<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> &nbsp;Қоршаған орта мен тіршілік иелерін қорғау – алты жасар баладан алпыстағы қартқа дейін әрбір адамға парыз. Осы орайда Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университетінің аға оқытушысы, географ-эколог ғалым Оразхан Айдаровпен 1 сәуір – халықаралық құстарды қорғау күніне орай әңгіме өрбіткен едік.– Адамзат баласы табиғатпен тікелей байланыста. Табиғат-ана дейтініміз де содан. Алайда ашкөздігі мен санасын билеген тұрмыстың салдарынан тіршілік иелеріне түрлі зиян келтіретін де – адам. Өңірдегі құстардың хәлі қалай?– Құстардың адамдар өміріндегі, табиғаттағы ерекшелігі мен қасиеттерін білген адамзат 1868 жылы Австрияның Венасында алғаш рет құстарды қорғау туралы ресми шешім қабылдаған. Халықаралық «Қызыл Кітапқа» құстардың 209 түрі мен 83 түр тармағы енсе, елімізде 56 түрі енгізілген. Сырдың сол жағалауындағы үлкен көлемді тың жерлердің ауыл шаруашылығына игерілуі, Жаңақорған, Қызылорда, Қазалы массивтерінің пайда болуы көптеген түз жануарларының өміріндегі биологиялық ырғақты бұзды. Суды ауыл шаруашылығында ысырапсыз пайдалану су тапшылығы мәселесіне әкеп тіреді. Көптеген тоғайлықтар кесіліп-өртеніп, ондағы құстар, жан-жануарлар мекенін солтүстікке, Қызылқұмға қарай жылжытуға мәжбүр болды. Әсіресе, су құстары көл айдындарының тарылуына байланысты Ақтөбе облысы, Торғай өңіріне қарай қоныстана бастады. Көпжылдық шаруашылық әрекеттің салдарынан өңірдің жануарлар әлемі жұтаңдап кетті, олардың көбісі қорғауды, көбейтуді қажет етеді. Тіпті, біразыҚазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілді. Соның ішінде құстардан – алакөз сүңгуір, жыланжегіш қыран, дала қыраны, қарақұс, бүркіт, аққұйрықты субүркіт, жорға дуадақ, қарабауыр бұлдырық, ақбауыр бұлдырық, қылқұйрық бұлдырық, қоңыр кептер, үкі, қызғылт бірқазан, бұйра бірқазан, сары құтан, кіші аққұтан, қалбағай, қарабай, қара ләйлек, сұңқылдақ аққу, дуадақ, ителгі, ақтырна, ақбастырна аталған тізімге енген. 1997-2005, 2007-2014 жылдар аралығында жүргізілген бақылау бойынша Сырдарияның жағалауындағы және төменгі ағысындағы су айдындарында бұл өңірде сирек кездесетін құстар тіркелді. Олардың қатарында бірқазан, су құзғыны, құтан (ақ, сары), безгелдек, дуадақ бар. Ал қызғылт бірқазан, кіші аққұтан, сары құтан, мәрмәр шүрегей 80 жылдары ғана Қамыстыбас, Бөген, Телікөл көлдерінде кездескен болса, қазір бұлар туралы ешқандай мәлімет жоқ. Тарихи күнделікке көз жүгіртсек, Жалбағай соңғы рет 1986 жылы Телікөл-Шиелі каналдарының бойынан тіркелген. 1982 жылы Сарысу өзенінің төменгі ағысында «Злиха» метостанциясы маңында ләйлек құсы кездестірілген. Ол – біздің өңірге таңсық құс.Облыс аумағында аң-құстардың санағын жүргізіп отыратын 11 аңшылық шаруашылық пен 3 қорғалымды аумақ жұмыс істейді. Субүркіт те соңғы 20 жыл ішінде сиреп кетті. Ал дуадақ болса шөл және шөлейт жердің өте сирек кездесетін құсына жатады. Облыс аумағында жорға дуадақ Қаратау мен Сырдария аралығындағы жазықта, Қызылқұмда аздап кездеседі. 1989 жылы Қызылқұмда жорға дуадақтың көп екендігі анықталса, қазір өте сирек кездеседі. Соңғы жылдары Аралдың құрғап кетуіне байланысты жануарлар мен құстар мекенін солтүстікке, Торғай даласына қарай өзгертуде. Өңірде құстардың түрлері 319-дан 168 түрге дейін азайды. Ұялайтын жерлердің азаюына байланысты, Сырдарияның атырау тұсында 38 түрі ғана қалған деген мәлімет те бар. Олардың өзі қорғауды қажет етеді.Көктем – құстардың ұя салып, жұмыртқалайтын кезі. Осы кезде оларды атуға тиым салынады. Бірақ құсты қорғау онымен ғана шектеліп қалмау керек… Олардың тыныштығын бұзбауды да ойластыру қажет. Өйткені күн жылысымен тоғай іші мен дария жағасындағы алқаптарда бау-бақшалыққа жер ашу жұмыстары жүргізіліп кетеді. Адамдардың іс әрекетінің салдарынан тоғайлықтардың ағаштары кесіледі, өрт болады. Міне, осыны қатты бақылауға алу қажет.– Ата-бабаларымыз ауа-райын құстар арқылы ажырата білген. Сыры неде? Табиғат апаттарын алдын ала ескертетін де құстар екен…– Мұның сыры, тіршілік иесін қорғау идеяларының туындауы қазақ халқының әлімсақтан, өте ертеден табиғатпен етене байланысып келуінде. Асан Қайғы бабамыз Сыр бойына келгенде «Е, Сыр жағаң жар екен, әр бұтаның түбінде бір асым етің бар екен» деген екен. Яғни, Сыр бойы тоғайының, өзен-көлінің аң-құсқа бай екендігін осы суреттеуден-ақ көруге болады. Сондықтан баршамыздың парызымыз – табиғат байлығын сақтап, оның қорын молайтып, болашақ ұрпаққа аман есен жеткізу.Қыста торғайлар ұясына мамық тасыса, күн кенеттен қатты суып кетеді. Қыстыгүні әтеш бір аяғын көтеріп тұрса, аяз басталады. Үйрек бір аяғымен тұрып, басын қанатының астына тықса, аяз болады. Аязды күні қанатын желпінсе, аяз басылады, құстардың ерте келгені, көктемнің жылы болғаны, құстар ұясын күн беткейге салса – жаз салқын болады, құстар күзде төмен ұшса, қыс суық, жоғары ұщса, қыс жылы болады. Құр, шіл қардың астына тығылса, ұзамай боран басталады деген болжам бар. Қырғауыл мазасызданып, қатты айқайласа, жер сілкінетін көрінеді. Қыста қаздар қаңқылдаса, күн жылиды, аяғын бауырына тығып жатса, күн суытады немесе боран ұйытқиды.Кешегі Түркиядағы жер сілкінуден кейін еліміздің кей аймақтарында да күтпеген жерден белгілері байқалды. Осы жер сілкіну нышандарын аң-құстардың мына мінездерінен аңғаруға болады. Жер сілкінетін кезде құстар қым-қиғаш ұшып-қонып, улап-шулап дәйексізденеді, құмырсқалар илеуінен безеді, қыңсылап, кейде мезгілсіз ұлып мазасызданады, мысықтар жер тырналап, мияулап үйден қашып шығуға тырысады, жыландар топтанып өзге жаққа көшеді, кесірткелер өз мекенінен жедел қоныс аударады, атжалмандар мен тышқандар інін тастап, топ-топ жиналып әбігерге түседі, ерсілі-қарсылы жүгіріп, кейде өзара таласады, жылқы оқыранып, сиыр мөңіреп, қой маңырап, шошқа мен үй қояндары безек қағып, тыным таппайды. Демек табиғат анамен түсінісетін құстардың өз тілі бар.– Сұқбатыңызға рақмет!

Қызылордалық географ құстарды күтіп баптаудың қыр-сырын айтты

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Қорқыт ата мемориалдық кешені – түбі бір түркі жұртының тәу ететін қасиетті мекені. Мың жылдан астам тұтас бір дәуірді межелеген ескерткіш әлі де адамзат баласының қызығушылығын туғызып келеді. Әлемнің әр қиырында тарыдай шашырап жүрсе де, түркілер атақты абызды ұлы бабамыз деп дәріптейді. Қазақ топырағына қадам басқан сәттен Қорқыттың мәңгілік мекеніне арнайы ат басын бұрады. Келушілерге Қорқыт ата мемориалды музейінің ғылыми қызметкері Айгүл Бермаханова кешенді таныстырады. Ол Халықаралық гуманитарлы-техникалық университетінде білім алған. Ағылшын тілі пәнінің мұғалімі.– Мемориал жайлы қызықты деректермен бөліссеңіз…– Әрбір стелла әр тарапқа қаратып тұрғызылған құлпытастарға ұқсайды. Жоғары жағы кеңейе келіп, шөміш пішінінде түйісетін стеллалар қобыз бейнесін көрсетеді. Оның түйісер түбіндегі орталық тесігінде 40 металл түтік бар. Олар жел соққан кезде қобыз сарынымен үндес дыбыс шығарады. Аңыздарда айтылған тәрізді Қорқыт ата мазарында соққан желге үн қосатын қобыз қойылған.– Туристерге Қорқыт ата кешенін сіз таныстырады екенсіз. Олардың басым бөлігі қай елден келеді?– Мемориал кімді бол¬сын тамсандырмай қоймайды. Сондықтан бұл жерге ат басын бұратындардың қарасы қалың. Өз елімізден бөлек шетелдің азаматтары арнайылап келіп жатады. Иә, маған тікелей берілген жауапкершілік осы. Келушілерге кешенді аралатып, таныстырып өтемін. Туристердің көпшілігі Германия, АҚШ, Қытай, Түркия, Франция елдерінен келеді.– Былтыр қанша “қонақ” келді?– Жоғарыда атап өткенімдей, бізге көп турист келеді. Барлығына егжей-тегжейлі түсіндіреміз. Бастысы, ұлттық нақыштағы киіммен қарсы алып, ерекшелігімізді көрсетеміз. Жалпы шетелден 400-ге жуық турист келді.– Өзге тілдерде еркін сөйлейді екенсіз…– Үш тілді еркін меңгергенмін. Орыс, ағылшын тілдерінде экскурсия жүргіземін. Тіл меңгеру оңай емес, дегенмен барлығына да алдымен қызығушылық таныту керек.– Қандай іс-сапар болсын басы-қасында өзіңіз жүресіз. Қиындық тудырмай ма?– Жұмысым қатты ұнайды. Азанда барып, кешке қайту керек деген қағида жоқ. Іс-сапарға қай кезде бару керек, сол уақытта шығамыз. Қызығушылықпен, жақсы көріп істеген істің ерте-кеші болмайды деп ойлаймын. Өзге адамдармен танысамын, достарым көбейеді. Білмегенімді біліп, ерекше ақпаратқа қанық болатын кездер болады.– Бірыңғай ұлттық киім киесіз. Арнайы тіктіресіз бе? Ұлттық нақыштағы әшекейге де қызығушылығыңызды байқадық…– Ұлттық киім киіп жүрген ұнайды. Экскурсия жүргізуге арнайы тіктірілген униформаларымыз бар. Қамзол, кәжекей кигенде көптеген адамдар қызығып бірге фотоға түсіп жатады. Қазақы нақышта жасалған әшекейлер көп. Ұлттық бұйымдарды тағып, неге туристердің қызығушылығын тудырмасқа (күліп)?!– Оқырманды қуантатын қандай жаңалықтарыңыз бар?– Қорқыт ата кешенін қайта жаңғырту жобасы жүзеге асты. Ескерткіш заманауи бейнеге енгелі мұнда тәу етіп келушілер қатары еселеп артты. Қайта жаңғыртудан соң ескерткіш еңсесі 12 метрге, ол орналасқан жердің өзі (тұғыры) 2,5 метрге биіктеді. Бұған қоса, амфитеатрды жағалай бауырлас түркі елдерінің туы немесе ұлттық нышандары сап түзеді. Оған екі жылда бір мәрте өткізілетін «Қорқыт және Ұлы дала сазы» өнер фестивалі кезінде тутұғыр орнатылды. Бұрынғы ескі темірбетон материалдарды мрамор мен ұлутастар ауыстырды. Ал «Батыс Еуропа-Батыс Қытай» автожолынан арғы бетіндегі «Қорқыт ата зиярат ету орталығынан» осы ескерткіш кешенге дейінгі, одан «Ақсақ қыз» кесенесіне дейінгі аралыққа жүргіншілер жолы салынып, жарықтандырылып, аумақ түгел абаттандырылды.– Әңгімеңізге рақмет!

Қорқыт ата мемориалды музейіне туристердің көбі шет елдерден келеді

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> 2022 жыл «Қайсар» футбол клубы үшін жемісті кезең болды. Маусым қорытындысы бойынша біріншіліктің күміс жүлдесін еншілеген команда келер жылы премьер-лигада ойнауға мүмкіндік алды. Бұл – футболшылардың жасыл алаңда жарқын ойын көрсеткенінің белгісі. Біріншілік барысында сәтті ойын көрсетіп, «жыл жаңалығы» болған футболшылар да болды. Соның бірі – Әділбек Жұмаханов. Ол жыл қорытындысы бойынша біріншіліктің «ең үздік қорғаушысы» атанып, жанкүйерлерді бір серпілтіп тастады. Әлем чемпионаты қарсаңында үздік қорғаушы болған Әділбекті әңгімеге тарттық.– Әділбек, үздік қорғаушы болуыңызбен құттықтаймын. Бұл мансабыңдағы мерейлі сәттің бірі болар…– Рақмет. Жаңалықты естігінде қуанғаным жасырын емес. Бас бапкерлер мен команда капитандары арасындағы сауалнамаға сәйкес үздік атандым. Бұл жетістік одан әрі ширауға мүмкіндік сыйлады. Мансабымдағы қуанышты жағдайдың бір көрінісі десем болады. Мұндай қуаныш ең бірінші Қазақстан жастар құрамасына одан кейін Қазақстан ұлттық құрамасына шақырту алғанымда болды. Жетістіктерді одан әрі жақсарту үшін тынымсыз еңбек етемін.– Инсайдтарға жүгінсек, жыл басында «Қайсарға» келуіңіз қызықты оқиғаға үйлесіпті. Қызылордаға қоныс аудару бірнеше мәселенің шешімін табуға мүмкіндік сыйлаған көрінеді…– Иә, ойламаған жерден «Қайсарға» тап болдым (күлді). Негізі биыл туған жерімнің бас командасы- «Атыраудың» намысын қорғауым керек болған. Оқу жаттығу жиынын да сол командамен өткізіп, премьер-лигаға қызу дайындық жүргіздік. Бас бапкер Константин Горовенкомен тығыз байланыс орнатып, жолдастық кездесулерде негізгі құрамда ойнап жүрдім. Елге келгеннен кейін жағдай өзгерді. Көбіне қосалқы құрамда қалып, ойынның тек екінші жартысында қосылуға мүмкіндік алып жүрдім. Бұл тәжірибемді одан әрі шыңдауға жеткіліксіз болды. Сондықтан жаңа ұсыныстарға ашық болдым. Ол кезде бірінші лиганың маусымы басталуға жақын қалған. Орайлы сәтте «Қайсардан» ұсыныс түсті. Команда капитаны Мақсат Байжановпен тағы бір маусым доп тепкім келді. Ел футболының аңызына баланатын Мақсат ағамызбен бір командада ойнау кез келген аяқдопшының арманы десек болады. Мұндай мүкіндік алғаш рет 2020 жылы «Атырауда» болды. Биыл екінші мәрте осы мүмкіндікке ие болдым. Тәжірибесі тоғысқан ойыншыдан үйренеріміз көп. Сондықтан ұсынысты қабыл алып, Қызылордадан бір-ақ шықтым. Негізгі құрамда ойын көрсетіп, жақсы маусым өткіздім.– Келер жылы жанкүйерлер Жұмахановты «Қайсардан» көре ала ма?– «Атырау» футбол клубымен келісім шартым бар. Биыл «Қайсарда» жалда ойнадым. Ол жақта бапкерлік құрам өзгерді. Жаңа жаттықтырушы Виталий Жуковский мені «Атыраудан» көргісі келеді екен. Әзірге нақты шешім жоқ. Әрине, көп мүмкіндік берген «Қайсарда» мансабымды одан әрі жалғастырғым келеді. Бірақ құжат шешеді. Сол себепті алдағы жоспарым белгісіз.– Маусымды өзіңмен түйіндесек. Чемпионатта жеңімпаз болуға не жетіспеді?– «Қайсар» – биыл Қазақстанда ең көп ойын өткізген ұжым. Сәуір айынан бастап қарашаға дейін 36 кездесу өткізді. Чемпионаттан бөлек, Қазақстан кубогында ширек финалға дейін өтіп, үлкен жаңалық жасады. Топтық кезеңде премьер-лига өкілдерін жеңіп, сенсацияға тап болдық. Тығыз график «Қайсардың» біріншіліктегі кейбір ойындарына әсер етті. 10 күнде 3 матч өткізген кез болды. Футболшылар қалыпқа келу процесін атқара алмады. Сондай сәтте ұпай жоғалтып, негізгі бәсекелесіміз «Оқжетпестен» қалып қойдық. Бірақ жеңімпаз болған «Оқжетпестен» ұтылған жоқпыз. 3 рет кездесіп, екеуінде жеңіп, біреуінде тең нәтиже көрсеттік. Бұл көкшелік командадан мықты екенімізді дәлелдейді.– Әлем чемпионатына ойыссақ. Қай құрамаға жанкүйерсіз?– Португалияға қолдау көрсетіп жатырмын. Криштиану бастаған футболшылардан үмітім көп. Биыл титулды жеңіп алатындай мүмкіндігі бар. Құрамы да керемет. Бруно Фернандештың ойынын сүйсініп қараймын. Топтық кезеңде Уругваймен өткен ойында дубль жасап, Португалияға керемет жеңіс сыйлады. Бруноның соққан голынан кейін плей-офқа жолдама алды. Енді финалға дейін жету оңай болмасы анық. Бірақ ширек және жартылай финалда Франция, Испания, Англия секілді құрамалармен кездесіп жатса, Португалияның жеңісіне сенімім мол.– Қазір әлемде футбол саясаттың бір құралы есебінде көрініп жүр. Мұны әлем чемпионатынан да аңғардық. Кәсіби футболшы ретінде алып қосарыңыз бар ма?– Осы кезге дейін футбол достыққа, татулыққа шақыратын спорт түрі болып саналды. Әлі сол қалпында деп есептеймін. Иә, Катарда жағымсыз жайттарды көрдік. Германияның сурет арқылы не айтқысы клегенін білдік. Катар ислам мемлекеті болғандықтан теріс пиғылдарға шектеу қойды. Меніңше, құптарлық іс. Еуропа оның ішінде Германия қазір жағымсыз жаңалықтармен әлемді таңқалдыруда. Сол жаңалықты, яғни бір жыныстыларды одан әрі нәсихаттауды әлем чемпионатында жалғастырғысы келді. Гюндоган секілді мұсылмандары бар құраманың мұндай әрекеті ұят. Сондықтан футбол саясатқа айналмауы керек.

«Қайсар» футбол клубының футболшысы Қазақстан ұлттық құрамасына шақырту алды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Киелі қармақшы жері жыраулық өнерімен елдің қошеметін иеленсе, спортымен де көпті таңқалдыруда. Боз кілемде белдесіп, жеңіс туын желбіретіп жүрген балуандар мен мақтан тұтар спортшылар жетерлік. Осындай жас өрендерге қандай жағдай жасалған, олардан қандай үміт күтеміз деген сұрақтармен аудандық дене шынықтыру және спорт бөлімінің басшысы Нұрбол Мырзабаевпен тілдескен едік.– Нұрбол Төлендіұлы, алғашқы сұрақты өзіңізден бастасақ. Сіз спортқа қалай келдіңіз? Бала кезден спортқа құмарттыңыз ба? Кім болсам деп армандадыңыз?– Осы ауданда 6-7 жасымда спорт мектебінің күрес бөлімшесіне қабылдандым. Ол уақытта күрестен жаттықтырушы қазіргі спорт мектебінің басшысы Алмат Қодаров еді. Осы кісінің алғашқы тобының құрамында болдым. Қазақ, самбо, дзюдо күресімен шұғылдандық. Біздің бала күнімізде де Әлжан Төремаханов жетекшілік ететін спорт мектебінің жетістігі мол еді. Жеңіс тұғырынан көрінген спортшыларға еліктеп, оларға деген құрметіміз артып, қызығушылығымыз өмірлік мақсатымызға айналды. Мектепті бітірген соң, Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінде дене шынықтыру және спорт мамандығы бойынша білім алдым. Еңбек жолымды Ү.Томанов атындағы мектепте мұғалім болудан бастадым. Кейіннен аудандық спорт бөлімінде жетекші маман болып мемлекеттік қызметке қабылдандым. Мұнан соң, облыстық дене шынықтыру және спорт басқармасында бас маман, 2020 жылдан бері аудандық дене шынықтыру және спорт бөлімінің басшысы қызметін атқарып келемін. «Тал-дарақ бір жерде көгереді» деген бар емес пе? Осы қағиданы ұстанып ержеттік. Сол себепті өзім тізгінін ұстаған бір салада жүріп, тәжірибе жинақтап, бүгінгі күнге жеткен жайым бар.– Жалпы аудан халқының бұқаралық спортқа көзқарасы қандай? Көпшілік халықты спортқа баулу үшін қандай іс-шаралар қажет деп ойлайсыз?– Иә, бұл біздің бақылауымыздағы дүние. Ауданда спортпен шұғылданып, саламатты өмір салтын ұстанғысы келетіндер жетерлік. Алайда оларды толықтай қамтитын спорттық нысандар жеткіліксіз. Мәселен, аудан орталығында бір ғана денешынықтыру-сауықтыру кешені бар. Мұндай кешен 2018 жылы Төретам кентінде салынды. Одан бөлек, біз бұқаралық спортты дамыту үшін жалпы білім беретін мектептердің спортзалдарын пайдаланамыз. №250, №183, №26, №121 мектептің директорларымен келісіп, кешкі уақытта ересектердің спорттық ойындар ойнауына мүмкіндік алып отырмыз. Осындай олқылықтың алдын алу үшін кентімізде «Ауыл – ел бесігі» бағдарламасымен денешынықтыру-сауықтыру кешені салынуда. Биыл бұл кешеннің құрылысы аяқталып, пайдалануға берілмек. Ақай ауылдық округінде де дәл осындай кешен бой көтеруде. Бұл кешендерде бір мезгілде 400-ге жуық жасөспірім өзін шынықтырса, кешкі уақытта осынша ересек адам бұл кешенге келе алады.– Жасөспірімдердің спортқа құлшынысы қандай?– Жалпы алғанда спортқа құлшынысы жақсы. Екі спорт мектебінде, спорт клубында 2217 жасөспірім спорт түрлерімен шұғылданады. Статистикалық есебімізге келетін болсақ, бұл аудан жасөспірімдерінің 17,6 процентін құрайды. Алдағы уақытта екі құрылыс нысаны пайдалануға берілсе, спортпен шұғылданушы жастардың қатары артатыны анық. Осы ретте айта кеткен жөн, қазіргі уақытта спортты көп ата-аналар екінші, үшінші сатыға қояды. Бірінші білім алу керек, ағылшын тілін меңгеру керек, математика, тағы басқаны білуі тиіс дейді де бала дүбәраланып, тілі шұбарланып, спорт пен өнерге баруға уақыты жоқ болып қалады. Алайда, өсе келе елімізді, жерімізді кім қорғайды? Бүгінгі балалар тым әлжуаз, жүйкесі де әлсіз. Спортпен шұғылданбаған бала шыдамсыз болады. Мәселен, бір жаттығуға келген бала бір сағат, екі сағат жүгіреді, бір әдіске жаттығу үшін оң иық және сол иықпен әрқайсысын 20-30 рет қайталауың керек, мұның бәрі еңбекпен, шыдамдылықпен келеді. Таңнан кешке дейін смартфонда ғана отырған бала тек дайын нәрсеге үйреніп қалмай ма? Ол миына, көзіне зиян. Смартфонның өзі алақандай ғана нәрсе ғой, миы да, ойлау қабілеті де сондай қысқа болып шектеліп қалады. Сондықтан балалар міндетті түрде спортпен шұғылдану керек. Бұл дегеніңіз, әрқайсысы міндетті түрде әлем чемпионы болып кету үшін емес, өзінің саулығы үшін, жетілуі үшін керек. Тәні сау адамның ақыл-ойы сау. Баланың патриоттық сезімін, намысын осылай ояту қажет.– Балалардың жазғы демалысына орай спорт үйірмелеріне келушілердің қатары арта ма?– Әрине. Сонымен қатар жаз мезгілінде жасөспірімдерге арналған іс-шаралар да көптеп өткізіледі. Бұл жөнінде «Төретам жастары» қоғамдық бірлестігі әлеуметтік серіктестік бойынша жеңімпаз атанған. Сол бойынша іс-шаралар өткізілуде, сондай-ақ оның әрбірі әлеуметтік желілерде жариялануда. Мұның барлығы жазғы демалыс уақытында балалардың бос уақытын тиімді пайдалану үшін жасалуда. Онан бөлек, қазіргі уақытта 4 заңды тұлға «Чемпион», «Жалын» секілді үйірмелерді қолға алып, 600-ге жуық баланы қамтып отыр. Оның екеуі Дүр Оңғар және Ақтөбе ауылдарында.– Соңғы уақытта түрлі додадан топ жарып, аудан мерейін асырып жүрген спортшылардың қатары көбеюде. Осы жөнінде айта кетсеңіз…– Бұл жерде жеке жаттықтырушының және спортшының өз еңбегі. Жаттықтырушы деген мамандық иесі уақытпен санаспайды, еңбек демалысы деген болмайды. Мәселен, екі дүркін Әлем чемпионы Ерасыл Сәулебек алда өтетін жарыстарға дайындық үстінде. Жоспарлы жарыстарға баратын спортшы мен жаттықтырушы керісінше дайындықты күшейтеді. Мұндай кезде жаттықтырушыда еңбек демалысы, балада каникул деген болмайды. Себебі барлық жеңістің астарында көзге көрінбес еңбек пен төгілген тер, мықты ерік-жігер бар.– Алға қойған жоспарыңыз қандай?– Спорт мектептері мен жаттықтырушылар жеке спортшының жеңісін мақсат тұтса, біздің бөлімнің діттегені – жалпы халықты бұқаралық спорт түріне тарту, оларға мүмкіндік жасау.Аудан 2023 жылдың жұмыс жоспарна сәйкес барлығы 282 спорттық іс-шара өткізу жоспарланған. Қазіргі таңда барлығы 67 спорттық іс-шара өткізіліп, оған 6 614 спортшы қатысқан. Атап айтар болсақ: ауқымды шараларға Наурыз мейрамы қарсаңында, «Нашақорлыққа жол-ЖОҚ!» атты аудандық мектеп оқушылары арасындағы «Көңілді старт» жарысы, ұлттық спорт түрлеріне, ойын түрлерінен және жекпе жек спорт түрлерінен іс-шаралар өткізілді.Қармақшы аудандық дене шынықтыру және спорт бөлімінің &nbsp; 2023 жылға арналған жұмыс жоспарында партияның «Бақытты Отбасы» жобасын іске асыру, отбасының рөлін арттыратын және отбасылық құндылықтарды нығайтатын 23 спортық іс-шара бекітіліп, бүгінгі күнге дейін аталған жоба аясында 4 спорттық іс- шара өткізіліп, оған &nbsp; &nbsp;64 &nbsp;спортшы қатысқан. Аудан спортшылары спорт түрлерінен жасөспірімдер, жастар және ересектер арасындағы Қазақстан Республикасының чемпионаттары мен Кубоктарында &nbsp;6 алтын, 8 күміс, 6 қола медальды жеңсе, Әлем біріншілігінде 3 алтын, Европа Кубогында 1 күміс медальді жеңіп алды. І разряд нормативін 8 спортшы, Қазақстан Республикасынына спорт шеберлігіне үміткер – 40, &nbsp;«Қазақстан Республикасынына спорт шебері» атағын 4 спортшы Р.Келманов, Ә.Рүстемова, А.Алимов, Н.Пернебай, «Қазақстан Республикасының халықаралық дәрежедегі спорт шебері» атағын 2 спортшы Еламан Ерғалиев, Ерасыл Сәулебековтер &nbsp;иеленді. 17-18 наурыз аралығында Рига қаласында (Латвия) өткен дзюдодан Европа Кубогында жерлесіміз Еламан Ерғалиев 100 кг жоғары салмақ дәрежесінде ІІ орынды иеленсе, 25 наурыз – 2 сәуір аралығында Албания мемлекетінің Дуррес қаласында өткен ауыр атлетикадан 17 жасқа дейінгі жасөспірімдер арасындағы Әлем чемпионатында Ерасыл Сәулебеков екінші мәрте Әлем чемпионы атанды.– Жанұяңыз жөнінде айта кетсеңіз, «ат тұяғын тай басар» демекші, ізіңізді жалғап, өзіңіз секілді спортшы болатын ізбасарыңыз бар шығар…– Иә, бар. Алла аманат еткен 5 балам бар. Үлкен ұлым қол күреспен шұғылданады. Екі мәрте Қазақстан біріншілігінен, өткен жылы Самарқантта Азия чемпионатына қатысып, жүлдегер атанды. Бүгінде әлем чемпионатына қатысуды жоспарлап отыр. Мұнан бөлек, ауыл жасөспірімдерінің спорт ойындары өтеді. Соған дайындық үстінде. Ол әрі қарай да өмірін спортпен жалғап, әке жолын қумақ ниетте.– Сіз қазақ спортының болашағын қалай елестетер едіңіз? Өмірлік ұстанымыңыз қандай?– Негізінен қазақ спортының келешегі жарқын. Олимпиадалардың жоғары шыңдарын бағындыруда ел спортшыларының әлеуеті жетерлік. Бір ғана біздің өлкеден онға жуық әлем чемпионы шығып отыр. Біз қарап отырсақ, республикаға қарасты бір ғана ауданбыз. Сондықтан әрі қарай есептей беріңіз. Сонымен қатар, кешегі Мақсаттың «Қазақстан барысы» атануының өзі халықтың күрес спортына тартылуына, Ерасылдың ауыр атлетикадағы үлкен жеңісі қатарластарының өміріне үлкен әсер қалдырды. Олар өздеріне ғана жеңіс сыйлап қойған жоқ, олар спортты насихаттады. Табанды тер төгіп, спортпен шұғылдансаң, осындай дәрежеге жетіп, биік шыңдарды бағындыруға болатынына айқын дәлел болды. Ерасылдың себебімен жаздың ыстық күніне қарамастан ауыр атлетикаға келушілердің де қатары артқан. Өмірлік ұстанымым – әрдайым қозғалыста, ізденісте болып, саламатты өмір салтын ұстану. Ал отбасында әкенің рөлі маңызды. Әрбір жанұяда әкенің сөзі, оның тәрбиесі бірінші орында тұруы тиіс. Сонда ғана елін сүйетін ерлер, жеңіс туын желбіретер жігерлі жастардың қатары артады.– Уақыт бөліп, әңгімелсекеніңізге рақмет!

Қармақшылық спортшылар әлем чемпионы атануда 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Құқық қорғау саласында еңбек етіп жүрген погондағы ару Құралай Базарбаевамен сұхбаттасып, қызметтік ерекшелік туралы білудің сәті туды.– Құралай Абайқызы, көпшілік полиция қызметкері болу – көбіне ер адамдарға лайықты жұмыс деп түсінетіні жасырын емес. Бұл мамандықты таңдауыңызға не себеп болды? Еңбек жолыңызды қысқаша айта өтсеңіз…– Тәртіп сақтау, құқық қорғау – әрбір азамат міндеті. Мен де осы үдеден шығу үшін бала күннен әскери қызметкер болуды армандадым. Арман жетегімен құқықтану мамандығы бойынша жоғары білім алып, салада қызмет етуге мүмкіндік туды. Осылайша, 2013 жылдан бері құқық қорғау саласында еңбек етемін. Қазіргі таңда Қызылорда облысы мамандандырылған күзет қызметі баскармасында қызмет атқарамын.Әрине, нәзікжанды болғасын, қызмет барысындағы қатал тәріп оңайға соқпайды. Оның үстіне отбасының ұйытқысы болу, жұмысты қатар игеру оңай шаруа емес. Десе де өмірлік таңдау мен құлшыныс алға сүйреп, ауыр жүкті еңсеруге дем беруде. Жемісті нәтиже көрсетуіме отбасымның да үлесі зор.Тұрмыс құрғанмын, бір қыз тәрбиелеп отырмын.– Жұмысыңызда атқаратын функционалдық міндетіңіз қандай?– Функционалдық міндетіме мемлекеттік маңызы бар объектілерді қорғау, құқықтық, әкімшілік заңсыздықтың алдын алу жатады. Қызығы мол қызметте маман бойынан қырағылық, Отансүйгіштік секілді қасиеттің болуы шарт. Онсыз атқарған жұмыс, артылған міндет толық өтелмейді деп есептеймін. Себебі нәтижелі жұмыс жетістікке жетелейді. Саладағы еңбек ескеріліп, жақында Ішкі істер министрінің бұйрығымен «Ішкі істер органдарының үздігі» төсбелгісімен марапатталдым.– Сіздің ойыңызша, үлгілі полиция қызметкері қандай болуы тиіс?– Полиция қызметі – халық сенімінің айнасы. Президент Жолдауында: «Ішкі істер органдарын жаңғырту жөніндегі жол картасын» қабылдау туралы тапсырма беріліп, біршама міндеттер жүктелді. Бұл біздің жауапкершілікті күшейтіп отыр. Тәртіп үшін заңнан мәртебелі ештеңе жоқ. Полиция қызметкерлері қызмет бабында салғырттық танытпауы тиіс. Ең бастысы, үлгілі полиция туыстықтан гөрі турашылдыққа бет бұратын қызметкер болу қажет. Оған қоса үлгілі полицей ең алдымен тәртіпті өзінен бастағаны дұрыс секілді. Жауапкершілікті арттырып, Отан алдындағы антына берік болып, қысылтаяң шақта төзім таныта білсе, ең үлгілі қызметкерге айналатынымыз анық.

Полиция қызметі - халық сенімінің айнасы

Сырбойылықтардың музыкаға деген махаббаты бөлек

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Интернет-әлемнің өз заңы, ұстанымы бар. Жоғары технология адамзаттың ажырамас бөлшегіне айналғалы саладағы алгоритм күрделене түсті. Мүдделер қақтығысы, геосаяси текетірес те салаға дендей еніп, қоғам қауіпсіздігіне нұқсан келтіруде. Осы орайда кәсіпкер, IT-маман Сәкен Кенжеевпен пікір алмасып, киберкеңістік турасында аз-кем сұхбат құрған едік.– Бүгінде кибершабуыл фантастикалық фильмдегі сюжет емес, шынайы өмірдегі қауіпті қаруға айналды. Әккі хакер кез келген электронды жүйенің күл-паршасын шығарып, қалауынша пайдалануға қауқарлы. Бұл тұрғыда мысал ретінде Ресей мен Украина арасындағы киберқақтығысты атасақ та жеткілікті. Сіздің ойыңызша, кибершабуылды тойтаруға Қазақстанның IT әлеуеті жете ме?– Қазіргі таңда түрлі коорпорацияның сайтына, көптеген елдің мемлекеттік порталына кибершабуыл жасалғанын естіп жүрміз. Ең жарқын мысал– Ресей саясаткері Дмитрий Медведевтің «ВКонтакте» әлеуметтік желісіндегі аккаунтының бұзылуы. Сондықтан киберкеңістіктегі шабуылды жоққа шығара алмайсыз. Дегенмен, ескеру қажет жайт бар. Ауқымды жүйеге шабуыл жасау кез келген хакердің қолынан келетін іс емес. Дүниежүзінде мұндай нәтижеге қол жеткізе алатын өте білімді әрі білікті IT-маман саусақпен санарлық. Олар да арнайы тапсырыс шеңберінде ірі компания, маңызды мемлекеттік мекеме сайтын, банк есепшотын нысанаға алады.Қорғану әлеуетіне келсек, киберқауіптен 100 процент қорғалған ел де, компания да жоқ. Небір күрделі жүйенің өзі сыр беріп, қарсы тараптың құралына айналғанына куә болудамыз. Алайда алдын алу шарасын жасау кезек күттірмейтін қадам. Бұл орайда Қазақстандағы мемлекеттік мекемелерге интернет желісі өзіндік тәртіппен, бақылаудағы жүйемен берілуде. Сол арқылы қызметкерлердің жағымсыз сайттарға кіруі тежелді. Себебі жағымсыз сайттар персоналды компьютердегі ақпаратты ұрлауға, вирус тасымалдауға таптырмас құрал.– Бірнеше жыл бұрын Facebook әлеуметтік желісі 1,5 миллиард қолданушының құпия дерегін сыртқа шығарып алды. Оқиғадан соң олқылықты мойнымен көтеріп, жауапкершілік арқалаған бағдарлама өкілін көрмедік. Қалтафон мен компьютерге тәуелді қоғам желідегі қауіпсіздікті &nbsp;қалай қадағалауы қажет?– Дұрыс айтасыз. Бірнеше мәрте Facebook әлеуметтік желісіндегі келеңсіздікті байқадық. Бұл тек аталған әлеуметтік желіге тән осалдық емес. Мәселен, Қазақстанда да азаматтардың жеке дерегінің әлеуметтік желіге тараған оқиғасын білеміз. Жоғарыда айтып өткенімдей, ешбір жүйе толық қорғалмағандықтан, әлеуметтік желі иелері жеке ақпараттың сақталуына жауап бермейді. Жеке дерек қауіпсіздігін қамтамасыз ету жолы ап-айқын. Ол үшін күдікті сілтемені бөліспеу, құпия фотосуреттерді «Google drive», «Яндекс Диск, «Облако Mail.ru» жүйесіне сақтамаған жөн. Әсіресе, қаржылық құжаттарға сақ болу артық етпейді. Себебі олқылықтың дені адамдардың салғырттығынан туындауда. Қолданушыларды білместікпен желіге жариялаған жеке басты растайтын құжатты аляқтар сол азаматтардың атына несие рәсімдеуге пайдалануы мүмкін. Демек, ең басты қорғаныс – сақ болу.– Әрине, рационалды ойлауға бейіммін. Алайда АҚШ-тың бұрынғы арнайы агенті, информатика саласының білгірі Эдуард Сноуденнің «технологияның көмегімен әлемдік бақылау қойылған» деген тұжырымы үнемі ойға жетелейді. Тіпті, атышулы үндеуден соң ұялы телефон мен компьютердегі бейнекамераны бүркеуді әдетке айналдырған жас көбейді. IT-маман ретінде аталған тұжырымға объективті баға бере аласыз ба?– Расында, қарапайым адам үшін мұндай тұжырым күлкілі көрінуі ықтимал. Десе де, бұл пікірге екіжақты қарау дұрыс. «Технологияның көмегімен әлемдік бақылау» – 7 миллиард адамның телефоны мен компьютеріне қосылып, үнемі қадағалау деген сөз емес. Яғни, пікірді тікелей түсінбеу қажет. Мысалы, Google-ді күнделікті қолданамыз. Керекті әрі мазалаған сауалдың жауабын сол жүйе арқылы анықтаймыз. Бірі «IPhone 13-ті қайдан алсам болады?» десе, енді бірі «Қай мемлекетте қатерлі ісікті емдейді?» деген сыңайдағы ақпарат іздейді. Міне, Google-дағы жасанды интеллект мәліметті саралап, халықтың тұрмысындағы қажеттілік пен өзгеріс дерегін коммерциялық мақсаттағы ақпарат етіп әзірлейді. Ал өз кезегінде ірі компаниялар ол ақпараттарды маркетинг саясатына қолданады. Қарапайым тілмен айтқанда, «Айфон» сұраған өңірге ұялы телефон сатуды күшейтіп, «қатерлі ісік» туралы ақпарат іздеген аймақта тиісті медициналық қызмет жарнамасын ұлғайтады. Эдуард Сноуденнің тұжырымының екінші тұсы шындыққа жақындау. Бұған дейін де компьютер, смартфонның микрофоны арқылы тың тыңдауға мүмкіндік беретін вирус, троян туралы айтылып келеді. Демек, бұл тұжырымды түбегейлі жоққа шығаруға да болмайды. Алайда аталған пікір дүрлігуге себеп емес. Қарапайым халықта халықаралық қауіпсіздікті шайқайтын дерек болмайтынын ескерсек, алаңдау орынсыз.– Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Бағдат Мусиннің Сыр еліне сапары кезінде шалғай ауыл-аймаққа интернет жеткізу жолына қатысты идея айтқан болатынсыз. Ол жобаның ерекшелігі неде?– Министр Бағдат Мусинге шалғай ауылдарға интернет желісін жеткізу туралы идея айтқанымыз рас. Соңғы деректерге сүйенсек, облыс көлемінде 60-70 елді мекенге интернет желісі жетпеген. Министрліктің ұсынысы бойынша Starlink, OneWeb секілді әлемдік интернет жерсерігін аймаққа әкелу қажет. Әрине, әлемдік интернет жерсеріктерін пайдалану қызметтің құны қымбат, тарифі жоғары. Министрге шалғай елді мекендерге аталған интернет жүйесін біз секілді екінші деңгейлі жергілікті операторлардың қолдауымен жүргізу ұсынылды. Бұл бір күнде шешілетін мәселе емес. Билікпен бірлесе атқарылатын іс.– Әңгімеңізге рақмет!

Сәкен Кенжеев: Интернетке қолжетімділік – билікпен бірге шешілетін мәселе

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Көңіл көтеру мен таным кеңейту амалының тоғысар тұсы – цирк. Әсіресе, ерекше қимылдар, аңдардың қозғалысы көрерменді баурап, күйбең тірліктен бір сәт сергуге мүмкіндік сыйлайды. Ал сол ғажап өнердің өкілі болу қандай? Біздегі ахуал қай деңгейде? Аталған сауалдың жауабын Еуропа төрінде еңбек етіп жүрген жерлесіміз, цирк өнерінің жас өкілі Махмуд Алмастан білген едік.– Әңгімемізді алдымен цирк саласына келу жолыңыздан бастасақ. Ұзақ дайындық пен шеберлікті талап ететін бағытты таңдауыңызға не түрткі болды?– Бала кезімнен әртіс болуды армандадым. Түрлі кино кейіпкерін ойша сомдап, атақты рөлдерді ойнауды қалағаным жасырын емес. Осы арман жетегімен Алматыға аттанып, оқуға тапсыруға мүмкіндік туды. Алайда сәл өзге бағыт, жанама салаға келдім. Ол – цирк. Ж.Елебеков атындағы Алматы эстрада-цирк өнері колледжіне актер мамандығына қабылдануға балл жетпей, ұстаздардың кеңесінің нәтижесінде мен үшін жаңа бағытқа жол ашылды.Шынын айту керек, оқуға түскенше цирк өнерінен бейхабар едім. Алғашында бұл мамандықта да актерлік шеберлік үйретілетін болғасын қызыққанмын. Сол артықшылық үміт сыйлап, жаңылмайтынымды сездім. Дегенмен бастапқы кезең ауыр соқты. Сабақ мен күткендей жабық кабинет ішінде емес, цирк ішінде өтетін. Әуелгі 3 ай қиынға соқты. Арнайы жаттығулар, күшті талап ететін қимылдарды қйталау оңай емес.Әлсін-әлсін қайталау арқылы барлық талапты орындап, игеру жылдамдығын арттыруға мүмкіндік туды. Әр қойылымды орындаған сайын өзгесін жасап көруге құлшыныс артты.– Алғашқы толыққанды цирктік қойылымыңыз есіңізде ме?– Әрине, оқу орнында сабақпен қатар жеке қойылымдарға дайындалдық. Әр қойылымға кемінде 1 жылдай жаттығу қажет. Сондықтан бар ынтаны білім мен тәжірибеге салып, жетістікке қадам бастық дей аламын. Бұл орайда жаттықтырушының да рөлі зор екенін атап өткім келеді. Алғаш жолбасшым бола білген Әділет Тиканов ұстазымның орны ерекше. Ол мүмкіндігімді бағалау арқылы кәсіби жолымның ашылуына ықпал етті. Мені өнердің қыр-сырына баулып, үнемі рухани жанашыр бола білді. Тіпті, қиын сәтте ақыл-кеңесін аямаған ағаға да айналды. Сол азаматтың арқасында шаршамай еңбек етуді, арман-мақсатқа жету жолында табандылықты үйрендім. Өзі де «Сені шетелге шығарамын, болашағың зор» деп көп айтатын. Нәтижесінде Алматы циркінде Hello circus атты бағдарлама әзірлеп, алғашқы қойылымға қатыстым. Халықтың алдына шыққанда қобалжып, кейін көптің назарына бой үйрете бастадым. Венгрия елінде алғаш байқауға қатысқанда да сол сезімді бастан өткердім. Бірақ уақыт өткен сайын күш-жігер сенім қосып жетістіктің қақпасы ашылды. Мысалы, Испания елінде халықаралық фестивальге қатысқанда еш қорқыныш, алаң болмады. Бұл – кәсіби өркендеудің белгісі деп ойлаймын.– Тарихта арнайы оқу, дипломсыз жетістікке жеткендер жетерлік. Цирк маманына кәсіби білім қаншалықты керек?– Әдепкіде мен де солай ойлайтынмын. Бірақ оқуға түскеннен кейін пікірімнің қате екенін аңғардым. Кәсіби білімнің алғашқы көмегі – қауіпсіздік. Яғни, білікті мамандардан дәріс алу қойылым барысында орындалатын гимнастикалық әдістерді қауіпсіз жасауға мүмкіндік береді. Уақыт пен қимылды бақылау, әріптестерге кедергі келтірмеу, сахна мәдениеті де кәсіби білімді әртістің ғана қолынан келеді.– Қауіпті жаттығулар жасау таңсық емесі анық. Қойылым барысында жарақат алу жағдайы көп кездесе ме?– Иә, қауіпсіздік ережесін сақтамау, тәжірибенің аздығы, әріптес олқылығы жарақатқа әкеледі. Сондықтан бір әдісті 1 жыл қайталау арқылы қатесіз орындауға тырысамыз. Әбден жетіліп, бәрін ой елегінен өткізіп, ұжыммен байланыста қозғалыс жасасақ, жарақат аз болары анық. Дегенмен, жарақаттан қорқып циркке жақындамау – ерсі қадам. Цирк сонысымен құнды, қызықты.– Бүгінде Еуропаны аралап, ондағы тәжірибе мен көрермен талғамына қанықтыңыз. Қазақстанға қарағанда қандай айырмашылық бар?– Қазір қазақ тарихына негізделген және заманауи үлгідегі бірнеше қойылымды Еуропа төрінде сахналап жүрміз. Ондағы тұрғындардың өнерге ықыласы ерекше. Бізде танымал өнер түрлеріне ән, би, классикалық музыка жатса, ол жақта бәріне көңіл бірдей. Яғни, циркке де, биге де, спортқа да келетін көрермен саны жобалас. Бұл өнердің дамуына, саланың кенжелеп қалмауына ықпал жасайтыны сөзсіз. Алайда бұл қазақ көрермендері циркке келмейді деген сөз емес. Тек әлі де болса өнерге көзқарас бір жүйеге түспеді десек болады.– Әңгімеңізге рақмет! &nbsp;

Қызылордада цирк өнері өркендеп келеді

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Би жай қимылдан тұрмайды. Әр қимылдың өзіндік мағынасы бар. Тіпті, би өнері арқылы әр ұлттың тарихын, тұрмысын, салт-дәстүрін байқауға болады. Осындай нәзік, сыршыл өнердің қыр-сырын жетік меңгерген Тұржан Сұлтанбекпен сұхбаттасқан едік.– Би әлеміне алғаш қалай келдіңіз? Бұл өнер сізді несімен қызықтырды?– Кішкентай кезімнен бастап билегенді жақсы көретінмін. Мектеп кезінде арнайы брейк данс және хип-хоп би үйірмесіне қатысуға қатты қызығатын едім. Өкінішке қарай, ата-анам қатысуға рұқсат бермейтін. Одан қалды ол кездері ақшаның құны болғандықтан ба, 3000-5000 теңгені қалта көтермейтін еді. Сондықтан да өздігімнен үйрене бастадым. Би өнерінің әсіресе, заманауи бағытта өзінің арнайы стильдері бар. Біз еліктегіш халықпыз ғой. Жаңа әуен, би шықса да өзімізге икемдеп, құмартатынымыз. Мысалы, ата-анам 80-жылдары «ламбада» биін икеміне келтіріп, билеп үйренбейінше, дискотекаға бармайтынбыз деп айтып отырады. Негізінде солай әр заманның өзіндік талғамы мен сұранысы бар. Бүгінде жастар арасында кеңінен танылып жүрген заманауи биді көпшілік түсіне бермейді. Бірақ сыни пікірге қарамастан бұл биді халық бірте-бірте қабылдап келе жатқаны қуантады.– Қай елдің биін билегенді ұнатасыз? Қанша ұлттың биін білесіз?– Би – өнердің ішіндегі ең қиыны десек те болады. Шетел биін билегенді ұнатамын. Оның ішінде хип-хоп, дабстеп, таттинг, поппинг стильдерінде. Негізі мақтанғаным емес, кез келген биді таңдамай билей беремін. Ұлттық биге келсек, өзіміздің қазақ ұлттық биін және орыс халық биін білемін. Хип-хоп ішкі дүниенің іскерлігін, албырттылығын, жастардың жанданып, жанып тұрғанын танытса, брейк-данс спорттық үлгіге жатады.– Бүгінгідей нарықтық экономика жағдайында хореография мамандығына қызығушылардың қатары көп пе?– Хореография мамандығына түсу үшін ҰБТ-да маңызды 2 пән бар. Олар Қазақстан тарихы мен қазақ тілі, осы екі пән бойынша жоғары балл жинағандардың мемлекеттік грантты жеңіп алуға мүмкіндігі бар. Бұл екі пәнге қоса 2 шығармашылық емтихан тапсырады. Біріншісі – қазақ және халық биі, екіншісі – композиция және би қою қабілеті. Осылардың бәрінен жоғары балл жинаса, грант иегері бола алады. Ал сырттай оқуда арнайы орта оқу орнын бітірген түлектерге арналған қысқартылған оқу түрі ақылы. Онда 3 жыл оқиды. Қазіргі уақытта хореография мамандығына қызығушылар артуда. Хореография саласын біздің халық көбінесе менталитетіне жат санайтыны бар. Десе де, бұл да бір өнер екенін айтқым келеді. Өнер болғанда да ең нәзік те, сезімтал сала. Сондай-ақ бұл саланы жетік меңгерген жан ешуақытта жұмыссыз немесе қоғам назарынан тыс қалмайтыны тағы бар. Қазір жастарға арналған «Aсtion» және «Orda drive» деген екі би үйірмесін аштым. Биге қызығушылығы жоғары 20-дан астам шәкірт тәрбиелеп жатырмын. Осы тұста көпшілік «биге қатысу үшін қандай талап қойылады» деп көп сұрайды. Шәкірттеріме қоятын басты талабым – ең алдымен тәртіп, тазалық. Сондай-ақ биге келгенде өзін еркін ұстап, ұялмау керегін түсіндіремін.– Жалпы би өнерін үйренуге қанша уақыт кетеді? Биге икемі жоқ, бірақ биші болғысы келетіндер бұл саланы игеріп кете ала ма?– Биші болу үшін талант пен еңбек қажет. Қанша жерден талантты болса да, әр биді меңгеру үшін еңбек қажет. Жалпы бишіге қажетті қимылдарды игеру әр шәкірттің қабілетіне қарай бағаланады. Негізінде бір жыл жеткілікті. Биге икемі жоқ болса, хореограф болып, осы саланы игеріп кетуі қиын. Би өнеріне қызығушы жастардың табиғи дарыны болуға тиіс деп ойлаймын. Себебі, би өнерінің биік шыңын нағыз таланттар ғана бағындыра алады. Әрине, ерінбей еңбектенгендері ғана. Тәрбиелеп жүрген шәкірттеріме сол бақытты тілер едім. Белгілі жырау Алмас Алматов ағамыз айтпақшы, әрбір өнер иесі «өнерге бір күнде келмегенін және бір күнге келмегенін» ұғынса, бағынбас биік, алынбас асу болмайды.– Сахнада өнер көрсетіп жатқанда болған қызықты оқиғаңыз немесе естен кетпес сәтіңіз?– Алғаш 2015 жылы «Аction» заманауи би тобын құрдым. Сол кездері заманауи би топтары аз болатын. Топқа бірыңғай жігіттерді іздедім. Сөйтіп әрең дегенде 4-5 айда жігіттерді жинап, түрлі концертке дайындалып жүрдік. Тұрақты би залымыз да болмады. Қазан айында А.Тоқмағамбетов атындағы қалалық мәдениет үйіне би залын іздеп барғанбыз. Содан «Жұлдызды би алаңы» атты заманауи би сайысы қараша айында өтетінін естідік. Бір айдың ішінде тыңғылықты дайындалып, жарысқа қатыстық. Сайыста мықты үш топ болатын. Бірақ сайыс жеңімпазы бір топ қана.Сайыс нәтижесі жарияланатын тұста іштей қобалжыдық. Ең болмағанда сол сайыста үздік үштікке ілінсек деп қобалжыдық. Қатысушыларды алғыс хатпен марапаттап жатқан кезде, біздің топ өздеріне сенбегендіктен бе қатты уайымдады. Жүргізушілер «Action» би тобы дегенде қуанғанымыздан секіре беріппіз. Негізі сайыс шарты бойынша үш топ ғана жеңімпаз болу керек. Бірақ қазылар шешімімен біздің топты төртінші жеңімпаз команда ретінде қосқанын айтты. Сол би сайысындағы бастан өткерген сәттерім естен кетпейді.– Би өнерінде қай мәселе сізді алаңдатады?– Қазіргі таңда заманауи би, өкінішке қарай, қаламызда даму процесі өте төмен. Өйткені әлі де заманауи биге мән берілмей келеді. Дегенмен алдағы уақытта болашағынан үміт күттірер мықты бишілерді тәрбиелеп шығаруға болады.– Әдемі әңгімеңізге рақмет!

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Сұхбат

Қызылордалық географ құстарды күтіп баптаудың қыр-сырын айтты

Қорқыт ата мемориалды музейіне туристердің көбі шет елдерден келеді

«Қайсар» футбол клубының футболшысы Қазақстан ұлттық құрамасына шақырту алды

Қармақшылық спортшылар әлем чемпионы атануда

Полиция қызметі - халық сенімінің айнасы

Сырбойылықтардың музыкаға деген махаббаты бөлек

Сәкен Кенжеев: Интернетке қолжетімділік – билікпен бірге шешілетін мәселе

Қызылордада цирк өнері өркендеп келеді

Тұржан Сұлтанбек: Биге кішкентайымнан құштармын

Өңірде мүмкіндігі шектеулі жандарға оң көзқарас қалыптастыру керек

Көлеңкелі экономикамен күрес күшейтілмек

Ержан Кенжеев: Кино түсіру – әлсіздерге арналмаған