. Бөлімше обаға және басқа да карантинді, аса қауіпті инфекциялар бойынша эпидемияға қарсы іс-шаралар жүргізіп, аудан бойынша эпидемиологиялық тұрақтылықты қамтамасыз етуге атсалыса беретін болады.

Жосалы обаға қарсы күрес бөлімшесінде аса қауіпті жұқпалы аурулардың алдын алуда 28 семинар өткiзiлген 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a>&nbsp; Елдің еңбекпен көркейетінін ескерсек, еңбек адамының қоғамда қашанда орны ерекше, абыройы биік. Халық еңбекке бейім болса, ел ырысқа кенеліп, өзгелермен терезесі теңеліп, бақуатты, бәсекеге қабілетті мемлекет болып нығаяды. Осы орайда кәсіпкерлік саласын өркендетуге арналған жобалар мемлекет тарапынан қолдау тауып, ел игілігі үшін қызмет етуде.&nbsp;Қармақшы ауданына қарасты Жаңажол ауылында мемлекеттік бағдарламалар арқылы кәсібін жолға қойған еңбеккерлермен біршама. Өткен жылы іске қосылған жаңа жобаның игілігін көріп отырған осындай жанның бірі – жаңажолдық Айдын Мұсаев. Ол «Ауыл аманаты» жобасы бойынша жақында ғана жеңілдетілген несие алып, техника тізгіндеген.Көпбалалы әке 2012 жылға дейін шаруашылықта еңбек еткен. Кейіннен камаз автокөлігін жалға алып, жеке кәсібін жүргізген. Жазда шебін тасыса, күзде күріш таситын ол береке кілті тынымсыз еңбекте екенін айтады. Отбасын адал кәсібімен асырап отырған ол ауыл тұрғындарын жаңа жобаға қатысып, табыс табуға үндейді. Оның айтуынша, елді мекендегі халыққа бұрын мұндай жеңілдік берілмеген. 2,5 пайызбен несие алу бұл – өте тиімді.&nbsp;<blockquote>Жоба туралы ауыл әкімшілігінен, теледидар жаңалықтардан естіп, қатысуға бел будым. Алдымен аудандық кәсіпкерлік бөліміне құжат өткіздім. Кейіннен Қызылорда қаласына барып қажетті құжаттарды рәсімдеп, жеңілдетілген несиеге ие болдым. Өзімде бұрыннан тіркеме бар еді. Сондықтан камаз автокөлігіне таңдауым түсті. Көршілес ауылдарға тас, шөп, күріш тасуды жоспарлап отырмын. Алғашқы алты ай несие төлемеймін. Бұл ісін жаңадан бастап жатқан кәсіпкер үшін өте тиімді дер едім. Себебі кез келген кәсіп шығынсыз басталмайды. Шаруасы ширап жүріп кетемін дегенше тынымсыз әрекет пен уақыт қажет. Жалпы «Ауыл аманаты» жобасының бағыты ұнады. Әрі пайызы да көп емес. Мұндай жобалар көбейе берсе, еліміз қуатты елге айналары сөзсіз, – дейді кәсіпкер Айдын Рахманұлы.</blockquote>Қарапайым болмысымен алысты көздеген кәсіпкер ағамыз жары Шолпанмен 6 перзент тәрбиелеп отыр. Жұбайы ауылдық мәдениет үйінде есепші болып қызмет атқарады. Тұңғыш қыздарын биыл құтты орнына қондырса, енді бірі – студент. Одан кішілері мектеп пен балабақшаға барады.&nbsp;<blockquote>Менің түсінігімде ер адам аз ұйықтап, көп жұмыс істеу қажет. Қазір «жұмыс жоқ» деп қарап жататын заман емес. Іздеген адамға жұмыс көп. Тіпті мемлекет берген мүмкіндіктерді тиімді пайдаланып, ауылда қажет деген білікті маман, кәсіп иесі атануға болады. Бастысы, «отбасымды адал еңбекпен асыраймын» деген ниеттің болуы. Меніңше, еңбек еткісі келген адамға жұмыс табылады, әрекетіңе қарай табыс та бар. Жалпы, адамды көркейтетін, өмірге құштарлығын арттыратын еңбегі ғой. Өз маңдай теріңмен табыс табатын болсаң, ұстанымың да өзгереді. Жан-жағыңа басқаша қарай бастайсың. Сон-дықтан сылтау іздемей, барынша жалқаулықты қойып, еңбектену керек, – дейді кәсіпкер.</blockquote>Еңбекке де, кәсіпке де құштар кейіпкеріміздің жоспары айқын, арманы асқақ. Қай кезде де өз биігіне тек таза еңбегімен қол жеткізгісі келетін Айдын Рахманұлын бүгінгі жастарға үлгі болатын нағыз азамат.

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Ауыл шаруашылығы