<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Бүгінгіні бағалау мұрат болса, ертеңгі күнің – жарқын болашағың, ал кешегің – тарих. Әсілінде өткенді ұмытпау – парызың. Өткеннен жеткен асыл құндылықтар қайда сақталады? Әрине музейде. Жүздеген жәдігер мен тарих сырын сақтаған мұражайдан сан ғасырдан бері сақталып келе жатқан баға жетпес дүниелерді табасыз. Соның бірі – біздің өңірде орналасқан. Бүгінгі сұқбатымыз өлкенің рухани және материалдық құндылықтары жайлы Қызылорда облысының тарихи-өлкетану музейі КМҚК-ның аудандық тарихи-өлкетану музейі филиалының меңгерушісі Тимур Леденёвпен өрбімек.– Қайсыбір жылдары ауданымызда өлкетану музейінің болмауы кәдімгідей руханиятымызға әсер етіп тұратын еді. Қазір шүкір, сол ойықтың орны толып, сырттан келген қонаққа да, өзіміздің жерлестеріміз бен жас ұрпаққа да шежіре-дастанымызды марқая көрсете алатын дәрежеге жетіп отырмыз. Сөзіңізді өзіңіз басшылық етіп отырған шежіре мекеннің тарихынан бастасаңыз?– Музей ауданның өткен тарихынан қалған мұраны сақтап, ел өмірін паш етуде кеше мен бүгін арасындағы байланыстың айқын бедерін танытатын киелі қарашаңырақ саналады. Іргетасы 2015 жылы қаланған музейдің алғашқы экспозициясы келер жылдың желтоқсанында жүргізілді. Сол жасалған экспозиция негізінде музейде екі зал жасақталды. Үлкен зал – «Өлке тарихы», кіші зал – «Тәуелсіз Қазақстан» деп аталды. Екеуінде де өлкенің тарихы хронологиялық шеңбері бойынша ауданның құрылған уақытынан бастап қазіргі кезеңіне дейін қамтылып, тарихы рет-ретімен баяндалады. Мекеме 2015 жылы аудандық тарихи-өлкетану музейі мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорны болып құрылған. Бүгінде ұжымда 20 қызметкер жұмыс істеуде. Ашылған күнінен бастап музейдің ғылыми қызметкерлері жергілікті тұрғындардың қолында сақталған құнды этнографиялық экспонаттарды, салт-дәстүрге байланысты фольклорлық жәдігерлерді жинақтау жұмыстарын жүргізіп келеді. Тарихи құнды жәдігерлерді сатып алу үшін оларды суретке түсіріп тізімін жасақтап, аудандық архивтен тарихи маңызы бар материалдар жинақтайды. Кент орталығындағы тұрғындармен қатар ауылдық округтерге де жол тартып, ауыл тұрғындарынан жәдігерлер жинап, музей қорына тапсырып отыруды да назарда ұстаймыз. Музей ашылғалы бері қорымызда 5432 дана экспонатты құрады. Оның 4208-і негізгі қор, ал 1224-і көмекші қорға біріктірілді. Сонымен қатар экскурсия жүргізу, экспонат жинақтаумен қатар музейдің негізгі жұмыстарының бірі көрме, тақырыптық дәріс, ғылыми-практикалық конференция, музейлік басылымдар шығару, мерекелік іс-шаралар өткізу де жұмысымыздың бір парасы. Бізде қор, ғылыми жұмыс, жалпы курс және әдістемелік бөлімдері жұмыс істейді. Олардың әрқайсысының өз жоспары, бағыты бар. 2021 жылдан бастап ішкі туризмді жүйелі түрде дамытып, көпшілікке жергілікті тарихи-мәдени нысандарды таныстыруда «Ескерткіш – тарих куәсі», ауданға танымал тұлғалардың өмір жолы мен қызметін өскелең ұрпаққа мұра етуде «Игі жолды таңдаған», «Бұл үйде кім тұрған?» және «Жас өлкетанушы» музейлік жобалары белсенді жүзеге асуда. Тағы бір ауыз толтырып айтарлық жаңалығымыз – 2022 жылдың сәуірінен бастап С.Есқараев атындағы №27 орта мектеп оқушыларынан жасақталған «Жас өлкетанушы» үйірмесі музей жанынан құрылып, өз жұмысын бастады.– Қандай бағытта жұмыс істеп жатсыздар?– Музей – заттық және рухани құндылықтарды танытуда, ғылыми тұрғыда зерттеп, оның нәтижесін насихаттау мен тәлім-тәрбие беруде маңызды рөл атқарады. Бағытына келетін болсақ, бірнешеге бағытқа бөлінеді. Атап айтқанда тарихи, көркемөнер, жаратылыстану, техникалық, мемориалды және кешенді музейлер болып келеді. Сондай-ақ музей мұраларын жинау, есепке алу, сақтау, жүйелеу, жәдігерлерді қайта қалпына келтіру, консервациялау, зерттеу – бұл да басты жұмысымыздың бірі. Өзінің бағыт-бағдарын қалыптастырған осынау құнды мәдени орталығымыз үшін 18 мамыр – Халықаралық музейлер күні ерекше саналады. Осы күні «Музей түні» іс- шарасы ұйымдастырылып, азаннан түнгі сағат 12.00-ге дейін "Ашық есік" акциясы өткізіледі. Яғни қызметкерлеріміз келушілерге тегін қызмет көрсетеді. «Музей түні» тек мұнымен тоқтап қалмай түрлі ойын ойнатылып, концерттік бағдарлама мен көрмелер көрініс табады. Айтулы мереке жыл сайын тойланады. Әсіресе биыл ұйымдастырылған «Музей түні» ерекше форматта өтті. «Музей – мәдени құндылықтар мекені» деген атпен өткізілген мерекелік шара барысында музей жанынан Көркемсурет галереясы ашылды.– Қармақшы – тарихқа бай өлке екенімен қастерленеді. Осы ретте музейдегі құнды жәдігерлердің бірқатарын атап өтсеңіз?– Музейде Ұлы Отан соғысында қаза тапқан жерлесіміз Мырзахмет Досқалбаевтың каскасы сақталған. 2014 жылы Жеңіс мерекесі қарсаңында өлкемізден майданға аттанған сарбаздың жерленген жері табылған болатын. Оның туыстары сол жерде болып, жергілікті іздеушілер тапқан жауынгердің жеке заттарын әкеліп тапсырды. Енді бұл каска – музейдің мақтанышы және қармақшылық жауынгерлердің ерлік символы іспеттес. Сонымен қатар экспозицияға туған жердің тумалары Камал Ормантаев, Құланбай Көпішев, Мәди Қайыңбаев, Мағираш Сарикова сияқты белгілі ғалым, жазушылардың суреттері қойылған. Кеңес Одағының Батыры Тәйімбет Көмекбаевтың, Социалистік Еңбек Ерлері Сәлима Жұмабекова, Қасымтай Ізтілеуов, Цай Ден Хак, Пак Чен Ир және Әділбек Хайруллаев сынды ерлеріміздің де суреттері экспозиция төрінен орын алған. Музейде Шірік-Рабат, Бәбіш мола, Баланды қалалары туралы, ортағасырлық ескерткіштер – Сырлытам, Марал ишан, Қалқай ишан кесенелері, Еламан мұнарасы, Қорқыт ата атындағы мемориалды кешені туралы мәліметтер бар. Сырдариядан 50 шақырым жерде, Байқоңыр қаласы мен Жосалы кентінің арасында Жетіасар деп аталатын қалашықтар тобының қирандылары сақталған. Музейде тарихи құжаттар, археология және этнография заттары, нумизматика, мүсін, сәндік және қолданбалы өнер бұйымдары, зергерлік әшекейлер, фотосуреттер, сирек кездесетін кітаптар коллекциясы да бар. Өлкентану музейі болғасын жергілікті жердің табиғаты мен онда мекен ететін жан-жануарлардың да маңызы жоғары. Бұл тұрғыда «Жануарлар әлемі» экспозициясының орны айрықша. Мұнда қасқыр, түлкі, борсық, қоян тұлыптары орналастырылған. Тағы бір тарихи экспонат – 1900 жылдардың басында Жосалы теміржолшылары қолданған шойын шам. Оның жанында сол уақыттағы жұмыс құралдары, үтіктер, ыдыс-аяқтар бар. Музейдегі тағы екі құнды экспонат – бұл «Зенит» камерасы және «Ятрань» баспа машинасы – нағыз сирек кездесетін заттар. «Зенит» фотоаппараты – Красногорск механикалық зауытында шығарылған алғашқы Кеңестік шағын форматы, бір линзалы айналы фотоаппарат. Ал «Ятрань» – электромеханикалық жазу машинасы, сол кезеңнің бренді деуге болады.– Тарихқа көз жүгіртсек ауданымызда әуежайдың болғаны белгілі.– Сөзіңіздің жаны бар. Әуежай тарихы туралы тың деректерді музейден табуға болады. Оның орны Жосалы кентінің солтүстік шетінде орналасқан, Орта Азиядағы ең көне әуежайлардың бірі деп есептелінеді. 1920-жылдары Қызылорда әуежайына қарағанда әлде қайда ертерек құрылған. Қазіргі Жезқазған және Қарсақпай қалалары маңындағы мыс кен орындарын игеру жұмысы 1930-жылдардың басында дамыды. 1936 жылы мұнда «Жосалы – Қарсақпай» тұрақты әуежелісі жұмыс істеді. 1949 жылы «Мәскеу – Ташкент» рейсі «Люберцы» Мәскеу әуежайынан күніне үш рет Ақтөбе, Жосалы әуежайларында аралық қонумен орындалып отырған. Бұдан басқа Жосалы арқылы Мәскеуден Фрунзе, Ленинабад, Сталинабад, сондай-ақ «Ленинград – Ташкент», «Симферополь – Ташкент», «Свердловск – Ташкент» бағыттарына рейстер өткен. Осынау тарихы бар Жосалы әуежайы туралы құнды мәліметтер музейдің алтын қорында сақтаулы.– Тағы басқа да музей қонақтарын селт еткізетін мұралар бар ма?– «Өлке тарихы» залында белгілі шайыр, аудармашы Тұрмағамбет Ізтілеуовтің жеке заттары, шығармалары қойылған. 1983 жылы Тұрмағамбеттің 100 жылдығына арналған салтанатты жиналыстың фотосуреттері қамтылған альбомды көруге болады. Оны 2017 жылы Қармақшы ауданының құрметті азаматы Тұрсынбек Бекпанов ағамыз музейге сыйға тапсырғанды. Одан бөлек музейде 1896 жылы жасалып бүгінге дейін сақталып келген, бірде-бір шеге қағылмаған, яғни шегесіз жасалған кебежені де тамашалауға болады. Көне әлемнің керемет мекеніне ене берсеңіз тарлан тарихтың небір таңғажайып болмысына куә бола береріңіз анық.– Енді археологиялық, этнографиялық байлықтарымызды сөйлетсеңіз?– Археологиялық топтамаға аудан аумағында орналасқан ежелгі Шірік-Рабат, Бәбіш мола, ортағасырлық Сортөбе қалашығынан табылған 1712 экспонат кіреді. Бәбіш моладан табылған үлкен көлемді қыш ыдыстар – хұмдардың бірнеше түрі бар қорымызда. Сортөбеден табылған керамикалық ыдыстардың көптеген түрі және кездеседі. Сонымен бірге қорымызда 290 дана этнографиялық экспонат коллекциясы – қазақ халқының сан ғасырлар бойы қалыптасқан тұрмысы мен дүниетанымдық көзқарастарынан, бай рухани және материалдық мәдениетінен сыр шертеді. Онда қолданбалы өнер бұйымдары, қазақ халқының киім-кешектері мен кілем тоқу өнері, ұстаның көрігі, ат әбзелдері, ұлтымыздың зергерлік бұйымдары музей қонақтарын өзіне баурайтын ерекше бұйымдар. Музей қызметкерлері аудан аумағында орналасқан ежелгі және ортағасырлық көне ескерткіштерге жүргізілетін археологиялық кешенді қазба жұмыстарына әркез қатысып келеді. Мысалы Әлкей Марғұлан атындағы археология институтының археологтарымен және Қорқыт ата атындағы Қызылорда университетінің ғылыми-зерттеу орталығының археологтарымен бірлесе отырып аудан аумағында орналасқан қазба жұмыстарына қатысып, табылған көне жәдігерлерді мұра есебінде сақтау және көпшілікке насихаттау мақсатында музей қорына қабылдап, жәдігерлер қатарын толықтырып тұруда еселі еңбек етуде.– Өткен тарихыңды білмей, болашағыңды болжау қиын. Қазақ елі, оның ішінде Сырдың бойы өзінің бай тарихымен, мол мұрасымен көзге түссе, сол тарихты танып-білу біз бен сіздің, келер ұрпақтың міндеті.– Пікіріңіз өте орынды. Десе де сол тарихты оқып, білумен қатар көзбен көру өзгеше әсерлі дүние. Біз өткенге құрметпен қарап, тарихи құндылықтарымызды көздің қарашығындай сақтауға міндеттіміз. Себебі бұл ұлтымыздың өткені мен бүгінін, болашаққа игі мұраттарын сабақтастыратын баға жетпес құндылығымыз. Ұрпақ рухани байлық пен ұлттық жәдігерлерді танып-білу арқылы өзіне сабақ алады, өмірлік бағыт-бағдар ұстанады, елінің жарқын игіліктерін таниды. Ал осындай ұлы қазыналарды жинап, ұқсатып, тарихқа тіл бітіріп, елдік мүддеге айналдыруды жүзеге асыратын музей қызметкерлері қай кезде де өзіне жүктелген міндетін абыроймен атқара береді.– Уақыт бөліп, әңгімелескеніңізге рақмет!

Тимур Леденёв: Қармақшыдағы музейде 5432 экспонат бар

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Дәрігер мамандығының өзге салаға қарағанда рөлі басым. Алдымен сол жолды таңдау үшін үлкен жүрек керек. Ақ халатты абзал жан адам өмірінің арашасы екенін білуі әрі түйсінуі тағы бар. &nbsp;Иә, дәрігер &nbsp;халыққа қызмет етуге өмірін арнайтын абзал мамандық. Ауыртпалық жүгін қорықпай арқалаған &nbsp;көпбейінді облыстық балалар ауруханасының неонатологы &nbsp;Мереке Алтынбекова 5 жылдан бері науқастар жанына араша болуда. Күтімді қажет ететін нәрестерлерді айықтырып, ата-анасына аман-сау қауыштыратын тәжірибелі маманмен әңгімеліскен едік.– Мереке, өкінішке қарай қазір белгілі бір ақаумен дүниеге келетін сәбилердің саны күрт көбейді. Статистиканың өзі мұны растап тұр. Мұның алдын алу үшін жүкті әйелдер қандай шаралар атқаруы тиіс?– Жүкті әйел ең бірінші жергілікті емхана есебінде тіркелу қажет. Егер анасында қауіп тобы бар болса, қосымша бақылау есебінде тұрған жөн. Дені сау ұрпақ болуы үшін жүктілік мерзімінде дұрыс күтіну, рационалды құнарлы тамақтану, күйзеліске туспеу қажет.– Түрлі аурумен немесе күтімді қажет ететін сәбилермен жұмыс істеу қаншалықты жауапкершілікті жүктейді?– Дүниеге сәби келіп, халықтың саны көбейгені қуаныш. Бірақ өкінішке қарай нәрестелердің кейбірі ақаумен туылады. Мұндай жағдайда тек ата-аналарға ғана қиындық тумайды, біз үшін де үлкен жауапкершілік жүгі артылады. Сондықтан 24/7 режимі бойынша қызмет көрсетіп, артылған сенімді ақтауға тырысамыз.– Науқастың диагнозын дөп басып анықтау медицина мамандары үшін маңызды рөл атқарады. Десек те кей сәтте қойылған диагноз дұрыс болмай, ауру асқынып жатады. Диагнозға байланысты күтпеген кезеңдер орын алды ма?– Енді медицина болған соң түрлі жайттар орын алады. Бір нәрестенің өзінде қосымша көптеген диагноз кездесіп жатады. Бөлімшеге түскен әрбір науқасқа толыққанды зерттеу жұмыстары жүргізіледі. Біздің деңгейден аса күрделі асқынулар шыққан жағдайда республика деңгейіндегі мамандармен кеңес жүргізіп, қосымша еміне нұсқаулар аламыз.– Жаңа туған нәрестенің дені төспен емуге қабілетсіз болуда. Бұл мәселеден қалай айығуға болады?– Мұндай мәселе сәбилердің арасында белең алды. Басым көпшілігі мерзімде туған нәрестелерде кездеседі. Себебі шала туған нәресте ағзасы толыққанды дамып үлгермейді. Бұндай нәрестелерде жұтыну рефлекстері өте төмен болғандықтан, асқазан зонды арқылы ана сүтін қажетті мөлшерде беріп, уақыт өте сору ему рефлекстері қалыптаса бастаған жағдайда ана омырауына беру жұмыстары жүргізіледі.– Бүгінде жаңа туған сәбилер арасында қандай аурулар белең алды?– Жаңа туылған нәрестелер &nbsp;көптеген қосымша ақаумен туылып жатыр. Ол туа пайда болған ақаулар, яғни ондай аурулар ұрық болып қалыптасу кезеңінде пайда болады.–“Сары уыз өзегі &nbsp;толық облитерацияланбауы” диагнозы біздің өңірде алғаш рет тіркеліпті. Науқасты емдеп шығу қиынға соқпады ма?– Жұмыс барысында бұл диагноз бірінші рет кездесті. Алғаш рет кездесуіне байланысты абдырап қалғанымыз жасырын емес. Сондықтан науқастың әрбір зерттеу жұмыстары тыңғылықты жүргізілді. Мықты мамандар Болат Маханбетияров, Серік Нүсіпқожаев, Мағжан Абытов, анестезиолог Әбілғазы Жұмасейтұлы, неонатолог-реаниматолог Ольга Хегай сынды дәрігерлермен бірге &nbsp;барлығы сәтті өтті.– Неонатологтар біздің өңірде жеткілікті деп ойлайсыз ба?– Қазір еліміз бойынша медицина мамандарының жетіспеуі үлкен мәселенің біріне айналып отыр. Бұл халыққа көрсетілетін қызмет сапасына да әсер ететіні белгілі. Неонатолог маманы мерзімінен ерте, түрлі ақаумен туылған нәрестелермен айналысатын маман болғандықтан сұраныс жоғары. Біздің өңірде бұл маман жеткіліксіз деп ойлаймын, себебі медицинаны 9 жыл оқыған адам сол үлкен қалалардың бірінде қалғанды жөн санайды. Біздің өңірде де маман тарту, оны тұрақтандыру бағытында жұмыстар жасалып жатыр. Дегенмен де медицинаның жыл сайын дамып келе жатқан сала екенін ұмытпаған жөн. Сондықтан да ондағы кадр даярлауға, аймақтардың дәрігерлермен қамтылуына облыс басшылығы жете мән беруі керек. Әйтпесе, маман тапшылығы үлкен мәселе болып қала береді.– Маманның жұмыста жетілуі үшін шеберлік дәрістерінің рөлі басым. Осы салада қандай білікті дәрігерлерден кеңес аласыз?– Әрине, алға жылжу үшін тәжірибемізді толықтырып жатамыз. Көпбейінді балалар ауруханасында білікті мамандар көп. Соның бірін айтайын, неонатальды хирургия және интенсивті терапия бөлімінің меңгерушісі, білікті неонатолог Ольга Хегайдың ақыл-кеңестерін жиі тыңдаймын.– Жұмысыңыздың шырайлы сәтін қалай бағалайсыз?– Жұмыс барысында түрлі жағдаймен бетпе-бет келуге тура келеді. Қиын сәттерде күрделі жағдайдан шыға білу – тапқырлықтың белгісі. Әйтпесе сенімсіздіктің кесірінен шалыс басуың бек мүмкін. Сол себепті сабырлы шешім қабылдай білудің маңызы зор. Әрине, еңбек жолында есте қаларлық сәттер көп. Алайда, мен үшін сәбилердің өмірін арашалап қалуға жанталасқан оқиға дер едім. Біздің жұмыс науқастың жанын қинаған азапты жеңуден тұрады. Бойыңдағы қайсар мінез – дәрігердің басты қаруы. Яғни алдында қандай қиын іс күтіп тұрса да, бәріне бірдей төтеп беруге дайын болуымыз керек. Сондай-ақ адам өмірінің арашашысы шешімді тез қабылдап, жауапкершіліктен жалтармауы керек. Өйткені қай жерің ауырса, жаның сол жерде. Ақ халатты абзал жандар да шаршайды. Бірақ артқан үмітті ақтап, науқас сәбилерді аман-есен ата анасына қауыштырған шаршауды басады.– Әңгімеңізге рақмет.

Өңірде неонатолог маманы жеткілікті ме?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Жасы ұлғая келе кейбір адамдардың есте сақтау қабілеті нашарлап, ұмытшақ бола бастайды. Қарапайым өмірде елей бермейтін бұл ауру медицинада Альцгеймер ауруы деп аталады. Ал Паркинсон – ересек адамдардың орталық жүйке жүйесіндегі немесе орта мидағы нейрондардың бүлініп немесе өліп қалуынан пайда болатын созылмалы ауру. Бір өкініштісі, 200 жылдан бері аталған аурулардың толық емі табылмай келеді, бірақ зерттеулер тоқтаған емес. Маңызды мәселенің шешімін Horizon-2020 бағдарламасы бойынша Еуропалық Одақтың грантын жеңіп алған қазақтандық ғалымдар іздестірген еді. Жоба жайында толығырақ білу үшін химия ғылымдарының кандидаты Нұрғали Икрамұлымен әңгімелестік.‒ Нұрғали, осыған дейін Альцгеймер және Паркинсон ауруларына қарсы дәрілер қолданыста болды ма және олардың тиімділігі қандай еді? Аурудың осы түрлеріне ем іздеулеріңізге не әсер етті? Жалпы елде осы ауру түрімен тіркелген науқастар көп пе?‒ Иә, бұл ауруға қарсы дәрілер бұрыннан қолданыста бар, өйткені ауру түрі ХІХ ғасырдан бері зерттеліп келеді. Алайда осы кезге дейінгі шыққан дәрілер ауруды толықтай жаза алмауда, себебі дәрінің күші тек аурудың бастапқы сатысын емдеуге қауқарлы. Біздің елде де Альцгеймер және Паркинсон ауруларымен науқастар тіркелген, көп жағдайда осы дерт түріне 55-60 жастан асқан адамдар шалдығады.‒ Дәрілік препарат үшін түйежантақ өсімдігі пайдаланылады екен. Бұл шөптің пайдалы екенін қалай білдіңіздер? Түйежантақтан қандай биологиялық заттар алынады? Оның адам ағзасына әсері қандай?‒ Осыған дейін Қорқыт ата атындағы Қызылорда университетінің «Физика-химиялық талдау әдістері» инженерлік бейіндегі зертханасында гранттық қаржыландыру негізінде жоба орындалды. Соның нәтижесінде түйежантақтың құрамындағы пайдалы қосылыстар болып саналатын флавониодтарды бөліп алып және одан атеросклероздың алдын алатын дәрілік қосылыстар бөлініп алынды. Осы алынған қосылыстарды біз әрмен қарай модификациялау арқылы &nbsp;Альцгеймер және Паркинсон ауруын тежейтін препараттар жасауды жалғастырдық. Ал препараттың адам ағзасына әсері жайлы қазір нақты айта алмаймыз, тек клиникалық зерттеулерден кейін толық білетін боламыз. Сондай-ақ зерттеу қорытындысы Web of Science, Scopus базасындағы жоғары рейтингілі журналдарда жарияланады.‒ Дәрілік препарат шетел ғалымдарымен бірлесіп жасалатынынан хабардармыз. Жалпы осы жұмыс барысындағы қазақстандық ғалымдар жайлы айтып беріңізші… Зерттеу жұмыстары қайда жүргізілуде? Осыған дейін де дәрілік заттар жасап шығардыңыздар ма?‒ Жоба Португалия, Нидерланды, Дания, Ресей, Беларусь және Украина ғалымдарымен бірлесіп дайындалады. Дәрілік препаратты алу, оның физика-химиялық қасиетін анықтау ‒ біздің жауапкершілігімізде. Қазір бұл жұмыстарды университет зерханасында жүргізіп жатырмыз. Қазақстандық ғалымдардың құрамында жоба жетекшісі, химия ғалымдарының кандидаты, профессор Нұрбол Орынбасарұлы, техника ғылымдарының магистрі Рахметулла Өмірбекұлы, Қазан ұлттық зерттеу технологиялық университетінің магистранты Баурат Мәлікұлы бар. Бұл зерттеуге дейін микробтар мен зиянды саңырауқұлақтарға қарсы биологиялық қасиеті жоғары органикалық қосылыстар алдық.‒ Клиникалық зерттеулер қай кезде басталуы мүмкін? Дәрілік зат толық мақұлданса, өз елімізде өндіріле ме?‒ Келісімшарт бойынша жобаның зерттелу уақыты төрт жыл деп белгіленген. Біз қазір дәрілік қосылыс алу мақсатында зерттеу жұмысын жүргізіп жатырмыз. Алынған қосылыстардың биологиялық жоғары қасиеті белгілі болса, біз оны клиникалық зерттеуге жібереміз. Ал дәрілік зат толық мақұлданған жағдайда, өз елімізде өндіру жоспарымызда бар.‒ Сұхбатыңызға рақмет!

Нұрғали Икрамұлы: Альцгеймер ауруының емі іздестірілуде

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Сыр елі – өнер ордасы дейтін болсақ, оның ішінде 100 жырауын жүзіктеген біздің ауданның өнер мен мәдениеттегі орны қазақ еліне белгілі. Сонау қорқыт заманынан тін тартқан төл мәдениетіміз бен тарихымыз талай буын өкілінің тәрбиесі мен тәліміне, өмір сүру дағдысына ықпал еткені сөзсіз. Уақыт көші бір орында тұрмайды, ілгері жылжиды. қоғам мен әлеумет те ауысады. Ақиқаты сол мұнда ғасырдан-ғасырға сақталып қалатын рухани құндылықтар мен мәдениеттер ғана жібін үзбей, халыққа қалтқысыз қызметін жалғастыра береді. мәдениет – қоғамды өнер-білімге, жасампаз болашаққа бағыттаушы бірден-бір мұраты асыл сала десек, өңірдегі осы саланың бүгінгі тыныс-тіршілігі қандай? Алға қойған нендей мақсаттары бар? Осы және тағы басқа сауалдар бойынша аудандық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің басшысы дәурен ержановпен сұқбаттасып сұрап білген едік.– Дәурен Дауылбайұлы, өзіңізбен сауалымызды бастамас бұрын алдымен еңбек жолыңызды таныстыра өтсеңіз?– Мен осы ауылдың төл перзентімін. Жосалы кентінде дүниеге келгенмін. Орталықтағы Ә.Егізбаев атындағы №121 орта мектептің түлегімін. 2007 жылы жоғары оқу орнынан «Тарих, құқық және экономика негіздері пәндерінің мұғалімі» мамандығын алып шықтым. Алғашқы еңбек жолым қарапайым жұмысшылықтан басталды. Одан соң облыстық тарихи-өлкетану музейі Қорқыт ата атындағы филиалының ғылыми қызметкері болып еңбек етсем, 2015-те аудандық мәдениет және тілдерді дамыту бөліміне қарасты аудандық тарихи-өлкетану музейінің директоры, 2019 жылы облыстық мәдениет, архивтер және құжаттама басқармасына қарасты облыстық тарихи-өлкетану музейінің аудандық тарихи-өлкетану музей филиалының меңгерушісі қызметтерін атқардым. Бүгінде аудандық мәдениет және тілдерді дамыту бөліміне басшылық етудемін.– Еңбек жолыңызға қарағанда бірыңғай мәдениет саласында басшылық қызметте келеді екенсіз. Сіздіңше мәдениет, руханият жаныңызға несімен жақын?– Мәдениет саласындағы алғашқы еңбек жолым музейдің қызметкері болудан басталған болатын. Әсіресе Қорқыт атамызға қатысты ғылыми зерттеулер, өлкенің бай тарихы мен қазба мұраларына деген қызығушылығым басым болды. Аудан туризм саласын дамытуға өте қолайлы. Сонымен қатар Қорқыт ата мемориалды кешеніне атбасын тірейтін Қазақстанның түкпір-түкпірінен келген отандастарымызбен және шетелдік қонақтармен тілдесіп, пікір алмасасың. Осының бәрі де менің мәдениет пен руханият саласына жақын болуыма себепкер болған дүниелер.– Жақсы, рақмет. Енді негізгі сұрағымызға көшсек. Бөлімде қандай жұмыстар атқарылуда? Кадрлық мәселелер жоқ па?– Жалпы бөлімде Ш.Төлепова атындағы аудандық мәдениет үйі, Көшеней Рүстембеков атындағы аудандық жыраулар үйі, 18 кітапхана және кент, ауылдық округтер әкімі аппаратына қарасты 1 мәдениет үйі мен 13 клуб, барлығы 35 мекеме жұмыс істеуде. Онда 127 шығармашыл маман еңбек етеді. Дарынды жастардың өнерін тану, олардың талантын әрі қарай шыңдап, сүйемелдеуде үйірмелердің септігі зор. Үйірмелер арқылы да көптеген жұмыстар жүзеге асырылып отырылады. Қазіргі кезде ауданның мәдениет ұйымдарында 108 үйірме болса, оның 97-сі аудандық мәдениет үйлері мен клубтарына қарайды. 9-ы аудандық жыраулар үйіне қарасты үйірмелер болып саналады. Үйірменің бүгінгі таңда 1436 мүшесі бар болса, оның 1274-і мәдениет үйлерінің үйірме мүшелері. 2021 жылы Қуаңдария ауылдық клуб үйінің &nbsp;құрылыс жұмыстары басталып, 2022 жылы 100 орынды жаңадан типтік ғимарат салынып пайдалануға берілді.Көмекбаев, Алдашбай ахун ауылдық клуб үйлеріне 2022 жылы аудандық бюджеттен жоба-сметалық құжаттарын дайындауға 17 млн. 766 мың теңге қаржы қаралып, тиісті жұмыстары жүргізілді. Ауылдық клуб құрылысын салу үшін бюджеттік салаға өтінім дайындалып ұсыныстар берілді.Сонымен қатар, апаттық жағдайдағы Төребай би, Қармақшы &nbsp;ауылдарына жаңадан клуб құрылыстан салу үшін тиісті құжаттарын әзірлеп жұмыстар жасау қажет.– Айтпақшы жергілікті маңызы бар Абыла желдиірмені мемлекеттік қорғауға алына ма?– Иә, оған жергілікті бюджеттен 144,5 мың теңге қаржы бөлініп, құжаттандыру жұмыстары жүргізілуде. Ескерткіштердің қорғау, құрылыс салуды реттеу және қорғалатын табиғат ландшафт аймақтары белгіленді. Сонымен қатар аудандағы 22 тарихи және мәдениет ескерткішінің қорғау, құрылыс салуды реттеу, қорғалатын табиғи ландшафт аймақтары шекараларының бекітілуі де – төл мәдениетіміз бен өткен шежірелі тарихымызға деген жанашырлық болса керек. Өңірде археологиялық ескерткіштер саны 43 болса, 42 сәулет және қала құрылысы ескерткіші айналамызға көрік беріп тұр.– Мәдениет саласының жүргізіп жатқан жұмыстарының бірқатарына БАҚ өкілі ретінде өзіміз де куәміз. Десе де осылардың негізгілерін атап өтсеңіз артық болмас еді?– 2022 жыл еліміз үшін қоғамдық-саяси маңызды шаралармен қатар Сыр сүлейлері Базар Оңдасұлының 185 жылдығы Тұрмағамбет Ізтілеуұлының 140 жылдығы, қоғам қайраткері Ахмет Байтұрсынұлының 150 жылдығы, Қазақстанның халық әртісі Роза Бағланованың 100 жылдығы және Балалар жылымен &nbsp;ерекшеленді. Сала бойынша атқарылған жұмыстарға тоқталып өтер болсам, туған жердің талантты тұлғаларын ұлықтау мақсатында Шамшат Төлепованың &nbsp; жарқын &nbsp;бейнесін мәңгі есте қалдыру &nbsp;үшін "Домбырасын моншақтаған &nbsp;жыр &nbsp;жауһарлары" атты, &nbsp;Сыр сүлейі, есімі алты Алашқа мәлім Тұрмағамбет Ізтілеуұлының туғанына 140 жыл толуына арналған «Жасымнан &nbsp;назым сөзге шебер едім..» атты республикалық жыршы-жыраулар фестивалі, «Шұғыла &nbsp;шашқан &nbsp;Шаһнама» атты &nbsp;облыстық &nbsp;жыр фестивалі және «Аралап жердің жүзін жүрер сөзім» атты аймақтық ақындар айтысы болып өтті. Қармақшы ауданы әкімдігінің қолдауымен Т.Көмекбаев ауылдық округі әкімдігінің ұйымдастыруымен «Құрмет белгісі», «Еңбек Қызыл Ту», «Қызыл жұлдыз» ордендерінің иегері Ұлы Отан соғысының ардагері, Жаңақала ауылының іргесін қалаушы алғашқы директоры Қаратай Қуаңбаевтың 100 жылдығына арналған «Ұлағаты ұрпаққа үлгі» атты мерейтой аталып өтті.«Барлық байлық кітапта» деген дей, тұрғындардың рухани жандүниесін толыстыруда кітапхананың орны ерекше. Әлеуметтік желіні белсенді қолданғанымызбен қолға кітап алып оқудың құндылығын ештеңемен салыстыруға келмейді. Аудан, ауыл тұрғындарының рухани байлығын арттыруда 18 кітапхана қызмет көрсетуде. Олардың 1-еуі орталық кітапхана, 1-еуі балалар, 1 қалалық және 1 кент кітапханасы болып табылады. Ал қалғаны ауылдық жерлерде. Айта кетерлігі, кітапханалардың барлығында заманауи талап-тілектерге сай коворкинг орталықтары жұмыс істейді. Сондай-ақ 86 тарихи-мәдени мұра объектісі мемлекет қорғауына алынса, олардың 6-уы республикалық, 42-сі жергілікті маңызы бар объектілер қатарында. 38 нысан тарихи-мәдени мұра объектілерінің алдын ала тізіміне енгізілген. Тарих және мәдениет ескерткіштеріне қорғау тақталарын орнату мен төлқұжаттарын рәсімдеу, қайта жаңғырту жұмыстары бойынша аудан көлеміндегі 74 ескерткішке қорғау тақталары орнатылып, төлқұжаттары рәсімделген. Алдын ала тізіміне енгізілген 12 ескерткіштің қорғау тақтасын дайындап орнату және төлқұжат рәсімдеу ескерткіштерге тиісті мәртебе берілгеннен кейін заң талаптарына сәйкес жүргізіле бермек.– Бөлімнің басты бағытының бірі – тіл саясаты. Осы төңіректе не айтар едіңіз?– Қармақшы ауданы бойынша көрнекі ақпаратты дұрыс жазу бойынша консультациялық түсіндіру &nbsp;жұмыстарын &nbsp;үйлестіруге байланысты &nbsp;Қармақшы аудандық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі &nbsp;жыл басынан бері &nbsp;Жосалы кенті бойынша 75 объектіге (дүкендер, жарнама агенттігі, мейрамхана, салондар, т.б.) «Қазақстан Республикасындағы тіл туралы» Заңының 21-бап талаптарына сәйкес кәсіпкерлік нысандарға ақпараттық түсіндірме насихаттық жұмыстарын жүргізді.2022 &nbsp;жылғы &nbsp;аудан әкімдігі жанындағы &nbsp;ономастика мәселелері &nbsp;жөніндегі жұмысшы &nbsp;тобының &nbsp;6 рет &nbsp;отырысы өткізілді.2022 жылдың 18 тамызында облыстық ономастика комиссиясының отырысы өткізіліп, қорытындысымен Қармақшы ауданы бойынша ұсынылған 8 көшені қайта атау туралы ұсыныстар он шешімін тауып көше атаулары берілді.Сонымен қатар Қармақшы ауданы бойынша 9 көшенің және 2 обектінің атауын өзгерту үшін Қызылорда облысының ономастика мәселерері жөніндегі комиссияның қарауына жолданды.– Алда қандай жоспар, мақсаттарыңыз бар?– Мәдениет саласына қай кезеңде көрсетіліп келе жатқан қолдау аз емес. Биыл түрлі қоғамдық-саяси маңызы бар іс-шаралар жоспары бекітілді. Алдағы уақытта, Әділбек &nbsp;Серікбаевты &nbsp;еске алуға &nbsp;арналған самбодан &nbsp;республикалық турнир, Қуаныш Қаражановтың жүлдесіне арналған бокстан жасөспірімдер арасында республикалық турнир, Ерлан Нысанбаевты еске алуға арналған бокстан жасөспірімдер арасында республикалық турнир, Сыр &nbsp;сүлейлері &nbsp;Жиенбай, &nbsp;Рүстембек &nbsp;жыраулардың &nbsp;ұрпағы, жырау &nbsp;Көшеней &nbsp;Рүстембековтің өмірі &nbsp;мен &nbsp;шығармашылығына &nbsp;арналған &nbsp;«Қазақтың &nbsp;күміс &nbsp;көмей &nbsp;Көшенейі» атты облыстық &nbsp; жыраулар &nbsp;фестивалі, Ақын Қали Шыңғысовтың 95 жылдығына орай облыстық театрлар фестивалі, Жырау &nbsp;Тұрымбет Салқынбайұлының &nbsp;туғанына 155 жыл, Сыр сүлейі, ақын Омар Шораяқұлының туғанына 145 жылдығына арналған облыстық &nbsp;жыр фестивалі өткізіледі деп жоспарлануда. Және де «Үздік әдіскер 2023» облыстық байқауын және басқа да түрлі форматта түрлі облыстық, аудандық, байқаулар, сайыстар, кештер, конкурстар, концерттер тағы басқа да іс-шаралар ұйымдастырылады.– Уақыт бөліп, әңгімелескеніңізге көп рақмет!

Қармақшы ауданының мәдениет ұйымдарында 108 үйірме жұмыс істейді

Қармақшы аудандық архивіне жыл басынан бері 384 сұраныс келіп түскен

Алмат Қожахметұлы: Кәсіп ашпас бұрын нарықты зерттеу керек

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Күнсұлу Түрікпен, жырау, «Дарын» мемлекеттік сыйлығының иегері:‒ Мемлекеттік марапат жыршыларға деген құрметті еселей түсті. &nbsp;Осы орайда әңгімемізді пандемия кезіндегі жыршылардың жұмыс барысынан бастасақ… Карантин кезінде киелі өнерді қалай насихаттадыңыздар?‒ Қай уақытта да жыршы-жырау, ақындардың әлеуметтегі қызметі мен маңызы ерекше. Олар қандай жағдай болса да халықтың рухын көтеріп, қайратын асқақтатып отырады және ерте кезден осы уақытқа дейін рухани ағартушылық бағыттағы қызметін тоқтатқан емес. Сөзіміздің дәлелі, ел басына қиын сынақ түскен сәтте де жыршылар онлайн режимде, әлеуметтік желінің көмегі арқылы жыраулық өнерді насихаттады. Үздіксіз жүргізілген жұмыстар дүйім жұрттың көңілінен шығып, ықыласына бөленді. Пандемия басталған уақыттан бері жыршы жастар бір ай бойы отыз күн оразада Instagram әлеуметтік желісі арқылы екі сағаттық жыр кешін ұйымдастырды. Facebook желісінде Мәдениет және спорт басқармасы, облыстық халық шығармашылығын дамыту орталығының ұйымдасыруымен онлайн &nbsp;режимде өткен &nbsp;жыр фестивальдері халықтың сусаған көңілін басып, рухани күш-жігер сыйлады. Осындай маңызды шаралардан жастар шет қалмай, қал-қадірінше өнерді халықтың өзіне алдыңғы буынның сара &nbsp;жолымен саф алтын күйінде жеткізіп отырды. Мұның бәрі ел үшін атқарылған абыройлы іс деп ойлаймын. Ал өз тарапыма келер болсам, онлайн форматта жырға құмар, домбыра үйренуге ниетті, қабілетін кәсіби дамытқысы келіп жүрген барлық ерікті қатысушыға бір айлық «Ән, терме, домбыра» курсын ұйымдастырдым. Әлі де жалғасын табатын жоба қазірдің өзінде &nbsp;үлкен нәтиже беруде. Бұрын жыр айтып көрмеген, бірақ жырға деген махабаты күшті орындаушылар бір ай көлемінде үш шығарма шығарды. Осындай игі жобалар алдағы уақытта да жалғасын табады деп ойлаймын.‒ Сыр бойындағы жыраулықтың үш мектебі бар десек, өзіңіз өкілі саналатын Жиенбай жыр мектебінің мақамы, дәстүрі, ерекшелігі жайлы әңгімелеп берсеңіз…‒ Жалпы Сыр өңірінде жыраулықтың үш мектебі бар деп айтып жүрміз, бірақ бұл тізімге &nbsp;төртінші болып &nbsp;Сәрсенбай жырау мектебі де қосылады. Негізінде Сырдағы жыраулық мектебінің әрқайсысы өзінше дара, шоқтығы биіктігімен ерекшеленеді. «Жырдың елі» атанған бір ғана Тұрмағамбет ауылынан жүз жырау шыққан. Арал өңірі, Шиелі аумағында да өнердің өзегін қалыптастырып, кейінгі буынға аманаттап кеткен ата-бабаларамыз өткен. Олардың әрқайсысы бір-бір мектеп екені даусыз. Сондықтан шартты түрде Сыр бойында жыраулықтың төрт мектебі бар деп айта аламыз. Ол ‒ Арал, Қазалы өңіріне тән Нұртуған ақын мектебі, &nbsp;Қармақшы аумағына тән &nbsp;Жиенбай жырау мектебі, сондай-ақ Шиелі, Жаңақорған аймағын қамтыған Нартай мектебі. Ал жаңа айтып өткен Сәрсенбай Бөртебайұлы атындағы жыраулық мектеп Қармақшы аумағына тән.Жалпы Сыр бойындағы жыраулық мектептер жыраулық поэзия және музыкалық мақам саз үлгісімен дараланады. Соның ішінде жырды көмекеймен орындау дәстүрі ‒ Жиенбай жыр мектебіне тән ерекшелік. Өзіңіз білесіз, Орта Азия халықтарының көбінде көмекеймен жыр айту дәстүрі сақталған.Тағы бір айта кетер маңызды жайт, жыраулық өнер ‒ атадан балаға беріліп, ұстаздан шәкірт арқылы жалғасатын текті өнер. Мұны шежірелік тізбек деп қарауға болады. Мысалы үш жүзге мәлім болған Жиенбай жыраудан &nbsp;Жайылған жырау, одан Рүстембек пен Дастанбек жырау, Рүстембек әкемізден Битас, Көшеней жырау, одан Арнұр Көшенейұлы тарап, жыраулық дәстүрді үзбей келеді. Бір әулеттің ішінде қасиетті өнердің осылай жалғасып отыруы ‒ жыраулық дәстүрдің басты ерекшелігі. &nbsp;‒ Әрқайсысын жырлағанда үш сағатқа созылатын он екі дастанды білетініңізді айтқан екенсіз бір сұхбатыңызда. Дастан мен термені жаттауға қанша уақыт қажет? Жыр қорындағы дастан ұмытылмас үшін жиі қайталап тұрасыз ба?‒ Жаһандану кезеңіне аяқ басқан сәтте жыршылардың үш күн, үш түн жырлайтын мүмкіндігі сәл қысқарып бара жатыр. Мұны уақыттың еншісіне, заман ағымына сай құбылыс деп айтуымызға болады. Қазір жыр өнерінің насихаты жоқ емес, бірақ кемшін қалып бара жатқан тұстары да бар. Жалпы жырау қашанда жыр қорындағы дастандарымен бағаланады. Таңды таңға ұрып жырлайтын жыраулар әуелі терме толғау, жыр шақыруларын, мысал- өсиеттерін жырлап болғаннан кейін барып қана салаға түсіп отырған. Салаға түсті дегеніміз, дастан жырлады дегенді білдіреді. Жырау ‒ жиынтық өнер, яғни жан-жақты қамтыған сала. Кезінде бір өзі бір театр болған жыраулар халықтың көзі, құлағы, тілі, ділі болды. Құдайға тәубе, бұл дәстүр қазір де жойылған жоқ. Әлі де таңға дейін жырлайтын жыраулар Битас Рүстембеков, Демеубай Жолымбетов сынды ағаларымыз бар. Тек соны жеткізетін, жырлайтын орта азайып барады. Ел арасында «айтушыдан тыңдаушы мықты болсын» деген жақсы сөз бар ғой. Сол үшін біздің қазіргі мақсатымыз сауатты, сарабдал тыңдарман қалыптастыру керек деп ойлаймын.Қазір жыраулар жауапкершілігі өте ауыр кезеңде тұр. Себебі ұлттық дәстүрге батыс мәдениеті килігіп, көлеңкелеуде. Осындай құбылмалы кезеңде біз еш қаймықпай, бұрынғы салт-жоралғының қалпын бұзбай әрі қарай жалғастыруымыз қажет. Кейінгі буынға осы дәстүрді жаңғырту арқылы ғана сақтап қала аламыз.Ал жыр-термені жаттау ұлттық жадты қалыптастырады. Осы уақытқа дейін қаншама эпос, жырлар ақын-жыраулардың есте сақтау қабілеті арқылы ауызша сақталып, бізге жетті. Бұл жайды қазақ халқының ұлттық кодының, құндылығының жойылмағаны деп түсіну керек. Алла жыршыларға жырды жаттауға, оны мақам сазға қондыруға ерекше қабілет береді. Соның негізінде жыршылар дастанды қалыпты жағдайда тез жаттап алады.Бүгінде жыр қорымда өзіңіз айтқан жыр-дастандар бар, бірақ уақыттың тығыздығына орай бәрін бірдей сахналарда айта алмай жатамыз. Айтылмаған дүниенің ұмытылатыны белгілі, алайда жырдың бәрі көкейімізде қайталанып тұрады. Кейде дастандарды қайталауға, еске түсіруге біршама уақыт қажет болады. Дегенмен «тыңдаймын, жырлатамын» дейтін орта болса, біз қашанда бала күнімізден жаттаған дастан-толғауларды күн-түн демей насихаттауға дайынбыз.‒ Авторлық жобаңыз «Ән, терме, домбыра» онлайн курсының бүгінгі беталысы қалай? Жас буынның ұлттық өнерге деген қызығушылығы жайлы не айтар едіңіз?‒ Жоба жайлы жоғарыда біршама түсінік бердім. Курс қазіргі жағдайға байланысты онлайн форматта ұйымдастырылуда. Дегенмен алдағы уақытта оффлайн режимде жалғасып, үлкен жыр орталығының ашылуына ұласады деген сеніміміз зор. Курс оқушыларының беталасы жаман емес, бір айдың ішінде отызға жуық ерікті, талапты шәкірттерге үш бірдей терме, дәстүрлі ән-жырды үйретіп жатқан жайымыз бар. Жобаға қызығушылық танытып, «екінші курсыңыз қашан басталады, біздің де қатысқымыз келеді» деп сұраушының көптігі қуантады.Жас буынның қызығушылығы дегеннен гөрі, өнерге деген махаббатын оятуда алдымызда үлкен жауапкершілік тұр. Мен үнемі сұхбаттарымда өзім қатарлы, өзімнен кейінгі жас буынға «жырды әуелі жақсы көру керек, өзің орындаушы, өзің не айтып отырғанынды түсіндіре алатындай насихаттаушы болуың керек» деп айтып жүремін. Қазіргі жас жыршылардың талап-тілегі, беталысы, ықыласы, өнерді алып жүрудегі жауапкершілігі көңіл қуантады. Бәріне белгілі жағдай, қазір әлеуметтік желі үлкен күшке айналды. Ақпараттық майданның ортасында жүрген соң, халықтың көңілі қажетсіз дүниеге бұрылып кетіп жатады. Жыршы соның бәрін бұзып-жарып, әлеуметтік желі арқылы болсын өнерді &nbsp;насихаттап, дәстүрге берік болу керек және ұлттық өнерге деген жауапкершілік үлкен-кішіге бөлінбеу қажет. Осы орайда қазақтың маңдайына біткен аңыз тұлғасы Әбіш Кекілбаевтың мынадай сөзі бар: &nbsp;«Өнер үшін яки өнерпаз үшін бір-ақ өмір бар, ол ‒ ізденіс, үздіксіз іздеу, табу, ашу. Бұдан жалыққан жерде әуелі өнердің күні, сосын өнерпаздың күні таусылады» дейді. Осыдан артық өнерпазға шабыт сыйлайтын сөз болмайды деп ойлаймын.&nbsp;‒ Осыған дейін «Мен қазақпын» ұлттық телевизия жобасында топ жардыңыз. Бүгінгі «Дарынның» орны бір төбе. Ендігі жерде елдің көзайымына айналған Күнсұлуды қандай биіктен көргіңіз келеді?‒ Қандай марапат &nbsp;берілсе де, мұның бәрі әуелі текті жыраулық өнердің абыройы деп түсінуміз керек. Бізге ұсынылған марапат ‒ өнерге көрсетілген құрмет, өнердің киесіне берілген баға. Біз бір күнде жыршы атанған жоқпыз, мұның артында үлкен еңбек, ата-анамыздың дұғасы, ұстаздардың тынымсыз тірлігі, халықтың ақ батасы тұр. Әуелі Алланың қалауымен көрсетілген құрметтің қай-қайсысы да өнерпаздың дамуына шабыт, мүмкіндік береді. Халықтың ұл-қызы атану ‒ &nbsp;үлкен абырой, сондықтан елдің алдында осындай үлкенді-кішілі жетістікке жеткенімізге қуанамыз. Алдағы уақытта да бәрі орнымен бола береді деген ойдамын. Бұйырса, бұдан да жоғары биіктен көрінсек, төрт бірдей сүлейлер мектебінің септігі деп білемін. Әрі ұлттық өнерді халыққа өз деңгейінде насихаттап, шәкірт тәрбиелеп, кейінгі буынға сол күйінде аманаттап тапсыра алсақ, біздің өмірлік мақсатымыздың орындалғаны деп түсінемін.Ұстазым Алмас Алматов «Өнер мұрагер ұрпақтары арқылы ғана дәстүрлі сипатқа айналады. Өнер бір күнде және бір күнге ғана келген жоқ» дейді. Өнердің қосынын жегу дегеніміз ‒ мәңгіліктің қосынын жегу. Сондықтан осы өнерді ұстанып, текті өнерді жалғап жүрген біз үшін жауапкершіліктің үдесінен &nbsp;абыройымен шығып отырсақ, одан асқан марапат жоқ.‒ Сұхбатыңызға рақмет!

Сыр бойында жыраулық дәстүрдің діңгегі қаланған

Аймақ абыройын арттырып жүрген би ансамблі

Тәжігүл Әбенова: Әйел бейнесі – қоғам бейнесі

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Өркениетті елдердің дамуының алғышарты – мәдени, рухани жағынан алға жылжуы, тың жаңалықтар ашуы. Осы орайда облыстық мәдени шаралар және халықтың бос уақытын тиімді өткізу жөніндегі қызметті ұйымдастыру бөлімінің әдіскері Анаш Хамидпен сұқбаттасудың сәті түсті.‒ Анаш, қазір халықтың бос уақытын тиімді өткізуде қандай шаралар ұйымдастырылуда? Әңгімемізді орталық жұмысынан бастасақ…‒ Өздеріңізге белгілі, мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Тәуелсіздік бәрінен қымбат» атты мақаласында еліміздің ең маңызды мерекесін жоғары деңгейде атап өту керегін. Бұл тұрғыда бүкіл қазақ елі, соның ішінде Қызылорда қаласында ауқымды шаралар мен түрлі жобалар өткізу жоспарлануда. Яғни, барлық шара атаулы мерейтой аясында өтетін болады. Жалпы жылдық жоспарымызда халықтың бос уақытын тиімді өткізуді ұйымдастыру жөнінде көптеген іс-шара бар. Әлеуметтік желідегі парақшамызда түрлі айдарлар ашылып, халыққа өз деңгейінде мәдени-рухани азық сыйлап келеміз.‒ Ал өзіңіз бұл салаға қалай келдіңіз?‒ Негізінен мәдениет саласы маған алыс емес. Осы ретте бір ерекше оқиғамен бөліскім келіп отыр. Анамның тікелей қалауымен, бұйрығымен физика-математика бағытын таңдауым қажет болды. Бірақ жүрек қалауым басқа болған соң шығар, әйтеуір грантқа балым жетпей қалды. Жасымнан бірбеткей боп өскен мен ақылы оқымаймын деген шешіммен өмірімде бірінші рет анамның рұқсатынсыз Алматы қаласындағы Т.Жүргенов атындағы Өнер академиясына барып, «Кескіндеме, мүсін және дизайн» факультетінің сәндік өнер мамандығына оқуға түстім. Академия қабырғасында жүргенде-ақ қоғамдық жұмыстарға белсене араласып, түрлі көрмелерде суреттерім қойылып, студенттік кезеңді өте қызықты өткіздім. 2018 жылы А.Тоқмағамбетов атындағы қалалық мәдениет үйіне алғаш рет жастар тәжірибесі бағдарламасымен келіп, біліктілігім мен білімімнің арқасында маман болып қалыптастым.‒ Халықтың мәдениеттілігі немен өлшенеді? Мәдениетті тек тәртіппен бағалауға бола ма?‒ Адам мәдениеттілігінің деңгейі оның отбасында балаларына берген тәрбиесі, мейір-шапағатымен өлшенуі тиіс. Мәдениеттіліктің шегі не қалыбы болмайды. Ол адамға отбасындағы тәрбие, білім, өскен ортасы арқылы беріледі. Ұлы Абай отыз сегізінші қара сөзінде: «Қашан баланың ғылым-білімге махаббаты оянғанда ол адам бола бастайды. Адам болмағына үш нәрсе себеп: жақсы ата-ана, жақсы ұстаз, жақсы құрбы-құрдас» дейді. Осыдан-ақ тұлғада алғашқы негіз болмай, мәдениеттің қалыптасып, дамуы мүмкін емесін түсінеміз. Әдептілік, мәдениет ‒ барлық жақсы қасиеттердің жиынтығы, ол бойға біртіндеп сіңеді. Сондықтан әр адам өзін-өзі тәрбиелеуі тиіс. Шынайы мәдениет ең алдымен өз халқыңның қадір-қасиетін жете ұғынудан қалыптасады деп ойлаймын.Лұқпан Хакімнен біреу: «Осынша әдептілікті қайдан үйрендің?» деп сұрағанда ол: «Әдепсіздерден үйрендім. Олар істеген қылықты қайталамауға тырыстым» деп жауап беріпті. Әдептіліктің басты шарты ‒ іші-сыртың, мінез-құлқың, іс-әрекетің бәрі бірдей сыпайы, орнықты, ойлы, мазмұнды және барлық жағынан үйлесімді болу қажет деп ойлаймын. Ал адамдар қатаң тәртіппен ғана мәдениетті болады деу қиын…‒ Қалалық мәдениет бөлімінің тындырымды жұмыстарын көз көріп жүр. Жалпы мәдениет, өнер саласының мамандарына мемлекет тарапынан қаншалықты көңіл бөлінген?‒ Қазір қала мәдениеті өз деңгейінде жоғары нотада елге қызмет етіп, мәдени-рухани азық сыйлап келеді. Оның бәрі мемлекет қолдауын жүйелі түрде үйлестіріп отырған қала басшылығының мәдениет саласына деген оң ықыласынан деп білеміз. Атап айтар болсақ, заманауи үлгіде дыбыс жазу студиясы, &nbsp;дыбыс күшейткіш аппаратурасы, фольклорлық, вокалды аспапты ансамбльдер мен би топтары, көркемөнерпаздар үйірмелеріне инструменттер, сахналық киімдер тігіліп барынша қолдау көрсетіліп келеді. Ал, қаланың шығармашыл жастарын біріктірген Жастар театры көркемдік деңгейі жоғары спектакльдер ұсынып, өз көрерменін тауып үлгерді. Осы ретте, өнерді құрметтеп, мәдениетті өркендету – баршамыздың ортақ мақсатымыз екенін айта кеткен жөн.Елдің рухани дамуы мен кемелденуі мәдениеттің қарқынды дамуымен ұштасып, ұлттық өнердің қанат жайып, ұрпақтан ұрпаққа жалғасуына себепкер болып жүрген мәдениет қызметкерлерінің еңбегі орасан. Тынымсыз еңбектің нәтижесі шығар, жыл басында бірқатар мәдениет қызметкерлері қызметтік пәтер кілтін алып, қоныс той болғанын қуанышпен айтқым келеді. Сондай-ақ А.Тоқмағамбетов атындағы қалалық мәдениет үйі жанынан құрылған белгілі ақын Мамыр Байдәулетов жетекшілік ететін «Қауырсын» жас ақындар үйірмесінің белді мүшесі Піржан Сандыбайдың «Буыршын белес» атты тырнақалды жыр жинағы ақылы қызмет есебінен жарық көрді. Осындай үлкен қолдауларды сезінген біз секілді мәдениет қызметкерлері алдағы уақытта да халыққа сапалы қызмет ұсына береді.‒ Жастар қала мәдениетінің дамуына қандай үлес қоса алады?‒ Бұл бағытта жастардың үлесі зор. Өйткені қай кезде де қоғамның қозғаушы күші ‒ жастар. Кешегі Мағжан ақын «Мен жастарға сенемін!» деп үміт артып, Елбасы Н.Назарбаевтың «Еліміздің болашағы ‒ жастардың қолында» деуінің өзі бізге үлкен жауапкершілік жүктейді. Осындай жауапты міндетті сезінген біз секілді жастар қала мәдениетінің, еліміздің өсіп-өркендеуі жолында аянып қалмасымыз анық.

Қызылордалық жастар мәдениет саласына сан түрлі жаңалық әкелуде

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Соңғы кездері аймақта мал шаруашылығында серпін байқалады. Десек те төрт түлікке қатысты мәселе де жоқ емес. Аудан, ауылдарда жұқпалы аурулардың саны көбейіп, малдың өліміне әкеп соғуда. Мәселеге байланысты мал дәрігері Жомарт Қуанышұлымен тілдесіп, сан сауалға жауап алдық.– Жомарт Қуанышұлы, өңірде жұқпалы аурулардың қатары көбейіп, мал шаруашылығының өркендеуіне кері әсері тиюде. Жалпы аса қауіпті ауруларымен күресте қандай жұмыстар жүріп жатыр?– Мемлекеттік бағдарламаларының орындалуы, ветеринарлық қызмет көрсету сапасын жақсартуы мал ауруларының азаюына тікелей байланысты. Эпизоотиялық тұрақтылықты сақтау жергілікті атқарушы органдардың ветеринариялық қызметіне тиесілі. Аудандардағы барлық ауылдық округтерде ветеринариялық пункттер бар және олар ветеринар мамандармен толық қамтамасыз етілген. Басты міндетіміз – эпизоотиялық тұрақтылықты сақтау және аса қауіпті экзоотикалық ауруларды болдырмау. Экзоотикалық аурулар деп шет мемлекеттерден келетін ауруларды айтады. Бұл орайда, әсіресе тағамдық тұтынатын өнімдердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету аса маңызды. Мысалы, Жаңақорған ауданында эпизоотиялық тұрақтылықты сақтау үшін аса қауіпті 14 түрлі жұқпалы ауруларға қарсы бөлінген ветеринариялық препараттар толық жеткізіліп, егу жұмыстары жүргізілуде. Сонымен қатар мүйізді ірі қара малының тейлериозы мен пираплазмозы, уақ малдың бауыр құрты, түйенің трипаносомозы, жылқының гастрофилезі мен сақауы секілді энзоотиялық ауруларға қарсы дәрі-дәрмектер сатып алуға облыстық бюджеттен қаржы тұрақты түрде бөлініп келеді.– Жұқпалы дерттің салдарынан мал шығыны да жоқ емес шығар…– Өткен жылы энзоотиялық аурулар, травматикалық жағдай¬лардан, улану, ас қорыту жүйесі, зат алмасу жүйесі аурулары, сонымен қатар, жол-көлік оқиғалары, ауа-райының қолайсыздығынан туындаған табиғи апатқа байланысты 13 мүйізді ірі қара, 88 бас уақ мал, 4 бас жылқы, 1 бас түйе өлім-жітімге ұшырады. Ал негізінде ауыл шаруашылығы жануарлары арасында аса қауіпті жұқпалы аурулар тіркелген жоқ.– Қорадағы малға жұқпалы ауру таралмауы үшін шаруалар не істеуі керек?– Ауруларды болдырмау тек ветеринар мамандарының ғана ісі емес. Жануар иесі ҚР «Ветеринария туралы» Заңының 25 бабында көрсетілген талаптарға сәйкес, уақытылы вакцинация салдырып, диагностика жасатуға, ауыл шаруашылығы жануарларын бірдейлендіруге міндетті. Сонымен қатар, қора-жайларды таза ұстап, жем-шөп сақтауда қоршаған ортаның ластануына жол бермей, зоогигиеналық талаптарды сақтауы тиіс. Сонымен бірге жануарларды сатып алғанда, сойғанда немесе сатуға өткізгенде, сойғаннан кейін ветеринария¬лық-санитариялық сараптама жасамай сатуға, обьектілерге ветеринариялық тексеру жүргізуге кедергі келтірмеуге міндетті. Оған қоса төл алғанда, жануарлар ауырған жағдайда ветеринария саласындағы мамандарға хабарлауға тиіс.– Мал шаруашылығында бірдейлендіру шаралары қолға алынуда. Бұл жұмыстар қалай жүруде?– Бірдейлендіру – ветеринарияның негізгі әліппесі. Мал иелері қорасындағы төрт түлік малына уақытылы вакцина ектіруге, диагностикалық тексерту жүргізу және бірдейлендіруге аса мән беруі қажет. Заңда көрсетілген талаптарға сай жылқы малына таңба, ал басқа малдарға сырға салынуы тиіс. Таңбалау мен сырға салу біздің міндетімізде. Ал чип салдыру мал иесінің келісімімен, өз қаржысына салынады. Таңба басу салдарынан малда механика¬лық жарақат, күю, іріңдеу, шошыну сынды т.б жағдай орын алады. Бүгінгі таңда жылқының төлдеріне чип орнатуда. Егер терінің астына чип салып енгізсе, әлгіндей жағдай орын алмайды. Таңба, чип, сырға салынған жануарлар ауыл шаруашылығы жануарларын бірдейлендіру дерекқор (ИСЖ) базасына тіркеледі.– Бүгінде қаңғыбас ит пен мысық зардабына байланысты қоғамда шағым күрт көбейді…– Дұрыс айтасыз, бұл үлкен мәселеге айналып отыр. Әлеуметтік желілерде де көп көтеріледі. Заң талаптарына сәйкес, қаңғыбас (ит, мысықтар) жануарларды аулау жүзеге асырылмайтыны көрсетілген. Аталған заңға сәйкес, бүгінгі таңда қаңғыбас ит-мысықтарды аулап жоюға заң жүзінде рұқсат жоқ. Сонымен қатар жануарларға қатыгездік көрсету ӘҚБтК-ның 407-1-бабы және ҚР ҚК-ның 316 бабы бойынша жауаптылыққа әкеп соқтыратыны көзделген. Үйдегі ит пен мысықты қоғамдық орындарда серуендету ережеге сәйкес болуы керек. Мысалы, көбісі ауласында итін босатып жібере салады, ал ол біреуді тістеуі, қауіп алып, зақым келтіруі мүмкін. Тоқетерін айтқанда, иесі итке ие болуы керек.– Ветеринарларды қандай мәселе мазалайды?– Мал иелері бірдейлендіруге қатты мән беруі керек. Осы мақсатта ветеринар мамандар үй мен қораны жағалап жүреді. Әркімнің жауапкершілігі әртүрлі. Келіскен уақытта үй иелері болмай қалады. Кірген жағдайда қорадағы мал түгел болмай шығады. Сұраса, өрісте жүр дейді. Бір күнде бітіретін шаруаға екі-үш күнін жоғалтып жатады. Алыс ауылдарда құмның арасында жатқан малдарын жасыратындар да бар. Төрт түлік малдар сырғаланбаса немесе таңбаланбаса, есепте жоқ болып табылады. Мал иесі бірдейлендіруден өткеннен кейін барып ауыл шаруашылығы саласындағы көмек алуға толық мүмкіндігі болатынын ескерген жөн. Мал иелері жануарларын уақытында, толық жинақтамау салдарынан, аса қауіпті жұқпалы және энзоотиялық ауруларға қарсы алдынала егу, диагностикалық тексеруге қан алу жұмыстарын жүргізу барысында қиыншылықтар орын алуда.– Әңгімеңізге рақмет!

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Сұхбат