<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Сыр елі – өнер ордасы дейтін болсақ, оның ішінде 100 жырауын жүзіктеген біздің ауданның өнер мен мәдениеттегі орны қазақ еліне белгілі. Сонау қорқыт заманынан тін тартқан төл мәдениетіміз бен тарихымыз талай буын өкілінің тәрбиесі мен тәліміне, өмір сүру дағдысына ықпал еткені сөзсіз. Уақыт көші бір орында тұрмайды, ілгері жылжиды. қоғам мен әлеумет те ауысады. Ақиқаты сол мұнда ғасырдан-ғасырға сақталып қалатын рухани құндылықтар мен мәдениеттер ғана жібін үзбей, халыққа қалтқысыз қызметін жалғастыра береді. мәдениет – қоғамды өнер-білімге, жасампаз болашаққа бағыттаушы бірден-бір мұраты асыл сала десек, өңірдегі осы саланың бүгінгі тыныс-тіршілігі қандай? Алға қойған нендей мақсаттары бар? Осы және тағы басқа сауалдар бойынша аудандық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің басшысы дәурен ержановпен сұқбаттасып сұрап білген едік.– Дәурен Дауылбайұлы, өзіңізбен сауалымызды бастамас бұрын алдымен еңбек жолыңызды таныстыра өтсеңіз?– Мен осы ауылдың төл перзентімін. Жосалы кентінде дүниеге келгенмін. Орталықтағы Ә.Егізбаев атындағы №121 орта мектептің түлегімін. 2007 жылы жоғары оқу орнынан «Тарих, құқық және экономика негіздері пәндерінің мұғалімі» мамандығын алып шықтым. Алғашқы еңбек жолым қарапайым жұмысшылықтан басталды. Одан соң облыстық тарихи-өлкетану музейі Қорқыт ата атындағы филиалының ғылыми қызметкері болып еңбек етсем, 2015-те аудандық мәдениет және тілдерді дамыту бөліміне қарасты аудандық тарихи-өлкетану музейінің директоры, 2019 жылы облыстық мәдениет, архивтер және құжаттама басқармасына қарасты облыстық тарихи-өлкетану музейінің аудандық тарихи-өлкетану музей филиалының меңгерушісі қызметтерін атқардым. Бүгінде аудандық мәдениет және тілдерді дамыту бөліміне басшылық етудемін.– Еңбек жолыңызға қарағанда бірыңғай мәдениет саласында басшылық қызметте келеді екенсіз. Сіздіңше мәдениет, руханият жаныңызға несімен жақын?– Мәдениет саласындағы алғашқы еңбек жолым музейдің қызметкері болудан басталған болатын. Әсіресе Қорқыт атамызға қатысты ғылыми зерттеулер, өлкенің бай тарихы мен қазба мұраларына деген қызығушылығым басым болды. Аудан туризм саласын дамытуға өте қолайлы. Сонымен қатар Қорқыт ата мемориалды кешеніне атбасын тірейтін Қазақстанның түкпір-түкпірінен келген отандастарымызбен және шетелдік қонақтармен тілдесіп, пікір алмасасың. Осының бәрі де менің мәдениет пен руханият саласына жақын болуыма себепкер болған дүниелер.– Жақсы, рақмет. Енді негізгі сұрағымызға көшсек. Бөлімде қандай жұмыстар атқарылуда? Кадрлық мәселелер жоқ па?– Жалпы бөлімде Ш.Төлепова атындағы аудандық мәдениет үйі, Көшеней Рүстембеков атындағы аудандық жыраулар үйі, 18 кітапхана және кент, ауылдық округтер әкімі аппаратына қарасты 1 мәдениет үйі мен 13 клуб, барлығы 35 мекеме жұмыс істеуде. Онда 127 шығармашыл маман еңбек етеді. Дарынды жастардың өнерін тану, олардың талантын әрі қарай шыңдап, сүйемелдеуде үйірмелердің септігі зор. Үйірмелер арқылы да көптеген жұмыстар жүзеге асырылып отырылады. Қазіргі кезде ауданның мәдениет ұйымдарында 108 үйірме болса, оның 97-сі аудандық мәдениет үйлері мен клубтарына қарайды. 9-ы аудандық жыраулар үйіне қарасты үйірмелер болып саналады. Үйірменің бүгінгі таңда 1436 мүшесі бар болса, оның 1274-і мәдениет үйлерінің үйірме мүшелері. 2021 жылы Қуаңдария ауылдық клуб үйінің &nbsp;құрылыс жұмыстары басталып, 2022 жылы 100 орынды жаңадан типтік ғимарат салынып пайдалануға берілді.Көмекбаев, Алдашбай ахун ауылдық клуб үйлеріне 2022 жылы аудандық бюджеттен жоба-сметалық құжаттарын дайындауға 17 млн. 766 мың теңге қаржы қаралып, тиісті жұмыстары жүргізілді. Ауылдық клуб құрылысын салу үшін бюджеттік салаға өтінім дайындалып ұсыныстар берілді.Сонымен қатар, апаттық жағдайдағы Төребай би, Қармақшы &nbsp;ауылдарына жаңадан клуб құрылыстан салу үшін тиісті құжаттарын әзірлеп жұмыстар жасау қажет.– Айтпақшы жергілікті маңызы бар Абыла желдиірмені мемлекеттік қорғауға алына ма?– Иә, оған жергілікті бюджеттен 144,5 мың теңге қаржы бөлініп, құжаттандыру жұмыстары жүргізілуде. Ескерткіштердің қорғау, құрылыс салуды реттеу және қорғалатын табиғат ландшафт аймақтары белгіленді. Сонымен қатар аудандағы 22 тарихи және мәдениет ескерткішінің қорғау, құрылыс салуды реттеу, қорғалатын табиғи ландшафт аймақтары шекараларының бекітілуі де – төл мәдениетіміз бен өткен шежірелі тарихымызға деген жанашырлық болса керек. Өңірде археологиялық ескерткіштер саны 43 болса, 42 сәулет және қала құрылысы ескерткіші айналамызға көрік беріп тұр.– Мәдениет саласының жүргізіп жатқан жұмыстарының бірқатарына БАҚ өкілі ретінде өзіміз де куәміз. Десе де осылардың негізгілерін атап өтсеңіз артық болмас еді?– 2022 жыл еліміз үшін қоғамдық-саяси маңызды шаралармен қатар Сыр сүлейлері Базар Оңдасұлының 185 жылдығы Тұрмағамбет Ізтілеуұлының 140 жылдығы, қоғам қайраткері Ахмет Байтұрсынұлының 150 жылдығы, Қазақстанның халық әртісі Роза Бағланованың 100 жылдығы және Балалар жылымен &nbsp;ерекшеленді. Сала бойынша атқарылған жұмыстарға тоқталып өтер болсам, туған жердің талантты тұлғаларын ұлықтау мақсатында Шамшат Төлепованың &nbsp; жарқын &nbsp;бейнесін мәңгі есте қалдыру &nbsp;үшін "Домбырасын моншақтаған &nbsp;жыр &nbsp;жауһарлары" атты, &nbsp;Сыр сүлейі, есімі алты Алашқа мәлім Тұрмағамбет Ізтілеуұлының туғанына 140 жыл толуына арналған «Жасымнан &nbsp;назым сөзге шебер едім..» атты республикалық жыршы-жыраулар фестивалі, «Шұғыла &nbsp;шашқан &nbsp;Шаһнама» атты &nbsp;облыстық &nbsp;жыр фестивалі және «Аралап жердің жүзін жүрер сөзім» атты аймақтық ақындар айтысы болып өтті. Қармақшы ауданы әкімдігінің қолдауымен Т.Көмекбаев ауылдық округі әкімдігінің ұйымдастыруымен «Құрмет белгісі», «Еңбек Қызыл Ту», «Қызыл жұлдыз» ордендерінің иегері Ұлы Отан соғысының ардагері, Жаңақала ауылының іргесін қалаушы алғашқы директоры Қаратай Қуаңбаевтың 100 жылдығына арналған «Ұлағаты ұрпаққа үлгі» атты мерейтой аталып өтті.«Барлық байлық кітапта» деген дей, тұрғындардың рухани жандүниесін толыстыруда кітапхананың орны ерекше. Әлеуметтік желіні белсенді қолданғанымызбен қолға кітап алып оқудың құндылығын ештеңемен салыстыруға келмейді. Аудан, ауыл тұрғындарының рухани байлығын арттыруда 18 кітапхана қызмет көрсетуде. Олардың 1-еуі орталық кітапхана, 1-еуі балалар, 1 қалалық және 1 кент кітапханасы болып табылады. Ал қалғаны ауылдық жерлерде. Айта кетерлігі, кітапханалардың барлығында заманауи талап-тілектерге сай коворкинг орталықтары жұмыс істейді. Сондай-ақ 86 тарихи-мәдени мұра объектісі мемлекет қорғауына алынса, олардың 6-уы республикалық, 42-сі жергілікті маңызы бар объектілер қатарында. 38 нысан тарихи-мәдени мұра объектілерінің алдын ала тізіміне енгізілген. Тарих және мәдениет ескерткіштеріне қорғау тақталарын орнату мен төлқұжаттарын рәсімдеу, қайта жаңғырту жұмыстары бойынша аудан көлеміндегі 74 ескерткішке қорғау тақталары орнатылып, төлқұжаттары рәсімделген. Алдын ала тізіміне енгізілген 12 ескерткіштің қорғау тақтасын дайындап орнату және төлқұжат рәсімдеу ескерткіштерге тиісті мәртебе берілгеннен кейін заң талаптарына сәйкес жүргізіле бермек.– Бөлімнің басты бағытының бірі – тіл саясаты. Осы төңіректе не айтар едіңіз?– Қармақшы ауданы бойынша көрнекі ақпаратты дұрыс жазу бойынша консультациялық түсіндіру &nbsp;жұмыстарын &nbsp;үйлестіруге байланысты &nbsp;Қармақшы аудандық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі &nbsp;жыл басынан бері &nbsp;Жосалы кенті бойынша 75 объектіге (дүкендер, жарнама агенттігі, мейрамхана, салондар, т.б.) «Қазақстан Республикасындағы тіл туралы» Заңының 21-бап талаптарына сәйкес кәсіпкерлік нысандарға ақпараттық түсіндірме насихаттық жұмыстарын жүргізді.2022 &nbsp;жылғы &nbsp;аудан әкімдігі жанындағы &nbsp;ономастика мәселелері &nbsp;жөніндегі жұмысшы &nbsp;тобының &nbsp;6 рет &nbsp;отырысы өткізілді.2022 жылдың 18 тамызында облыстық ономастика комиссиясының отырысы өткізіліп, қорытындысымен Қармақшы ауданы бойынша ұсынылған 8 көшені қайта атау туралы ұсыныстар он шешімін тауып көше атаулары берілді.Сонымен қатар Қармақшы ауданы бойынша 9 көшенің және 2 обектінің атауын өзгерту үшін Қызылорда облысының ономастика мәселерері жөніндегі комиссияның қарауына жолданды.– Алда қандай жоспар, мақсаттарыңыз бар?– Мәдениет саласына қай кезеңде көрсетіліп келе жатқан қолдау аз емес. Биыл түрлі қоғамдық-саяси маңызы бар іс-шаралар жоспары бекітілді. Алдағы уақытта, Әділбек &nbsp;Серікбаевты &nbsp;еске алуға &nbsp;арналған самбодан &nbsp;республикалық турнир, Қуаныш Қаражановтың жүлдесіне арналған бокстан жасөспірімдер арасында республикалық турнир, Ерлан Нысанбаевты еске алуға арналған бокстан жасөспірімдер арасында республикалық турнир, Сыр &nbsp;сүлейлері &nbsp;Жиенбай, &nbsp;Рүстембек &nbsp;жыраулардың &nbsp;ұрпағы, жырау &nbsp;Көшеней &nbsp;Рүстембековтің өмірі &nbsp;мен &nbsp;шығармашылығына &nbsp;арналған &nbsp;«Қазақтың &nbsp;күміс &nbsp;көмей &nbsp;Көшенейі» атты облыстық &nbsp; жыраулар &nbsp;фестивалі, Ақын Қали Шыңғысовтың 95 жылдығына орай облыстық театрлар фестивалі, Жырау &nbsp;Тұрымбет Салқынбайұлының &nbsp;туғанына 155 жыл, Сыр сүлейі, ақын Омар Шораяқұлының туғанына 145 жылдығына арналған облыстық &nbsp;жыр фестивалі өткізіледі деп жоспарлануда. Және де «Үздік әдіскер 2023» облыстық байқауын және басқа да түрлі форматта түрлі облыстық, аудандық, байқаулар, сайыстар, кештер, конкурстар, концерттер тағы басқа да іс-шаралар ұйымдастырылады.– Уақыт бөліп, әңгімелескеніңізге көп рақмет!

Қармақшы ауданының мәдениет ұйымдарында 108 үйірме жұмыс істейді

Қармақшы аудандық архивіне жыл басынан бері 384 сұраныс келіп түскен

Алмат Қожахметұлы: Кәсіп ашпас бұрын нарықты зерттеу керек

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Күнсұлу Түрікпен, жырау, «Дарын» мемлекеттік сыйлығының иегері:‒ Мемлекеттік марапат жыршыларға деген құрметті еселей түсті. &nbsp;Осы орайда әңгімемізді пандемия кезіндегі жыршылардың жұмыс барысынан бастасақ… Карантин кезінде киелі өнерді қалай насихаттадыңыздар?‒ Қай уақытта да жыршы-жырау, ақындардың әлеуметтегі қызметі мен маңызы ерекше. Олар қандай жағдай болса да халықтың рухын көтеріп, қайратын асқақтатып отырады және ерте кезден осы уақытқа дейін рухани ағартушылық бағыттағы қызметін тоқтатқан емес. Сөзіміздің дәлелі, ел басына қиын сынақ түскен сәтте де жыршылар онлайн режимде, әлеуметтік желінің көмегі арқылы жыраулық өнерді насихаттады. Үздіксіз жүргізілген жұмыстар дүйім жұрттың көңілінен шығып, ықыласына бөленді. Пандемия басталған уақыттан бері жыршы жастар бір ай бойы отыз күн оразада Instagram әлеуметтік желісі арқылы екі сағаттық жыр кешін ұйымдастырды. Facebook желісінде Мәдениет және спорт басқармасы, облыстық халық шығармашылығын дамыту орталығының ұйымдасыруымен онлайн &nbsp;режимде өткен &nbsp;жыр фестивальдері халықтың сусаған көңілін басып, рухани күш-жігер сыйлады. Осындай маңызды шаралардан жастар шет қалмай, қал-қадірінше өнерді халықтың өзіне алдыңғы буынның сара &nbsp;жолымен саф алтын күйінде жеткізіп отырды. Мұның бәрі ел үшін атқарылған абыройлы іс деп ойлаймын. Ал өз тарапыма келер болсам, онлайн форматта жырға құмар, домбыра үйренуге ниетті, қабілетін кәсіби дамытқысы келіп жүрген барлық ерікті қатысушыға бір айлық «Ән, терме, домбыра» курсын ұйымдастырдым. Әлі де жалғасын табатын жоба қазірдің өзінде &nbsp;үлкен нәтиже беруде. Бұрын жыр айтып көрмеген, бірақ жырға деген махабаты күшті орындаушылар бір ай көлемінде үш шығарма шығарды. Осындай игі жобалар алдағы уақытта да жалғасын табады деп ойлаймын.‒ Сыр бойындағы жыраулықтың үш мектебі бар десек, өзіңіз өкілі саналатын Жиенбай жыр мектебінің мақамы, дәстүрі, ерекшелігі жайлы әңгімелеп берсеңіз…‒ Жалпы Сыр өңірінде жыраулықтың үш мектебі бар деп айтып жүрміз, бірақ бұл тізімге &nbsp;төртінші болып &nbsp;Сәрсенбай жырау мектебі де қосылады. Негізінде Сырдағы жыраулық мектебінің әрқайсысы өзінше дара, шоқтығы биіктігімен ерекшеленеді. «Жырдың елі» атанған бір ғана Тұрмағамбет ауылынан жүз жырау шыққан. Арал өңірі, Шиелі аумағында да өнердің өзегін қалыптастырып, кейінгі буынға аманаттап кеткен ата-бабаларамыз өткен. Олардың әрқайсысы бір-бір мектеп екені даусыз. Сондықтан шартты түрде Сыр бойында жыраулықтың төрт мектебі бар деп айта аламыз. Ол ‒ Арал, Қазалы өңіріне тән Нұртуған ақын мектебі, &nbsp;Қармақшы аумағына тән &nbsp;Жиенбай жырау мектебі, сондай-ақ Шиелі, Жаңақорған аймағын қамтыған Нартай мектебі. Ал жаңа айтып өткен Сәрсенбай Бөртебайұлы атындағы жыраулық мектеп Қармақшы аумағына тән.Жалпы Сыр бойындағы жыраулық мектептер жыраулық поэзия және музыкалық мақам саз үлгісімен дараланады. Соның ішінде жырды көмекеймен орындау дәстүрі ‒ Жиенбай жыр мектебіне тән ерекшелік. Өзіңіз білесіз, Орта Азия халықтарының көбінде көмекеймен жыр айту дәстүрі сақталған.Тағы бір айта кетер маңызды жайт, жыраулық өнер ‒ атадан балаға беріліп, ұстаздан шәкірт арқылы жалғасатын текті өнер. Мұны шежірелік тізбек деп қарауға болады. Мысалы үш жүзге мәлім болған Жиенбай жыраудан &nbsp;Жайылған жырау, одан Рүстембек пен Дастанбек жырау, Рүстембек әкемізден Битас, Көшеней жырау, одан Арнұр Көшенейұлы тарап, жыраулық дәстүрді үзбей келеді. Бір әулеттің ішінде қасиетті өнердің осылай жалғасып отыруы ‒ жыраулық дәстүрдің басты ерекшелігі. &nbsp;‒ Әрқайсысын жырлағанда үш сағатқа созылатын он екі дастанды білетініңізді айтқан екенсіз бір сұхбатыңызда. Дастан мен термені жаттауға қанша уақыт қажет? Жыр қорындағы дастан ұмытылмас үшін жиі қайталап тұрасыз ба?‒ Жаһандану кезеңіне аяқ басқан сәтте жыршылардың үш күн, үш түн жырлайтын мүмкіндігі сәл қысқарып бара жатыр. Мұны уақыттың еншісіне, заман ағымына сай құбылыс деп айтуымызға болады. Қазір жыр өнерінің насихаты жоқ емес, бірақ кемшін қалып бара жатқан тұстары да бар. Жалпы жырау қашанда жыр қорындағы дастандарымен бағаланады. Таңды таңға ұрып жырлайтын жыраулар әуелі терме толғау, жыр шақыруларын, мысал- өсиеттерін жырлап болғаннан кейін барып қана салаға түсіп отырған. Салаға түсті дегеніміз, дастан жырлады дегенді білдіреді. Жырау ‒ жиынтық өнер, яғни жан-жақты қамтыған сала. Кезінде бір өзі бір театр болған жыраулар халықтың көзі, құлағы, тілі, ділі болды. Құдайға тәубе, бұл дәстүр қазір де жойылған жоқ. Әлі де таңға дейін жырлайтын жыраулар Битас Рүстембеков, Демеубай Жолымбетов сынды ағаларымыз бар. Тек соны жеткізетін, жырлайтын орта азайып барады. Ел арасында «айтушыдан тыңдаушы мықты болсын» деген жақсы сөз бар ғой. Сол үшін біздің қазіргі мақсатымыз сауатты, сарабдал тыңдарман қалыптастыру керек деп ойлаймын.Қазір жыраулар жауапкершілігі өте ауыр кезеңде тұр. Себебі ұлттық дәстүрге батыс мәдениеті килігіп, көлеңкелеуде. Осындай құбылмалы кезеңде біз еш қаймықпай, бұрынғы салт-жоралғының қалпын бұзбай әрі қарай жалғастыруымыз қажет. Кейінгі буынға осы дәстүрді жаңғырту арқылы ғана сақтап қала аламыз.Ал жыр-термені жаттау ұлттық жадты қалыптастырады. Осы уақытқа дейін қаншама эпос, жырлар ақын-жыраулардың есте сақтау қабілеті арқылы ауызша сақталып, бізге жетті. Бұл жайды қазақ халқының ұлттық кодының, құндылығының жойылмағаны деп түсіну керек. Алла жыршыларға жырды жаттауға, оны мақам сазға қондыруға ерекше қабілет береді. Соның негізінде жыршылар дастанды қалыпты жағдайда тез жаттап алады.Бүгінде жыр қорымда өзіңіз айтқан жыр-дастандар бар, бірақ уақыттың тығыздығына орай бәрін бірдей сахналарда айта алмай жатамыз. Айтылмаған дүниенің ұмытылатыны белгілі, алайда жырдың бәрі көкейімізде қайталанып тұрады. Кейде дастандарды қайталауға, еске түсіруге біршама уақыт қажет болады. Дегенмен «тыңдаймын, жырлатамын» дейтін орта болса, біз қашанда бала күнімізден жаттаған дастан-толғауларды күн-түн демей насихаттауға дайынбыз.‒ Авторлық жобаңыз «Ән, терме, домбыра» онлайн курсының бүгінгі беталысы қалай? Жас буынның ұлттық өнерге деген қызығушылығы жайлы не айтар едіңіз?‒ Жоба жайлы жоғарыда біршама түсінік бердім. Курс қазіргі жағдайға байланысты онлайн форматта ұйымдастырылуда. Дегенмен алдағы уақытта оффлайн режимде жалғасып, үлкен жыр орталығының ашылуына ұласады деген сеніміміз зор. Курс оқушыларының беталасы жаман емес, бір айдың ішінде отызға жуық ерікті, талапты шәкірттерге үш бірдей терме, дәстүрлі ән-жырды үйретіп жатқан жайымыз бар. Жобаға қызығушылық танытып, «екінші курсыңыз қашан басталады, біздің де қатысқымыз келеді» деп сұраушының көптігі қуантады.Жас буынның қызығушылығы дегеннен гөрі, өнерге деген махаббатын оятуда алдымызда үлкен жауапкершілік тұр. Мен үнемі сұхбаттарымда өзім қатарлы, өзімнен кейінгі жас буынға «жырды әуелі жақсы көру керек, өзің орындаушы, өзің не айтып отырғанынды түсіндіре алатындай насихаттаушы болуың керек» деп айтып жүремін. Қазіргі жас жыршылардың талап-тілегі, беталысы, ықыласы, өнерді алып жүрудегі жауапкершілігі көңіл қуантады. Бәріне белгілі жағдай, қазір әлеуметтік желі үлкен күшке айналды. Ақпараттық майданның ортасында жүрген соң, халықтың көңілі қажетсіз дүниеге бұрылып кетіп жатады. Жыршы соның бәрін бұзып-жарып, әлеуметтік желі арқылы болсын өнерді &nbsp;насихаттап, дәстүрге берік болу керек және ұлттық өнерге деген жауапкершілік үлкен-кішіге бөлінбеу қажет. Осы орайда қазақтың маңдайына біткен аңыз тұлғасы Әбіш Кекілбаевтың мынадай сөзі бар: &nbsp;«Өнер үшін яки өнерпаз үшін бір-ақ өмір бар, ол ‒ ізденіс, үздіксіз іздеу, табу, ашу. Бұдан жалыққан жерде әуелі өнердің күні, сосын өнерпаздың күні таусылады» дейді. Осыдан артық өнерпазға шабыт сыйлайтын сөз болмайды деп ойлаймын.&nbsp;‒ Осыған дейін «Мен қазақпын» ұлттық телевизия жобасында топ жардыңыз. Бүгінгі «Дарынның» орны бір төбе. Ендігі жерде елдің көзайымына айналған Күнсұлуды қандай биіктен көргіңіз келеді?‒ Қандай марапат &nbsp;берілсе де, мұның бәрі әуелі текті жыраулық өнердің абыройы деп түсінуміз керек. Бізге ұсынылған марапат ‒ өнерге көрсетілген құрмет, өнердің киесіне берілген баға. Біз бір күнде жыршы атанған жоқпыз, мұның артында үлкен еңбек, ата-анамыздың дұғасы, ұстаздардың тынымсыз тірлігі, халықтың ақ батасы тұр. Әуелі Алланың қалауымен көрсетілген құрметтің қай-қайсысы да өнерпаздың дамуына шабыт, мүмкіндік береді. Халықтың ұл-қызы атану ‒ &nbsp;үлкен абырой, сондықтан елдің алдында осындай үлкенді-кішілі жетістікке жеткенімізге қуанамыз. Алдағы уақытта да бәрі орнымен бола береді деген ойдамын. Бұйырса, бұдан да жоғары биіктен көрінсек, төрт бірдей сүлейлер мектебінің септігі деп білемін. Әрі ұлттық өнерді халыққа өз деңгейінде насихаттап, шәкірт тәрбиелеп, кейінгі буынға сол күйінде аманаттап тапсыра алсақ, біздің өмірлік мақсатымыздың орындалғаны деп түсінемін.Ұстазым Алмас Алматов «Өнер мұрагер ұрпақтары арқылы ғана дәстүрлі сипатқа айналады. Өнер бір күнде және бір күнге ғана келген жоқ» дейді. Өнердің қосынын жегу дегеніміз ‒ мәңгіліктің қосынын жегу. Сондықтан осы өнерді ұстанып, текті өнерді жалғап жүрген біз үшін жауапкершіліктің үдесінен &nbsp;абыройымен шығып отырсақ, одан асқан марапат жоқ.‒ Сұхбатыңызға рақмет!

Сыр бойында жыраулық дәстүрдің діңгегі қаланған

Аймақ абыройын арттырып жүрген би ансамблі

Тәжігүл Әбенова: Әйел бейнесі – қоғам бейнесі

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Өркениетті елдердің дамуының алғышарты – мәдени, рухани жағынан алға жылжуы, тың жаңалықтар ашуы. Осы орайда облыстық мәдени шаралар және халықтың бос уақытын тиімді өткізу жөніндегі қызметті ұйымдастыру бөлімінің әдіскері Анаш Хамидпен сұқбаттасудың сәті түсті.‒ Анаш, қазір халықтың бос уақытын тиімді өткізуде қандай шаралар ұйымдастырылуда? Әңгімемізді орталық жұмысынан бастасақ…‒ Өздеріңізге белгілі, мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Тәуелсіздік бәрінен қымбат» атты мақаласында еліміздің ең маңызды мерекесін жоғары деңгейде атап өту керегін. Бұл тұрғыда бүкіл қазақ елі, соның ішінде Қызылорда қаласында ауқымды шаралар мен түрлі жобалар өткізу жоспарлануда. Яғни, барлық шара атаулы мерейтой аясында өтетін болады. Жалпы жылдық жоспарымызда халықтың бос уақытын тиімді өткізуді ұйымдастыру жөнінде көптеген іс-шара бар. Әлеуметтік желідегі парақшамызда түрлі айдарлар ашылып, халыққа өз деңгейінде мәдени-рухани азық сыйлап келеміз.‒ Ал өзіңіз бұл салаға қалай келдіңіз?‒ Негізінен мәдениет саласы маған алыс емес. Осы ретте бір ерекше оқиғамен бөліскім келіп отыр. Анамның тікелей қалауымен, бұйрығымен физика-математика бағытын таңдауым қажет болды. Бірақ жүрек қалауым басқа болған соң шығар, әйтеуір грантқа балым жетпей қалды. Жасымнан бірбеткей боп өскен мен ақылы оқымаймын деген шешіммен өмірімде бірінші рет анамның рұқсатынсыз Алматы қаласындағы Т.Жүргенов атындағы Өнер академиясына барып, «Кескіндеме, мүсін және дизайн» факультетінің сәндік өнер мамандығына оқуға түстім. Академия қабырғасында жүргенде-ақ қоғамдық жұмыстарға белсене араласып, түрлі көрмелерде суреттерім қойылып, студенттік кезеңді өте қызықты өткіздім. 2018 жылы А.Тоқмағамбетов атындағы қалалық мәдениет үйіне алғаш рет жастар тәжірибесі бағдарламасымен келіп, біліктілігім мен білімімнің арқасында маман болып қалыптастым.‒ Халықтың мәдениеттілігі немен өлшенеді? Мәдениетті тек тәртіппен бағалауға бола ма?‒ Адам мәдениеттілігінің деңгейі оның отбасында балаларына берген тәрбиесі, мейір-шапағатымен өлшенуі тиіс. Мәдениеттіліктің шегі не қалыбы болмайды. Ол адамға отбасындағы тәрбие, білім, өскен ортасы арқылы беріледі. Ұлы Абай отыз сегізінші қара сөзінде: «Қашан баланың ғылым-білімге махаббаты оянғанда ол адам бола бастайды. Адам болмағына үш нәрсе себеп: жақсы ата-ана, жақсы ұстаз, жақсы құрбы-құрдас» дейді. Осыдан-ақ тұлғада алғашқы негіз болмай, мәдениеттің қалыптасып, дамуы мүмкін емесін түсінеміз. Әдептілік, мәдениет ‒ барлық жақсы қасиеттердің жиынтығы, ол бойға біртіндеп сіңеді. Сондықтан әр адам өзін-өзі тәрбиелеуі тиіс. Шынайы мәдениет ең алдымен өз халқыңның қадір-қасиетін жете ұғынудан қалыптасады деп ойлаймын.Лұқпан Хакімнен біреу: «Осынша әдептілікті қайдан үйрендің?» деп сұрағанда ол: «Әдепсіздерден үйрендім. Олар істеген қылықты қайталамауға тырыстым» деп жауап беріпті. Әдептіліктің басты шарты ‒ іші-сыртың, мінез-құлқың, іс-әрекетің бәрі бірдей сыпайы, орнықты, ойлы, мазмұнды және барлық жағынан үйлесімді болу қажет деп ойлаймын. Ал адамдар қатаң тәртіппен ғана мәдениетті болады деу қиын…‒ Қалалық мәдениет бөлімінің тындырымды жұмыстарын көз көріп жүр. Жалпы мәдениет, өнер саласының мамандарына мемлекет тарапынан қаншалықты көңіл бөлінген?‒ Қазір қала мәдениеті өз деңгейінде жоғары нотада елге қызмет етіп, мәдени-рухани азық сыйлап келеді. Оның бәрі мемлекет қолдауын жүйелі түрде үйлестіріп отырған қала басшылығының мәдениет саласына деген оң ықыласынан деп білеміз. Атап айтар болсақ, заманауи үлгіде дыбыс жазу студиясы, &nbsp;дыбыс күшейткіш аппаратурасы, фольклорлық, вокалды аспапты ансамбльдер мен би топтары, көркемөнерпаздар үйірмелеріне инструменттер, сахналық киімдер тігіліп барынша қолдау көрсетіліп келеді. Ал, қаланың шығармашыл жастарын біріктірген Жастар театры көркемдік деңгейі жоғары спектакльдер ұсынып, өз көрерменін тауып үлгерді. Осы ретте, өнерді құрметтеп, мәдениетті өркендету – баршамыздың ортақ мақсатымыз екенін айта кеткен жөн.Елдің рухани дамуы мен кемелденуі мәдениеттің қарқынды дамуымен ұштасып, ұлттық өнердің қанат жайып, ұрпақтан ұрпаққа жалғасуына себепкер болып жүрген мәдениет қызметкерлерінің еңбегі орасан. Тынымсыз еңбектің нәтижесі шығар, жыл басында бірқатар мәдениет қызметкерлері қызметтік пәтер кілтін алып, қоныс той болғанын қуанышпен айтқым келеді. Сондай-ақ А.Тоқмағамбетов атындағы қалалық мәдениет үйі жанынан құрылған белгілі ақын Мамыр Байдәулетов жетекшілік ететін «Қауырсын» жас ақындар үйірмесінің белді мүшесі Піржан Сандыбайдың «Буыршын белес» атты тырнақалды жыр жинағы ақылы қызмет есебінен жарық көрді. Осындай үлкен қолдауларды сезінген біз секілді мәдениет қызметкерлері алдағы уақытта да халыққа сапалы қызмет ұсына береді.‒ Жастар қала мәдениетінің дамуына қандай үлес қоса алады?‒ Бұл бағытта жастардың үлесі зор. Өйткені қай кезде де қоғамның қозғаушы күші ‒ жастар. Кешегі Мағжан ақын «Мен жастарға сенемін!» деп үміт артып, Елбасы Н.Назарбаевтың «Еліміздің болашағы ‒ жастардың қолында» деуінің өзі бізге үлкен жауапкершілік жүктейді. Осындай жауапты міндетті сезінген біз секілді жастар қала мәдениетінің, еліміздің өсіп-өркендеуі жолында аянып қалмасымыз анық.

Қызылордалық жастар мәдениет саласына сан түрлі жаңалық әкелуде

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Соңғы кездері аймақта мал шаруашылығында серпін байқалады. Десек те төрт түлікке қатысты мәселе де жоқ емес. Аудан, ауылдарда жұқпалы аурулардың саны көбейіп, малдың өліміне әкеп соғуда. Мәселеге байланысты мал дәрігері Жомарт Қуанышұлымен тілдесіп, сан сауалға жауап алдық.– Жомарт Қуанышұлы, өңірде жұқпалы аурулардың қатары көбейіп, мал шаруашылығының өркендеуіне кері әсері тиюде. Жалпы аса қауіпті ауруларымен күресте қандай жұмыстар жүріп жатыр?– Мемлекеттік бағдарламаларының орындалуы, ветеринарлық қызмет көрсету сапасын жақсартуы мал ауруларының азаюына тікелей байланысты. Эпизоотиялық тұрақтылықты сақтау жергілікті атқарушы органдардың ветеринариялық қызметіне тиесілі. Аудандардағы барлық ауылдық округтерде ветеринариялық пункттер бар және олар ветеринар мамандармен толық қамтамасыз етілген. Басты міндетіміз – эпизоотиялық тұрақтылықты сақтау және аса қауіпті экзоотикалық ауруларды болдырмау. Экзоотикалық аурулар деп шет мемлекеттерден келетін ауруларды айтады. Бұл орайда, әсіресе тағамдық тұтынатын өнімдердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету аса маңызды. Мысалы, Жаңақорған ауданында эпизоотиялық тұрақтылықты сақтау үшін аса қауіпті 14 түрлі жұқпалы ауруларға қарсы бөлінген ветеринариялық препараттар толық жеткізіліп, егу жұмыстары жүргізілуде. Сонымен қатар мүйізді ірі қара малының тейлериозы мен пираплазмозы, уақ малдың бауыр құрты, түйенің трипаносомозы, жылқының гастрофилезі мен сақауы секілді энзоотиялық ауруларға қарсы дәрі-дәрмектер сатып алуға облыстық бюджеттен қаржы тұрақты түрде бөлініп келеді.– Жұқпалы дерттің салдарынан мал шығыны да жоқ емес шығар…– Өткен жылы энзоотиялық аурулар, травматикалық жағдай¬лардан, улану, ас қорыту жүйесі, зат алмасу жүйесі аурулары, сонымен қатар, жол-көлік оқиғалары, ауа-райының қолайсыздығынан туындаған табиғи апатқа байланысты 13 мүйізді ірі қара, 88 бас уақ мал, 4 бас жылқы, 1 бас түйе өлім-жітімге ұшырады. Ал негізінде ауыл шаруашылығы жануарлары арасында аса қауіпті жұқпалы аурулар тіркелген жоқ.– Қорадағы малға жұқпалы ауру таралмауы үшін шаруалар не істеуі керек?– Ауруларды болдырмау тек ветеринар мамандарының ғана ісі емес. Жануар иесі ҚР «Ветеринария туралы» Заңының 25 бабында көрсетілген талаптарға сәйкес, уақытылы вакцинация салдырып, диагностика жасатуға, ауыл шаруашылығы жануарларын бірдейлендіруге міндетті. Сонымен қатар, қора-жайларды таза ұстап, жем-шөп сақтауда қоршаған ортаның ластануына жол бермей, зоогигиеналық талаптарды сақтауы тиіс. Сонымен бірге жануарларды сатып алғанда, сойғанда немесе сатуға өткізгенде, сойғаннан кейін ветеринария¬лық-санитариялық сараптама жасамай сатуға, обьектілерге ветеринариялық тексеру жүргізуге кедергі келтірмеуге міндетті. Оған қоса төл алғанда, жануарлар ауырған жағдайда ветеринария саласындағы мамандарға хабарлауға тиіс.– Мал шаруашылығында бірдейлендіру шаралары қолға алынуда. Бұл жұмыстар қалай жүруде?– Бірдейлендіру – ветеринарияның негізгі әліппесі. Мал иелері қорасындағы төрт түлік малына уақытылы вакцина ектіруге, диагностикалық тексерту жүргізу және бірдейлендіруге аса мән беруі қажет. Заңда көрсетілген талаптарға сай жылқы малына таңба, ал басқа малдарға сырға салынуы тиіс. Таңбалау мен сырға салу біздің міндетімізде. Ал чип салдыру мал иесінің келісімімен, өз қаржысына салынады. Таңба басу салдарынан малда механика¬лық жарақат, күю, іріңдеу, шошыну сынды т.б жағдай орын алады. Бүгінгі таңда жылқының төлдеріне чип орнатуда. Егер терінің астына чип салып енгізсе, әлгіндей жағдай орын алмайды. Таңба, чип, сырға салынған жануарлар ауыл шаруашылығы жануарларын бірдейлендіру дерекқор (ИСЖ) базасына тіркеледі.– Бүгінде қаңғыбас ит пен мысық зардабына байланысты қоғамда шағым күрт көбейді…– Дұрыс айтасыз, бұл үлкен мәселеге айналып отыр. Әлеуметтік желілерде де көп көтеріледі. Заң талаптарына сәйкес, қаңғыбас (ит, мысықтар) жануарларды аулау жүзеге асырылмайтыны көрсетілген. Аталған заңға сәйкес, бүгінгі таңда қаңғыбас ит-мысықтарды аулап жоюға заң жүзінде рұқсат жоқ. Сонымен қатар жануарларға қатыгездік көрсету ӘҚБтК-ның 407-1-бабы және ҚР ҚК-ның 316 бабы бойынша жауаптылыққа әкеп соқтыратыны көзделген. Үйдегі ит пен мысықты қоғамдық орындарда серуендету ережеге сәйкес болуы керек. Мысалы, көбісі ауласында итін босатып жібере салады, ал ол біреуді тістеуі, қауіп алып, зақым келтіруі мүмкін. Тоқетерін айтқанда, иесі итке ие болуы керек.– Ветеринарларды қандай мәселе мазалайды?– Мал иелері бірдейлендіруге қатты мән беруі керек. Осы мақсатта ветеринар мамандар үй мен қораны жағалап жүреді. Әркімнің жауапкершілігі әртүрлі. Келіскен уақытта үй иелері болмай қалады. Кірген жағдайда қорадағы мал түгел болмай шығады. Сұраса, өрісте жүр дейді. Бір күнде бітіретін шаруаға екі-үш күнін жоғалтып жатады. Алыс ауылдарда құмның арасында жатқан малдарын жасыратындар да бар. Төрт түлік малдар сырғаланбаса немесе таңбаланбаса, есепте жоқ болып табылады. Мал иесі бірдейлендіруден өткеннен кейін барып ауыл шаруашылығы саласындағы көмек алуға толық мүмкіндігі болатынын ескерген жөн. Мал иелері жануарларын уақытында, толық жинақтамау салдарынан, аса қауіпті жұқпалы және энзоотиялық ауруларға қарсы алдынала егу, диагностикалық тексеруге қан алу жұмыстарын жүргізу барысында қиыншылықтар орын алуда.– Әңгімеңізге рақмет!

Аймақтығы мал шаруашылығының ахуалы қандай?

Қармақшы: Білім саласында бетбұрыс бар

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Бүгінгі әңгімеміз эстрада әлемінің жұлдыздарына ән жазып, олардың халық арасында кең танылуына, қазіргі сөзбен айтсақ «хит» болуына біршама ықпал еткен сазгер жайында болмақ. Оның әндерін үлкен де, кіші де жатқа айтып жүр. Жұртшылық ерекше сүйіп тыңдап жүрген көптеген туындылардың әуенін талантты жас сазгер Өмірзақ Махамбет жазғанын бірі білсе, бірі білмейді. Сол себепті соңғы уақытта елге сазгерлік қырынан көрініп жүрген жас талантты халыққа таныстырып, өнерін насихаттауды жөн көрдік.– Өмірзақ, сөз басын туып-өскен ортаңнан бастасақ…– Мен 1998 жылы «көшесі көшпес баққа апаратын» шырайлы Шымкентте дүниеге келдім. Өзіңізде білетін шығарсыз, біздің өлкеде ән-жыр десе ішер асын жерге қоятын жандар көп. Шетінен дарынды. Қазіргі өнер әлемінде жүрген аға-апаларымыз бұл сөзіме дәлел бола алады. Білмеймін, соның әсері ме, әйтеуір бала кезімнен сырлы сазға құмар болып өстім. Республикалық, облыстық, байқауларға қатысып, оқ бойы озық шығатынмын. Талай рет жүлделі болдым. Ата-анам да өнерден құралақан емес. Әрқайсысының бала жұбатары бар. Әке-шешемнің берген тәлім-тәрбиесі, өскен ортамның өнерден алыс болмауы менің сазгерлікке келуіме үлкен ықпалын тигізді.– Бүгінде Алматыдасың. Немен айналысып жүрсің?– Өміріме өнерді серік еткесін жұмысым да осы музыкадан алыс емес. Мектеп бітіре сала атбасын Алматыға бұрдым. Қазір Т.Жүргенов атындағы Қазақ Ұлттық өнер академиясында оқып жүрмін.. Ән жазумен айналысамын. Әншілерге шығармаларымды ұсынып, жомарттығына қарай бұйырған қаламақымды аламын.– Сен әнін жазған біраз өлеңдер «хитке» айналды. Қай туынды сені танытып, қай туынды бағыңды ашты деп ойлайсың?– Шынына келсем, ел арасында кеңінен таныламын деп ойламаппын. Мен көбіне өзімнің үзеңгілес бауырым Рамазан Амантаймен шығармашылық байланыстамын. Ең алғаш әнім де сол жігіттің сөзіне жазылды. Соңғы 2 жылда екеуміз бірге 15-ке тарта ән жазыппыз. Оның ақындығына тәнтімін. Сөздері әсерлі, жүрекке жылы тиеді. Әрі ол да, мен де лирикалық өлеңдерге құштармыз. Осылайша ән мен сөз үйлесім тауып кеткесін біршама ән жарыққа шықты деп ойлаймын. Қазіргі таңда Төреғали Төреәлінің орындауында «1:0», «Қайда?», «Жан жарым-ау», «Түнгі вальс», «Махаббат», «Ауа-райы», Ернар Айдардың «Жанымның дәрігері», «Махаббатымсың», Қуандық Рахымның «Моншақ», «Проблема жоқ», «Неке жүзік», Әділет Жауғашардың «Жариялаймын жекпе-жек», «Саяхатшы қыз», Жолдасбек Абдихановтың «Біз екеуміз бір адамбыз», Дана Кентайдың «Керексіз бөтен адам», «Қоштасудың кафесі», Melomen тобының орындауында «Даусыңды сағындым» секілді т.б. өнер жұлдыздарының ән қоржынында екеуміз жазған әндер бар. Әр туындының өзіндік шығу тарихы болған соң, мына ән менің атымды шығарды немесе мынау сәл әлсіздеу шықты деп бөліп-жарып қарай алмаймын.– Өзің айтқандай, өнерге келгелі бұдан да өзге біршама танымал әннің әуенін жаздың. Танымал болар әуенді талай танисың?– Әннің ырғағы, өлеңнің негізгі ойы ол әннің өміршеңдігін не ұзаққа бармайтынын бірден аңғартады. Бүгінде бұл әндер хитпарадтардың алдыңғы шебінен көрініп, танымал болып жүр. Бірақ бұл жерде айта кететін тағы бір жайт, әннің «хит» атануына бірнеше фактор әсер етеді. Оның ішінде сөзін жазған ақынның нақышына келтіруі, орындайтын әншінің де еңбегі ерекше әсер ететінін айту керек. Қазіргі таңда әндерімнің басым бөлігін жас әншілер үлкен сахналарда айтып жүр.– Халқымыз “Жігітке жеті өнер де аз” дейді. Жалпы сазгерліктен өзге біз білмейтін тағы қандай қырларың бар?– Түйе мінген қазақтың бәрі төрт шумақ өлең шығара алады. Айналамда өзі аздап сөз жазатын, сазын да келтіретін ақын достарым көп. Кейде солар сияқты менің де бір шабыт келгенде өлең жазатыным бар. Көңіл қошым келгенде қойын дәптеріме түртіп қоямын. Алайда оны жариялаған емеспін. Сонымен қатар гитара, пианино, баян секілді бірнеше аспаптарда ойнаймын. Бірақ ән шығарғанда көбіне гитарамен сүйемелдегенді ұнатамын.– Сенің әндеріңде лирикалық бояу басым. Алдағы уақытта патриоттық әндер жазу ойыңда бар ма?– Әрине. Осыдан бір ай бұрын ғана өнердегі екі ағам келіп, ат төбеліндей қазақтың бір екенін, тұтастығын көпке паш ететін бір ән жазсақ деп ұсыныс айтты. Атын атап, түсін түстемей-ақ қояйын, сөзін жазған айтыскер ақын. Ақылдаса келе, осы күзде Отансүйгіштік, ұлт болмысы бағытында бір туынды көрерменге жол тартпақ. Жарыққа шыққан кезде бағасын берерсіздер. Егер халық жылы қабылдап жатса, келешекте бұл бағытта да тер төгуге қарсы емеспін.– Қазақстанда сазгерлердің көпшілігі әуелі әндерін «хитке» айналдырып алады да, араға біраз уақыт салып өздері де үлкен сахнаға шығып жатады. Өзіңнің эстрадада ән айтам деген ойың бар ма?– Шынымды айтсам, ол жағын мүлде ойланбаппын. Әрине, әу демейтін қазақ жоқ ғой. Бірақ мен тек сазгерлік жолымды жалғастырып, өзімді одан әрі дамытқым келеді. Қазір музыка әлемінде бағыттар көп. Әр жанрда ән жазып, Шәмші Қалдаяқов, Ескендір Хасанғалиев ағаларымыз сияқты танымал композиторлардың ізін басу – менің негізгі мақсатым. Алла қаласа, ниетімнің нәтижесін көрерсіздер деген ойдамын.– Қазір қазақ сахнасының төрінде «қойыртпақ» әндер шектен тыс көбейіп кетті. Осыдан кейін әннің де құндылығы жоғалып, тыңдарманның да талғамы түсіп кеткендей. Біздің өнерге дендеп кірген осы батыстық сарын жайында не айтасың?– Бүгінде қазақ эстрадасында орындалып жүрген көп ән батыстан келген дүниелермен араласып, біраз өзгеріске түсті. Жаңа бағыттар пайда болды. Ертеректегі Біржан сал, Ақан сері, Естай, бертін келе Шәмші сияқты ұлы тұлғалардан қалған киелі ән өнерінің бағыты бұрмаланып бара жатқаны жасырын емес. Қазіргі кезеңде төрт аяғы тең түскен қара өлең, қазақылықтың иісі шығып тұратын, бояуы қанық әндер тасада қалып жатыр. Оның себебі жеңіл әуендерге сұраныстың артуы десек болады. Әншілер де тойға арналған, билеуге ыңғайлы немесе тез танылатын, көп ойлануды қажет етпейтін әндерге жиі тапсырыс береді. Осыдан келіп ақын да, сазгер де көбіне сол сұранысқа қарай жұмыс істейді. Мұның барлығы уақыт өте келе түзеледі деп ойлаймын.– Соңғы сауал. Шыны керек, қазір ән айтатын әншілер танылып, олардың жұлдызын жаққан сазгерлер көп жағдайда тасада қалып жүр. Осы жағдайды түзеп, сазгерді де елге таныту үшін не істеу керек деп ойлайсыз?– Қазіргі әнші өзі – сазгер, өзі – ақын әрі орындаушы. Бұл – бүгінгі қазақ сахнасындағы өнер иелерінің көбінің болмысы деуге болады. Бұл жағдайды түзеу үшін ақын мен сазгерге ерекше мән беру керек. Оған қоса әншілер шығармашылық кеш барысында, жиындарда ән мен сөздің авторын насихаттай білуі қажет. Себебі әркім өз қазанында қайнағанда ғана өнер жанданады.– Сұхбаттасқаныңа рақмет! &nbsp;

Өмірзақ Махамбет: Басты мақсатым – танымал композиторлардың жолын жалғау

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Жұмыртқа десе, елдің есіне нарықтағы қымбат баға түседі. Құс тұмауының салдары, жылда қайталанатын баға өсімі деп көңілді бірлесек те, құр сөздің көпке жұбату болмайтыны анық. Бірақ бұл мәселенің де шешімі табылар күн алыс емес. Назарбаев зияткерлік мектебінің оқушысы Жангерей Зинелов бағасы қолжетімді инкубатор жобасын ұсынған болатын. &nbsp;‒ Жангерей, Пекинде өтетін IESO ‒ 2021 халықаралық олимпиадасына жолдама алған едіңіз. Мектепте озат оқумен қатар, жан-жақты жобалармен де айналысады екенсіз. Осы орайда әңгімемізді инкубатор құрастыру идеясынан бастасақ…‒ &nbsp;Мен отбасыммен бірге бірнеше жыл бойы тауық асыраумен айналысып, үй құстарының өмір сүру жағдайын зерттедім. Тауықтардың құрыққа жатып, балапандарды басып шығару үрдісі менің қызығушылығымды тудырды. Уақыт өте келе жұмыртқаның барлығынан балапан шыға бермейтінін, кейбір балапандардың толықтай жетіле алмайтынын аңғардым. Осы мәселені жетекшім, биология пәнінің мұғалімі Салтанат Сұлтанғазықызымен талдап, өңірдегі құс шаруашылығы туралы статистикалық мәліметтерді іздестіре бастадым. Нәтижесінде Қызылорда облысында жұмыртқа өндірісінің деңгейі төмен екенін білдік. Нақтырақ айтсам, 2020 жылдың 10 айында жұмыртқа өндірісі ұлттық нормадан 18,2 есе, ал дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының бекіткен физиологиялық нормасынан 31,1 есе төмен. Жұмыртқа өндірісін арттыру және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін біз мектеп жағдайында инкубатор жасау туралы идеяны ойластырып, жүзеге асырдық. Жетекшіммен бірге инкубатордың құрылысын жоспарлап, әртүрлі әдебиеттерден материалдардың қасиеттері және бағалары туралы ақпарат жинақтадық. Ғаламтор желісі арқылы қажетті материалдарға тапсырыс беріп, бір ай көлемінде инкубаторды құрастырып шықтық.‒ Құрылғының жұмыс істеу механизмі қандай? Тәжірибеден кейінгі нәтиже өзіңіз күткендей болды ма?‒ Инкубатордың құрылысына тоқталсам, корпусы пеноплэкс материалынан жасалған. Сонымен қатар 40 ватт, 220 вольтты құрайтын 2 шам, компьютерлік кулер (вентилятор), автоматты жұмыртқа айналдыратын лоток, сандық таймер, термореттегіш және су құюға арналған ыдыс (лоток) орналасқан. Жұмыртқаның жұмыс істеу механизмі балапандардың шығуы үшін оптимальды жағдайлар қалыптастыруға негізделген. Автоматты жұмыртқа айналдыратын лоток жұмыртқалардың дұрыс орналасуы үшін және ішіндегі ағзалық заттардың бір бетке жабысып қалмауы мақсатында екі сағат сайын айналып тұрады. Автоматты лотоктың астында су құюға арналған ыдыс қойылған, ол балапандарға суды буландыру арқылы жеткізу үшін қажет. Инкубатордың ішкі жоғары бөлігінде компьютерлік кулер әрбір 10 минут сайын 20 секундқа іске қосылып, артық көмірқышқыл газын сыртқа шығарады. Сандық таймер барлық жүйемен байланысып, желдеткіш пен автоматты лотоктың белгілі уақыт бойынша жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. Ал термореттегіш балапандардың дамуы үшін шамнан бөлінетін жылуды оптимальді 38,8 С температурада сақтайды. Біз тәжірибені 2 жыл бойы жалғастырдық. Алдымен жақсы жетілген эмбрионы бар жұмыртқаларды овоскоп құралы арқылы анықтап, іріктеу жасадық. Сонымен қатар ғылыми тәжірибе жүргізу мақсатында кальций дұрыс таралмаған жұмыртқаларды да алдық. Тауық балапандары 21 күнде шыға бастады. Инкубаторға салынған 19 жұмыртқадан 12 балапан жұмыртқаны жарып шықты.‒ Балапанды жұмыртқадан жасанды жолмен шығаруға арналған аппарат бұрыннан қолданыста бар. Ал сіз ұсынған жобаның басты артықшылығы неде? &nbsp;Кемшін тұстары жайында не айтар едіңіз?‒ Жоба экономикалық тұрғыдан тиімді, себебі қажетті материалдар қолжетімді және бағасы арзан. Жоғарыда айтып өткен пеноплэкс материалының артықшылығы, ол тоқ көзіне қосылмаған жағдайда да 2 сағатқа дейін жылуды инкубатор ішінде сақтап қалады. Бұл құрылыстағы ең жақсы жылуоқшаулағыш материал болып есептеледі. Сонымен қатар оның салмағы айтарлықтай жеңіл, мектеп немесе үй жағдайында оңай тасып жүруге болады. Осы арқылы экономикалық шығынның алдын алып, өнімділікті арттыра аламыз. Ал өндірістегі инкубатор бағасы шамамен 60 000 теңгеге бағаланады, себебі корпусы металдан жасалған. Сәйкесінше ол ауыр әрі алып жүруге қолайсыз.Ал біздегі инкубатордың бір кемшілігі, автоматты жұмыртқа айналдыратын лотокқа 42 жұмыртқа ғана сыяды.‒ Мектеп президенті де болдыңыз. Осы орайда мектептегі жаңа міндетіңізді қалай орындадым деп ойлайсыз?&nbsp;‒ Біздің мектепте жыл сайын дәстүрлі түрде мектеп президенті сайланады және оған әр сыныптан үміткер өз сайлауалды бағдарламасын ұсынады. Сайлауда мұғалімдер мен оқушылар дауыс беру құқығына ие. Қазан айында мен де өз бағдарламамды оқушыларға таныстырдым, нәтижесінде ең жоғары дауыс жинап, мектеп президенті атандым.Президент ретінде мен сайлауалды бағдарламада көрсетілген жобаларды жүзеге асыруға талпыну үстіндемін. &nbsp;Әр ай сайын іс-шаралар тізімін жасап, өзін-өзі басқару кеңесіне орындалу жоспарын тапсырамын. Жобалардың ережелерін құрастырып, мұғалімдермен бірге сайыс пен білім байқауын өткіземін. Өзге НЗМ мектеп президенттерімен келіссөздер жүргізіп, ортақ идеяларды жүзеге асырамын. Оқушылардың оқу жөніндегі мәселелерін шешуге көмектесемін. Бір сөзбен айтқанда, мектеп әкімшілігі мен оқушылар арасындағы байланысты жақсарту үшін оқушылар бірлестігі атынан жұмыс атқарамын.Жалпы өзім мектептен тыс іс-шаралармен де айналысып, академиялық және ғылыми табыстарға қол жеткізуді қалаймын. Осы бағытта жиі ізденіп, білім алуға тырысып жүрмін. Нәтижесінде Назарбаев Зияткерлік мектептер желісінде дәстүрлі түрде өтетін пәндік олимпиадада Қазақстан тарихы пәнінен &nbsp;ІІ орын иелендім, сонымен қатар «Дарын» республикалық ғылыми-практикалық орталығының ұйымдастыруымен өткен олимпиадада химия, биология, Қазақстан және дүниежүзі тарихы пәндерінен жүлделі орынды иелендім. «DOSTYK KZ» жастар саясатын дамытуға бағытталған әлеуметтік жобалар байқауында әріптесім Әбілқайыр Ерғалиев екеуміз бірігіп жасаған «Диабет мектебі» жобасын қорғап, бас жүлдені жеңіп алдық. Сондай-ақ Гете институты мен неміс театры ұйымдастырған VI жасөспірімдер театралды фестивалінде мектеп командасымен қатысып, «Үздік видео-концепт» номинациясына қол жеткіздік.‒ Сұхбатыңызға рақмет!

Қызылордалық оқушы тың жобасымен таңқалдырды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> «Сeliak-Kyzylorda» – облыс бойынша целиакия диагнозымен есепте тұрған балалардың бір-бірімен жақын араласып, қоғамда белсенді өмір сүруіне және өз құқықтарын біліп, ем алуға бағыттау мақсатында құрылған бірлестік. Бірлестік төрайымы Назерке Рахметовамен тілдесіп, өңірдегі ахуалды талқыладық.– Назерке Қадрияқызы, целиакия диагнозы қоғамда жиі айтыла бермейтін дерт. Сондықтан сұхбатымызды бірлестіктің мақсаты және аурудың басты белгілерінен бастасақ…– «Celiak-kyzylorda» бірлестігі биыл наурыз айында Әділет департаментінде бекітіліп, жұмысын бастады. Біз бірлестікті &nbsp;целиакия диагнозымен тізімде тұрған балаларымызды қоғамға таныстыру, белсенді араластыру мақсатында құрдық. Себебі бұл аурудың ауыртпалығы көп, бірақ олардың қоғамнан шеттеп қалғаны дұрыс емес деп ойлаймын.Целиакия – асқазан-ішек жолдарының созылмалы ауруы. Ащы ішектің глиадина-клейковинаны (бидай сынды дәнді дақылдар тұқымы құрамында болатын аса бағалы белокты зат) дұрыс сіңіре алмауына байланысты болады.Сәбидің алты айлық кезінен екі жасқа дейінгі аралықта байқалады. Ауру сәбиге құрамында глиадина – ақуызы мол тамақ (нан тағамдары, майда жарма ботқасы, әртүрлі кондитерлік тағамдар) бергенде іші өтумен сипатталады. Кейде аурудың белгісі сәбиді жасанды жолмен қоректендіргенде де байқалады. Сәбидің ішкен тамағы ішінде тұрмай, ащы ішектің қоректік заттарды сіңіруі төмендейді. Организмінде зат алмасу процесі бұзылып, арықтай бастайды. Баланың ешнәрсеге зауқы болмай, жылай береді, соның салдарынан ұйқы бұзылады және ұйқы безі зардап шегеді. Іші қампиып, кебеді. Ауру асқынғанда сәбидің организмі ақуыз плазмасымен бірге май қышқылдарын да жоғалтады, соның салдарынан Д витаминінің сіңіруі төмендеп, балада рахит, остеопороз аурулары пайда болады, тіске кариес түсіп, тіпті сүйегі жұмсарады, сынғыш келеді.– Дерттің пайда болу себебі неде? Медицина бұл ауруға толық ем ұсына ала ма?– Баланы дер кезінде емдемесе түрлі қауіпті ауруларға шалдығуы мүмкін. Бұл аурудың негізгі емі – үнемі диета ұстау, ас мәзірінен гладилин ақуызы бар тамақты шығару, ферментті препараттар беру. Ал диетаның сақталуы шетелдерде өндірілетін арнайы глютенсіз өнімдерге тікелей байланысты әрі осы өнімдерге балалар мұқтаж. Дәрігерлер мен ғалымдар целиакияның даму себебін анық білмейді. Тек тұқым қуалаушы дерт ретінде қарастырады.Целиакиямен ауыратын ересектер мен балаларға психологиялық көмек қажет. Әсіресе балалардың өтпелі кезеңдерінде қоршаған ортаның, ата-анасының, мұғалімдер мен сынып жетекшілерінің сонымен қатар емдеуші дәрігерінің көмегі аса қажет.– Өткен аптада бірлестіктің ұйымдастыруымен «Целиакиямен жаңа өмірге қадам» атты ауқымды шара өтті. Байқағанымыздай, бұл дертпен ауыратын балалар үшін әлі де болса мемлекет тарапынан қолдау қарастырылмаған. Сондықтан ата-аналардың көтерген негізгі мәселелерін тарқатып айтып беріңізші…– Иә, осы диагноз қойылған балаларды қоғамға таныстырып, білім, медицина, әлеуметтік сала мамандарынан көмек алу мақсатында іс-шара өткіздік. Жиын барысында ата-аналар, балалар, қалалық мәслихат депутаттары, дәрігерлер мен әлеуметтік сала мамандары кеңінен ой бөлісті. Бүгінде республика бойынша 438 адам осы дертпен есепке тіркелген. Оның 321-і балалар. Ал облыс көлемінде 40-қа жуық балаға осы диагноз қойылған.Ата-аналар алдындағы бірінші мәселе, Қызылорда облысында глютенсіз тағамдар қолжетімсіз. Олар бәрін Алматы, Астана сынды үлкен қалалардан тапсырыспен алдырып отыр. Айына тек қана ұн, макарон, печенье сынды тәттілерге кететін азық-түлік бағасы 100 мың теңгені құрайды. Өйткені бір келі ұнның бағасы 3700 теңге, ол тек екі нан пісіруге жетеді. Бұл баланың емі, қосымша дәрумендері, массаж, керекті мамандарға барып қаралуына қаржы артылмайды дегенді білдіреді. Осы диагноз қойылған балалар саны аз болған соң глютенсіз ұн өзімізде өндірілмейді. Сондықтан қарақұмық, жүгерінің ұны Италия, Германия сынды шетелдерден жеткізіледі. Басқа мемлекеттерде глютенсіз тағамдарды кез келген жерден (кафе, асхана) алуға болады. Ал бізде мұндай мүмкіндік жоқ, сол үшін көбіне баламызды қонаққа апармауға тырысамыз. Тіпті біздегі емханаларда глютенсіз тамақ берілмейді, сол үшін үш мезгіл тамақты үйден апарамыз. Спорттық секцияларға қатысуда да шектеулер көп.Екінші мәселе, балалар жүгіріп ойнап жүрсе де, аяқ астынан ауырып қалады. Сондықтан білім беру орнындағы мұғалімдер мен психологтар балаға түсіністікпен қарағанын қалаймыз. Бұл диагноздағы балалар алты ай сайын ем алу қажет, бірақ ата-аналар портал кезегін ұзақ күтеді. Тағамдармен қоса дәрінің жеткіліксіздігі де бізді алаңдатады. Кейбір дәрінің құрамында глютен бар, сондықтан аса сақтық қажет. Тіпті бұл жағдайда балаға медициналық &nbsp;спиртті де қолдануға болмайды. &nbsp;Сол үшін жиында ата-аналар референдум аясында заңға өзгеріс еніп, көмек көрсетілсе деген ұсынысын баса айтты.Сондай-ақ бала 18 жасқа толғаннан кейін мүгедектік санатынан шығарылады. Ал бұл ата-ана үшін қиын жағдай. Себебі әлеуметтік көмек азғантай көлемде де болса оларға жәрдем. Осы жағдайды ескере отырып, облыстық және қалалық емханалар, мектептер мен балабақша иелерінен глютенсіз столды қолға алуын сұраймыз. Республикалық көлемде біздерге қаражат қарастырылмаған. Бірақ Нұр-Сұлтан, Алматы, Орал, Түркістан өңірлерінде балалар глютенсіз тағаммен қамтамасыз етілген. Сол үшін целиакия диагнозымен күресіп жүрген балалар бар екенін ескеріп, шешімі табылмай келе жатқан мәселені облыс және қалалық маслихатта көтеріп, бюджеттен қаржы бөлінгенін қалаймыз. Тым болмаса балалар үшін глютенсіз тағамдар қолжетімді болса және ем алу үшін арнайы сауықтыру орталықтарына жолдама берілсе екен деген тілегіміз бар.– Сұхбатыңызға рақмет!

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Сұхбат