<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Ақнұр Бекназар – Сырдағы беделді мекеме «Құрылыс комплексі және ТКШ қызметкерлерінің салалық кәсіподағының» жастар кеңесінің төрайымы, Ол №3 мектеп-лицейде білім алды. «Өнер мектебінің» хореография сыныбын тәмамдады. Қазақ технология және бизнес университетінде дизайн м,амандығын оқыды. Университетте «Жастар ісі жөніндегі комитет» төрағасы, Nur Otan партиясы Jas Otan ЖҚ жастар мәслихатының депутаты, Астана қаласы әкімдігінің «Астана жастары» жастар ресурстық орталығының ұйымдастыру бөлімінің маманы, сонымен бірге Астана қаласының 35 колледжінің жастар ісі бойынша төрағаларынан құралған А35 ұйымының кураторы болды. Ол Жасыл ел «Үздік жетекші» номинациясының жеңімпазы атанған. Бүгінде «Құрылыс комплексі және ТКШ қызметкерлерінің салалық кәсіподағының» жастар кеңесінің төрайымы.– Дизайн мамандығында білім алдыңыз. Қазір дизайнерлікпен айналысасыз ба?– Дизайн мамандығын таңдар кезде той үйі салонын &nbsp;ашамын деген арман болды. Осы мақсатта бұл мамандықты таңдадым. Бұл салада еңбек етпесем де қателестім деп есептемеймін. Себебі дизайнерлік білімім ұйымдастыру жұмыстарына септігін тигізді. Заманға сай мамандық болғандықтан бес жыл уақытым зая кетпеді. Бүгінде «Менеджмент» мамандығы бойынша магистратураның 2 курс студентімін.– Жастардың бел ортасында жүрсіз. Жас адам қандай жаңашылдықтар әкелу керек деп ойлайсыз?– Жастар саясатын жүргізу ісінде күніне жүздеген жоба келеді. Жастар ресурстық орталығында жұмыс істеген кезде көзімнің жеткені. Күнделікті проблемаларды сараптай отырып, бір маман кемінде 10 шақты жобаны ұсынады. Сондықтан бұл тек уақыт мәселесі. Жастар саясаты ешқашан тоқтап тұрмайды, сол себепті жаңашылдық күнделікті енгізілуде. Тек оның іске асуына уақыт қажет деп ойлаймын.– Жастар кәсіподақ қызметін қалай бағалайсыз?– Кәсіподақтағы жастардың рөлі жоғары. Қазір инновация мен модернизацияның заманы. Ал кәсіподақ бұл қадамды батыл жасап келеді. Кәсіподақ бір орында тұрмай, жаңашылдыққа, ашықтыққа жұмыс істейді. Жақында кәсіподақта «Smart kasipodaq» жобасы өз жұмысын бастады. Бұл жоба арқылы кәсіподақ мүшелері, кез келген смартфонға бағдарламаны жүктеу арқылы барлық ақпаратты электронды түрде алады. &nbsp;Сонымен қатар Жастар жылы аясында 2019 жылы жұмысшы жастарға арналған «Jana esim» жобасын іске асырып, сәтті аяқтадық. Жоба аясында кәсіподақ жастары жұмыс орнында жобаларды іске асырып, жақсы нәтижелер көрсете білді. Сонымен қатар салалық кәсіподақтың жастар кеңесі тынбай еңбек етуде.&nbsp;– Астана жастарының А35 тобы не мақсатта құрылды? Немен айналысты?– А 35 жобасы – Астана қаласының 35 колледжінің жас көшбасшыларынан құралған болатын. Мақсаты: азаматтық пен қазақстандық патриотизмді қалыптастыру, &nbsp;қалалық колледж студенттерін біріктіру. Жас көшбасшылар – коллледж арасында түрлі іс-шаралар өткізіп, бір-бірімен тәжірибе алмасады.– Елордада жастардың жұмыссыздық деңгейі қандай?– Елордада жұмыссыздық деңгейі орташа деп есептеймін. Жоғарғы оқу орнын бітірген студенттерді оқу орындары өздері жұмысқа орналастырады, қалған бөлігі өздері жұмыс іздеп табады. Нұр-Сұлтан қаласы болашақтың қаласы болғандықтан, жұмыс істеймін деген адамға іс міндетті түрде табылады. Қарапайым сатушыдан бастағанның өзінде, 1 жыл ішінде мансап бойынша көтерілуге мүмкіндіктер бар. Бірақ, жеке менің пікірім, менің замандастарымның арасында еріншектер аз емес. Өз-өзін көрсетпей, еңбек етпей, тез әрі оңай бәрі бола салғанын қалайды. Олай болмағаны үшін басқа біреулерді кінәлап жатады. Жеңілдің астымен, ауырдың үстімен жүруге жол іздемей, еңбек пен тәжірибе арқылы келген қызметке ұмтылса деген тілегім бар.– Үш тілді еркін меңгерген екенсіз…– Мектеп қабырғасында қатал талаппен оқытқан мұғаліміміз Қазына апайдың арқасы. Университетке түскенде деңгейім жоғарылардың қатарында болды деп айта аламын. Сонымен қатар ағылшынша &nbsp;сериал, киноларды субтитрмен көруім, аудио тыңдау арқылы шыңдалдым. Жалпы үш тіл білу қиынға соқпайды. Тек адамның бойында "мен осыны үйренуім керек" деген талап болу керек. Жалқау адамға тіл үйрену қиынның қиыны. Курстарға бармай, бәрін ертеңге қалдыра берген де жарамайды. Адам болашаққа ұмтылу керек, әр күнің жаңа идеямен басталу қажет.– Туған жерді сағындыңыз ба?– Елордаға келгеніме біраз уақыт болды, осы жақтан өмірлік серігімді кездестіріп, тұрмыс құрдым. Дегенмен Сыр өңіріне атбасын тіреп тұрамыз. Қашанда туған жер ыстық болады ғой. Туған жердің топырағына аунағанға не жетсін?!– Арманыңыз қандай?– Арманым өте көп. Қазірде мен үшін бірінші орында отбасымның бақыты. Бүгінде өмірлік жарыммен ортақ арман-мақсаттарымыз бар. Сол арманға қол ұстасып бірге жетуімізді армандаймын. Жазира Байырбекованың әнінде шырқағандай, «алаңсыз күліп жүрсем де, армансыз күнім болмайды»…– Қазір билейсіз бе? Әлде билеуді тоқтатыңыз ба?– Иә, өнер мектебінде оқып жүргенде би жолын ары қарай жалғастырам деп ойлағанмын. Бірақ ата-анам &nbsp;ол қосымша &nbsp;хоббиің болсын, басқа мамандықты таңда деп кеңес берді. Соңғы рет өнерімді «Астана жастары» ресурстық орталығында жүргенде корпоративтік кеште арнайы сайыс барысында көрсеткенмін. &nbsp;Үш жыл шамасында билеген жоқ екенмін. Бірақ бидің арқасында сахнадан қорықпаймын. Еркін, баяндама оқып, жиналыстарда пікірімді білдіре аламын.– «Студенттік бес жылым мен үшін табысты жыл болды» дедіңіз. Айтыңызшы несімен табысты?– Студенттік шақта, Елорданың қызу, әрі белсенді өміріне қатыстым. Бір күн болсын, ішім пысып үйде отырған кезім болмапты. Соның арқасында бүгінде керемет ортам бар. &nbsp;Сол кезде бірге өскен достарым – қазір лауазымды қызметтерде. &nbsp;Студенттік шақта алған алғыс хаттар, қатысқан іс-шаралар, таныстық бәрі мені табысқа жетеледі. Қазіргі жеткен, білгенімнің бәрі студенттік шақтың арқасы деп білемін. Рас, кімге болмасын студенттік шақ қызық болады. Естен кетпес сәттер өте көп кездеседі. Мен студент кезде көптеген жетістіктерге жеттім, жоғарыда атап өткендей марапаттарым да көп болды. Біршама қызметтерде бой көрсеттім. Көптеген достар таптым. Әр жыл сайын ортам ауысып тұрды. Бәлкім сол үшін де табысты болған шығар.– «Заманауи стандарттарға сәйкес жаңа жобалар ұсынамын» дедіңіз. Сонда ол қандай жоба? Біреуін атаңызшы?– Жобаны ұсыну оңай, ал сол жобаны іске асыру қиын. Көп жас жобасын әрі қарай дамытпай, жүзеге асырмай жатады. Оған кім, не себеп деген сұрақ болады ғой. Айтайын, бастысы, жалқаулық. Жастар арасында еріншектікке бой алдыратындар көп. Ол менің өмірімде де кездесіп жатады. Жастық шақты пайдаланып, болашағына септігін тигізетін бір пайдалы іс ұйымдастырса болмай ма деген ой келеді. Сосын әттең дейсің. Ал менің жобаларыма келсем, әр кезде әр түрлі жоба ұсынамын. Қашан да басшымның талабын, ойын зерделей келе жобаны құрастырамын.– Бас қала сізге несімен ерекше?– Нұр-Сұлтан қаласы – жастардың қаласы. Бұл қаланың ауасы да таза, аурасы да ерекше. Жастарға шабыт беретін де, алға жетелейтін де осы қала деп ойлаймын. Себебі қаланы аралап жүрсеңіз, жастардың көңілді жүргенін аңғаруға болады. Сосын бұл қалада "қайда барамын" деген сұрақ болмайды. Бәрі бар, барлық жағдай жасалған. Серуендеймін десеңіз де, кемеге мініп қала аралаймын десеңіз де, ерік өзіңізде. Сондай-ақ елорда заманауи стандартқа сай, үлкен әрі әдемі қала. &nbsp;Әрі жастар саны жыл санап артуда. Жалпы мүмкіндіктерге толы қала деп білемін.– Адамның қандай қасиетін бағалайсыз?– Абай атамыздың сөзімен жауап берейін: «Тірі адамның жүректен аяулы жері бар ма? Рақымдылық, Мейірбандылық, әртүрлі істе адам баласын өз бауырым деп, өзіне ойлағандай оларға да болса игі еді демек – бұлар жүрек ісі. Асықтық та – жүрек ісі». Сондықтан жүрегі таза, иманды, әрі пиғылы таза адам баласының қасиеті мен үшін бағалы.

Ақнұр Бекназар: Кәсіподақтағы жастардың рөлі жоғары

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Аймақтың су шаруашылығы саласында талай жыл еңбек етіп, қоршаған ортаның экологиясын жақсартуға үлес қосқан ғалым Төрехан Қарлыхановтың есімі көпке аян. Арал &nbsp;теңізінің гидроэкологиялық проблемасын шешу жолын зерттеуді өткен ғасырдың 80-ші жылдары қолға алған тұлғаның бүгінде еңбек жолын шәкірттері мен балалары жалғап келеді. Осы аптада сушылар отбасынан шыққан ұстаздың қызы, «Су шаруашылығы және жерге орналастыру» кафедрасының оқытушысы, техника ғылымдарының кандидаты Гүлнұр Далдабаевамен аз-кем тілдескен едік.‒ Осы кезге дейін университет студенттеріне экология пәнінен дәріс бердіңіз. Жастардың бұл салаға қызығушылығы қандай?‒ Бүгінгі таңда экологиялық жағдайдың нашарлауы ‒ адамзат алдында тұрған ең маңызды мәселенің бірі. Ауа мен су көздерінің ластануы, табиғи ресурстардың азаюы кедейлікті арттырып, мәжбүрлі көші-қонға, адамдардың тұрмыс деңгейіне кері әсерін тигізетіні анық.Экологиялық аймақта орналасқан біз үшін, соның ішінде жастардың экология саласына аландауы заңдылық деп есептеймін. Оны университет қабырғасында жыл сайын өтетін дәстүрлі студенттік конференцияға ұсынылатын студенттердің ғылыми-зерттеу жұмысынан байқауға болады.Ғылыми-зерттеу жұмысының басым бөлігі аймақты көгертіп-көркейтуге, жақсартуға, су, энергия үнемдейтін жаңаша инновациялық технологияларды кеңінен қолдануға, суармалы ауылшаруашылық алқаптарының экологиялық-мелиоративтік жағдайын жақсартуға, сонымен қатар Сырдария өзенін ластанудан қорғауға бағытталған. Айта кетейін, студенттердің еңбегі жыл сайын республикалық деңгейде жүлделі орынға ие болуда.‒ Қазір Арал экологиясы жайлы жиі айтылады. Осы орайда әкеңіздің теңіздің қайта толысуы үшін атқарған еңбегіне тоқталып өтсеңіз... Ол кісінің қолға алған ғылыми жұмыстарын қазір кім жалғастыруда? &nbsp; &nbsp; &nbsp;‒ Арал аймағының экологиялық дағдарысы әлемдегі күрделі мәселелердің қатарында ерекше орын алады. Теңіздің құрғаған табаны шаңды борандар көзіне айналып, топырақ құрылымының бұзылуын күшейтуде, егіншілікте өнімін бәсеңдетіп, ауыл шаруашылығы өндірісінің төмендеуіне ықпал етуде. &nbsp;Арал теңізінің мәселесін көптеген отандық және шетелдік ғалымдар зерттеп, қалпына келтіруге зор үлес қосып келеді. Солардың бірі менің әкем, Төрехан Қарлыханұлы еліміздің экологиялық жағдайына, оның ішінде Арал мәселесін шешу жұмыстарына бар өмірін арнаған кісі. Арал теңізі проблемаларына байланысты 1995 жылы Халықаралық &nbsp;экология және табиғатты пайдалану академиясының академигі болып сайланды. 2009-2011 жылдары «Голос Арала» газетінің бас редакторы болып, Арал теңізінің проблемаларына еліміздің ғана емес алыс-жақын шетелдің ғалымдарының да назарын аударып, бірнеше ірі халықаралық жобалардың іске асуына ықпалын тигізді.Сырдария өзенінің су ресурстарын тиімді пайдалануға және Солтүстік Арал теңізін қалпына келтіруге бағытталған «Сырдария өзенінің арнасын және Солтүстік Арал теңізін реттеу» халықаралық жобасының шешімін ғылыми негіздеуге және сараптауға көп көңіл бөлді. Қазақстандық Арал теңізінің гидроэкологиялық проблемасын, Кіші Арал және Барсакелмес қорығы аймағында су ресурсарын сатылы жүйе бойынша реттеу және басқару технологиясын, Арал теңізінің құрғап қалған аумағын фитомелиорация әдісі арқылы жақсарту шараларын, атыраулық көлдер жүйесін сақтап қалудың маңыздылығын және т.б. су шаруашылық проблемаларды шешу жолын қарастырды, халықаралық деңгейдегі ғылыми конференциялар ұйымдастырды, Арал проблемасына Миклин Филипп (АҚШ), Гуннила Бьеркланд (Швеция), Михаэл Томан (Словения), Аладин Н.В. (РФ) және т.б. шетелдік ғалымдарды тарта білді. Өңірді сумен қамтамасыз ету проблемасын Орта Азиядағы өзендер суын тиімді пайдалану және суармалы жерлерді су үнемдеу технологиясына көшіру арқылы шешпесе болашақта үлкен мәселеге айналатынын дәлелдеді.2002-2007 жылдар аралығында «Көксарай» қарсы реттегішін салудың маңызын, оның Сырдария өзенінің суын қысқа мерзімде реттеу қажеттілігін беделді ғалым ретінде табанды қолдай білді, жобаның іске асуына тікелей ат салысты. Әр жылдары экология мәселелері бойынша тәуелсіз халықаралық сарапшы болды. Әкемнің көзі тірісінде экология саласы бойынша атқарған еңбегі көп. Биыл ғалымның 70-жылдығына орай Қорқыт ата атындағы ҚМУ-дың 5-інші оқу ғимаратында профессор Т.Қарлыханов атындағы дәрісхана ашылды. Бүгінде әкемнің шәкірттері түрлі салада қызмет етеді, ал ол кісінің еңбектерін алдағы уақытта өзім жаңа жобалармен толықтыратын боламын.‒ Сұхбатыңызға рахмет!

Гүлнұр Далдабаева: Жастардың экологияға алаңдауы ‒ заңдылық

Агроөнеркәсіп кешенін дамыту – маңызды іс

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Жақында медицина ғылымдарының докторы, академик Төрегелді Шарманов кез келген қауіпті індеттің ең басты емі сабыр екенін айтты. «Індетпен күресу нәтижелі болу үшін ең әуелі адамға сабыр, төзім керек. Өйткені дәл осы кеселдің психологиялық салдары – өте ауыр» дейді ғалым отандық басылымға берген сұхбатында. Расында ел арасындағы дау мен дақпырттың, қорқыныш пен қауіптің үмітті үрей жеңуінен болғаны анық. «Ауырып қаламын-ау» деген ой, «енді не болады» деген күдіктің өзі дертті жұқтырғаннан бетер екені белгілі. Осы орайда пандемия кезіндегі психологиялық көңіл-күй тақырыбында БҰҰ-ның ұлттық тренері, психолог Жұлдыз Төрәліқызымен әңгімелестік. &nbsp;‒ Қазір қоғамда қауіпті індет жайлы "қорқынышты" ақпарат көп. Бұл тұрғындардың психологиясына едәуір деңгейде әсер ететіні сөзсіз. Мұндай қарбалас жағдайда жағымсыз ой мен күмәннан қалай арылуға болады? Үрейді сабырға жеңдірудің жолдары қандай?‒ Қазіргі төтенше жағдай кезеңінде үрей, паника, мазасыздық, қорқыныш сынды эмоциялардың көбірек белең алып кеткені рас. Алайда бұл қалыпты құбылыс. Себебі біздің &nbsp;әрбір іс-әрекетіміз миға берілетін сигналға тікелей байланысты. Ал, &nbsp;біздің ерте ми, &nbsp;яғни рептильді ми алдымен қорғаныш пен қауіпсіздік мәселесіне жауап береді. Мұндай жағдайда не істеу керек? Ең тиімдісі, кез келген адам жасай алатын тәсіл, &nbsp;су техникасы және өте әмбебап тыныс алу техникалары қай уақытта болмасын қозу деңгейін төмендетіп, ширығуды азайтуға мүмкіндік береді.‒ Не себепті адамдар жақсы жаңалыққа қарағанда жағымсыз ақпаратты тез қабылдайды?‒ Алдымен қазір айналамызда қандай ақпараттың көп екеніне назар аударайықшы. Әрине негатив көп. Ал, бұл негатив немесе жаман жаңалықтарды кім тез қабылдайды? Көбіне айналысатын белгілі ісі жоқ адамдар негативті өзіне сіңіріп, өзгелерге таратады. Белгілі бір дәрежеде өздеріне осы арқылы қанағаттану сезімін алады. Жалпы, адамдардың қалыптасу деңгейінде біреудің соңынан еру, біреуге бағыну қалыпты дүние. Бұл ‒ &nbsp;жалпы тірі ағзаларға тән. Күштіге бағыну мәселесі. Осы орайда "тобыр эффектісі" деген ұғымды атап өтуге болады. Яғни, бір жаңалықтың не белгілі бір нәрсенің артынан біліп-білмей еріп кету. Сонымен қатар, екінші себеп, бүгінгі күні БАҚ немесе әлеуметтік желілерде позитивтен көрі негатив көп. Бұл да өз кезегінде кері әсерін тигізбей қоймайды.‒ Позитивті ойдың арқасында иммунитеттің күшейетіні рас. Күні бойы көтеріңкі көңіл-күйді қалыптастыру үшін не істеу керек?‒ Ия дұрыс айтасыз, біздің физикалық денсаулығымыз психикалық денсаулықпен тікелей байланысты. Сол себепті &nbsp;көңіл-күйдің дұрыстығы, стресске төзімділік ол міндетті түрде иммунитетке, яғни физикалық иммунитетке әсер етеді. Қазіргі кезеңде көпшіліктің көңіл-күйі құбылмалы. Бұл да қалыпты құбылыс. Сол себепті, алдымен байбалам салмай тұрып, дәл қазіргі сәтте айналысатын іс табу &nbsp;бірден-бір көмекші бола алады. Ол іс сізге рухани азық бере алса, тіпті керемет. Егер өзіңізге сүйікті іс таба алмаған жағдайда, басқаларға қамқорлық көрсету жұмыстарымен айналысу, саламатты өмір салтын ұстану, жақындарыңызға қамқор болу, бүгінгі күннің өтпелі екеніне сену және ең бақытты, көңілді сәтті еске түсіріп визуализация жасау көңіл-күйді қалыпты ұстап тұруға көмектеседі.‒ Кішкентай балалардың санасында індет жайлы қорқыныш орнамас үшін қазіргі жағдайды қалай түсіндірген дұрыс? Жалпы отбасындағы жайлылық тұрақты болу үшін ата-ана не істеу керек?‒ Кішкентай балалар кез келген жағдайды дәл ересектер сияқты қабылдамайды. Егер &nbsp;осы карантин кезіндегі қорқынышты алатын болсақ, бұл жерде ата-аналарының адекватты болуы өте маңызды. Себебі бала не көреді, не естиді соны жасайды. Егер балаңыздың жүрегіне негізсіз қорқыныш дәнін еккіңіз келмесе, олардың бос уақытының қызықты өтуіне уақытыңызды арнаңыз. Қазіргі кезде тегін отбасылық марафондар бар, балаңызбен бірге қатысып көруге болады. Бұл өз кезегінде баланың ойын жақсылыққа, сенімге итермелеуге көмектеседі. Балалардың позитивті жаңалықтармен сусындауына назар аудару маңызды. Егер қорқыныш, үрей пайда болған жағдайда, &nbsp;не болғанын сұрап, дұрыс түсіндіру, ақпарат беру қажет. Отбасындағы тұрақтылық ерлі-зайыптылардың екеуіне де тікелей байланысты. Жанұяны еш стрессіз ұстап қалу үшін екеуіне де бірдей күш жұмсауға тура келеді. Бастысы, түсіністікке келу және истерикаға, байбаламға салмай дұрыс сұрақтармен бір шешімге келу жолдарын қарастырған жөн. Қатты ашу қысып тұрса, алдымен тәтті, жылылау су ішіп, &nbsp;тыныс алу техникаларын орындап, &nbsp;бойыңызда қозу деңгейі жоқ екенін байқағаннан кейін әңгімелескен дұрыс. Себебі ашу дұшпан және осының әсерінен өкінішке ұрындырар дүниелер орын алуы мүмкін …‒ Бірнеше жыл бұрын Жастар ресурстық орталығы ұйымдастырған вебинар барысына тоқталып өтсеңіз…‒ Вебинар "Covid 19: психологиялық қолдау мен күйзелістен сақтанудың жолдары" тақырыбында облыстың жастарын карантин кезінде қолдау және қажетті, маңызды сұрақтарына жауап беру мақсатында еркін форматта ұйымдастырылды. Шараға Қызылорда, Байқоңыр қалалары және аудан жастары қатысты. Вебинар барысында әртүрлі сұрақтар қойылды. Дегенмен басымдық үрей мен қорқынышты жеңу жолдары, отбасындағы тұрақтылық жағдайларына берілді. Еркін форматта болған соң &nbsp;жасөспірімдер жеке өміріне қатысты сұрақтарға да жауап алды. Ақысыз өткізілген вебинар жастардың сұрақтарын қанағаттандыра отырып, өз ойларымен бөлісуге мүмкіндік берді.‒ Сұхбаттасқаныңызға рақмет!

Жұлдыз Төрәліқызы: Негативке бос адам ғана әуес келеді

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Бақытжан Сапарғалиұлы Қызылорда қаласында дүниеге келген. Қ.Мұхамеджанов атындағы № 1 мектеп-гимназияның түлегі. М.Мәметова атындағы Қызылорда педагогикалық жоғары колледжінде ағылшын тілі мамандығы, «Ақмешіт» институтында мұнай-газ ісі мамандығы, Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінде орыс тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі мамандығында білім алған.Бүгінде Абылайхан атындағы №140 қазақ орта мектебінде директордың тәрбие ісі жөніндегі орынбасары қызметін атқарады. «Волонтерлар фронт офисінің» sabaqtastyq бағытының үйлестірушісі.– Білуімізше мектепте директордың тәрбие ісі жөніндегі орынбасарысыз…– Иә, қазіргі таңда Абылай хан атындағы № 140 мектепте директордың тәрбие ісі жөніндегі орынбасары қызметін атқарамын. 2010 жылы М.Мәметова атындағы педагогикалық колледжді тәмамдадым. Шынымды айтсам, колледжді бітіре сала мұғалім болуға асықпадым. Себебі мұғалім тек білім ғана емес әр балаға тәлім-тәрбие беріп, ақыл айта білу керек. Ал мен нендей ақыл айтамын, қандай тәрбие беремін &nbsp;деп ойладым. Осылайша ақыл-ойымды толықтырып, жоғарғы оқу орнымды бітіріп, мектепке тек 2017 жылы тәлімгер ретінде қабылдандым.– &nbsp;Біршама жетістігіңіз бар. Алған марапат пен алғыс хаттарыңыз да көп. Сіз үшін марапат маңызды ма?‒ Мен үшін марапаттың маңызы жоқ. Осы уақытқа дейін алған алғыс хаттарым жетерлік. Қай кезде де айтатыным, халықтың марапатына бөленіп, елдің алғысын алғаннан артығы жоқ. Себебі айналаң немен айналысып жүргеніңді және қаншалықты дұрыс екеніңді біледі, оң бағасын береді. Дегенмен пендешілікке салынып, елеп берген алғыс хатқа марқайып қаламыз. Оны тек келесі бір белесті бағындыруға мотивация ретінде қабылдаймын.– Ағылшын тілінен білім алдыңыз. Бүгінде тіл үйренгісі келетін жастар көп. Тілді үйренудің оңай әрі тиімді жолы қандай?– Тіл үйренудің оңай әрі тиімді жолы ‒ мектепте мұғалімнің берген тегін білімін толық игеру. Көбі дер кезінде оқымай, кейін сан соғып қалады. Қазіргі таңда қайда, қай жұмыс орны болмасын, ағылшын тілін жетік меңгеруді талап етеді. Сол себепті мектеп қабырғасында ден қойып оқыған жөн. Ағылшын тілін үйрететін курстардың көп екенін білесіздер. Бастысы, тіл үйренуге деген ынта болса жеткілікті.– &nbsp;Бала тәрбиесі жөнінде жиі айтылады. Ата-ана балаға жеткілікті түрде тәрбие беріп жүр ме? Тәрбиелі, патриот азамат тәрбиелеу үшін не істеуге болады?– Бүгінгі күні бала үш жақты тәрбие алады дер едім. Ол ата-ана, мектеп, әлеуметтік желі тәрбиесі. Өзім ата-ана болғасын бұл сұрақ мені де мазалайды. Біз баланың киімі бүтін, тамағы тоқ болсын деп бар уақытымызды жұмысқа бөлеміз. Материалдық сұранысын қанағаттандырсақ, екінші жағы ақсап жатады. Бала ең әуелгі тәрбиені отбасынан алу қажет. Бала біздің айнамыз іспеттес қой, біз &nbsp;не істесек, соны қайталайды. Яғни бала тәрбиелі болу үшін ата-ана өзін түзеу қажет.– Осы уақытқа дейін мұғалімдерге көңіл толмаушылық орын алды. Оқушылар қашықтан оқытыла бастағаннан кейін ата-ана мұғалімнің қадірін түсінді. Енді оқу маусымын қайта қашықтан бастағалы жатырмыз. Осыған дайынбыз ба?– Жаңа оқу жылы қашықтан оқытумен басталады. Өткен жолғы қателіктер мен кемшіліктерді ескере отырып, пысықталып жатыр. Дайын емеспіз деп бейқам отыруға болмайды. Қолдағы бар ресурстарды толыққанды пайдаланамыз. Осы ретте ата-ана мен мұғалім бірлесе жұмыс істеп, түсіністік танытады деп сенемін.– &nbsp;Мұғалімдердің жұмысы көбейді. WhatsApp арқылы әр ата-анамен тілдесіп, әр оқушыны қадағалайды. «Келесі жолы мынаны қайталамау керек» деген нәрселер болды ма?– &nbsp;Ауыз толтырып жұмыс көбейді деп айтуға келе қоймайды. Мұғалім өзі жан-жақты, сондықтан түрлі платформаларды пайдалана отырып білім берді. Өзім видеоредакторлар арқылы жұмыс істеуді меңгердім. Өзіңіз айтқандай, ата-анамен күнделікті тілдесіп отырдық, кем тұстарды бірге ақылдасып, жөндедік десем болады.– &nbsp;Тіл мәселесі қашанда өзекті. Қарапайым мысал келтірейікші, жастар бір-бірімен хабарлама арқылы тілдескеннің өзінде «қ», «ұ», «ң» әріптерін пайдалалануы екіталай. Баяндама оқыған басшылардың да қазақ тілінде бастағанын көрсек қуанамыз. Сіздіңше қазақ тілінің мәртебесін қайтсек көтереміз?– Тілі жоғалған ұлттың өзі де жоғалады деген. Тіл мен үшін қастерлі, құдіретті. Тіл мәртебесі – ел мәртебесі. Демек тіліміздің болашағына ел болып атсалысуымыз қажет. Қазір жастардан мекен-жайын сұрасаңыз, “Абая 101” немесе “Сейфуллина 50” деп жауап береді. Хәкім Абайды Абая деу қаншалықты дұрыс? Міне, осындай олқылықтарды қоғам жөндеу қажет. Біздің ана тіліміз өте көркем, әдемі тілдердің бірі ғой. Бірақ осы күні теледидардан түспейтін түрлі өнер иелері жергілікті диалектпен сөйлеп, кері әсер етуде. Ал оларды көретін, еліктейтін жастар соларды қайталайды. Ұлттық арнадан, бірінші арнадан айтылатын әр сөз сүзгіден өту қажет емес пе? Осындай тұстарды ескерсек, бәрі жақсы болады деп ойлаймын.– Әлеуметтік желіде белсендісіз. Күніне қанша уақытыңызды бөлесіз?– Әлеуметтік желіге қажетті ақпарат алуға, өзімнің керек деген дүниелеріммен бөлісуге кіремін. Әлеуметтік желі арқылы көптеген азаматтармен таныстым. Нақты қанша уақыт екенін білмеймін бірақ көп уақытымды алатынын мойындаймын. Тағылымды дүниелерді оқып, соны өзгемен бөліскенді ұнатамын. Кей сәттері іштегі шердің бәрін де ақтарамын. Қоғамда туып жатқан мәселелерді талқылауға атсалысамын. Өз ойымды ортаға сала отырып, өзгенің де ойымен санасамын.– Жазбаларыңыздан шығармашылықтан алыс емес екеніңізді байқаймыз. Өлең шығарасыз ба?– Арасында қалам алып шимақтаған болатынымыз бар. Мектеп қабырғасында жүргенде «Ақындықтың ауылы алыс десек те, Ақын жанды ұлың бар деп есепте» &nbsp;деп жазғаным есіме түсіп отыр. Мүмкін сол мектептегі ұстаздарымның мықтылығы осы қырымды ашқан шығар. Өзім кіші жүз кетенің баласы болғасын қанда да бар ғой деймін. Осы күні шабытты ұлымнан аламын. Есімін Шерхан деп Шерхан Мұртаза ағамыздың құрметіне өзім қойғанмын. Шүкір сол бала ақылды болып өсіп келеді.– Мұғалім қалай ерікті болды? Сіздіңше ерікті болудың мақсаты қандай?– Әдеттегідей әлеуметтік желіде отырып, облыстық Жастар ресурстық орталығы парақшасынан еріктілер штабы құрылып, 7 бағыт бойынша қатарлары толықтырылып жатқанын көріп тіркелдім. Алғашқы жиналысына ұлымды ертіп барғаным есімде. Волонтерлік жұмыстың ауқымы өте кең, ал ең басты мақсаты ақысыз көмек беру, пайда алып келу деп ойлаймын.– Сабақтастық бағытында жетекшісіз. Қандай жұмыстар атқарылуда?– &nbsp;Жақында еріктілер штабы атауы «Волонтерлер фронт-офисі» болып өзгеріп, мен Сабақтастық бағытының жетекшісі болып бекітілдім. Бұған дейін бұл бағытқа Болатбек Айтбенбетов жетекшілік еткен болатын. Атқарылған жұмыстар жетерлік. &nbsp;Соңғыларының бірі Саулық бағытымен бірігіп, «Донор бол» акциясын өткіздік. Бұл акция екі мақсатта ұйымдастырылды. Біріншіден, қан орталығының қан қорын көбейту, екіншіден қайырымдылыққа түскен қаражатқа көп балалы отбасыларға азық-түлікпен көмек көрсету.– Жақында еріктілер атқарылған жұмыстарын саралап, алты айға жоспар құрды. Маңыздысына тоқталсаңыз…– Алдағы жарты жылдыққа жоспар құрылды. Айта кететін жайт, жоспарланған &nbsp;көп шаралар төтенше жағдайға байланысты іске аспай қалды. Дегенмен тың дүниелер, қызықты ұсыныстар болды. Алдағы уақытта барлығына куә боласыздар деп ойлаймын. Біздің негізгі ой волонтерлік қозғалысты келер жылда да жалғастыру. Сондықтан қатарымызды көбейтіп жатырмыз. Қосыламын деген достарға әрдайым ашықпыз.– Апта сайын сенбі-жексенбі күндері ТЖД-мен бірлесіп рейд ұйымдастырасыздар. Нәтиже қандай? Суға шомылушылар саны азайды &nbsp;ма?– Суға түсу маусымы басталғалы суға кету фактілері тіркеліп, қайғылы жағдайға әкеліп жатыр. Біздің мақсат ‒ осының алдын алу. Рейдтік шаралар Қызылорда облысының төтенше жағдай департаменті, Қызылорда облысы бойынша экология департаменті қызметкерлерімен бірлесе атқарылуда. Нәтиже бар, ПМК 29 деп аталатын су айдындарындағы суға түсушілер саны едәуір азайды. «Сақтансаң сақтаймын» демекші, қала тұрғындарын сақтық шараларын бұзбауға шақырамын.– Республикалық «Мың алғыс» акциясына Сыр өңірінің еріктілері де атсалысты. Айтыңызшы, облыстағы бұл шара қалай жүзеге асты, кімдер атсалысты?– Қазақстан халқы Ассамблеясының бастамасымен өткен бұл акцияда 60 медицина қызметкерінің отбасына азық-түлік, мерекелік себет және құрбандыққа шалынған мал еттері таратылды. Бұл акцияға Сыр волонтерлары, фронт-офис волонтерлер және автоволонтерлер атсалысты. «Достық» үйінен тиелген азық-түліктерді мекен-жайға дейін жеткізуді толықтай волонтерлер атқарды. Қолында қомақты қаржысы болмаса да медицина қызметкерлеріне деген алғыстарын волонтерлер осылай да жеткізуге болатынын көрсетті деп ойлаймын. Дәрігерлердің еңбегі ұшан теңіз, алғыстың барлық түріне лайықты деп білемін.– &nbsp;Бір жазбаңызда «Шын досың қайсы» депсіз. Жауабын таптыңыз ба? Жалпы досқа сенесіз бе?– Біз осы күні достықтың парқына жетпей жүргендейміз. Бір-екі көріп дидарласқанға дос деп айта салатын болғанбыз. Досқа әрине сенемін, қасымнан табылар достарым да бар. Осы жазбамнан кейін сыйлайтын бір ағам хабарласып, осы тақырыпта ұзақ сөйлестік. Кейіннен «менімен жүр шын досымды көрсетейін» деп Шымкентке апарып, досымен таныстырған. Екеуінің арасындағы достыққа ешқашан сызат түспейтінін байқап, нағыз достың қалай боларын сезгенмін.– Көбіне қандай кітап оқу керегі туралы кеңес беріп отырасыз. Бір айда қанша кітап оқисыз? Қай жазушының кітабы жаныңызға жақын?– “Кітап оқығандар компьютер қарағандарды басқарады” дегенді естіп едім. Әрбір оқыған кітап оқырманға жаңа білім береді. Мен қатты шаршасам кітап оқимын. Кітапты оқи отырып сюжетті елестетіп отырамын, кейіпкерлердің қасында жүргендей боламын. Электронды кітаптарды оқи алмаймын, ол керісінше шаршатады. Бір айда бір кітаптан артық оқуға мүмкіндік болмай жүр. Соңғы оқыған Бауыржан Момышұлының «Ұшқан ұя» кітабы қатты әсерлендірді. Тәрбиелік мәні мол кітап дер едім. Қазақ жазушыларының барлығын оқуға ұсыныс беремін. Абайдан артық жазған ешкім жоқ, әр сөзін өмірмен ұштастыруға болады. Сондықтан жаныма Абай жақын.– Сұхбатыңызға рақмет!

Бақытжан Сапарғалиұлы: Халық алғысынан артығы жоқ

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Дәурен Жолдыбек – сырбойылық жас, «Болашақ» бағдарламасының түлегі, Ұлыбританиядағы Norwich Business School магистрі, «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» Акционерлік Қоғамы және Ұлттық банкте қызмет еткен, қаржыгер сарапшы:Әлемдік ахуалдың салдарынан ел экономикасы да, халықтың әлеуметік жағдайы да төмендеді. Ал статистика көрсеткіші ел экономикасында өсім байқалатынына сендіруде. Мұның қаншалықты рас екенін, алдағы уақытта экономикамызда қандай өзгерістер болатыны жайында белгілі экономист Дәурен Жолдыбекпен әңгімелескен едік.– Еліміздегі жас отбасыларға, ата-аналарға қаржылық сауаттылығын арттыру үшін қандай пайдалы кеңес берер едіңіз?– Әр отбасы өз қаржысын үнемдеу үшін ең бастысы сауатты болу керек. Неге десеңіз, қазір қаржы алаяқтарының түрі көбейді. Олардың құйтұрқы әрекетіне төтеп беруде сауатты болудың маңызы жоғары. Мысалы, Оңтүстік Қазақстан аумағында белең алған «Индиго-24» деген қаржы компаниясы 1 млн берсең, 5 айдан соң 2 млн аласың деп халықты тақырға отырғызған. Осы тұста әр адам ескеруі керек нәрсе, еліміздегі қай қаржы ұйымы болса да, 50 пайыздан жоғары өсім бере алмайды. Беремін десе де сенбеу қажет. Өйткені еліміздегі екінші деңгейлі банктердің тұтынушылық несиеге үстемақысы 30 пайыз. Яғни біздің банктер осы үстемақымен күн көруде. Нарықтық қатынасты ел болғандықтан біздегі барлық тұрғындардың қаржылық сауаттылығы қалыпты деңгейде болу керек. Біздің халық көбінесе қаржылық сауаттылықтың аздығынан несие рәсімдеу кезінде, басқа да қаржылық шарттар жасағанда олқылықтар жібереді. Сондықтан барлық ата-ана үйінде балаларына ақшаның қадірін, ысырапсыздыққа жол бермеуді, оны тиімді жұмсауды толықтай айтып отыру керек. Егер қаржылық сауаттылығы жоғары болса, ел тұрғындарының басында проблемалық несие мәселесі деген болмас еді.– Теңгенің құнсыздануы мұнай бағасына тәуелді. Бұдан бөлек, теңгенің әлсіреуіне әсер ететін қандай факторлар бар?– Мұнай бағасының көтеріліп түсуі әлемдік экономикаға қатты әсер етпейді. Мысалы, Сыр өңірінің экономикасы да әрқилы. Тек ғана мұнайы тапшы елдерге әсер етеді. Мысалы, мұнай бағасы түссе, мұнайды импорттайтын Еуропа, Қытай, Үндістан бұдан тек пайда көреді. Ал мұнайды шығарушы Қазақстан, Ресей, Таяу Шығыс елдерінің экономикасы, валютасы құнсызданады. Яғни бұл елдердің экономикасының шикізатқа тәуелді деген сөз. Сондықтан мұнай бағасы түссе, теңгенің құнсыздануы заңдылық. Мұнайға деген тәуелділіктен арылмайынша, теңгенің құнын арттыра алмаймыз.– Ұлттық банктің теңгені еркін айналымға жібермеуінің себебі неде?– Себебі, Н.Назарбаевтың өзі: «Еркін айналымға жіберуіміз керек, себебі теңгемізді ұстап тұру үшін 28 миллиард доллар жұмсалды» деген болатын. Ал 28 миллиард доллар аз қаражат емес. Салыстырмалы түрде айтар болсақ, «ЭКСПО-2017» көрмесінің өзіне 3,5 миллиард доллар жұмсалған. Ал сол көрмені өткізу үшін біз әлеуметтік бағыттағы қаншама шығындарды тежедік. Сондағы қаржы – 3,5 миллиард доллар. Ал теңгемізді 1-2 жылдың көлемінде ұстап тұру үшін кеткен қаражат – 28 миллиард доллар. Ол ақшаға қаншама әлеуметтік жобаларды шешуге болатын еді.– Қазіргідей тұрақсыз уақытта ақшаны қай валютада сақтаған жөн?– Ақшаны төрт валютада сақтаған абзал. Атап айтар болсақ, АҚШ доллары, евро, теңге, юань. Неге бір ғана валюта емес деген сұрақ туындайды. Себебі, барлық валютаның бірден құлдырауы мүмкін емес. Бір валюта екінші бір валютаға құнсыздануы мүмкін. Мысалы, теңгенің АҚШ долларына деген сияқты. Сол кезде сіздің теңге әлсіреген жағдайда, өзге валютадағы қаржыңыз арқылы оның орнын толықтыра аласыз. Ал кәсіпкер болсаңыз, қай елдің тауарымен жұмыс жасасаңыз, сол елдің валютасында сақтаған абзал. Қазір халықтың банкте ақша жинауға деген ықыласы артқан. Мәселен ҚР банктерінде халықтың жинаған 10.400.000.000.000 теңге ақшасы депозитте жатыр. Қысқасы 10,4 триллион теңге. Сол ақшаның: Халық банкте – 33.4%, Каспий банкте – 18.1%, Жилстройда – 9%, Сбербанкте - 8.4%, Банк Центр Кредитте - 5.9. Елдегі үздік 5 банк осылар. Қалғаны өзге банктерде жатыр.– Жалпы пандемияның әсерінен ел экономикасы біршама әлсіреді. Бұл олқылықты қалпына келтіруде неден бастаған жөн?– Ішкі нарықты өзіміз толтырып, мемлекеттендіру процестерін жүргізу керек. Мұны мұнай қоры орындарынан бастаған дұрыс. Себебі мұнай бюджетке түсетін пайданың басым бөлігін құрайды. Біздегі мұнай саласында инвесторлар неге көп? Себебі мұнайдан түскен пайданың 90 пайызы солардың қалтасында кетеді. Тек 10 пайызы ғана бюджетке түседі. Бұл өте тиімсіз. Егер біз мұнай қорларының кем дегенде 50 пайызын мемлекеттендіретін болсақ, бюджетке келетін табыс көбейер еді. Бірақ бұл жұмысты жолға қою үшін үкіметке бір неше бастама көтерген абзал.– Жуырда Әлеуметтік қорғау министрі ең төменгі жалақы мөлшерінің артпайтының, ал күнкөріс минимумы 32 668 теңгені құрайтынын мәлімдеді. Бұл дегеніміз 32668 теңгеге 1 ай өмір сүруге болады деген сөз. Бұл көрсеткіш қайдан алынған? Дамушы елдермен салыстырып айта аласыз ба?– Еліміздегі ең төменгі жалақы 42500 теңге болса, минималды күнкөріс деңгейі 32668 теңге. Енді осы қаржыны 55/45 пайыз көлемінде 2-ге бөлеміз. Себебі дәл осы ақшаның 55% (17968тг) тамаққа кетеді. Ал 45% (14700тг) коммуналдық төлемге, киім-кешек, жолпұл, мәдени орындарды аралауға жұмсау керек. Сонда 1 адамға 1 айға деп бағана министр айтқандай, 43 затты грамдап алуға болады. Дәл осыны минималды тұтыну себеті деп атайды. Бұл қаражатқа күн көру мүмкін емес. Сондықтан үкімет әлеуметтік көмек беруді жолға қойған. Әлеуметтік көмек барлық елдің тәжірибесінде бар нәрсе. Егер әлеуметтік көмектің көлемі тым көп болып кетсе, онда ол халықты масылдыққа итермелейді. Мәселен, батыс елдерінде әлеуметтік көмек көлемі өте жоғары. Ондайда жұмыс істеп тағы біраз ақша тапқанша, істемей-ақ осы ақшаға өмір сүре берейін деген ой қалыптасады. Қазақстанды бұл дәрежемен салыстыру әлі ерте. Қоғам әлеуметтік көмекке зәру. Мемлекеттен көмек алатын адамдардың тізімі ең төменгі күнкөріс шегі бойынша есептелетіні отырғаны белгілі. Бірақ төменгі күнкөріс деңгейі қазіргі таңдағы өмір сүру дәрежемізге сәйкес емес. Бұл жәрдемақымен әлеуметтік проблема шешілмейді. Неге? Себебі әлі де болсын төменгі күнкөріс деңгейі нақты есептелмей жатыр.Мұның екінші жағы бар. Күнкөріс деңгейі өскен сайын айлық есептік көрсеткіш те өзгереді. Сол арқылы салық есептелетіндіктен, оны да ұлғайтады. Ертең ол тағы халықтың мойнына жүк болып түседі. Сондықтан бұл бірден шешіле салатын мәселе емес. Таяқтың екі ұшы барын ескерген жөн.– Әңгімеңізге рақмет.

Дәурен Жолдыбек: Сыр өңірінің экономикасы әрқилы

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Білімнің дамуына атсалысып жүрген мамандардың көбі жастар болғанмен, ерте жасында басшылық лауазымға отырғандарды саусақпен санауға болады. Солардың бірі Абылай хан атындағы жоғарғы колледж директорының орынбасары – Берікол Әбдібеков. Берікбол қазір жастармен жұмыс жасап, оларға тәлімгерлік жол көрсетуде. Білім беру саласында жас та болса, бас болып жүрген Берікболдың сұхбатын назарларыңызға ұсынамыз.– Бүгінде ата-ана жұмысы еселенді. Мұғалімге қойылатын талап та баршылық. Әйтеуір ата-ана мұғалімнің жұмысының қиын екенін сезді. Сіздіңше қалай?– Қазіргі оқыту формасының талабы бойынша ата-аналармен бірігіп, тығыз жұмыс жасау қажеттілігі туындауда. Сондықтан әрбір топ жетекшілері баланың уақытын сапалы өткізу мақсатында ата-аналармен бірлескен түрде жұмыс жасауда. Мұғалімнің жұмысы қиын деп жатамыз, бала тәрбиелеу ата-ана мен мұғалімнің тығыз жұмыс жасауының арқасында жүзеге асатын ауқымды процесс екенін естен шығармаған жөн.– Колледжде ауданнан оқитын студенттер бар. Оларда онлайн емтихан тапсырарда қиындықтар болмады ма?– «Абылай хан» атындағы жоғары колледжінде ауданның білім алушылары көп, дегенмен олардың білім алуына барынша мүмкіндік жасалуда. Интернет желісінің мүмкіндігі төмен аудандарда оқитын студенттердің ата-анасымен байланыса отырып, оң шешім қабылдау жұмыстарын жүргізіп жатырмыз. Сондықтан онлайн емтихан тапсыруда қиындықтар орын алған жоқ.– Жасыратыны жоқ, «мұғалімннің жалақысы көбейді» деп мұғалім болуға асығатындар қатары артып барады. Кәсіби маман қандай болу керек?– Мұғалім болу – екінің бірінің қолынан келе бермейтін мамандық. Сондықтан оның қиындығы мен қуанышы қатар жүретіні сөзсіз. Бүгінде педагог мәртебесі артып, қоғамда өзіндік жақсы жаңалықтар орын алып, жалақылары өсіп, мүмкіндік жасалуда. Дегенмен, сәйкесінше талап та күшейтілуде. Сондықтан кәсіби тұрғыда үнемі білімін жетілдіріп, заман ағымына сәйкес әдіс-тәсілдерді пайдалану арқылы үнемі ізденіс үстінде жүруді талап ететін маман ғана жақсы мұғалім бола алады.– Әр колледжде кітапхана бар. Студенттердің кітап оқуға қызығушылығы қандай?– Жасыратыны жоқ, қазіргі интернеттің дамыған заманында кітап оқитын жастар өте аз. Сондықтан олардың кітапқа деген қызығушылығын арттыру мақсатында &nbsp;оқытушылардың ұсынысымен әртүрлі бағытта 100 оқулық колледж кітапханасына алынды. Бұл жастардың кітап оқуға деген қызығушылығын арттыратыны сөзсіз. Әрине, ол бағытта колледж оқытушылары жан-жақты бағыт-бағдар беру арқылы нәтижелі жұмыс жасауда.– Тіл мәселесі қашанда өзекті. Қайтсек қазақ тілінің мәртебесін көтереміз?– Қай ұлттың болмасын баға жетпес құндылығы ол – тіл мәртебесі. Сондықтан тілге деген құрмет, ана тіліне деген махаббат отбасынан басталуы тиіс деп ойлаймын. «Өзге тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте», деген сөзді үнемі өскелең ұрпақтың бойына сіңіруге тырысамын. Жүрегі қазақ деп соққан әрбір сәулелі жас бұл тақырыпта өзіндік жауапкершілікті сезінуі қажет.– Білуімізше колледж директорының тәрбие ісі жөніндегі орынбасарысыз…– «Абылай хан» атындағы жоғары колледж директорының тәрбие жұмыстары жөніндегі орынбасары қызметін атқарып жүрмін. Іс-тәжірибем аз болса да, жасап жатқан жұмысыма деген жауапкершілігім өте жоғары. Әрбір маман өз ісіне жауапкершілікпен қараған жағдайда ғана нәтижеге жетеді. Сондықтан &nbsp;жауапты қызметке лайықты болып, әрбір баланың жүрегінен жол табу – мен үшін басты мақсат!– Берікбол сізді мұғалім ретінде танимыз. Ал еріктілікке қалай келдіңіз?– Ерікті жастармен тығыз жұмыс жасайтындықтан, бұл бағыт мен үшін таңсық емес. Сондықтан колледж директорының қолдауымен үнемі қайырымдылық шараларын ұйымдастырып, еріктілер қатарынан көрініп жүргеніміз біз үшін – азаматтық міндетіміз деп білемін.– Автоволонтерлікте қандай қиындықтар бар?– Айтарлықтай қиындық бар деп айта алмаймын, «сабақты ине –сәтімен» дегендей, әрбір бастама жауапкершіліктің арқасында жақсы нәтижемен аяқталып жатады. Ол үшін қоғамды, адамдарды үлкен жүрекпен қабылдап, жақсылық жасауға ықылас болса жеткілікті дер едім!– Сұқбатыңызға рақмет!

Қызылордалық жастардың кітап оқуға құлшынысы артуда

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Қызылорда қаласында әрбір жүзеге асқан жобалардың артында үлкен еңбек жатыр. Көзге көрінбейтін үлкен іс. Жоба жүзеге асып, ел игілігін көремін дегенше, қаржысын есептеу, бюджетті жоспарлау, қала қаржысын тиімді жұмсау көрінбейтін кішкентай бөлімнің тиянақтық пен ұқыптылықтан тұратын еңбегі. Оларға мүлт кетуге болмайды. Себебі, қала бюджеті – бір қаланың тағдыры, қалалықтардың үміті.Осы салада ұзақ жылдардан бері табан аудармай еңбек етіп, қалалық экономика және бюджетті жоспарлау бөлімінің басшысы қызметіне дейін көтерілген Гүлнәр Бұрханқызының еңбегі зор. Ол қала бюджетінің әр тиынын бес саусағындай жатқа біледі десек, артық айтқандық емес. Осы орайда Гүлнар Бұрханқызымен кездесіп, Қызылорда қаласының бюджеті, теңге жайын сұхбатқа арқау еттік.– Гүлнәр Бұрханқызы, Бүгінде «Ашық бюджет» жобасы жүзеге асуда. Бұл жоба қалада қаншалықты жүзеге асты және тұрғындар белсенділігі қандай?– 2019 жылдың тамыз айынан бастап Қызылорда қаласы бойынша «Ашық бюджеттердің интерактивті картасы» жобасы жүзеге асырылуда. Аталмыш жоба ақпаратқа қолжетімділікті оңтайландыру, азаматтардың мемлекеттік билікке деген сенімдерін арттыру және билік пен азаматтық қоғам арасындағы байланыстың тікелей арнасын құру мақсатында құрылған.Картада нақты қаладағы әлеуметтік нысандарды салуға, жөндеуге және күтіп ұстауға бөлінген бюджеттік қаражат туралы толық ақпарат, жеткізушілер туралы ақпарат, бөлінген сомалар, құрылыс мерзімдері, кепілдік міндеттемелер және басқа да ақпараттар көрсетіледі. Республиканың кез-келген азаматы картаның көмегімен қаладағы әлеуметтік нысандарға, оның ішінде мектептер, балабақшалар, мәдениет үйлері, әлеуметтік қамсыздандыру мекемелері және тағы басқа мекемелерге қанша қаражат бөлінгенін біле алады. Сонымен қатар бюджеттік шығындарды бақылайды. Қызылорда қаласының 2020 жылға бекітілген бюджеті 68 млрд 937,4 млн теңгені құрады. Бүгінгі күні қосымша бөлінген қаржылар есебінен қала бюджетінің көлемі 95 млрд 569,2 млн теңгеге ұлғайып отыр. Оның ішінде қалаға қарасты кент және ауылдық округтердегі бюджет көлемі 3 млрд 846,8 млн теңге.Бүгінгі күні «Ашық бюджеттердің интерактивті картасы» яғни «publicbudget.kz» сайтына қалаға қарасты кент және ауылдық округтерді қоспағанда 16 бюджеттік бағдарлама әкімшісінің, оған бағынысты ведомстволық коммуналдық мемлекеттік мекемелер мен коммуналдық мемлекеттік қазыналық кәсіпорындар оның ішінде атап айтар болсақ, бюджеттік бағдарлама әкімшілерінен бөлек қалаға қалаға қарасты қала бюджетінен қаржыландыратын 1 спорт клубы, 54 мектеп, 4 әлеуметтік қамсыздандыру мекемесі, 1 жастар ресурстық орталығы, 20 балабақша, 4 балаларды психо-медикалық түзету кабинеттері, 3 қосымша білім беру мекемелері мен 1 кешкі мектеп жұмыс жасауда және осы аталған мекемелер ақпараттар мен бюджет шығыстары бойынша мәліметтерін сайтқа орналастырды. Сонымен қатар, бюджет шығыстарының ашықтығын қамтамасыз ету мақсатында қалаға қарасты барлық бюджеттік бағдарлама әкімшілері өздерінің бюджеттік бағдарламалары бойынша мәліметтерін «Ашық бюджет» egov порталына, Қызылорда қаласы бюджетінің жалпылама кіріс шығыстары бойынша мәліметі Қызылорда қаласының «Азаматтық бюджеті» қала әкімінің ресми сайтына және «Ашық бюджет» порталына жарияланып отыр. Бұл жерден де бюджет шығыстары бойынша мәліметтер көруге болады.Тағы бір айта кететін жайт, облыс бойынша тек Қызылорда қаласында пилоттық жоба ретінде 2020-2021 жылдарға арналған «Халықтың қатысу бюджеті жобасын» іске асыру жоспарлануда және жобаны 2021 жылы іске асыру мақсатында тұрғындардан ұсыныс қабылдау жүргізілуде. Бұл жоба туралы ақпаратты, қатысу ережелері мен ұсыну тәртібі туралы мәліметтерді Қызылорда қаласы әкімінің ресми сайтынан білуге болады. Дауыс беру бойынша іріктелген жобалар 2021 жылдың бюджет шығыстарының құрамына енгізіліп, іске асырылатын болады.– Жалпы «экономика» сөзі грек тілінен аударғанда «үй шаруашылығын жүргізу өнері» деген мағынаны береді екен. Қалалықтардың ортақ үйі – Қызылорда қаласының бюджетін жоспарлау, әр теңгесін шашау шығармай есептеу үлкен өнер екені сөзсіз. Бюджетті жоспарлаудағы ұстанымыңыз қандай?– Қоғам мен мемлекеттің дамуында бюджет қаржының жинақталу мен қайта бағытталу құрылымы болып табылады және азаматтардың еркіндігі мен заңды құқығының маңызды іске асыру кепілі. Бюджетті жоспарлау ҚР Бюджет Кодексіндегі бюджет жүйесі принциптері негізінде жүзеге асырылады. Бюджет жүйесіндегі принциптердің бірі – нәтижелік және тиімділік принциптері. Бұлар стратегиялық жоспарларда, аумақтық дамыту бағдарламаларында және мемлекеттік органдардың бюджеттік бағдарламаларында көзделген нәтижелердің көрсеткіштеріне қол жеткізуге бағдарланған бюджетті әзірлеу және атқару. Сонымен қатар түпкілікті нәтижеге қол жеткізу қажеттілігін негізге ала отырып, бюджетті әзірлеу және атқару.Экономикалық саясатты, сондай-ақ Қызылорда қаласының бәсекеге қабілеттілігін сапалы жаңа деңгейге және тұрақты экономикалық дамуға жетуге ықпал ететін қала бюджетін қалыптастыру Елбасының бюджет қаражатын қатаң түрде үнемдеу және оларды тиімді пайдалану туралы берген тапсырмасына сәйкес іске асырылады.– Экономист, қала тұрғыны ретінде қай салаға көбірек қаржы бөлінгенді қалайсыз?– Қала бюджетін қалыптастыру барысында әлеуметтік салаға басымдық беріледі. Жыл сайын бекітілген бюджеттің шығындарында 76,2 проценті әлеуметтік салаға бағытталады.Қала бюджетінің кірістері мен шығындары сәйкестендіріле отырып жоспарланады және әлеуметтік салаға басымдылық беріледі. Бюджет шығындарының құрамында 63,7 процент білім, 11,4 процент әлеуметтік қамсыздандыру, 1,1 процент мәдениет, спорт, ақпараттық кеңістік салаларына қаралған. Қала бюджетін қалыптастыру барысында осы салаларға байланысты мемлекеттік және жергілікті бағдарламалардың жүзеге асырылуы ескеріледі.– Кейде «желге ұшқан қаржы болды-ау» деген сәттер болды ма?– Бюджетті жоспарлауда мемлекеттік мекемелердің, оларға ведомстволық бағынысты мекемелердің міндеттері мен функцияларын қаржылық қамтамасыз етуге, сонымен қатар қалада мемлекеттік саясатты іске асыруға бағытталғандықтан қаржыландырылатын шығындар өз мақсатында жұмсалып нәтижесін беруде. Сондықтан бюджет қаражаты тиімді игерілуде.– Төл теңгеміздің орны ерек екені сөзсіз. Күн сайын теңгені есептейтін сізге теңгенің &nbsp;әсері қандай?– Қазақ елі үшін атаулы мерекелермен қатар, мән-маңызы жағынан беделі жоғары тағы бір күн бар. Ол - ұлттық валютамыз теңгенің айналымға енген күні. 1993 жылдың қазан-қараша айларында Қазақстан рубль аймағынан толықтай шығып, 15 қараша күні теңге ресми айналымға енген болатын. Ел Президентінің Жарлығымен 1997 жылдан бері 15 қараша төл валютамыздың туған күні әрі қаржыгерлер күні болып белгіленді. Бұл күн мемлекеттігіміздің мәртебесі тағы бір дәлелденіп, абыройымыз асқақтап, өзгенің емес, өз ұлттық ақшамызды қолға ұстап, қуанғанбыз. Содан бері бұл күннің мерейі үстем, қазақ елі үшін айтулы күн. Отыз жылға жуық тәуелсіз ел тарихында мемлекет мәртебесіне, экономикасының нығаюы жолында теңгенің орны ерекше болды. 27 жылдық ғұмырында теңге тәуелсіз ел экономикасында орны ерек екенін дәлелдеп келеді. Теңгенің болашақтағы қызметіне де сеніміміз мол.– Бюджетті жоспарлауда, қаржы бөлуде соңғы шешімді кім қабылдайды?– Бюджетті жоспарлау бір адамның ғана шешімі емес. Өздеріңізге белгілі, қаланың бір жылға арналған бюджеті алдымен бюджеттік комиссияда қаралып, қалалық мәслихатта бекітіледі.– Маман ретінде тұрғындарға қаржылық сауаттылық жайында не айтасыз? Ақша үнемдеу, үй бюджетін жоспарлауда нені ескеру керек?– Меніңше, әр адамға қаржылық сауаттылық керек. Табыс таба білген адам оны сауатты жұмсай білу де қажет. Әйтпесе есепсіз жұмсалған қаржы соңы қарызға батырады. Отбасылық бюджетті жүргізу де үлкен өнер. Маман ретінде қарапайым кеңес: отбасының кіріс-шығысын жүргізіп отыру керек. Алдағы уақытта жұмсалатын қаржы, жоспарлар бәрі-бәрі анық жоспарланса және неден үнемдеуге болатыны сарапқа салынса отбасы бюджетінде жүйелілік қалыптасады. Отбасы бюджетін жоспарлау– бір шаңырақтың материалдық әл-ауқатының жақсаруының негізі деуге болады.– Әңгімеңізге рахмет.

Гүлнар Бұрханқызы: Облыс бюджетінің басым мақсаты– нәтиже мен тиімділік

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Беймәлімді білуге бекініп, көпшілікке пайдалы боларлық ғаламат жаңалық ашуда ғалымдардың үлесі зор. Сұрау белгісі бар белгісіздердің мәнін аңғаруда елеулі еңбек етіп, күтілетін нәтиже жемісті болу үшін барын салатын білімпаздардың төгер тері де аз емес. Себебі, олар салмақты сараптама жасап, татымды талдау жүргізуге тырысады. Білімін жетілдіріп, тиянақты тәжірибелерде тәуекелге бел буып, көздеген нысаны халық игілігіне бағытталған ғалым ғана заман талабының биігінде болатыны сөзсіз. Қорқыт ата атындағы Қызылорда университетінің қауымдастырылған профессоры, PhD Ақерке Болатқызымен сұхбаттасуды жөн көрдік.– Ғылыммен айналысуға не себеп болды?– 2008 жылы Қорқыт ата атындағы Қызылорда университетінің журналистика мамандығына оқуға түстім. Оқи жүріп, өндіріске, яғни қызметке араластым. “Qyzylorda“ облыстық телеарнасында жаңалықтар бөлімінде редактор қызметін атқардым. Аға буын әріптестерден тәжірибе жинақтап, университет қабырғасында алған теориялық білімді практикамен ұштастыруға мүмкіндік туды. Шама-шарқымыз жеткенше жұмыс істедік. 2012 жылдың ақпан-наурыз айларында сол кездегі университет ректоры, белгілі ғалым, академик Қылышбай Бисеновтің ұсынымен университетке баспасөз хатшысы қызметіне ауыстым. Осылайша 4-курста оқып жүріп, университетте жаңадан құрылған баспасөз орталығына маман болып қабылдандым. Сол уақытта университеттегі ғалымдармен тікелей қойын-қолтық жұмыс жасап, өзімнің де ғылымға деген қызығушылығым артты. Бакалаврды аяқтағаннан кейін, магистратурада білімімді шыңдадым. Шетелде тәжірибе алмасуға мүмкіндік туды. Бір бағытта тұралап қалмай, әрі қарай білімімді жетілдіруге тырысып, докторантураға түсуге талпынып, 2017 жылы университеттегі алғашқы түлектердің бірі болып оқуды аяқтадым. Докторлық диссертацияны жетекшілерімнің, ұстаздарымның, ғылым жолындағы кеңесшілерімнің арқасында, атап айтсақ, ғылыми жетекшім Бағдат Кәрібозұлы, Ботагүл Алтаевна, шетелдік кеңесшім Хулия Касапоглу және университеттегі өзге де жанашыр ұстаздарымның қолдауымен қорғадым. Менің зерттеу нысанына алған ғылыми бағытым – ұлттық әдебиеттің үлкен бір шоғыры саналатын шетелдегі қазақ әдебиеті. Яғни эмигрант естеліктерін оқыту мәселесі болды. Осы салада университеттің ғылыми кеңесінің шешімімен пән енгізіліп, эксперименттік жұмыс жасап, сол жұмыстың нәтижесінде диссертацияның қорытындыларын шығарып, өз деңгейінде қорғадым.– Халықаралық “Болашақ” бағдарламасы бойынша тәжірибе толыстырады деп естідік…– “Болашақ” бағдарламасымен оқу басты мақсатым болды. Себебі оқып жүріп, алыс-жақын елдерде Қазан, Самара, Орынбор, Анкарада тағылымдамадан өттім. Жоғары оқу орнында оқытушылық қызметте жүргеннен кейін әрі қарай педогогтік шеберлік бойынша білімімді шыңдағым келді. Осы тұрғыда бірнеше жоғары оқу орындарын таңдап, халықаралық бөлімдеріне өмірбаяныммен қатар тағылымдамадан өтуге ниетті екенімді жазып, хат жолдадым. Соның ішінде М.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінен арнайы шақырту келіп, жылдық жоспарымызды бірлесе отырып жасап, стипендиат атандым. Дегенмен белгілі себептерге байланысты тағылымдамаға уақытында бара алмай, создырдым.– Ғылымда жастардың үлесі қандай?– Өз саласында табысты, жемісті еңбек етіп жүрген жастар көп. Өзіммен қатар әріптестерім ғылым жолында елеулі еңбек етіп келеді. Мәселен, “Болашақ” бағдарламасымен былтыр бірнеше университет қызметкерлері стипендиат атансақ, соның тең жартысы жастар. Бүгінде олар оқуын сәтті аяқтады. Ғылымға қызығушылығы жоғары жастар жетерлік. Алматыдағы Қазақ Ұлттық қыздар педагогикалық университетінің докторлық диссертация кеңесінде мүшелікте болып, диссертация жұмысын қорғауына қатысқан едім. Докторанттардың зерттеу тақырыбына деген қызығушылығы, парасатты пайымы ғылымға жақындығын аңғартты. Әлбетте біз мұндай іргелі жұмыстарды атап өтіп, бағалауымыз қажет. Дей тұрғанмен шолақ белсенділікке бой ұрып, өзін жарнамалауға жанталасып жүрген жастар да жоқ емес.– Елімізде ғылыммен айналысатындарды қаншалықты бағалайды? Сіздің ойыңызша ғалымға жеткілікті қолдау көрсетіле ме?– Ғылыммен тұрақты, тиянақты айналысатындарға мемлекет тарапынан қолдау көп. Жыл сайын министрлік тарапынан гранттық қаржыландыру жүзеге асады. Жас ғалымдарға міндетті түрде бөлек гранттық қаржыландыру конкурсы өткізіледі. Талабы өте жоғары. Бірақ ғылыммен тұрақты айналысатын ғалым өзінің бейімделген саласы бойынша өзекті тақырыпта жоба ұсынып, гарнтты жеңіп алған жағдайда үлкен жол ашылады. Ғылыми потенциалын арттыруға мүмкіндік туады. Сонымен бірге жыл сайынғы ғалымдарға арналған мемлекеттік стипендиялар бар. Яғни, ізденіс ізінде жүріп, тыңғылықты ғылым жолына тсүкендерге мемлекет тарапынан қолдау жоқ деп айтуға болмайды.– Докторантураны «кәсіп көзіне» айналдырып отырғандар бар деген пікір жоқ емес. Осыған көзқарасыңыз қандай?– Докторантураға үлкен дайындықпен, жауапкершілік жүгін сезініп келу қажет. Оның ай сайынғы алып отаратын шәкіртақысы болғандықтан соған сай жауапкершілігі де жеңіл емес. Ғылым жолына бет бұрғандар сол уақыт аралығында рейтингі жоғары басылым және комитеттің тізбесіне енетін журналдарда мақала жариялап, халықаралық конференцияларға қатысып, шетелде тағылымдамадан өту секілді талаптарын ескеріп, ықтиятты қарауы маңызды.– Мақала жариялаудағы қиындықтар қандай?– Мақала жариялауда кез келген докторанттың алдында қиындықтар кездеседі. Өзімнің де басымнан өтті. Ғылыми журналға мақала жариялау үшін көп еңбектендік. Әрі бұл көп уақытты қажет етеді. Тіпті мақалалар бір-екі жыл редакцияда кезекте жатады. Сондықтан докторантураны бітіріп, қорғаймын деген ниеттегі адам жарияланымдарды 1-курсты аяқтаған тұста беріп қоюы керек деп есептеймін. Сондай-ақ, біз де енді ғана зерттеу көзіне айналып, ғылыми тұрғыда жаңалық болып келе жатқан салалар шетелде әлдеқашан зерттелген болуы мүмкін. Сондықтан мақалалардың ғылыми жаңалығы да, аталған базадағы журналдарға өтімділігі де өз алдына бір мәселе, әсіресе гуманитарлық сала үшін. Осындай қиындықтарды ескеріп, филология, қазақ тілі мен әдебиеті мамандығында, тарих мамандығында докторанттарға шетелдік басылымдарға мақала жариялау талабын алып тастады. Министрлік тарапынан шешім қабылданып, жеңілдік қарастырылды. Дегенмен докторанттардың тың тақырыбы өзіндік өтімділігін тауып, берілген мақалалар шетелдік басылымдарда жарияланып жатыр.– Ғылымға жақын жастар осы салаға бейімделе түсу үшін қандай бағыт-бағдар берер едіңіз?– Ғылым жолына түсу үшін жастар ғылымды жан-дүниесімен түсінгені абзал. Бел ортадан кері қайтып кетпей, қай салаға келгенін түйсігімен түсініп, жоспарын жүйелеп алғаны жөн. Тезірек танылсам деген ойдан арылған ләзім. Өйткені ғылым жолында оңай дүние болмайды. Қоғам, ғылыми орта жетістік пен кемшілікті өте баяу көреді, жылдам мойындамайды. Сондықтан, ғылым жолы үлкен сабыр мен салмақтылықты талап етеді.– Отбасы мен қызметті, одан қалды ғылым жолын қатар алып жүру оңай емес. Сіз бәріне қалай үлгересіз?– Әйел адам үшін ең маңыздысы – отбасы. Кез келген қыз баласының мақсаты – әйел бақытын сезіну, ана атану. Жанұя жарасымдығын сақтай отырып, қоғамға қызмет ету оңай емес. Дегенмен өзі ынталы әрі ер азаматының қолдауын сезінетін адам мұның бәріне уақыт таба алатыны айқын. Жарқын болашақ үшін бір орында тұрақтап қалмай, дамудың даңғыл жолын жалғай беремін.

Ақерке Болатқызы: Ғылым жолы үлкен сабыр мен салмақтылықты талап етеді

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Күйдің құдіретті, домбыраның қасиетті екеніне ешкім талас айтпас. Домбыраның үнінде дала дүбірі, қос ішегінде тарихтың тілі сөйлеп жатады. Ал күйді төгілте орындап, көңіл пернесін түртетін күйшілердің орындауы қандай ғажап десеңші! Құлақ құрышын қандырар күй күмбірлей түскенде жан сарайын ашылып, толқыныс пен тыныштық сезімін қатар сезінесің. Осы орайда жеті өнерді жанына серік еткен сері Үкітай Ерниязовпен әңгіме өрбіткен едік.&nbsp;— Күй саласында сегіз жыл оқығаныңыз рас па?— Иә, күй саласында сегіз жыл оқыдым. 2005-2009 жылдар аралығында Қызылорда қаласындағы Қазанғап атындағы музыкалық жоғарғы колледжінде оқыдым. Сондай-ақ, 2009-2013 жылы Астана қаласындағы Қазақ ұлттық өнер университетін тәмамдадым. Екі оқу орнында да күй саласы, домбыра мамандығы бойынша білім алдым.&nbsp;— Өзіңіздің төл туындыларыңызды, күйлеріңізді атап шықсаңыз. Оның тарихына тоқталып өтсеңіз…— Осы уақытқа дейін көбінесе ән жаздым. Бір композитор ағамыздың 200-ден аса әні бар екен. Бірақ, соның 10-15-тей ғана әні елге кеңінен таралған екен. «Демек мен ел ұнатқан, халыққа таралған 10-15 қана ән жаздым» дейтін көрінеді. Сол ағамыз айтпақшы, менің де 300-ден астам әні бар. Бірақ елге таралғаны 15-20 шақты шығар. Сондықтан өзімді композитормын немесе күйшімін деп айтпаймын. Күйшімін деудің салмағы ауыр, жауапкершілігі жоғары. Себебі күй саласы – үлкен өнер. Домбырашымын дегенім дұрыс шығар. Күйші деп көптеген күйді жатқа біліп, өз жанынан күй шығарып, оны жүрегімен сезінетін адамды айтады. Кейде өнер иелерінің дәреже-деңгейін ажырата алмай, бірінің атауын біріне таңып, шатастырып жатамыз. Өнердің парқын түсініп, байыбына бара алғандықтан «өзім-өзім» деп кеуде қағудан аулақпын.&nbsp;Күй шығару өте күрделі. Саусақпен санарлық 3-4 күйім бар. Соның бірі – «Қаршыға». Бірде жол жүріп бара жатқанымда Қаршыға Ахмедияровтың өмірден өткенін естідім. Сыйлас ағаның қазасы көңілді күңірентіп қойды. Студент кезімде емтиханда, концерттерде күйін көп орындайтынмын. «Қаршыға» атты күйім де сол негізден туындады. Сонымен қатар Колледждегі ұстазым, Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы, «Халық музыкасы» факультетінің деканы Төлепберген Тоқжанов, Қазақ ұлттық өнер университетінде күй сабағынан берген Орынбай Дүйсен мен Қаршыға Ахмедияровтың күйлерін көп орындайтынмын. Үшеуінің де шығармашылығы бір-біріне тән, өзара үйлесім тапқан ұқсас екендігін аңғардым. Осылайша, тұлға деп таныған ұстаздарымның құрметіне «Тұлғаларға» атты күй шығардым. Одан кейінгісі – «Аманат» деп аталды. Күй, жыр, дәстүрлі ән өнері бабадан қалған асыл мұра, аманат деп сезініп жазған күйім. Өздеріңіге белгілі, тәжді вирус талай адамның өмірін жалмады. Қапияда атақты композитор Кеңес Дүйсекеев сынды аға буын өкілдерінен айырылып қалдық. Сол уақытта бір күй шықты. Оның атауы әлі қойылмады. Алғашында ән етіп шығарғаныммен жараспады, терме етіп айтармын деген оймен мақамға салдым ойдағыдай болмады. Сонымен күй ретінде жарық көрді.&nbsp;Шығармашылығыма келетін болсам, басым көпшілігі ән, 3-4 &nbsp;күй және 4-5 мақам бар. Мақам жазу да қиынның қиыны. Мен өзімді қинап ән жазып, күй шығарған емеспін. Меніңше, көңіл құбылып, жүрек тебіреніп, жан толқынысы буырқанған шақта жазылған шығарма ғана өміршең болады. Аккорд қуалап, «осындай стильде ән шығарып тастайыншы» деп әуен жазғым келмейді. &nbsp;— Өнер немесе музыкатанушы деген арнайы дипломы жоқ жандар домбыра шанағында жасырынған саздың сөзін қалай оқыды? &nbsp; &nbsp;&nbsp;Күй – дәуір айнасы, тарихта таспасындағы ұлы оқиғаның бәрі домбыраның қос ішегінде біте қайнасып жатыр. Кез келген күйді алып қарасаңыз түпкі мәнінде тарих, астарында зор мән жатыр. Демек қандай да бір шығарма түрлі тақырыпта түзіліп, алуан себептен туындағынын бағамдауға болады. Бұрыннан тұрмыс-тіршілікке, өмір келбетіне байланысты күй сөйлесудің құралы болған тәрізді. Бірі &nbsp;ет жақынынан, бірі елінен айырылғанда «ел айырылған» деген күйлер шыққан. Ол күй сол кездегі жоқтауға құрылған. Жоқтауда да әуен бар.&nbsp;— Кезінде көзі ашық, білімді деген Еуропа өз музыканттарының сырлы сазын уағында дұрыс түсіне алмағаны туралы өкініп жазады. Нотаның не екенін білмек түгілі естімеген қазақ – күйшілердің сазын сол уақытта бірден түсінген. Ал қазір күйді түсінетіндердің қатары кеміп, тыңдайтындардың өзі сиреп қалғандай. Неліктен?— &nbsp;Бүгінде эстрада жанрының қосылғаны бар, басқасы бар, сырт елге еліктеушілік бар. Соның салдары өнерді түсінбеуге, әсіресе, күй тыңдауға деген құлшынысты төмендеткендей. Бастысы, үлкен өнерді өлтіріп алмасақ деймін.&nbsp;— «Күйшінің күтімі» деген ұғым бар. Сол жайында айтып берсеңіз..— Оқуда жүргенде білікті ұстазардан дәріс алдық. Сонда ұстаздан естігеніміз «Тәттімбет күйші жеңгелеріне шаңыраққа дейін жиналған жүкті түсірткізіп, сандықтың ішінен домбыраны алып бер» деп айтады екен. Жеңгелері ерінбей, оралған қорабын, шүберектен домбыраны алып беретін көрінеді. Сосын добыраны шертіп болған соң, қайтадан сандыққа салғызады. Бұл жерде домбыраның да күтімі, күйшінің де домбыра тартуға ықыласы ауған кезде қасындағы адамдардың лайықты жағдай жасауы айтылған. Былай қарағанда күтім бар деп те айта алмаймыз. Өйткені Құрманғазы бабамыз әрі батыр, күйші, асқан шебер де болған. Бізге ұстаздарымыз «Өте нәзік болмаңдар, Құрманғазы бабаларың әрі батыр, әрі күйші болған. Тек қолдарыңа зақым келмесе, Буындарың қатып қалмаса болды» деп кеңес беретін. Әр дәуірдің, әр өңірдің қаншама күйшілері болған. Сондықтан «олардың күтімі былай болған» деп болжап, нақтылап айту қиын сияқты. Бәрі де күй ырғағына байланысты. Кейде күшті, нәзіктікті қажет ететін, домбыраны жұмсақ ғана сипап өтіп орындайтын күйлер болады. Қысқасы күйшілерде вокалистер сияқты тамағына салқын тигізбеу, майда тамырлары жарылып кетпеу керек, дауыс қою сияқты күтім жоқтың қасы.&nbsp;-Әдемі әңгімеңізге рақмет!

Үкітай Ерниязов: Күй шығару өте күрделі

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Баланың шаттанғанынан, көзінің қуаныштан күлімдегенінен артық не бар?! Бүлдіршіндер пейілі таза, жаны тұнық. Олар шын қуанышын жасырып, томсырайып жүрмейді. «Алақайлап» қос қолын көтергенінің өзінен аңғалдығы мен аппақ көңілі менмұндалап тұрады. Ендеше, кішкентай көрермендерін ертегі әлеміне жетелейтін, көз алдына сиқыр-сыйын әкелетін сахна иелерінің еңбегі ерен. Өнер ордасы саналатын театрдың балаларға тартуы да аз емес. Осы ретте, өз миссиясын мінсіз орындап жүрген театр-студияның жұмысы жөнінде облыстық филармония басшысының орынбасары Азиза Іздіқұловамен сұхбаттасқан едік.&nbsp;— Өңірімізде қуыршақ театрының ашылғанына қанша уақыт болды?&nbsp;— Қызылорда облыстық филармониясының «Әдемі» балалар музыкалық театр-студиясы 2016 жылдың наурыз айында ашылды. Мақсаты – облыстық филармонияның көрермендер контингентін кеңейту. Яғни кішкентай балаларға арналған шараларды ұйымдастыру. Біздегі билет құны да қалтаға қонымды. Балалардың көңілі көтеріліп, театрға жиі келуі үшін көптеген мүмкіндіктер қарастырып келеміз. Театр-студия ретінде ашуымыздың себебі филармония болғаннан кейін шығармашылығымыз музыкамен байланысты болу керек. Сондықтан қойылымның бәрі дерлік міндетті түрде кішігірім мюзиклдің форматында қойылып, құрамында ән, би, ойын да болады.&nbsp;— Осы &nbsp;кезге дейін қанша қойылым көрермен назарына ұсынылды?— Алғаш қуыршақ театрының шымылдығы Григорий Остердің «Мазасыз тиін» атты қойылымымен ашылды. Режиссері – Ерғазы Әбжалиев болды. Одан кейін Н.Гернеттің «Балапан қаз» қойылымы, Нұрлыбек Жұбатқанның «Тапқыр тышқан» ертегісі сахналанды. Оны автордың өзі көріп, риясыз ризашылығын білдірді. Тағы бір жетістігіміз 2018 жылы облыстық жобалық кеңсе аясында &nbsp;«Таусылмасын ертегім» деген мюзикл қойдық. Бұл жайында идеяны өзім ұсынып, сценарийін өлеңге айналдырып Тілеген Бекарыстановқа жаздырдым. Қойылымға көрермен қошеметі көп болды. Тіпті бірнеше рет сахна төрінде қойылып, ақылы, тіпті тегін өткізілді. Балаларға тартуымыздың ұнағаны – еңбегіміздің ақталғаны деп білемін.&nbsp;Театр студиясы аясында балаларға арналған түрлі тәжірибелер жүргізудеміз. Тек қойылыммен ғана шектелмей, әр мереке қарсаңында шаралар, ойын-сауық бағдарламасын ұйымдастырамыз. Мысалы наурыз мерекесінде қазақ ертегісінің кейіпкерлерін алға тартып, ұлттық нақышқа басымдық береміз. Сосын қаладағы барлық балабақшаны аралап, жұмысты жандандыра түсеміз. Арнайы залдың сыйымдылығы 60 адам. Сол себепті, балабақшадағы балаларды жас ерекшелігіне қарай 3 пен 4 жас, 4 пен 6 жас аралығындағы балаларды бөлек кіргіземіз. Бұл балалардың өз қатарластарымен емін-еркін араласуына ықпал етеді. Бүгінде театр-студиямыз зор сұранысқа ие.&nbsp;— Негізгі көрермен – балалар екені белгілі. Осы ретте қойылымға келген бала саны көңіл көншіте ме? Қазіргі таңда баланың театрға қызығушылығы жайында не айтасыз?— Алғашында театрға балаларды тарту қиындау болды. Өйткені жан-жақтан түрлі цирк, шоу секілді көрсетілімдер көп болды. Сол кезде олармен бақталасуға мүмкіндігіміз бола бермеді. Бірақ, кейін көрерменімізді өзімізге үйреттік. Яғни өзге шоудағыдай ойын-күлкімен емес, құндылыққа бай, жұмыр ойы, мәні мен мазмұны бар ертегі көруге бейімдедік. Сол арқылы балалар да театр мәдениетін түсініп, табалдырықтан аттай бере жинақы болып, өз орындарына у-шусыз жайғасуды әдетке айналдырды. Яғни балаларды жақсыға баулып, мәдениетті болуа тәрбиелейміз.&nbsp;— «Тәрбие құралы – театр» дейміз ғой. Сахналанатын койылымдар аудармалар ма? Әлде сценарийін өздеріңіз дайындайсыздар ма?— Иә, сөзіңізбен келісемін. Жас өренді жақсылыққа жетелеп, санасында ізгілік қалыптастыру театрымыздың ұстанымы. Қойылымның қорытындысында да үленге құрмет, кішіге ізет көрсету сынды өнеге мен қауіпсіздік ережеге дейін айтылады. Негізі қойылымды екі тілде де қоямыз. Бірақ міндетті түрде қазақ тіліне басымдық береміз. Тек орыс балабақшалары ұсыныс бергенде ғана орыс тіліне аударып, қойып береміз. 2016 жылдан бері көрсетілген қойылымның бәрі ұлттық құндылығымыз ұмытпай, ұлттық нақышымызды ұлықтауға үндейді. Бала бойына құндылықты сіңіру негізгі мақсатымыз. Мысалы «Айбардың хикаялары» атты цикл жазып бердім. Оның бірінші бөлімі «Айбар мен бауырсақ» сахналанды. Мазмұнында жеті күлшенің маңызы түсіндіріледі. Бұл хикаяның екінші шығарылымы да дайын тұр. Алдағы уақытта жалғасын әлі де жазамыз. Нурбадредин Бегімбеттің «Киіктің лағы – Таңшолпан» қойылымын қуыршақпен жасадық. Жалпы театр ашылғаннан бері сахналаған шығарылымның саны 500-ге жуық. Сондай-ақ, осы уақытқа дейін пандемия жылдарын есептемегенде 8 премьера жасағанбыз. Репертуарымызда 30 қойылым бар. &nbsp;Негізінен сценарийді өзіміз жазамыз. Кейде таңдаулы туындыларды аударамыз.&nbsp;— Түрлі қойылымда түрлі кейіпкер болады. Демек олардың киімі де соған сай өзгеруі тиіс. Театрда арнайы тігінші бар ма? әлде сырттан сатып алына ма?— Театр әртістеріне, яғни, кейіпкерлер киімін филармонияның тапқан табысынан тігіп береміз. Суретшінің жасап берген эскизі бойынша режиссермен келісіп отырып, тіктіреміз. Арнайы цехымыз бар, киімнің бәрі сонда дайындалады. Егер киім үлгісі тым күрделеніп жатса, қаладағы басқа цехтармен байланысамыз.&nbsp;— Бала жаны тазалықтан, періште көңілден тұрады десек, қойылымның шынайы болғаны, әртістің сендіре алғаны маңызды. Осы тұста, қойылымнан соң бала пікірін біліп, ата-анамен байланыс орнатып көрдіңіздер ме?— Балалармен байланысты үзген емеспіз. Көбіне балалар бізге ата-анамен емес, балабақша жетекшісімен келеді. Егер қойылым бала көңілінен шықпаса мұғалім оны екінші рет алып келмейді. Қойылымнан соң жетекшілер хабарласып, алғысын айтады. Мектептегі бастауыш сынып мұғалімдері де байланысқа шығып, қойылым мазмұнын сұрап, оқушыларды әкелуге ниет білдіреді. Сонымен қатар менеджерлер балалардан пікір алып, оны әлеуметтік парақшамызға жариялап отырамыз. Әр көрерменнің алғысы мен сенімі еңбегіміздің жемісі екені анық.&nbsp;Жақында демеушілердің көмегімен Жалағаш, Қармақшы аудандарына барып, қойылым қойып, балалар тақырыбында концерт бердік. Балалар қуанышқа кенеліп, жүзіне күлкі ұялап, мәре-сәре болып қалды. Алдағы уақытта да ауыл, ауданды аралау жоспарда бар.

Азиза Іздіқұлова: Бүгінде театр-студиямыз зор сұранысқа ие

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Өнерге әркімнің-ақ бар таласы. Алайда бір терінің пұшпағын илеп жүргенмен, маңдай тері мен уақытын осы салаға арнауға, ел мені елесе демей-ақ еңбек етуге дайын шын таланттар аз. Соның бірі - қазалылық әнші, облыстық, республикалық, халықаралық конкурстардың жеңімпазы, бүгінде вокал бағыты бойынша шәкірт тәрбиелеп жүрген жас ұстаз - Рақымжан Мақсатбаевпен сұқбаттасқан едік.- Рақымжан, өнерге қалай келдіңіз? Кім немесе не мұрындық болды?- Өзім Қазалы ауданы, Әйтеке би кентінде дүниеге келдім. Мектепте 4 сынып оқып жүргенімде алғаш рет әннен конкурсқа қатысып жүлделі 1- орын алғаным есімде.Бала кезімде бұл тек хобби деп қарап, кез келген жерде ән айт десе айта кететінмін. Есейе келе мектеп табалдырығын тәмәмдап, Алматыдағы Қазақ ұлттық Аграрлық колледжінің “Метрология, стандарттау және сертификаттау” деген мамандыққа оқуға түстім. "Мысық сойса да қасапшы сойсын" деген сөз бар. Оқып жүріп аталған саланың менікі емес екенін түсіндім. Сонда да жақсы нәтижеде аяқтап, сүйікті ісіммен айналысу үшін Ж.Елебеков атындағы эстрада-цирк колледжіне “Эстрадалық вокал” мамадығына түстім. Бұл колледж менің музыкаға деген ынтамды ашты. Колледжді 2017 жылы тәмәмдап, Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің “Музыкалық білім” мамандығында жоғары білім алдым. Сүйікті ісің болса, оқудан, жаңа қырын білуден жалықпайсың. Осыны анық түсіндім. Кейіннен туған жерге оралып, аудандық мәдениет саласына үлес қосуды жөн санадым. Осылайша 2019 жылдан бері Әйтеке би кенттік мәдениет Үйінің “Музыкалық жетекшісі” қызметін атқарып келемін.Өнерге келуіме аға әпкелерім мұрындық болды десем, артық емес. Әкем 11 ағайынды. Барлығы да өнерге жақын, бір-бір аспапты жанына серік еткен жандар. 6 жасымда сол аға-әпкелеріммен “Мақсатбаевтар” отбасылық ансамблінің кезекті бір концертінде алғаш рет бірге сахнада өнер көрсеткенім бар. Сол сәттен бері сахнадамын.&nbsp;- Қазіргі таңда шәкірт дайындап, конкурстан жүлдемен оралатын жас әншіден кәсіби білікті маманға айналдыңыз. Орталықтың жұмысына тоқталсаңыз...&nbsp;- 2021 жылы Мемлекет басшысы Қ.Тоқаевтың қолдауымен балалар мен жасөспірімдерге арналған тегін мемлекеттік шығармашылық және спорттық үйірмелер ашуға мүмкіндік берілген болатын. Бұл мүмкіндікті мен де пайдаланып 2022 жылдың Наурыз айында “Адиля” өнер орталығын ашқан едім. Қазіргі таңда шағын орталықта “Ұлттық (халықтық) билер”, “Дәстүрлі ән”, “Домбыра” және “Вокал” үйірмесі жұмыс жасап тұр. Шәкірттеріміз бір жылдың ішінде ұстаздарының кәсіби біліктілігі мен тыңғылықты дайындығының арқасында түрлі Халықаралық, Республикалық, Облыстық, Аудандық конкурстардың жүлдегерлері. Орталық 150 баланы үйірмемен қамтып отыр. Оның ішінде тегін оқуға 100 бала тіркелген болса, қалған балаларға ақша бөлінбесе де құқығығы тең болсын деп тегін оқытудамыз. Шәкірттеріміз ауданымызда түрлі іс-шараларда өз өнерін көрсетіп, халықтың ықыласына бөленіп жатыр. Ұстаз үшін осыдан артық бақыт жоқ.- Ауылдық жерде мәдениетке миллиондап ақша құйылмаса да тасада қалған таланттар көп. Баланың бойындағы дарынын байқап қоятын сіз секілді ұстаздар шығар..? Ауыл балаларымен қандай жұмыстар атқарылуда?- Балалар біздің болашағымыз, өзім өнерді жақсы көрген соң осы балалардың өнерін шыңдауға кішкене болса да көмегімді тигізгім келеді. Бірақ аймақта жалға берілетін ғимараттың болмауына байланысты балалар орталыққа баруға алыссынады. Әйтпесе, баян, гитара үйірмесін ашқан едік. Бала санының аз болуына байланысты үйірме жабылып қалды. Ол үйірмелерге ақша бөлінбесе де, өз айлығымнан ұстаздарға жалақы беріп, үйірмені көбейткім келді. Орталықтың болашағы алда. Талай шәкірттің талантын шыңдап, кәсіби бағыт берерімізге сенемін. Себебі орталықты ашу мақсатым байып кету емес, ақша үшін емес. Бастысы ауыл балалары тасада қалмай, өнермен айналысса, бос уақытын тиімді өткізсе, бұлақтың көзін аша алсақ деген ниет бар.- Өзіңіз талай рет республикалық, халықаралық конкурстарда жеңімпаз атандыңыз. Дегенмен өнер жүлдемен, ақшамен өлшенбесе керек. Өнер немен өлшенеді?- Мен үшін өнер шәкірттерімінің жетістігімен, қол жеткізген мақсатпен, халықтың ыстық ықыласымен өлшенеді. Сахнадан биік табалдырық жоқ. Тек осы биіктен түспейік…- Рақмет!

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Сұхбат