&nbsp;<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Садақ ату – 1900 жылдан бері жазғы Олимпиада ойындарының тізіміне кірген спорт түрі. Аталған спорт түрімен бүгінде әлемнің 140 елінде кәсіби түрде айналысады. Шыдамдылық, жүйке мықтылығы, өткір көз және қуатты қол – осының барлығы садақ атқанда жеңіске жетудің алғышарты.Ресми емес есептеулер бойынша, бүгінде елімізде дәстүрлі садақ ату спортымен айналысып жүрген әлеуетті мергендердің қатары үш мыңға жуықтап қалған. Сарапшылардың айтуынша, ұлттық спорттың бұл түріне, әсіресе, қыз-келіншектер көбірек қызығушылық танытуда.Неліктен түрлі тарихи аңыздарда хандар мен патшалар өз қыздарын жамбыны атып түсірген жігітке береміз деп шарт қойған? Себебі мергендер епті әрі ақылды деп саналған. Денсаулық тұрғысынан айтсақ, садақ атудың арқаны тік ұстауға, көру қабілетінің жақсаруына көп көмегі бар. Аймақтағы бірден-бір садақ ату орталығының директоры, мерген Ринат Есенбекпен сұхбаттасудың сәті түсті.&nbsp;– Садақ ату орталығын ашу идеясы қалай келді?– Негізгі мамандығым – фельдшер. Қызылорда қаласындағы «Өркениет» медициналық колледжін 2018 жылы бітірдім. 2018-2019 жылдары әскерде азаматтық борышымды өтеп, 2020 жылы Ақтау қаласына әскери қызмет атқаруға жұмысқа орналастым. Жұмыста жүріп бос уақытым болса, садақ атуға баратынмын. Садақ ату мен үшін тұрақты хоббиға айналды. Осылайша 3 жыл жұмыс істеген соң туған жерге оралуға шешім қабылдадым. Келмес бұрын осындағы достарымнан, таныстарымнан садақ ату орталығы жоқ екенін, оған үйрететін жер жоқ екенін естідім. Өз хоббиімді өзгелерге де үйретіп, &nbsp;ұлттық спорт түрін неге дамытпасқа деген ой келді. Дайындықты бастап, туған жерге келген соң өткен жылдың тамыз айында «Рух» дәстүрлі садақ ату орталығын ресми түрде ашып, жұмысын бастап кеттік. Өзім жетекшімін. Кәсіп бастауға мемлекеттен қаржы алмадым, жеке қаржым арқылы ұйымдастырып, қажетті заттарын Шымкент, Алматы қалаларынан, Түркия елінен алдым. Досбол деген нұсқаушы маман алғаш рет садақ атушыларға оны қалай ұстау керегін, тәсілдерін үйрететін болады. Жалпы 3 адам орталықтың басы-қасындамыз.&nbsp;– Орталық тек бос уақытта садақ атуға арналған орын емес шығар?&nbsp;– Қазіргі таңда «Рух» садақ ату орталығының арнайы үйірмесі бар. Дәстүрлі садақ ату, тоғызқұмалақ, асық ату бағыттары бойынша оқушылар, жастар үйірмеге қатысып, кәсіби мамандардан ұлттық спорт түрлері бойынша білім алуына мүмкіндігі мол. Әрине, басты бағытымыз – садақ ату спорты бойынша чемпиондарды тәрбиелеп шығару. Өткен жылы қыркүйек айында Астана қаласында Ұлттық садақ ату фестивалі өтті. Сол кезде облысымызда садақшының жоқтығы білінді. Ереже бойынша бір командада &nbsp;3 ер адам, 3 әйел адам ойнауы керек. Ал мен жалғыз болдым. Бірақ кәсіби түрде садақ атпаса да, қызығатын адамдарды тауып, команда шығарған болатынмын. Әрине, қаншама облыстың арасында бір команда шығаруға садақшының жетпегені намысыма тиді. Білгенімді бөлісіп, садақ ату спортын дамытамын деген мақсатым одан сайын айқындала түсті. Алдағы уақытта садақ ату шараларын өткізу, үйірме жұмыстарын жандандырудан бөлек орталықтағы киіз үйді ұлттық нақыштағы фотосессияларға арналған локация ретінде пайдаланып, ұлттық киімдерге, бұйымдарға толтырып, тағы бір қызметімізді ұсынсақ деген ойымыз бар.– Садақ ату спортымен айналысамын деген адамға алдымен қандай қасиет керек?– Біріншіден, садақты кәсіби түрде ататын адамның ойы жинақы болуы керек. Адамның ойы жинақы болмаса, нысанаға фокус қоя алмайды, зейіні тұрақсыз болады. Мысалы, бір жарыста 5 оқ берілетін болса, бесеуі бес түрлі жерге тиеді. Бұл ойыншының ойы шашыраңқы, өзінің шаршап тұрғанын көрсетеді. Одан кейін шыдамдылық, табандылық, бұлшық еттің күшті болуы – шартты дүниелер. Өйткені садақ түрлері де күшке қарай бірнеше топқа бөлінеді. Күші аздау садақ алысқа ұшпайды, өзінің межелі жері бар. Ал күші көптеу түрі біраз қашықтыққа барады. Сол үшін екінші түрін тартуға бұлшық еттің күштілігі керек.Дәстүрлі садақ ату үйірмесіне балаларды 7 жастан бастап қабылдаймыз. Ал садақ атуға келетіндердің жас ерекшелігіне тоқталсақ, жеті жасар баладан жетпіс жасқа дейін, тіпті, одан да егде жастағы азаматтар келеді.– Дәстүрлі садақ ату чемпионатына бірде-бір қызылордалық қатыспағанын қозғап өттіңіз…– Соңғы жылдары елімізде ұлттық спорт түрлеріне деген қызығушылық еселеп арта түсті. Оның ішінде, мысалға, дәстүрлі садақ ату спорты қазіргі таңда қарқынды дамып келе жатқан спорттың бірі. Республика бойынша Дәстүрлі садақ ату федерациясының президенті Диас Ахметов жылдық жоспарға сәйкес регламент қойып, осындай қалада, осындай уақытта чемпионат болатынын алдын ала хабарлайды. Қызылордадан басқа он алты облыс бар болса, әр чемпионат әртүрлі қалада ұйымдастырылып келеді. Алайда жақын уақытта біздің аймақта ұйымдастырылуы мүмкін емес деген ойдамын. Себебі осыған дейін қанша рет чемпионат өтсе, соның барлығына дерлік Қызылорда облысынан садақшылар командасы қатыспаған. Мен алғаш рет төбе көрсетіп қайттым. Бірақ оның өзі чемпионат емес, Ұлттық садақ ату фестивалі болатын. Ұлттық фестиваль – 4 жылда бір рет өткізіліп тұратын үлкен жиын. Айта кетейін, осы кезге дейін орталықтың атынан Жаңақорған, Арал ауданына барып жарыстар ұйымдастырып көрдік. Алдағы уақытта мұндай шаралар, жарыстар барлық аудан бойынша да жалғасын табады. Өңірде кәсіби садақ атуды үйренетін орын, үйрететін адам жоқ. 2022 жылға дейін бұл ұлттық ойын ретінде қаралып келсе, сол жылдан бастап ұлттық спорт түрі атала бастады. Міне, сол кезден бастап жыл сайын чемпионат ұйымдастырылуда. Тіпті Азия чемпионаты бар. Алайда бізде садақшылар клубы болмағандықтан барлығынан қалыс қалып келдік. Бұл салада мәселе де жоқ емес. Мәселен, ересектер арасындағы чемпионат 30-70 метрлік қашықтықта садақ ату бойынша жүргізіледі. Ал бізде ондай қашықтықта атып дайындалатын орын да жоқ. Әрине, жазда далада ұйымдастыруға болады. Қазір қыс мезгілінде мекеменің ішіндегі кішкене қашықтыққа да риза болмасқа амал жоқ.− Біздің білуімізше қазіргі күні садақ атуға қазір ерлер ғана емес қыз-келіншектердің қызығушылығы артуда екен…− «Тоғызқұмалақ», «қазақ күресі», «асық ату», «дәстүрлі садақ ату» сынды ұлттық спорт түрлерімен бізде қыздар да, жігіттер де айналысып, бақ сынай алады. Бірақ бұл тұрғыда «қыздарға қатысуға болмайды, «бұл тек ерлердің ойыны» деген ешқандай шектеу жоқ. Тарихи солай қалыптасқан – жігіттер қатысатын спорт түрі болып кеткен және оған, меніңше, ешкімнің таласы жоқ. Ал дәстүрлі садақ атуға келетін қыздардың қатары өте көп, әсіресе, соңғы кездері. Жалпы, спорттың бұл түрімен айналысу үшін адамның жасына, жынысына, денсаулығына қатысты қандай да бір шектеу жоқ. Ешқандай сылтау жүрмейді. Садақ атудың пайдасы болмаса зияны жоқ. Керсінше омыртқаның дұрыс қалыптасуына әсер етіп, адамдардың ойлау, көздің көру қабілетін жақсартады.&nbsp;&nbsp;Алдағы жоспарларыңыз қандай?– Бұйырса, өзім секілді садақ ату спортына қызығушылығы бар жастарды жинап, үйірме арқылы облыстан болашақ чемпиондарды даярлап шығарсам деймін. Себебі салыстырмалы түрде қарайтын болсақ, өзге аймақтың барлығында да дәстүрлі садақ ату спорты бойынша ең кемі 2 чемпион бар.– Әңгімеңізге рақмет!&nbsp;

Ринат Есенбек: Садақты кәсіби түрде ататын адамның ойы жинақы болуы керек

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a>&nbsp; Бір ауыз сөздің жан тетігін табатыны рас. Музыканың құдіреті де одан кем емес. Ал ән мен сөздің үйлесімінен жүректерді қозғай алатын жанды дүние туындайды. «Тілге жеңіл, жүрекке жылы тиетін, айналасы теп-тегіс, жұмыр келген» туындылар қазір аз. Кейде әдемі әуен жүректің қылын шерте алмай жатады. Осындайда ұлы Абайдың әнге қатысты сөзін «әншінің де естісі бар, есері бар» деп өзгертсек жарасатындай. Сырбойылық Нұртас Омаров – өнердің өз баласы. Эстрада номинациясы бойынша «Дарын» сыйлығының иегері, қазақ вокал өнерінің дамуына қосқан үлесі үшін Күләш Байсейітова атындағы төсбелгімен марапатталған әншімен әңгімелесудің сәті түскен еді.– Осыдан екі жыл бұрын «Дарын» мемлекеттік сыйлығының иегері атандыңыз. «Дарын» өміріңізге, өнеріңізге әсер етті ме?&nbsp;– Иә, 2022 жылы сол кездегі Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі шешімімен ҚР Үкіметінің «Дарын» мемлекеттік жастар сыйлығының лауреаты атандым. Қазір 35 жасқа дейін деп ұзартылған сыйлық ол кезде 29 жасқа дейінгі әр саланың үздіктеріне берілетін. Үш жыл қатарынан конкурсқа қатысып, бақ сынадым. Соңғысында бұйырды. Аталған сыйлық – еліміздегі саф өнердің саңлақтары арқалап жүрген атақ. Өнерге әркімнің таласы болғанымен, бұл марапат бәріне тегіс бұйырып жатқан жоқ. Сол себепті лайық деп танылып, марапатталған сәтте қуанышқа кенелдім. Шығармашылық саласындағылар көңіл-күй мен сезімнің адамы болғандықтан жылы сөз бен алғыс естігенде бір жасайтынымыз рас.– Туған жерге оралу ойда жоқ па?&nbsp;– Иә, менің туған топырағым – Арал ауданына қарасты «Жаңақұрылыс» елді мекені. Осы топырақтың құдіретімен бойымызға өнер дарып, бала арманның жетегімен кәсіби өнер иесі атандық. Арман қуып арнайы орта білімді Ақтөбе қаласынан, жоғары білімді Астана қаласындағы Қазақ Ұлттық өнер университетінен алдым. Ақтөбе қаласына шақыртумен келіп қызмет етіп жүргеніме 7 жылға жуықтаған екен. Ұстазым, ақылшым – Қызылорданың тумасы, қазір әлем таныған Димаш бауырымыздың ұстазы, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Марат Әйтімов. Ақтөбеге келіп облыс мәдениетіне, біліміне үлес қосуыма бірден-бір себепкер болған осы адам.Туған жерге деген құрметім ерекше. Бозбала күнімізде кеткен соң байланысымыз аздау. Жыр тұнған Сыр елі өнерлі перзенттерге өте бай. Қызылордадан арнайы білім алып, сол жерде қызмет жасап жүргендер бар. Әрине, маман тапшы болып, туған жерден шақырту келіп жатса, қызмет жасауға дайынбыз. «Қыр баласы қол созады аспанға» демекші халықтың ыстық ықыласына ие болып, әлде де болса өнеріммен танылсам, дамыта түссем деймін.&nbsp;– Әншілік – саф өнер. Дегенмен кейінгі кезде кімнің ақшасы бар, клип түсіріп, кімнің аудиториясы бар, ән жазып кетті. Шын өнерді бағамдап, таразыға салатындар қатары аз. Бұл жолды таңдауыңызға не түрткі болды?&nbsp; – Өнер жолын таңдау – бала күнгі арманым. Өнер жолына келуіме ата-анам, бауырларым қолдау білдірмесе, қарсы болмады. Ән – көңіл-күйден, сезімнен туындайтын шығарма. Ал әнді орындау барысында соның басты кейіпкері бола білуің, автордың сезімін сезінуің керек. 2007-2009 жылдары мектеп жасымда ақын, сазгер қазір дүниеден озған Дархан Оразымбетов деген ағама шәкірт әрі іні болып ізінен ердім. Бүгінде халықтың сүйікті әндеріне айналған Төреғали Төреәлінің орындауындағы «Ағама», Нұрболат Абдуллиннің орындауындағы «Анама» әндері дүниеге келгенде қасында болдым. Сол әндерді орында деп ұсынғанда әннің мәтіні менің ішкі күйіме, сезіміме сәйкес келмейді деп айтпай қойдым. Мүмкін, балалық шығар. Әннің құрылымынан бөлек мәтіннің мазмұндылығы мен сәйкестігіне мән беремін.&nbsp;– Жақында әншілердің әні тойханада қосылса да гонорар төленуі тиіс деген тақырыпты көпшілік біраз талқыға салды. Гонорар мәселесіне қалай қарайсыз?&nbsp; &nbsp; – Бұл – үлкен мәселе. Себебі тойда қосылған әр әнге гонорар төлену керек болса, онда тойда өнер көрсетіп, гонорар алып отырған әншілер де салық төлеу керек болады. Ол жағы заңдастырылмағаннан кейін тойда қосылған әнге гонорар сұрау артықтау секілді. &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; Әншілердің гонорары танымалдығынан бұрын әннің хит болуына байланысты болып тұр. Себебі ертеректе танымал болып, қазір хит шығара алмай жүрген әншілердің гонорары кеше ғана бір әнмен танымалдыққа ие болып, хит болып тұрған әншінікінен төмендеу, яғни тойдағы әншілердің гонорар мәселесі құбылмалы. &nbsp; &nbsp; &nbsp; Өз басым бұған оң көзбен қараймын. Әр нәрсенің рақметі, қошеметі болу керек. Әр әнші танымалдыққа, хит әнге жеткенше қажырлы еңбегі мен ұйқысыз түндерін, қыруар қаржысын жұмсайды. Соның қайтарымы деп білемін.&nbsp;Алдағы жоспарларыңызды бөліссеңіз…&nbsp; &nbsp; &nbsp;– Жоспарым көп. Бастысы – өзіндік қолтаңбасы бар өнер иесі атану. Халық ықыласпен қарсы алып, зор қошеметіне бөлесе, жоспарымның жартысы орындалғаны. Қазіргі талғамды ескере отырып құлдырауға ұшырамай сапалы дүниелерді де халық назарына ұсынып отыру – мақсат. Ел мәдениетінің өркендеуіне, ұлттық ән-жырымыздың қайта жаңғыруына жұмыстану да – жеке шығармашылығымның бір бөлігі. &nbsp; – Әңгімеңізге рақмет!&nbsp;&nbsp;

Нұртас Омаров: Мақсатым − өзіндік қолтаңбасы бар өнер иесі атану

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>.&nbsp; Ақсуат ауылдық округінде асауға тұсау салып, ат баптаған Әбдіғаппар есімді атсейіс бар. Кейіпкеріміз бала күнінен атқа құмар болған. Жылқы төлін жақсы көргендігі соншалық әскери мектепті жалғастырмай, ауылға қайтып жылқы баптаған. Қамбар ата төлінің жанын түсініп, асау мінезін жуасытып, бәйгеге қосып жүрген кейіпкеріміздің бұл қабілеті қанында бар екен. Арғы атасы Елемес жылқы баптап, бәйгеге қосқан. Қазақтың «Тектіден текті туады, тектілік тұқым қуады» дегені осы шығар. – Жалағаш ауданында Жауынбай деген кісінің тор аты жақсы шапқан. Әкем содан тұқым алып, тай әкеліп берді. Алғаш рет баптап, бұл кәсіпке құмарлана бастадым. Тұқымы сәтті шыққанымен бәйгеге қоспадым, – дейді Әбдіғаппар Нұржанов. Асау жылқылардың әрқайсысы әртүрлі тәсілмен бағынады екен. Соның ішінде ағылшын жылқылары сылап-сыйпап, жылы сөйлеген кезде үйрене бастайды. Олардың бір ерекшелігі, жүрегі тоқтағанша шабады. Соңғы демі таусылып, құлаған кезде ғана тоқтайтын көрінеді. Бәйгеге қосатын жылқының асаулығы басылғанша ат қорада, әр қатарға біреуден ұстамаса, бір-бірін теуіп, жарақаттап қоюы да мүмкін. Кейіпкеріміздің айтуынша, қазақы жылқылардың бағынуы қиынға соғады. Қорқытып үйірге қоспаса адамға бағына қоймайды. Ал, қазіргі таңда ең сұранысқа ие «ағылшын жылқысы». Дәл осы тұқымды Әбдіғаппар атсейіс 21 жасынан бастап баптаған. &nbsp;&nbsp; – Оған артық күш жұмсаудың керегі жоқ. Тек мейірленіп, тұмсығынан сипасаң болғаны он күн ішінде асау мінезі басылып, мойынсұна бастайды, – дейді ол бізбен әңгімесінде.&nbsp; Кейіпкерімізден жылқыны қалай баптау керектігін сұраған едік. – Қара жарыстың, яғни жаратудың дұрыс-бұрыстығын аттың теріне қарап анықтайды. Аттың терін алу – ат баптаудың басты шарттарына жататын аса маңызды дүние. Тері дұрыс алынбаған жүйрік тер буып шаба алмайды, тіпті өліп кетуі де мүмкін. Бұл әрекеттен қан айналымы жақсарады. Аттың терін салқын, бұлтты күні алған дұрыс. Бәйгеге жақындаған кезде жүйрікті ипподромға апарып, қашықтыққа шаптырған сәтте бусанып, терлейді. Мұны аттың суын алу дейді. Бәйгеге қоспас бұрын дәрумендерін беріп, жылқыны жақсылап бағады. Бұл әдісті жілік майын толтыру деп атайды. Жілік майы толмаған ат бәйгеге жарамайды. Жетектеп қолға үйреткеннен бәйгеге қосқанға дейінгі шамамен 90-100 күн уақыт керек. Атты тану үшін бірінші кезек тыныс жолына қарау керек. Ауыз омыртқасы кең, өңеш маңайы салбыраңқы болса, жылқының төресі саналады. «Жылқы жүйрік болса, жылқының қанаты бар» деген сөзді қолдануға болады. Менің тәжірибемде қанаты бар жылқылар болды. Кез келген ат шаппайды. Ресейден әкелген жылқылардың куәліктегі есімін теріп ата тегін, қай жерде, қанша қашықтықта шапқанын «ипподром.ру» сайты арқылы білуге болады, – дейді атсейіс. Жылқының жүйрік шабуына тек өкпесі, тыныс жолы ғана емес, тұяғы да үлес қосады екен. Оның ішінде қаз табан және құйма тұяқ болып бөлінеді. Бәйгеге қосатын жылқы құйма тұяқ болғаны абзал. Егер қазтабан болса тез қызып, қанын тулатады, тепе-теңдікті ұстай алмайды. «Жақсы ат аяқтан қалады» деген сөз жылқының ең әлсіз жері – аяғы болғанына байланысты айтылса керек. Жылқының ішінде қамыс құлақ немесе қысқа құлақ та түрі кездеседі. Ал сұлу әрі бәйгеге қосатын жылқының құлағы тас төбесінде болады екен. Әбдіғаппар ағаның жанына жақын жылқы – «Малайзия» деп аталады. Ол Төретам кентінде «Жәрімбет атаға» мешіт салған кезде бәйгеден автокөлік ұтқан екен. «Қаракөз» атты жылқысы да барған жерден бәйгесіз қайтпайтын көрінеді. Бұлардың күнделікті жейтін азығының өзі де бір күтімді қажет етеді. Атсейістің айтуынша, уақытылы арпа, бидай, сұлы, жүгері жемі беріледі. Дәнді дақылдардан бөлек алма, сәбіз секілді көкөністер қосылады. Бәйгеге қосып болғаннан кейін күш жинайтын, құрт түсіретін дәрі-дәрмектері де осы жеміне қосылып ұсынылады. Жалпы қалаға қарасты ауылдық округтің бірі – Ақсуатта жылқыны баптаумен айналысатын бірнеше адам бар. Соның ішінде біздің кейіпкеріміз бүгінде жан-жақтан жылқыны баптап, бәйгеге қосып отырған жайы бар.

Ақсуаттағы атсейіс

&nbsp; &nbsp;<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>. Жерлесіміз Досхан Дархан қазіргі таңда Ақтөбе қаласындағы «Ақтөбе Гранд Строй» ЖШС-де аға шебер болып қызмет атқарады. Ол өзінің жұмысының қыр-сыры, бүгінге дейін жасаған қызметі туралы аз-кем тоқталып өтті. Тереңөзекте туып-өскен кейіпкерімізбен сұқбаттасудың сәті түсті.&nbsp;– Досхан Дарханұлы, алғашқы сұрақты туған жер, балалық шақ, білім алған мектебіңіз, ұстаздарыңыз жайында қоюды жөн санадық.&nbsp;Балалық шағыңыз қандай естеліктермен есте қалды?– Шын мәнінде, дүниеге адам болып келген соң туған жеріңнің топырағы мен кең пейіл адамдары қашанда ыстық көрінеді. Қасиеті мен киесі дарыған Тереңөзектің төл перзенті болғанына мақтанамын. Дүние есігін 1997 жылы 22 сәуір күні ашып, асыл әжем Ұлжанның бауырында өскен едім. Әжем мені «Түсімішім» деп еркелететін еді. Кішкентай болсам да бұзық болмай, ақыл айтқанды тыңдап, бәрін түсініп жүретіндіктен болсам керек-ті осылай атайтыны. Әжем үнемі жанына тетелес бауырым Досболмен бірге алып жүретіндігі әлі есімде. Бір жерге барса, қамзолының қалтасына тәттісін салып біздің аузымызға тосатынын ешқашан ұмытпаймыз. Менің есімімді үлкен ағам Досхан деп қойыпты.&nbsp; Қазақтың танымал әртісі Досхан Жолжақсыновтың есімін берсе керек. Әжем өте таза кісі болатын. Біздің де үстімізге қыл жуытпайтын. Оттың басында үлкен кісіні бәріміз жақсы көруші едік. Аудандағы №210 О.Әбілпаттаев атындағы орта мектепке барып, алғашқы ұстазым Гүлайым Әбдіомаровадан әріп танып, оқуды үйрендім. Мектеп өмірі ешқашан ұмытылмайды. Жақсылыққа ұмтылуды, жамандықтан жиренуді үйреткен сынып жетекшіміз Салтанат Сағындықоваға айтар алғысым мол. Ғылыми жобаларға қатысып, жеңімпаз болып, мектеп, ұстаз мерейі тасыған кездер керемет естеліктер. Үздік оқушы ретінде Көкшетауға лагерьге баруым ұстаздардың еңбегі. 9-сыныпты үздік аяқтап, 11-сыныпты бітірген соң М.Тынышбаев атындағы Қазақ көлік және коммуникациялар академиясына оқуға түскен едім. Алматы қаласында жоғарғы білім алу бақыты бұйырғанына шын қуандым. Бұл бір жағынан ата-ана үмітін ақтау болса, екіншіден, ұстаздарымыздың берген білімі мен тәрбиесінің жемісі. Осы сұхбатты пайдаланып, барша ұстаздарыма алғыс айтқым келеді.– Мамандық таңдау – адам өміріндегі ең күрделі әрі жауапты қадам. Өзіңіздің таңдауыңыз теміржолдың болуы бекер емес екені анық ғой?– Бұрыннан келе жатқан есті сөз бар. Демек, адам өмірде екі нәрседен қателеспеуі керек. Біріншісі – жар таңдағанда, екіншісі – мамандық таңдағанда екені бесенеден белгілі. Өмірден өз орныңды тауып, адал еңбек ету әр адамның арманы деп ойлаймын. Әрине, таңдау әртүрлі болады. Ал менің таңдауым теміржол болуы шын мәнінде бекер емес. Өздеріңіз білесіздер менің нағашы атам Ғани Сарқыншақов теміржол саласында 42 жыл еңбек еткен азамат, қазір зейнеткер. Ал атамның ағасы Әби Сарқыншақовтың есімін елімізде білмейтін жан кемде кем. Ол кісі ауданымыздың А.Тоқмағамбетов ауылында туған. Өмірден өткенше ел экономикасының күре тамыры болып саналатын теміржолда қызмет етті. Өзінің еңбекқорлығының, адамгершілік қасиетінің арқасында жерлестерінің мақтанышына айналды. Міне, бала кезімнен үлкен атаны көрдім. Ол кісінің айтқан әңгімелерін тыңдадым. Өзі сондай қарапайым, сыпайы, барынша әділ, мәдениетті кісі болатын. Үнемі кітап оқып жүретін. Туған жерден жырақта тұрса да жергілікті басылымнан қол үзген жоқ. Жұмыс кабинетінде үстелде «Тіршілік тынысы» газетінің жаңа нөмірлері жататын. Ата елдің жағдайынан үнемі хабардар болып, реті келсе Қызылордаға, &nbsp;ауылға келіп кетуге асығатын. Айналасындағы жақын жуықтарына, тіпті бейтаныс адамдарға да қол ұшын созуға даяр болатын. Менің арманымда Әби атамдай азамат болсам деген ой тұратын. Сондықтан болар қос атамның жолын қуып теміржол саласын таңдағаным. &nbsp;Жоғарғы оқу орнында оқып жүргенімде оқуымды жақсы оқып, атам жаман атымды естімесін деп алдыма мақсат қойдым.&nbsp; Оқу орнын ойдағыдай аяқтап, қолыма диплом алдым. Көлік, көлік техникасы және технологиялары мамандығын алып, техника және технологиялар бакалавры дәрежесі берілді.– Жоғары білімді маман атандың, алғашқы еңбек жолың қалай басталды? &nbsp;Қазіргі кезде қандай қызмет атқарып келесің?– Қолына дипломын алған жас маманға бірден жұмысқа орналасу оңайға тимесі анық. Сондықтан көп жастар алған дипломдарын сандыққа салып, басқа салаға немесе бизнеске кетіп жатады. Ал мен теміржол саласында еңбек жолымды бастауға талаптандым. Ол үшін қосымша жолаушылар вагондарының жолсерігі кәсібі бойынша курс оқып, кәсіби дайындығым жайлы куәлік алған едім. Бұл осы саланың қызметін атқаруыма қажет құжат. Дегенмен қызмет Ақтөбе қаласынан бұйырғаны үшін дән ризамын. 2018 жылдан бері осы қаладағы «Ақтөбе Гранд Строй» ЖШС-де жылжымалы құрам жөндеу цехында аға шебері қызметіндемін. Цехта жұмысшылармен бірге вагондарды, тепловоздарды жөндеп, қатарға қосуға атсалысамыз. Ақтөбеде вагондарды, тепловоздарды жөндеудің бұрыннан негізі қаланған болатын. Мұнда еліміздің түкпір түкпірінен көне вагондар әкелетінін айта кетейік. Біздің цехтағы жұмыс күні-түні тоқтамайды. Қазіргі кезде теміржолда жолаушыларға қызмет көрсетіп келе жатқан вагондардың арасында біздің цехтан күрделі жөндеуден өткен вагондар баршылық. Оларды сонау алыстан танимыз, себебі вагондар мен тепловоздардың әрбір бөлшегінде біздің шеберлердің қолтаңбасы қалғаны мәлім.– Қазіргі жастар өзің секілді темір­жол саласына келе бермейді. Әлде бұл дұрыс пікір емес пе? Негізінен мектеп бітірген түлектер ІТ, медицина, педагогика саласын көбірек таңдайды. Сіздің пікіріңізді білсек?– Соңғы технология барлық салаға келгені баршаға аян. Мейлі ол мұғалім болсын, дәрігер болсын, инженер де технологияның озық үлгісімен жұмыс жасап келеді. Негізінен, көлік жөндеуші де оның ақауын анықтау үшін компьютерлік диагностика жасайды. Сол секілді теміржолға да ІТ-дің келгеніне де көп уақыт болған&nbsp; еді. Өздеріңіз білесіздер қазір пойызға билетті ешкім вокзалға барып, кезекке тұрып алмайды. Барлығы дамыған, қолыңыздағы смартфонмен қалаған пойызыңызға билет аласыз. Вагондар мен тепловоздар да соңғы технологиямен жабдықталған. Ең мықты деген бағдарламашылар біздің салада да бар. Сондықтан жастардың теміржолға келмейді деген пікіріңізге қосылмаймын. Теміржолшы нағыз ер азаматқа тән мамандық. Күннің ыстығы мен суығында шойын жолда пойыздардың кідіріссіз жүруіне жұмыс жасап жүрген ер азаматтар қаншама. Қара жұмыстан қашпай, тепловоз машинисі болып, жолаушылардың діттеген жеріне аман-есен жетуіне жағдайын жасап жүрген жол­серіктердің арасында қаншама жастар бар.– Жас та болса, күрделі мамандық иесі болып, үлкен жұмыстың басында аға шебер болып жүрген өзіңізді жерлестеріңіз мақтан етеді. Сіз үшін теміржол саласы өміріңізге қандай өзгеріс әкелді деп ойлайсыз?– Жоғарыда айтып өткенімдей теміржол саласында еңбек ету мен үшін үлкен абырой саналады. Қажырлы еңбек пен ізденісті талап ететін қызметте қандай да бір жетістікке жетсем, ол алдыма қойған мақсатыма жасалған қадамның бірі. Күрделі саланы меңгеру үшін әлі талай уақыт керек. Себебі теміржол – елдегі жолаушылар қатынасы мен жүк тасымалының күре тамыры десек болады. Қайта түлеп, ырысы мен несібесі молайып жатқан сала ел экономикасын жоғарылатуға, халықтың әл-ауқатын арттыруда тигізіп жатқан үлесі орасан. Осы саланың дамуына азда болса үлесімді қосып жатқаныма қуанамын. Жанымдағы аға буын ағалармен, әріптестеріммен күн сайын жетістікке жеткеніміз елге жасаған қызметіміз болып табылады. Еліміздің қай түкпірінде жүрсем де туған жердің киелі топырағы желеп-жебеп жүретінін сезінемін. Мүмкін жылдар өткенде осы саланың білікті маманы атанармын, сол кезде қарапайым шебер ретінде еңбек жолымды бастағанымды мақтан ететін боламын. Теміржол мені азамат ретінде есейтті. Қиындыққа төтеп беруді, мойымауды, қолыңнан келсе аянбауды үйретті. Осынша өзгерістерді өміріме әкелген теміржол саласына өмір бойы құрметпен қарайтыным анық.– Бала – ата-ана өмірінің жалғасы, ата-ананың тілегі – баласының жақсы адам болуы. Отбасыңыз жайында айтсаңыз?– Ата-анам қарапайым жандар, жастайынан бас қосқан ата-анамның тұңғышымын. Әзірге бойдақпын. Соңымнан ерген жалғыз қарындасым – Минуара бар. Минуара жетінші сыныпта оқиды, анамның жанында жүріп, үй тірлігіне қолғабыс етеді. Анам Нұргүл қолдаушым, тілекшім. «Анаңды үш рет Меккеге арқалап апарсаң да, қарызыңнан құтылмайсың» деген даналық сөз бар. Қолымнан келгенше анама, оның жағдайын жасауға тырысамын. Бауырларыма, қарындасыма қамқор болу – ағалық парызым.– Сұқбатыңызға рақмет!

Сырдариялық жас вагон шығару ісінің шебері

&nbsp; <a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>. Спорт саласында ұзақ жыл қажырлы еңбек етіп, чемпиондардың бапкері атанған, сонымен қоса бұқаралық спорт түрін де дамытуда елеулі үлес қосып жүрген азамат Болат &nbsp;Рысмахан туралы қалам тербеуді жөн санадық.&nbsp; &nbsp; &nbsp; Қазіргі таңда ардагерлік жасқа асқан абыроймен жеткен спорт шеберінің есімі аудан жұртшылығына ғана емес, облыс, одан қалды республикаға өте жақсы танымал. Ауданда алғашқылардың бірі болып балаларды волейбол спорттық ойын түрімен шынықтырып, жүздеген жеңімпаз спортшыларды шығарған жаттықтырушының еңбегі зор.&nbsp; &nbsp; &nbsp; Тереңөзек кентінің тумасы Болат Жұмаділұлы «Спорт десе ішкен асын жерге қоятындардың» бірі десек артық айтқанымыз емес. Бала кезінен әкесі Жұмаділ мен анасы Ақжарқынның дүниеге әкелген 7 баласының үшіншісі болып ержеткен бозбала әпкелері Света мен Розаға арқа сүйеп, өзінен кейінгі &nbsp;Қайрат, Раушан, Сәуле, Талғат деген бауырларына үлкен қамқорлық танытты. Әкесі спорт саласында қызмет еткен, ал анасы кітапханашы. Ата-анасының тәрбиесін алып, аудан орталығындағы №36 орта мектепті аяқтады. Мектеп қабырғасында оқып жүрген кезінде-ақ Болатты спортқа баулыған жаттықтырушысы Кеңес Иноятов шәкіртіне көп үміт артты. Бір жылдың төлдері Тәжібек Кенжеғұлов, Николай Агафонов, Серік Омаров, Болат Рысмаханов ауданның абыройын мектеп оқушысы кездерінде-ақ асқақтатқаны осы күнге естерінде.&nbsp; &nbsp; &nbsp; Жалынды жас орта мектепті бітіре саласымен жастайынан еңбекке ерте араласты. Ол 1974 жылы Отан алдындағы борышын өтеу үшін екі жылға Белоруссияға аттанады. &nbsp;Әскерден аман-есен келіп, Ресейдің Ленинград қаласында 3-4 жылдай метрода жұмысшы болып еңбек етті. Туған жерге оралған соң 1981 жылы ХРСУ-да монтаждаушы болып жұмыс істеп жүрсе де, спорттан бір сәтке де &nbsp;қол үзбейді. &nbsp; &nbsp; Спорт мектебінің басшысы болған Төлеген Бекенов аудан спортын дамытуға мықты спортшыны жұмысқа шақырып, 1984 жылы №11 олимпиадалық резервтің балалар мен жасөспірімдер спорт мектебіне жаттықтырушылық қызметіне қабылдайды. &nbsp; &nbsp; &nbsp;40 жылға жуық табан аудармастан спорт саласында маңдай терін төгіп жүрген азамат осы уақыт аралығында жүздеген спортшыны тәрбиелеп, биік шыңдарға шығарды. Арнайы білімді Шымкент қаласындағы дене шынықтыру техникумынан алып, онан соң Алматы қаласындағы дене шынықтыру және спорт институтына оқуға түседі. 1992 жылы оқуын ойдағыдай тәмәмдап, оқытушы-жаттықтырушы дипломын қолына алады. &nbsp; &nbsp; – Бала кезімнен спортқа жақын болдым. Мектеп қабырғасында жүрген кезде-ақ &nbsp;талай жарыстарға барып, аудан намысын қорғайтын едік. Өзімнің болашағымды &nbsp;спорт жаттықтырушысы ретінде көретінмін. Спорт мектебіне қабылданған күннен бастап қыздар тобын жасақтап, волейболдың қыр-сырын үйрете бастадым. Спортшыдан шапшаңдықты, бір топта үйлесіп ойнау қабілетін қажет ететін спорттың бұл түріне жасақтаған алғашқы қыздар тобында 1972 жылы туған қыздар болды. Оларды 3 жыл тәрбиеледім. 1987 жылы аудан алғаш рет облыста чемпион атанды. 2000 жылға дейін бірыңғай тек қана қыздар командасын жаттықтырдым. Табандылық пен еткен елеулі еңбек ақталып, облыста осы уақытқа дейін 35 рет «Алтын күз» спартакиадасы өтіп, біздің аудан командасы 32 рет чемпион атанды. Бұл спартакиада біз үшін нағыз олимпиада десек болады, – дейді чемпиондардың бапкері Болат Жұмаділұлы. &nbsp; &nbsp; Спорт шебері 25 жылдан астам уақыт волейболдан облыстың аға жаттықтырушысы болды. Осы уақыттарда облыстың құрама командасы 20 рет республика чемпионы атанып , 30 мәрте жүлделі орындарды иемденіп, жеңімпаз атанды. Республикаға еңбегі сіңген жаттықтырушының ең үлкен жетістігі – өзі тәрбиелеген спортшы шәкірттерінің жемісті жеңісі. &nbsp; &nbsp; Қажырлы еңбектің арқасында талай шәкірттері ұстаздың жолын қуып, өздері де білікті жаттықтырушы атанды. Олардың қатарында аудандық спорт мектебінде директордың орынбасары қызметін атқаратын Гүлстан Алмашева, әдіскер Құндызай Төленова, жаттықтырушылар Жандос Темірғалиев, Айбек Сейпулов және де Жасұлан Бохаев бар. Спорт саласының майталманы 16 жыл бойы қыздар тобын жаттықтырса, 2000 жылдан бастап ұлдар командасын жаттықтырып бастайды. Тынымсыз еңбек пен жоғары талап үдесінен шыққан ұлдар командасы да үнемі байрақты жарыстарда жүлдегер атанып аудан атын республикаға танытып келеді. Айта кету керек, ер балалардан жасақталған команда да «Алтын күз» спартакиадасында соңғы 8 жылдан бері қарай І орын тұғырынан түскен емес. Бұл тәжірибелі маманның ақ адал еңбегінің көрсеткіші екені сөзсіз.&nbsp; &nbsp; &nbsp; Шындығында көп сөзден гөрі нәтижеге, спорттың биік шыңдарына жетуді мақсат етіп қоятын жаттықтырушы Болат Рысмаханның шәкірттері ең алғаш рет республикада 1992 жылы жеңіске жеткен болатын. &nbsp; &nbsp; – Әлі күнге дейін есімде одақ тарағаннан кейін Ақтөбе қаласында республикалық деңгейдегі ауыл спортшыларының алғашқы жарысын «Қайрат» спорт қоғамы ұйымдастырды. Республиканың әр түкпір-түкпірінен келген мықты командалардың арасында Тереңөзектік волейболшылар облыстың намысын қорғады. Осы жарыс кезінде біздің команда бұрын-соңды болмаған жақсы нәтиже көрсетті. Жүлделі ІІ орынды алып, айды аспанға бірақ шығарды. Сол кезде мықты деген жаттықтырушылар Қызылорданың спорты дамығанына көз жеткізіп, таңғалғандарын жасырмады. Өз ризашылықтарын білдіріп, волейболшы қыздарға сәттілік тіледі, – дейді спорт майталманы.&nbsp; &nbsp; &nbsp;Саналы ғұмырын &nbsp;Волейбол спортының өркендеп дамуына арнаған Болат Жұмаділдің тәжірибесі көрсеткендей, бұл спорт түрі шапшаңдықты ғана емес, дұрыс жоспарлауды да талап етеді. Осы екі маңызды міндетті орындаған команда жеңіске жететіні анық. Сәйкесінше білікті бапкердің шәкірттері жоғарғы оқу орнында оқығанда, кейін қандай да бір қызметке орналасқанда тапсырманы тез әрі сапалы орындайтын маман болып қалыптасып келеді. Бұл бапкердің тек спортшы ғана емес, азамат тәрбиелей білген қасиеті, маңдай терінің мәуелі жемісі. &nbsp; &nbsp; – Қай салада қызмет етсе де спортшыларымыз волейбол арқылы өз саласында абыройлы болады. Себебі қазір кезде кез келген салада, мейлі ол полиция, медицина, білім, мұнай, төтенше жағдай қызметі т.б. міндетті түрде спартакиада өтеді. Міне, осы тұста біздің спортшылар өз командаларын алға сүйреп, мекеменің абыройын арттырады. Сол себепті волейбол бұқаралық спорт түрі болғандықтан, онымен шұғылданатындар жұмысқа жақсы орналасады. Бір артықшылығы футбол мен волейбол ойнайтындар оны өмір бойы ойнайды десем артық айтқаным емес. Біздің спортшыларда жұмыссыз қалу қаупі жоқ. Әр спортшы ұжымға тез сіңісіп, адамдармен тіл табысуда ешқандай қиындық көрмейді, – дейді білікті маман.&nbsp; &nbsp; &nbsp; – Болат Жұмаділұлымен 1984 жылдан бері ауданның спорт саласында бірге қызмет етіп келеміз. Ол ауданымызда ең алғаш волейболдан кәсіби жаттықтырушы болған азаматтардың бірі. Мектеп оқушыларын спорт мектебіне шақыруда белсенді еңбек етті. Оның шәкірттері де жаттықтырушының талабына, тәртібіне мойынсұнған. Тынымсыз еңбек, төгілген маңдай тер міндетті түрде өз нәтижесін беретіні анық. Әрбір спортшыдан мықты волейболшыны шығаратын жаттықтырушының өзіндік техникасы мен шеберлігі болады. Ширек ғасырға жуық облыстың аға жаттықтырушысы болды. Облыстың намысын республика көлемінде қорғап, әлі де талай додалы бәсекеде бақ сынайтын спортшыларды дайындап келеді. Бәкең өз ісінің майталманы болуымен қатар аудандағы үлгілі отбасының отағасы, – дейді әріптесі Бақытжан Ахметов. &nbsp; &nbsp; Талай шәкіртті баптаған жаттықтырушы зейнет демалысына шықса да спорттан кеткен жоқ. Жас спортшыларды тәрбиелеуде барын салып, мықты команданы жасақтады. &nbsp;7 бірдей шәкірті спорт шеберлігіне үміткер атанса, осы уақыт аралығында ондаған спорт шеберін және жүздеген спорт шеберлігіне үміткерлерді қанаттандырды. &nbsp; &nbsp; Аудан спортын дамытуға, саламатты өмір салтын насихаттауға айрықша көңіл бөліп, атсалысып жүрген азаматтың балалары да спорттан алыс емес. Құдай қосқан жары ардақты ұстаз Зағипа Тайманова екеуі тәрбилеген үш ұлы да волейболды асқан шеберлікпен ойнайды. Тұңғыш ұлы Әділет пен Дәулет бүгінгі таңда Ұлттық қауіпсіздік комитетінде қызметте, кенже ұлы Әсет Қазақ спорт және туризм академиясының 4-ші курс студенті. Ауданның құрама командасының мүшесі, спорт шеберлігіне үміткер. Әке ізін жалғап, жолын қуған Әсет болашақ оқытушы-жаттықтырушы. Бүгінде Болат ағаның отбасында Аделина, Ади, Адина, Эмир есімді немерелері өсіп келеді. &nbsp; &nbsp; Қай уақытта де адал, қажырлы еңбектің жемісті нәтижесі болады. Абыройлы азаматтың еңбегі лайықты бағаланып, көптеген наградалардың иесі атанды. Қазақстан Тәуелсіздігіне – 10 жыл, 25 жыл, Қызылорда облысына – 70 жыл, Қызылорда қаласына – 200 жыл, Сырдария ауданының 90 жылдық медалі, Байқоңыр қаласына – 50 жыл, Қызылорда спортына – 60 жыл, «Еңбек даңқы» медалі, Спорт саласының майталманы атағы мен ҚР Мәдениет және спорт министрінің Құрмет грамотасы, ҚР Білім және Ғылым министрінің Құрмет грамотасы біраз жылдардағы тынымсыз еңбектің жемісі. &nbsp; &nbsp; Қазіргі кезде 66 жасты еңсерген спорт ардагері өзінің әріптестерімен кәсіби төл мерекені лайықты атап өтуде.

Болат  Рысмахан: Тынымсыз еңбек, төгілген маңдай тер міндетті түрде өз нәтижесін беретіні анық

Берік Асылов: Инвестициялық жобаларды қорғау – маңызды міндет

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Биыл Қармақшы ауданының құрылғанына 95 жыл толып отыр. Осы уақыт аралығында аудан шежіресі небір жаңалықтармен толығып, даму жолына түсті. Жыл өткен сайын гүлденіп, көркейе түсуде. Онда жергілікті халықтың бірлігі мен аудан басқарған басшылардың да сүбелі үлесі жатыр. Төменде ауданымызға 2019-2021 жылдары басшылық еткен Қазақстан Республикасы «Салық қызметінің үздігі» төсбелгісінің, «Ерен еңбегі үшін» және Бауыржан Момышұлы атындағы «Батыр шапағаты» медалінің иегері, белгілі қаржыгер, Қызылорда облысы бойынша тексеру комиссиясының төрағасы Мұса Қалдарбековпен болған сұқбатымызды ұсынып отырмыз. &nbsp;– Мұса Оспанұлы, өмірде жар таңдау мен мамандық таңдаудан қателеспеу керек деп жатады. Есеп-қисапқа екінің бірінің жүрегі дауалай бермейді. Сіздің не себепті қаржыгер мамандығын таңдағаныңызды білсек бола ма? Алғашқы сауалымызды осыдан бастасақ?– Мектеп қабырғасында жүргенде басқа пәндерге де жақсы болатынмын, дегенмен математикаға ерекше ықыласты едім. Сабақ берген мұғалімдердің де септігі болғаны анық. Есеп шығаруды жақсы көрдім. Әсіресе, күрделі түрлеріне көп көңіл бөлетінмін. Математикаға жетік болуымның және қызмет барысында тәжірибелі азаматтармен, ағалармен жұмыс істеуімнің арқасында, солардың үйреткенінің нәтижесінде қаржыгер мамандығын толық игердім деп айтуға болар. Қазір осы мамандықпен қай жерде істесем де жұмыстың сапалы жүруіне, алға басуына үлкен әсерін тигізуде. 22 жылдай салық саласында еңбек еттім. Жұмысым жоғары бағаланып, Қазақстан Республикасы «Салық қызметінің үздігі» төсбелгісімен, «Ерен еңбегі үшін» және Бауыржан Момышұлы атындағы «Батыр шапағаты» медалімен марапатталдым. Еңбек жолымда Алматы қаласында &nbsp;қарапайым инспектордан бастап, Батыс Қазақстан облысы бойынша салық департаменті бастығының орынбасары, Қызылорда, Жамбыл облысы бойынша мемлекеттік кірістер департаменті басшысының орынбасары, облыстық жұмылдыру дайындығы және облыстық кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармаларының басшысы лауазымдарын абыроймен атқара білдім деп ойлаймын. Сонымен қатар, мамандықтың арқасында қаржы саласын түсінетінімізді қызметімізбен, елге жасаған жұмысымызбен дәлелдеп жүрдік. Соның сәті келіп, өзіңізге белгілі 2019 жылы қасиетті Қармақшы жеріне аудан әкімі лауазымына тағайындалдым. Бұл қызметке келгенде де қаржыгер мамандығының көп көмегі тиді. Себебі, есепті білген, экономиканы түсінген жанның жұмысты алға жылжытуына бірден-бір қабілеті болады. Сол мамандықтың арқасында ауданды басқарған тұста да елмен ақылдаса отырып, көптеген шаруаны ұйымдастырдық.&nbsp;– Өзіңіз ауданға басшылық еткен 2 жылда қандай жұмыстар істелді, нендей жоспарлар жасалды, осыған тоқталсаңыз? &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp;– Қармақшыға 2019 жылдың қыркүйек айында келдім. Тұрғындармен, ардагерлермен танысудан бастап, болашақта қандай жұмыстар атқаратынымызды алдымызға мақсат етіп қойдық. Келер жылы пандемия індеті басталды. Ол бір елімізге үлкен сынақ болды және жауапкершілікті талап еткен ауыр кезең еді. Адам өміріне қауіп төндірді. Қаншама арда азаматтарымыздан айырылып қалдық. Алдымызда күрделі шаруалар тұрды. Оның бастысы – аудан халқының денсаулығын, өмірін сақтауда басқа түскен ауыртпашылықтың алдын алу үшін республикада, облыста іс-шаралар жоспары қабылданды. Соның бүкіл ұйымдастыру жұмыстарында ауданда аудандық әкімшілік аянбай тер төкті. Штаб құрылды. Дәріханаларды халыққа керекті дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуге дейін айналыстық. Төтеннен келген індет елімізге оңай тиді деп айта алмаймын. Жұмыс барысы онлайн жүйеге көшті. Адамдар үйде оқшауланды. Қарапайым бетперденің өзін табу қиынға соқты. Ол уақыттар елдің есінен кетпестей болғаны сөзсіз. Қосымша адамдар ауырған жағдайда (өйткені ол кезде алдымызды болжап-білу мүмкін еместей болатын) аудандық агроколледж жатақханасынан 150 төсектік керует дайындалды. Осыбір қиын-қыстау сәтте елге кәсіпкерлердің көп көмегі тигенін де атап өтер едім. Ауруханаға 12 өкпені жасанды желдету аппаратын алып бердік. 42 оттегі концентратына қол жеткіздік. 50-дей оттегі баллонымен қамтамасыз еттік. Осындай азаматтық істе атап айтқанда Рзақұл Нұртаев, Нұрлан Іздібаев, Орынбасар Төлепов, Марат Сәрсенбаев және тағы басқа да меценат бауырларымыз демеушілік жасап, қол ұшын берді. Әлеуметтік-экономикалық және елдің тұрмысын жақсартуда басқа да жұмыстарды атқардық. Ол уақытта бюджеттің тапшылығы да қиындау болды. Соның өзінде біз үлкен-үлкен шаруалар істедік. Мен қызметке кіріскенде бюджет 14 млрд-ның айналасында болса, 2021 жылы 18,5-19 млрд-ға дейін жетті. Жалпы 3 жылда 15 млрд-тай инвестиция тартылды. Мен келгенде кіріс салығы 1 млрд 90 млн болса, соны 1 млрд 300 млн-ға жуық артық салық қаражатын түсірдік. Ол біздің салық қызметкерлерінің тынбай еткен еңбегінің жемісі. Облыста аудандар арасында 6 макро көрсеткіш бойынша алдыңғы қатардан орын алдық. Одан бөлек, ауданда атқарған өзіміздің ұйымдастыру шараларымыз, трансферттеріміз бойынша тоқталар болсам, Жосалы, Төретам кенттері мен Ақай ауылының электростансалары қондырғылары ескіріп, оған 50 жылдан асып кеткен болатын. Осы жұмыстар жолға қойылып, жаңартылды. Аудан тұрғындарының көптен күтіп, жиындарда көтеріп жүрген басты мәселесінің бірі – Жосалы кентінде газ желісі жүргізіліп, 2021 жылы халықтың игілігіне берілді. «Газ келді – жаз келді» демекші, бұл кент тұрғындарының тұрмысына оң әсер етті. Кәсіпкерлік саласында да жақсы өзгерістер қалыптасты. Мемлекеттік бағдарламалармен төмен пайызда несиелер мен қайтарымсыз гранттар арқылы 70-тен аса кішігірім цех ашылып, жұмысын бастады. Онымен қоса, жастар арасында тәртіп бұзушылық, төбелестің алдын алу мақсатында 40-тай бейнебақылау камерасы қойылды. Оның алдында 22 камера болса, сонымен барлығы 60-тан асты. Жосалы кенті бейнекамерамен толықтай қамтамасыз етілді. 29-дай көше жарықтандырылды. 224 дана күл-қоқыс төгетін контейнер қойылды. Екшеп айта кетерлік жайт, Төретам кентінде түгелдей көшелер асфальтталды. Жөндеу жұмыстары жүргізілді. Жосалы кентінде Орталық алаң абаттандырылды. Ауданның кіре берісіне ауданның паспорты қойылды. Елді мекендерде де көшелер жөнделді. Қорқыт ата көшесі кеңейтіліп, жаяу жүргіншілерге арналып тротуар ашылды. Абаттандырылды. Рәміздер алаңы да осы кездерде салынды. Мұның барлығы сол кездегі аудан әкімдігі ұжымымен ұйымдастырылып, елдің бірлігі мен ынтымағының арқасында жасалған жұмыстар болатын.&nbsp;– Аудан халқы сіздің есіңізде несімен қалды?– Қармақшы халқы несімен қалды дегенде, бірлігімен, өнерге жақындығымен, ағаларымыздың тілеулестігімен, сол кісілердің батасымен есте қалды. Қандай дарынды өнер иелерін, жырау, жыршы, ақындарды дүниеге әкелген құтты мекен. Республикаға танымал К.Рүстембеков атындағы жыраулар үйі бар. Онда қаншама бала дәстүрлі өнерге тәрбиеленуде. Оның үстіне өзімнің әкім лауазымында бірінші істеген ауданым болған соң маған өте ыстық көрінеді. Одан алған тәрбием ешуақытта ұмытпайтындай тәжірибе. Қорқыт атамыздың, Марал ишан бабамыздың жамбасы жерге тиген киелі мекенде қызмет етуді Алла тағала бұйыртқанына, сондай бақ бергеніне қуаныштымын әрі мақтан тұтамын. Көптеген дос-жолдастарымыз бар, сыйласамыз, араласамыз. Маған ең бір ұнайтыны – Қармақшы халқының бірлігі мен өнері. Спорт, егін шаруашылығы да әлбетте, жетістіктен кенде емес.&nbsp;– Адам бойындағы қандай қасиетті бағалайсыз?– Адам бойындағы ең алдымен бағалайтын қасиетім – тазалық. Екінші – еңбеккештігі. Тазалық дегенге адалдық, шынайылық, қарапайымдылық және шыншылдық кірсе керек. Аталарымыз айтқандай, «Білімің болғанымен, мінезің болмаса еш жерге сыймайсың». Еңбек болмаса да нәтижеге жету мүмкін емес. Ал үшіншісі – білім. Алдыңғы екі нәрсені іске асыру үшін аз да болса білім керек қой. Адамдардағы осы 3 қасиетті бағалаймын. Жастарға айтарымыз – бір-бірін құрметтесін, қоғамды бір адам жасамайды. Бәріміз бірігіп жасаймыз. Сол жақсы қасиеттер жастарға берілсе, елге жұмыс істесе деген тілек.– Отбасыңыз туралы айтып өтсеңіз?– Отбасылымын. 1 қызымыз, 2 ұлымыз бар. Жаңақорғанның тумасымын. Тәубе дейін, ата-анам, 6 бауырым бар. Қарапайым отбасынан шыққанмын.&nbsp;– Аудан халқына айтар тілегіңіз болса?– Барша түркі жұртының абызы, данагөй Қорқыт баба мәңгілік мекен еткен, Сыр өңіріндегі ежелгі астаналардың бірі – сақтардың ордасы Шірік-Рабат шаһары орналасқан тарих тұнған қасиетті мекен – Қармақшы ауданының құрылғанына биыл 95 жыл толып отыр екен. Ешнияз сал, Балқы Базар, Дүр Оңғар, Кете Жүсіп, Жиенбай, Шораяқтың Омары, Тұрмағамбет сынды Сыр сүлейлері бастаған ұлы көш киелі &nbsp;өлкенің «Жүз шайырдың елі» аталуына себеп болған. Қармақшы – өнер мен өнеге, еңбек пен ерлік қатар тоғысқан киелі жер. Еселі еңбектің мерейін тасытып, еңбек ерлерін, елге мәлім батырларды &nbsp;дүниеге әкелген қасиетті мекен. Осындай өнері өрісті, тарихы тағылымды ауданды басқарып, елге қызмет еткенім – мен үшін зор абырой. 95 жылдық тарихы бар ауданның әлеуметтік-экономикалық дамуы жыл сайын арта түсуде. Барлық салада дамудың оң динамикасы қалыптасып, толағай табыстарға қол жеткізіп келеді. Қармақшылықтарды осынау ғасырға жуықтаған мерейлі мерекесімен шын жүрегімнен құттықтаймын. Елге тыныштық, отбасына бақ-береке, жас ұрпаққа жарқын жол тілеймін!&nbsp;– Сұқбатыңызға көп рақмет. Сіздің де еңбегіңізге толағай табыстар тілейміз!

Мұса Қалдарбеков: 3 жылда 15 миллиардқа жуық инвестиция тартылды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Бала – бәріміз үшін өмірімізді жалғайтын ұрпағымыз, тіпті елдің даму көшін бастайтын ертеңгі текті тұлға. Осы бүгінгі буын халықтың тектілігінен ажырап қалмауында қазіргі қоғамның сіңіретін еңбегі зор болуы керек. Әрине қоғамға ортақ болғанымен, ең әуелі ұстаз бен ата-ананың рөлі маңызды. Баланы жастан емес, ана құрсағынан бастап тәрбиелеу керек екенін айтқан Жалағаш кентінің тұрғыны, аяулы ана, ардақты ұстаз Айгүл Тасжанованың сөзінің жаны бар. Өзі – бірнеше баланың тәрбиесіне жауапты ата-ана, сондай-ақ саналы ғұмырын ұстаздыққа арнаған жан. Отбасында өз балаларына аналық мейірімі мен тәрбиесін берсе, Жалағаштағы Ш.Ермағанбетова атындағы №246 орта мектептің бастауыш сынып оқушылары үшін келешекке бағыт-бағдар көрсететін ардақты ұстаз. Бүгін онымен сұхбаттасудың орайы келді.– Айгүл Жаңабергенқызы, сіз баланы ана құрсағынан бастап тәрбиелеудің қаншалықты маңызды екенін айттыңыз. Сөзіңізді тарқата кетсеңіз…– Баланы жастан емес, тіпті ана құрсағынан бастап тәрбиелеудің маңызын қазақ халқы ертеден-ақ түсінген. Бала дүниеге келгенге дейінгі &nbsp;құрсақтағы кезеңде алған әсері, естіген, сезінген жайттардың барлығы сәби бойында қалады. Сол себепті нәрестенің ана құрсағындағы тәрбиесі маңызды орын алады. Ғалымдардың айтуынша, сәби құрсақтағы өмірінде анасынан нені көп үйренсе, нені көп білсе, бала дүниеге келгенде сол нәрсені тез игереді екен. «Сүтпен біткен мінез сүйекпен кетпек» деген осы болса керек. Ал жарық дүниеге келгеннен бастап жайлы, толыққанды отбасында өсіп, жетілген бала қоғамға пайдалы азамат болары анық. Салиқалы ұрпақ, саналы азамат тәрбиелеуде ата-ананың сіңірер еңбегі зор. Бала бойына керегі – мейірімділік пен адамгершілік. Кез келген бала жаңа отырғызылған тал шыбық секілді ата-ана сүйіспеншілігіне шөліркеп тұрады. Сондықтан мен баланы құрсақтан бастап тәрбиелеу керек екенін айтудан жалықпаймын. Ананың ол үшін көңіл-күйі, іштегі балаға деген махаббаты, бәрі-бәрі қалыпты болуы қажет. Құрсақтағы баланың дені сау болып туылуы үшін дұрыс тамақтану, жақсы әуендер тыңдау, салауатты өмір-салтын ұстанудың да артықтығы жоқ. Ең бастысы бала тәрбиесінде кешікпеу керек.– Бүгінде бала тәрбиесі туралы сөз болғанда еріксіз смартфондарға тәуелділікті қосарлап айтамыз. Өйткені бұл тәуелділік заман алға жылжыған сайын дендеп барады. Сіз не дейсіз?– Бала тәрбиесінде ата-аналар тарапынан кетіп жататын қателіктердің қатарында көп көңіл бөлмеу де бар. Осындай қарбалас тіршіліктен тұратын өмір бала мен ата-ананың арасын алшақтатқан секілді. Таң атысымен күй-беңмен кеткен әке-шеше қас қарайғанда шаршап үйге келеді. Мұндай жағдайда балаға көңіл бөле қоюы екіталай. Бірақ қанша шаршасаңыз да уақыт тауып баланың күні бойы не істегенін, сабаққа үлгерімі қалай екенін, әлеуметтік желіде қанша сағат отырғанын сұрап, азын-аулақ баламен байланыс орнатқан дұрыс. Әсіресе бүгінгі таңда әлеуметтік желінің әлегі көп. Оң-солын танып, білмеген жасөспірімдер үшін аса қауіпті тұстары жетерлік. Бірнеше жылда бір дүркін елді шулатқан суицидке итермелейтін ойындар түпкілікті тиылмады. Білместік те, өз өмірін қию да қолдаусыз, қараусыз қалған жасөспірімдерден шығады.&nbsp; Мен өзім де педагог ретінде айтарым, ең алдымен баланы тыңдай білген жөн. Ашылып әңгіме айта алған бала ержеткенде өзіне керегін білетін, өмір жолын таңдай алатын жеке тұлға болып қалыптаса алады. Ал керісінше, баланы не болса содан тиып отырсаңыз, біржақты ғана тәрбие бергеніңіз. Әке-шешенің қаталдығы, тиым салу жеткіншектің қызығушылығын шектеп, ынжықтыққа, тұйықталуға апарады. Мұндай балалар ержеткен сайын қателікке бой алдырғыш, өз мақсатын білмейтін, тек өзгенің жетектеуімен өмір сүруге қалыптасып кетуі әбден мүмкін. Көбіне смартфонға тәуелділікке бой алдыратын балалардың көбі – осындай қараусыз жеткіншектер. Яғни ата-ана мен баланың арасындағы байланыс үзілсе немесе баланы тым еркелетіп ауызынан шыққанын қағып алып отырсаңыз, тілазар баланы қалыптастырып жатқаныңызды түсіне беріңіз. Сымсыз құрылғыға баланы жақындатпай отыра алмассыз, дегенмен барлығын уақытымен реттеуге болады. Заман сондай екен деп, қолына алаңсыз телефонды таңып қою баланың болашағына балта шабумен тең деп ойлаймын.&nbsp;– Сіз білім саласында қызмет етіп келесіз, бір жағынан бала тәрбиелеп отырған ата-анасыз. Балаларыңыздың оқуға ынтасы қалай? Балаларыңыз бос уақытында немен айналысады?&nbsp;– Иә, мен ұстаз атты ұлы мамандықты арқалап келемін. Алдыма келген әрбір балаға саналы тәрбие беріп, білім нәрімен сусындатып жүргенімді мақтаныш санаймын. Себебі өз мамандығымның адамзат үшін қаншалықты ардақты екенін жақсы білемін. Ең бастысы, жауапкершілікті бірінші орынға қоямын. Қоғамның ертеңгі буынын бүгінгі ұстаздар – біздер қалыптастырып жатқанымызды өзіме үлкен жүк деп есептеймін. Менің мектеп жасындағы 3 балам бар. Өзім педагог болғандықтан ғана емес, ата-ана ретінде де білімнің мыңды жығатынын білемін. Сондықтан балаларымның оқуға деген ынта-ықыласының әрқашан жоғары болуын жіті қадағалаймын. Шүкір, балаларым мектеп қабырғасында белсенді, әртүрлі жарыстарға, жобаларға қатысып жүлделі орындарға ие болып келеді. Мектеп мұғалімдерінің де білім берудегі кәсібилігіне, сабақ берудегі жаңаша әдіс-тәсілдеріне көңілім толады. Өзім де мұғалім болғандықтан, кез келген мұғалім баланы жаман болсын демейтінін білемін.Жасыратыны жоқ, жаңа жоғарыда айтқанымыздай, қазір – үлкен де, кіші де телефонға тәуелді болған заман. Оған кінәлі – өзіміз. Кейбір балалардың осы тәуелділіктен тілдерінде мүкістік көп, дыбыстарды дұрыс айта алмауы пайда болды. Бала тыныш болсын деп өзіміз телефонды беріп, жан тыныштығымызды ойлаймыз. &nbsp;Ол бала не көріп жатыр, не үйреніп жатыр, оны қадағаламаймыз. Мен өзім үйде балаларыма телефон бермеймін. Балабақша жасындағы қыздарымның үлкендері ертегі оқиды, бір-бірімен ақылдасып отырып сурет салады. Бос уақыттарын тиімді ұйымдастыруды о бастан-ақ әдетке айналдырдым.– Баланың кітап оқуға деген қызығушылығын қалай арттыруға болады?– Бүгінде ақсап тұрған тәрбиенің бір өзекті тұсы осы балалардың кітап оқуға деген қызығушылығының төмендігі екенін айтуға болады. Оның да себебін тағы заманға әкеп телиміз ғой. Бірақ шындығы сол, айшылық алыс жерлерден жылдам хабар алғызатын сымсыз құрылғы пайда болғалы рухани азық беретін алтын кен – кітап бетін парақтайтын жастардың қатары сиреді. Кітапханаларға барып, ізденіп, оны парақтап, сан тарауын талдағаннан, көз майын тауысып оқып шыққаннан қолындағы смартфоннан лезде оқи салғанды оңайырақ көреді. Кітап оқығаннан көз майын тауысамыз дейтін сол жасөспірімдер қалта телефоннан бөлінетін сәулелерден көз жанары солып қана қоймай, адам ағзасының басқа да мүшелері зақымданып жатқанын сезбейді. Смартфон тек көз жанарын ғана алмайды, ол мидың жұмысын да кешеуілдететіні дәлелденген. Өйткені смартфонда бәрі көз алдыңда тұрғандықтан, ми ойлау, қорыту сынды функцияларын атқармайды. Мұнан кейін мидың осы қабілеттері біртіндеп жұмысын тоқтатып, дамуы кешеуілдей бастайды. Бала шаршаңқы, агрессивті, тұйық бола бастайды. Жалпы баланың кітап оқуға деген қызығушылығын арттыру үшін өте жоғары деңгейде жұмыс істемесеңіз, нәтижеге жету қиынырақ. Балаға ұры-сып, телефонын тартып алып, кітапханаға кіргізіп жібергеннен түк шық-пайды. Бала өз еркімен ізденетіндей тәсілдерді қолдану қажет. Бұл ретте мектеп мұғалімдерінің еңбегі зор. Яғни мектептегі білім беру процесі бірізді болмауы керек деп ойлаймын. Әр пәннің өзіндік ерекшелігі болғаны сияқты, сол пәннің мұғалімі баланы қызықтыру үшін әр сабақты тыңғылықты дайындықпен жоспарлауы тиіс. Жаңаша әдіс-тәсілдер, ойындар, интеллектуалды сайыстар сабақ оқуға деген ынтаны оятады, баланы жігерлендіреді. Шытырман оқиғаға толы немесе оқиғасы қызықты кітаптарды толықтай оқып, сыныпта талдаудың да берері көп. Ең бастысы бала оқуы керек деп қолына кез келген кітапты бере салмау керек. Оқыған кітабын бірге отырып талдау, не түсінгенін сұрап бөлісу де оң нәтижеге жеткізеді.– Сөз соңында айтарыңыз…– Қазақтың хас батыры Бауыржан Момышұлының келіні Зейнеп Ахметова апамыз бір сөзінде «Қазақ халқы шаңырақты, бесікті, табалдырықты қасиет тұтқан. Бұл үшеуін ешқашан аяқпен баспаған. Бұл үшеуі қашанда бірімен бірі байланысып, ұштасып жатады. Осынау қасиетті үш затты қатты тозып, тым ескірген кезде де аяқтың астына тастамай, өртеп жіберетін болған әрі күлін де аяқасты қылмай, көміп тастаған» дейді. Осы бірауыз сөзбен-ақ қаны қазақ кез келген адамның бойында аталған қасиетті құндылықтарға деген шексіз құрмет болуы керек екенін ұғындырады. Мен не себепті бесіктің киесін айтып отырмын? Өйткені бесік – баланың ең алғашқы ұясы, құтты мекені. Ана құрсағынан анасымен сырласқан, бесікте жатып бесік жырын естіген, анасының құшағын сезе отырып ақ сүт емген, уызына жарыған бала қазақы болмысын еш уақытта жоғалтпайды. Ал бауыр етің балаң үшін ата-ана ретінде өміріңнің соңына дейін бағдаршам болу – міндет. Қысқасы «Ананың көңілі балада, баланың көңілі далада» екенін естен шығармайық.

Айгүл Тасжанова: Бала бойына керегі –  мейірімділік пен адамгершілік

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Бүгінгі нарықтық экономиканың дамыған заманында көпшілік жеке кәсіпкерлікпен айналысуды қалайды. Дегенмен, мақсатын жүзеге асыру жолында сәтсіздікке ұшырап, бастаған ісін тастап кетіп жататындар қаншама?! Осы орайда, аудандағы белді кәсіпкердің бірі, тұрғындарды сапалы көкөніс пен жеміс-жидекпен қамтамасыз етіп отырған Тынышкүл Үкібаевамен бизнестің қыр-сыры жөнінде сұқбаттасудың сәті түсті. &nbsp;– Тынышкүл Жалғасқызы, ең әуелі, бүгінгі қолға алған кәсібіңізге қалай келдіңіз, дәл осы бизнес түрімен айналысуға не себеп болды сол жөнінде айтып берсеңіз?– Бұл кәсіп біздің бала күнімізден санамызға сіңген десем де болады. Себебі ата-анам бақша егіп, оның өнімдерін сатып, күн көрдік. Мектепті бітірген соң, ата-анамның оқытқысы келді. Бірақ менің қалауым осы кәсіп болды. Осылайша 1998 жылдан бері кәсіп жасап келемін. Шүкір, өкінген кезім болған емес. Кәсіптегі ең басты ұстаздарым да, үлгі аларым да – ата-анам. Қазір де кәсіпті отбасымызбен біріге жасаймыз. Балаларым, апамның сіңлілері дүкендерімде жұмыс істейді. Өзіммен бірге алыс жолдарға шығып, елге сапалы өнім жеткізуде көмек беріп жүрген Зарқұм Ұзынтілеуов деген інім де бар. Отбасымның мұндай қолдауы менің алға қарай қадам басуыма шабыт береді. Сырттай қарағанда кәсіпкер 8 сағат жұмыс істейтіндерге қарағанда бос, еркін секілді көрінетін болар, бірақ шынымды айтсам қазір жарты сағатқа да бос уақытым жоқ. Кәсіпкер болу – 24 сағат бойы өзіңді жасап жатқан жұмысыңа &nbsp;арнау деген сөз. Онсыз нәтиже шықпайды. Ал көкөніс пен жеміс-жидек сатудағы басты себеп – біріншіден бала кезден көз таныс болған дүние, екіншіден халық ең көп тұтынатын өнімдер. Әрбір сатылатын өнімді өзіміз Өзбекстан елінен алып келеміз. Себебі ол жақта таңдау еркіндігі мол, Тез бұзылатын өнімдер болғандықтан, шығыны да шаш етектен. Осыны да қаперге алып, үйлестіре білуің қажет. Қандай кәсіп болмасын, өзіне жетіп артылар қиындығы бар. Оны бірі – білсе, бірі – біле бермейді. Кәсіпкердің мемлекеттік қызметшіден артықшылығы атқарған жұмысыңа қарай қаражат тауып, басшыға тәуелділіктен еркін боласыз.– Кәсіпкердің мақсаты қандай болуы керек?– Бұл тұрғыда әр кәсіпкердің мақсат-мұраты өзінің құндылығына байланысты демекпін. Мәселен, мен жасап жатқан жұмысым халыққа пайдалы болса екен деймін. Елдің қажетіне жарап, алғыс-сауабын алып отырсаң – оның өзі ғанибет. Екіншіден балаларым ештеңеден тарлық көрмесе деймін. Алла аманат еткен үш перзентім бар. Сол үшеуіне үш кәсіпкерлік нысанды қалдырсам деген ниеттемін. Үлкен ұлым ақ халатты абзал жан болуды қалады. Қазір осы салада еңбек етіп жүр. Қызым да ағасының ізін жалғап, биыл қолына дипломын алды. Кенжем әзірге мектеп оқушысы. Ал келінімнің сауда саласына икемі бар. Алдағы уақытта келініме кәсіптің қыр-сырын үйреткім келеді. &nbsp;«Балам – балым, немерем – жаным» дегендей, екі немересі бар жас әжемін. Солардың болашағы жарқын болса екен деймін.– Кез келген адам кәсіпкер бола ала ма? Ол үшін қандай алғышарт керек?– Кәсіпкерлік – үнемі дамып отыратын сала. Біз енді қол жеткізіп жатқан білім экономикасы дамыған елдерде әлдеқашан ескіріп қалған. Мысалы бұрынғы сымсыз телефон мен бүгінгі смартфонның арасы жер мен көктей ғой. Кәсіпкерлікті дамыту үшін ең басты нәрсе – білім деп ойлаймын. «Өзіңді дамытуға инвестиция қысқа мерзімде, кемі 15 есеге өседі» деген тұжырым бар. Бірде аустралиялық бизнес кеңесшіден бір кісі: «10 000 $ бар, қандай бизнес ашсам болады?» деп сұрапты. Сонда «ақшаны өз біліміңе жұмсау керек» деген кеңес алады. Кәсіпкердің кеңесін бұлжытпай орындаған әлгі кісіден жаксы кәсіпкер шығады. Менің өмірден түйгенім, кәсіпкер болу да бір талант. Біреу кәсіпке икемді болып туылады, екіншісі білім арқылы өзінен кәсіпкер жасайды.– Бизнесменге қажет басты қасиеттер мен машықтар қандай?– Бизнес – үлкен сынақ. Мен өз жұмысымда күнделікті әр түрлі кедергілерге кезігемін. Ешқашан жылтыр мұзда сырғанағандай болған емес, болмайды деп те ойлаймын. Өйткені бизнес тек сынақтардан тұрады. Кедергі болған соң адам сүрінеді, құлайды, тек нағыз кәсіпкер ғана қайта тұра алады. Майк Тайсонның: «Егер сен құлап барып тұрсаң, бұл – физика емес, мінез» дейтін жақсы сөзі бар. Сол сияқты бизнес күнделікті соққы жасайды. Кейбіреуі айналып үлгермей жатып, маңдайыңа тиеді, сол кезде тұра білу керек. Бизнесің құлашын кеңге жайған сайын проблемалардың да көбейетінін естен шығармау керек. Жетістікке жетудің жеңіл жолы болмайды. Сондай-ақ, кәсіпкерге ең басты керек қасиет – ашықтық және тұтынушымен жылы қарым қатынас. Заман алға жылжыған сайын тұтынушы алдыңдағы өнімге ғана емес, оны ұсынып тұрған адамға да қарайды. Егер қабағың қатулы болса, келесі жолы сенің дүкеніңе мүлде бас сұқпайды. Сондықтан, кәсіпкер болғысы келетін жан клиентпен дұрыс қарым-қатынас орната білуі тиіс.– Естуіміз бойынша жиі кентте, ауылдарға барып жәрмеңке жасап тұрасыз. Бұл халыққа көп жеңілдік қой. Сондай-ақ жасаған қайырымдылығыңыз бен жақсылығыңызды жұртқа жария етпейсіз?– Иә, «Жақсылық қылсаң өзіңе, Жамандық қылсаң өзіңе» дейді емес пе? Негізі өте қарапайым жанмын. Қарапайымдылық – қаныма сіңген қасиет. Кәсіпкермін деп кеуде керу – ата-анамда да, менде де жоқ. Көмек сұраған адамға қолымнан келсе қол ұшын созуға тырысамын. Бұл адамдық борышым деп білемін. Ал жасаған жақсылықты мақтан үшін жария еткім келмейді. Анығын Алла біледі. Себебі үнемі жолда жүремін. Сол көмек алған кісілердің іштей тілеуінің өзі маған жетіп жатыр.– Қазір біздің ауданға қандай бизнес қажет деп ойлайсыз?– Бізге дәл қазіргі уақытта үлкен қаладағыдай балалар ойнайтын ойын алаңы салынса деймін. Баланы бақытқа балап, оларда барлығының жақсы болғанын қалаймыз ғой. Оның үстіне қазір смартфондардың да бала денсаулығына тигізер зиянгды тұсы көп. Үлкен атракциондар, түрлі ойындары бар орталық ашылса тұрғындар қуана-қуана қала аспай-ақ қуана-қуана барушы еді. Халықтың ортасында жүргеннен соң, білемін ғой. Балаларын жиі-жиі қала орталығындағы ойын алаңына апарып тұру халықтың қалтасына сай келмейді. Жергілікті жерде, бағасы қолжетімді болса, тұтынатын тұтынушы жетерлік. Сосын ауданымызға тағы бір керек дүние – осындай жаздың ыстық күндерінде паналайтын бассейндер. Бұл да көптің қалауы. Қазір бір мезгіл жағалау жағалап, демалып келу үшінде қалаға жол тартып жатамыз. Бұлардан өзге де көптеген кәсіпкерлік саладағы нысандар ақсап тұр. Негізі, істеймін деген адамға жұмыс көп қой. Тек ниет пайдаға қарағанда халыққа қызмет ету болса болғаны.– Сіз үшін жетістікке жетудің құпиясы неде?– Негізі кәсіп болсын, басқа болсын кез келген салада ең бірінші адамға табандылық керек. Табандылық танытпай, орта жолдан бұрылып, бір істі соңына дейін апармасаң, еш уақытта жетістікке жетпейсің. Сондықтан да табандылық – табыстың кілті деп ойлаймын. Бірақ, сол табандылыққа да мотивация керек. Ісің алға жүрмей жатса, болмаса қиындықтар туындаған сәтте адам күш-жігерін сарқып алмауы тиіс. Жалпы, бір істі алғаш бастағанда оның жүрмей қалу қаупі бар. Сондықтан, қолға алған бір кәсібім сәтсіз шықты деп теріс айналуға болмайды. Үлкен жетістікке жеткен кәсіпкерлердің көбі бизнестің 10 түрін ашып көруге кеңес береді. Сол он кәсіптің біреуі міндетті түрде сенің бағыңды ашады. Мысалы, Стив Джобс немесе Билл Гейтс смартфон мен компьютерге дейін де талай бизнесті қолға алған. Алайда, айы оңынан тумады. Сол сияқты отызға жуық әні бар әншінің бағын тек бір ғана ән ашады. Жалғыз ән үлкен танымалдық әкеледі. Сондықтан да өткен қателіктеріңнен сабақ алып, білім мен тәжірибені ұштасыра отырып кәсіп ашсаң жетістікке жетудің ықтималдығы жоғары болады.– Кәсіпкерде бос уақыт болмайды ғой. Десе де, алтындай уақытыңызды бөліп әңгімелескеніңізге рахмет!

Тынышкүл Үкібаева: Жетістікке жетудің жеңіл жолы болмайды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Көктем, жаз айларында күннің ысуына байланысты кене секілді зиянды жәндіктердің белсенділігі артады. Кенелер Конго-қырым геморрагиялық қызбасы, кене энцефалиті секілді аса қауіпті жұқпалы аурулардың қоздырғыштарын тасымалдап, оларды адамдарға таратушы болып табылады. Соңғы деректер бойынша облыста кене шағу фактілері көбейіп, адам шығыны тіркелуде. Осыған орай Конго-қырым геморрагиялық қызбасы ауруы, оның алдын алу шаралары және аудандағы эпидемиологиялық ахуал жайлы білмекке аудандық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқарма басшысы Гүлнар Төлепбергеновамен сұқбаттасқан едік.– Гүлнар Мәлікқызы, жалпы Конго-қырым геморрагиялық қызбасы қандай ауру? Ол қалай таралады?– Конго-Қырым геморрагиялық қызбасы – аса қауіпті жұқпалы ауру, ауыр уланумен, иксодты кенелердің шағуы арқылы берілетін табиғи-ошақты трансмиссивті, яғни жәндіктердің шағуы арқылы жұғатын ауру. Өлім-жітім деңгейі 10-40 пайызды құрайды. Латын тілінен аударғанда «геморрагия» қансырау деген мағынаны білдіреді. Аурудың қоздырғышы – арбовирус. Ол төмен температураға төзімді, бірақ қайнатқан кезде тез өледі. Инфекцияның негізгі көзі – иксодты кенелер, олар вирусты адамды шағу арқылы таратады және вирустың сақтаушылары мен аурудың тасымалдаушылары болып табылады. Ал вирустың уақытша көзі – бұл ауыл шаруашылық жануарлары (ірі мүйізді мал, қой, ешкі), табиғатта – қояндар, кірпілер, құстар.– Ал адамдар бұл дертті қалай жұқтырады? Оны дер кезінде анықтаудың жолдары қандай?– Адам ауруды зақымдалған кенелер шаққанда, малды қырыққанда және оларды кенелерден қолмен тазартқан кезде кенелердің ішіндегісінің дененің ашық бөліктеріне түсуі нәтижесінде, науқастарды күткенде және оларға медициналық көмек көрсеткенде жұқтырады. Зертханалық жағдайда Конго-Қырым геморрагиялық қызбасының қоздырғышымен жұмыс жасағанда тамшылы-респираторлық жолмен жұқтыруы мүмкін. Аурудың жасырын кезеңі 2 күннен 14 күнге дейін созылады. Аурудың басталуы жедел, кейде кенеттен болады. Конго-Қырым геморрагиялық қызбасының негізгі белгілеріне теріге қан құйылу, қызыл иек, мұрын, құлақ, жатыр, асқазан-ішек қан кетулері тән. Егер дер кезінде медициналық көмекке жүгінбесе науқастың өміріне қауіп төнеді, тіпті өлім-жітімге апаруы әбден мүмкін. Өзіңіз айтқандай мұндай дерек те бар. Сондықтан кене шаққанда міндетті түрде дәрігерге көріну қажет.– Кенеден қалай қорғануға, бұл аурудан қалай сақтануға болады?– Орынды сұрақ. Себебі қазіргі уақытта Конго-Қырым геморрагиялық қызбасына қарсы сенімді және тиімді вакцина жоқ. Тек әрбір адам өзін кене шағудан қорғау үшін келесі ережелерді сақтауы керек. Мәселен, кенелердің киім ішіне, терінің ашық жерлеріне ену мүмкіндігін азайтатындай киіну, жабысқан кенелерді анықтау үшін өзіне және бір-біріне, яғни жанындағы адамдарға жиі (әрбір 10-15 минут сайын) бақылау жүргізу, тікелей шөпке отырмау және жатпау, табиғат аясынан оралғаннан кейін киімді және денені толықтай қарап шығу керек. Сондай-ақ үй жануарларынан кенелерді жинаған кезде қолғап киюі шарт. Әрдайым кенелерді жасқандыратын арнайы дәрі-дәрмектерді пайдалану, егер денеден кенені байқаса, дереу емдеу мекемесіне жүгіну. Сонымен қатар, кенені алып тастағаннан кейін де 14 күн ішінде өз денсаулығын жіті бақылып, нашар сезінген жағдайда дәрігерге қаралуы қажет. Осы &nbsp;қарапайым ережелерді орындай отырып, Конго-Қырым геморрагиялық қызбасын &nbsp;жұқтырудың алдын алуға болатынын есте ұстаған жөн.– Аудандағы эпидемиологиялық ахуал қалай?– Биыл ауданда жыл басынан бері «кене шағу» жағдайымен медициналық көмекке жүгінгендер саны – 18. Оның ішінде 14 жасқа дейінгілер балалар саны – 7. Өткен жылмен салыстырғанда тұрғындар арасында «кене шағу» саны 2 жағдайға артып отыр. Кене шаққандардың барлығы 14 күн медициналық бақылауға алынып, аймақтық дәрігерлерінің бақылануында. Былтыр Конго-қырым геморрагиялық қызбасымен ауданда 1 жағдай тіркеліп, науқас дер кезінде емін алып, жазылып шықты. Ал биыл маусым айында 1 науқас тіркеліп отыр. Науқастың &nbsp;айтуынша &nbsp;үйіне &nbsp;мал &nbsp;жайғаумен &nbsp;айналысады. Осыдан &nbsp;жеті күн &nbsp;бұрын &nbsp;өзінің &nbsp;үйінде &nbsp;мал &nbsp;жайғап &nbsp;болып &nbsp;кіндік &nbsp;тұсына &nbsp;жабысқан &nbsp;кенені &nbsp;көргенін &nbsp;айтты. Көрген мезетінде &nbsp;оны &nbsp;алуға &nbsp;үйіне &nbsp;кірген &nbsp;шағында &nbsp;кененің түсіп &nbsp;қалғанын &nbsp;байқаған, бірақ қолмен жұлмаған. Дәрігерге &nbsp;қаралмаған. Үй &nbsp;ошағында &nbsp;жеке меншігінде &nbsp;ірі &nbsp;қара, уақ &nbsp;малдары бар. Науқаспен &nbsp;қарым-қатынаста &nbsp;болғандар қосымша анықталды медициналық &nbsp;бақылауға &nbsp;алынды. Барлығы 13 адам 12-сі &nbsp;медициналық &nbsp;күнделікті &nbsp;бақылауда, 1 адам &nbsp;науқастың &nbsp;мұрны &nbsp;қанаған &nbsp;уақытта &nbsp;қанмен &nbsp;жанасуына &nbsp;байланысты &nbsp;аудандық &nbsp;аурухананың &nbsp;ЖАБ ем &nbsp;алуға &nbsp;жатқызылды. Қарым-қатынаста &nbsp;болғандардың барлығы &nbsp;медициналық &nbsp;бақылауға &nbsp;алынды. &nbsp;Науқастың үй ошағындағы және көршілерінің мал басынан &nbsp;энтомолог мамандары және басқарма мамандарының қатысуымен кене барлау зерттеу жұмыстары жүргізіліп, қорасындағы 3 бас мал тексеріліп, 2 дана кене алынды. Көршілес 5 үйден жалпы саны 14 бас мал тексеріліп, олардың кенеленгені – 6, жиналған кене саны – 18. Барлық жиналған кенелер облыстық аса қауіпті инфекциялар зертханасына тексерілуге жіберілді. Үй ошағы бойынша үй жайы, үй сырты, ыдыс-аяқ қалдықсыз жиынтығы, аула әжетханасы барлығы 200 шаршы метрге «Дезэконом» және «ХлорАл» препаратымен қорытынды залалсыздандыру жұмыстары жүргізілді. Науқас барған үйлерге 2 үйге залалсыздандыру жұмыстары жүргізілді. Науқастың мал қорасына 100 шаршы метрге дезинсекция жұмыстары жүргізілді. Қазіргі уақытта науқастың жағдайы жақсы, уақытылы емін толық алуда, дәрігерлердің бақылауында. &nbsp;Науқас тіркелген елді мекен бойынша тұрғындарға бұл ауру туралы ақпараттық түсіндірме жұмыстары жүргізілді.– Бұл аурудың алдын алу мақсатында қандай жұмыстар атқарылуда?– Біздің &nbsp; аудан &nbsp;Конго-Қырым &nbsp;геморрагиялық &nbsp;қызбасының &nbsp;табиғи ошағында &nbsp;орналасқандықтан &nbsp;жыл &nbsp;сайын &nbsp;аталған &nbsp;індеттен &nbsp;«қолайсыз» болып &nbsp;табылатын &nbsp;елді &nbsp;мекендерде &nbsp;жоспарлы &nbsp;түрде &nbsp;профилактикалық &nbsp;шаралар &nbsp;жүргізіліп &nbsp;отырады. Биыл Конго-Қырым &nbsp;геморрагиялық &nbsp;қызбасының &nbsp;табиғи &nbsp;ошақтарын &nbsp;анықтау &nbsp;мақсатында &nbsp;26 елді мекен аумағына &nbsp;тоталды &nbsp;түрде &nbsp;зоопаразитологиялы зерттеулер &nbsp;жүргізіліп, оның ішінде 11 елді мекен «қолайсыз» болып анықталды. Аудан бойынша &nbsp;1842 &nbsp;кене жиналып, оның &nbsp;16-сынан Конго-қырым &nbsp;геморрагиялық &nbsp;қызбасының &nbsp;вирусының &nbsp;антигендері &nbsp;анықталып, «оң» нәтиже (зақымдану көрсеткіші 0,8 пайыз) көрсетті.Осыған орай, жыл сайынғы кезекті эпид маусымдылығы алдындағы кенеге қарсы залалсыздандыру жолдары аудан өкіміне байланысты 6 – 26 мамыр күндері жасалынды. Ол Шымкент қаласының ЖШС «SATTI TULIK» мердігер компаниясының &nbsp;ауданда &nbsp;кенеге қарсы «қолайсыз» болып анықталған 11 елді &nbsp;мекеннің ауылдарында І-ІІ кезеңдік залалсыздандыру жұмыстары атқарылды. Сонымен қатар ауданымызда елді мекен малдарынан, пададан және табиғаттан жиналған кенелерде ауру қоздырғышының бар жоғын анықтауда «оң» нәтиже анықталған аймақтардан қайталама нүктелік залалсыздандыру жұмыстары жүргізілуде. Басқарма тарапынан аурудың алдын алу және болдырмау мақсатында санитариялық ағарту жұмыстары үздіксіз жүргізуде. Басқарма мамандары аудан және елді мекен тұрғындарына түсіндірме жұмыстарын жүргізіп, санбюллетень шығарып, үнпарақшалар таратуда. Кене шағу кезеңінде және ауру тіркелген жағдайда атқарылатын іс-шаралар туралы медициналық қызметкерлер арасында семинар сабақтары, жаттығу сабақтары және аттестациялау тұрақты түрде ұйымдастырылады. Аудандық бұқаралық ақпарат құралдары, газет бетіне мақалалар жолданып, басқарманың әлеуметтік желісіне материалдар жариялануда.– Осы орайда тұрғындар нені ескерген жөн?– Кенеге қарсы өңдеу жұмыстары сапалы жүргізілуі үшін өңдеу жұмыстарының алдында барлық мал қоралар, аулалар механикалық тазалау жұмыстарынан өтуі керек. Тазаланбаған мал қораларда қанша өңдеу жасағанмен, қидың, көңнің арасына ұялап қалған кенелерден сауықтыру мүмкін болмайды. Удың әсері сейілген кезде кенелер қайтадан өріп шығып, жылы қанды ағзаларға шабуылын бастайды. Жұмыртқа салған аналық кене 800-ден 10 мыңға дейін жұмыртқа тастайды және аналық кене вируспен зақымданған болса, ол өз ұрпағына 100 пайыз вирусты овариалдық жолмен (жұмыртқа арқылы) береді. Яғни жаңа өсіп-жетілген жас кенелер түгелдей вируспен зақымданған болып, сол жерде жаңадан табиғи ошақ пайда болады. Аналық кенелер көбіне қи-қоқыстардың астына жылы, термостаттық жағдайда ұрпағы өсіп-жетілетін жерлерге жұмыртқалайды. Аурудың жиі тіркелуінің бірден-бір себебі де осы – кенелердің елді мекен аумағындағы мал қораларда жұмыртқалауы болып табылады. Сол себепті жергілікті атқарушы органдар мен мал егелері тарапынан елді мекендерді індеттен сауықтыруда санитариялық тазалық жұмыстарын жүргізуде жауапкершілікті арттыруымыз қажет. Көптеген мал тоғыту ванналары салынғанымен, іс жүзінде жұмыс жасап тұрған жоқ. Мақсатты түрде жүргізілген кенеге қарсы өңдеу шараларының сапалы жүргізілуі адамдар арасында аурушаңдықты болдырмауға және өлім жағдайларының алдын алуға тікелей әсер етеді. Қарапайым ғана кене болса да, одан келер қауіп мол. Сақтансаң, сақтаймын дегендей, тиабиғат аясында қауіпсіздік ережелерін сақтап, кенеден қорғанып жүрген жөн. Кенеден кесел келмесін деп тілейік.

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Сұхбат

Ринат Есенбек: Садақты кәсіби түрде ататын адамның ойы жинақы болуы керек

Нұртас Омаров: Мақсатым − өзіндік қолтаңбасы бар өнер иесі атану

Ақсуаттағы атсейіс

Сырдариялық жас вагон шығару ісінің шебері

Болат Рысмахан: Тынымсыз еңбек, төгілген маңдай тер міндетті түрде өз нәтижесін беретіні анық

Берік Асылов: Инвестициялық жобаларды қорғау – маңызды міндет

Мұса Қалдарбеков: 3 жылда 15 миллиардқа жуық инвестиция тартылды

Айгүл Тасжанова: Бала бойына керегі – мейірімділік пен адамгершілік

Тынышкүл Үкібаева: Жетістікке жетудің жеңіл жолы болмайды

Гүлнар Төлепбергенова: Қармақшыда кенеге қарсы профилактикалық шаралар жоспарлы жүргізіліп отырады

Жалағаш ауданында тұрғындардың бақша салуына 500 гектар жер дайындалған

Асқар Мереков: Үлкендік жасқа қарамайды