Берік Асылов: Инвестициялық жобаларды қорғау – маңызды міндет

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Биыл Қармақшы ауданының құрылғанына 95 жыл толып отыр. Осы уақыт аралығында аудан шежіресі небір жаңалықтармен толығып, даму жолына түсті. Жыл өткен сайын гүлденіп, көркейе түсуде. Онда жергілікті халықтың бірлігі мен аудан басқарған басшылардың да сүбелі үлесі жатыр. Төменде ауданымызға 2019-2021 жылдары басшылық еткен Қазақстан Республикасы «Салық қызметінің үздігі» төсбелгісінің, «Ерен еңбегі үшін» және Бауыржан Момышұлы атындағы «Батыр шапағаты» медалінің иегері, белгілі қаржыгер, Қызылорда облысы бойынша тексеру комиссиясының төрағасы Мұса Қалдарбековпен болған сұқбатымызды ұсынып отырмыз. &nbsp;– Мұса Оспанұлы, өмірде жар таңдау мен мамандық таңдаудан қателеспеу керек деп жатады. Есеп-қисапқа екінің бірінің жүрегі дауалай бермейді. Сіздің не себепті қаржыгер мамандығын таңдағаныңызды білсек бола ма? Алғашқы сауалымызды осыдан бастасақ?– Мектеп қабырғасында жүргенде басқа пәндерге де жақсы болатынмын, дегенмен математикаға ерекше ықыласты едім. Сабақ берген мұғалімдердің де септігі болғаны анық. Есеп шығаруды жақсы көрдім. Әсіресе, күрделі түрлеріне көп көңіл бөлетінмін. Математикаға жетік болуымның және қызмет барысында тәжірибелі азаматтармен, ағалармен жұмыс істеуімнің арқасында, солардың үйреткенінің нәтижесінде қаржыгер мамандығын толық игердім деп айтуға болар. Қазір осы мамандықпен қай жерде істесем де жұмыстың сапалы жүруіне, алға басуына үлкен әсерін тигізуде. 22 жылдай салық саласында еңбек еттім. Жұмысым жоғары бағаланып, Қазақстан Республикасы «Салық қызметінің үздігі» төсбелгісімен, «Ерен еңбегі үшін» және Бауыржан Момышұлы атындағы «Батыр шапағаты» медалімен марапатталдым. Еңбек жолымда Алматы қаласында &nbsp;қарапайым инспектордан бастап, Батыс Қазақстан облысы бойынша салық департаменті бастығының орынбасары, Қызылорда, Жамбыл облысы бойынша мемлекеттік кірістер департаменті басшысының орынбасары, облыстық жұмылдыру дайындығы және облыстық кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармаларының басшысы лауазымдарын абыроймен атқара білдім деп ойлаймын. Сонымен қатар, мамандықтың арқасында қаржы саласын түсінетінімізді қызметімізбен, елге жасаған жұмысымызбен дәлелдеп жүрдік. Соның сәті келіп, өзіңізге белгілі 2019 жылы қасиетті Қармақшы жеріне аудан әкімі лауазымына тағайындалдым. Бұл қызметке келгенде де қаржыгер мамандығының көп көмегі тиді. Себебі, есепті білген, экономиканы түсінген жанның жұмысты алға жылжытуына бірден-бір қабілеті болады. Сол мамандықтың арқасында ауданды басқарған тұста да елмен ақылдаса отырып, көптеген шаруаны ұйымдастырдық.&nbsp;– Өзіңіз ауданға басшылық еткен 2 жылда қандай жұмыстар істелді, нендей жоспарлар жасалды, осыған тоқталсаңыз? &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp;– Қармақшыға 2019 жылдың қыркүйек айында келдім. Тұрғындармен, ардагерлермен танысудан бастап, болашақта қандай жұмыстар атқаратынымызды алдымызға мақсат етіп қойдық. Келер жылы пандемия індеті басталды. Ол бір елімізге үлкен сынақ болды және жауапкершілікті талап еткен ауыр кезең еді. Адам өміріне қауіп төндірді. Қаншама арда азаматтарымыздан айырылып қалдық. Алдымызда күрделі шаруалар тұрды. Оның бастысы – аудан халқының денсаулығын, өмірін сақтауда басқа түскен ауыртпашылықтың алдын алу үшін республикада, облыста іс-шаралар жоспары қабылданды. Соның бүкіл ұйымдастыру жұмыстарында ауданда аудандық әкімшілік аянбай тер төкті. Штаб құрылды. Дәріханаларды халыққа керекті дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуге дейін айналыстық. Төтеннен келген індет елімізге оңай тиді деп айта алмаймын. Жұмыс барысы онлайн жүйеге көшті. Адамдар үйде оқшауланды. Қарапайым бетперденің өзін табу қиынға соқты. Ол уақыттар елдің есінен кетпестей болғаны сөзсіз. Қосымша адамдар ауырған жағдайда (өйткені ол кезде алдымызды болжап-білу мүмкін еместей болатын) аудандық агроколледж жатақханасынан 150 төсектік керует дайындалды. Осыбір қиын-қыстау сәтте елге кәсіпкерлердің көп көмегі тигенін де атап өтер едім. Ауруханаға 12 өкпені жасанды желдету аппаратын алып бердік. 42 оттегі концентратына қол жеткіздік. 50-дей оттегі баллонымен қамтамасыз еттік. Осындай азаматтық істе атап айтқанда Рзақұл Нұртаев, Нұрлан Іздібаев, Орынбасар Төлепов, Марат Сәрсенбаев және тағы басқа да меценат бауырларымыз демеушілік жасап, қол ұшын берді. Әлеуметтік-экономикалық және елдің тұрмысын жақсартуда басқа да жұмыстарды атқардық. Ол уақытта бюджеттің тапшылығы да қиындау болды. Соның өзінде біз үлкен-үлкен шаруалар істедік. Мен қызметке кіріскенде бюджет 14 млрд-ның айналасында болса, 2021 жылы 18,5-19 млрд-ға дейін жетті. Жалпы 3 жылда 15 млрд-тай инвестиция тартылды. Мен келгенде кіріс салығы 1 млрд 90 млн болса, соны 1 млрд 300 млн-ға жуық артық салық қаражатын түсірдік. Ол біздің салық қызметкерлерінің тынбай еткен еңбегінің жемісі. Облыста аудандар арасында 6 макро көрсеткіш бойынша алдыңғы қатардан орын алдық. Одан бөлек, ауданда атқарған өзіміздің ұйымдастыру шараларымыз, трансферттеріміз бойынша тоқталар болсам, Жосалы, Төретам кенттері мен Ақай ауылының электростансалары қондырғылары ескіріп, оған 50 жылдан асып кеткен болатын. Осы жұмыстар жолға қойылып, жаңартылды. Аудан тұрғындарының көптен күтіп, жиындарда көтеріп жүрген басты мәселесінің бірі – Жосалы кентінде газ желісі жүргізіліп, 2021 жылы халықтың игілігіне берілді. «Газ келді – жаз келді» демекші, бұл кент тұрғындарының тұрмысына оң әсер етті. Кәсіпкерлік саласында да жақсы өзгерістер қалыптасты. Мемлекеттік бағдарламалармен төмен пайызда несиелер мен қайтарымсыз гранттар арқылы 70-тен аса кішігірім цех ашылып, жұмысын бастады. Онымен қоса, жастар арасында тәртіп бұзушылық, төбелестің алдын алу мақсатында 40-тай бейнебақылау камерасы қойылды. Оның алдында 22 камера болса, сонымен барлығы 60-тан асты. Жосалы кенті бейнекамерамен толықтай қамтамасыз етілді. 29-дай көше жарықтандырылды. 224 дана күл-қоқыс төгетін контейнер қойылды. Екшеп айта кетерлік жайт, Төретам кентінде түгелдей көшелер асфальтталды. Жөндеу жұмыстары жүргізілді. Жосалы кентінде Орталық алаң абаттандырылды. Ауданның кіре берісіне ауданның паспорты қойылды. Елді мекендерде де көшелер жөнделді. Қорқыт ата көшесі кеңейтіліп, жаяу жүргіншілерге арналып тротуар ашылды. Абаттандырылды. Рәміздер алаңы да осы кездерде салынды. Мұның барлығы сол кездегі аудан әкімдігі ұжымымен ұйымдастырылып, елдің бірлігі мен ынтымағының арқасында жасалған жұмыстар болатын.&nbsp;– Аудан халқы сіздің есіңізде несімен қалды?– Қармақшы халқы несімен қалды дегенде, бірлігімен, өнерге жақындығымен, ағаларымыздың тілеулестігімен, сол кісілердің батасымен есте қалды. Қандай дарынды өнер иелерін, жырау, жыршы, ақындарды дүниеге әкелген құтты мекен. Республикаға танымал К.Рүстембеков атындағы жыраулар үйі бар. Онда қаншама бала дәстүрлі өнерге тәрбиеленуде. Оның үстіне өзімнің әкім лауазымында бірінші істеген ауданым болған соң маған өте ыстық көрінеді. Одан алған тәрбием ешуақытта ұмытпайтындай тәжірибе. Қорқыт атамыздың, Марал ишан бабамыздың жамбасы жерге тиген киелі мекенде қызмет етуді Алла тағала бұйыртқанына, сондай бақ бергеніне қуаныштымын әрі мақтан тұтамын. Көптеген дос-жолдастарымыз бар, сыйласамыз, араласамыз. Маған ең бір ұнайтыны – Қармақшы халқының бірлігі мен өнері. Спорт, егін шаруашылығы да әлбетте, жетістіктен кенде емес.&nbsp;– Адам бойындағы қандай қасиетті бағалайсыз?– Адам бойындағы ең алдымен бағалайтын қасиетім – тазалық. Екінші – еңбеккештігі. Тазалық дегенге адалдық, шынайылық, қарапайымдылық және шыншылдық кірсе керек. Аталарымыз айтқандай, «Білімің болғанымен, мінезің болмаса еш жерге сыймайсың». Еңбек болмаса да нәтижеге жету мүмкін емес. Ал үшіншісі – білім. Алдыңғы екі нәрсені іске асыру үшін аз да болса білім керек қой. Адамдардағы осы 3 қасиетті бағалаймын. Жастарға айтарымыз – бір-бірін құрметтесін, қоғамды бір адам жасамайды. Бәріміз бірігіп жасаймыз. Сол жақсы қасиеттер жастарға берілсе, елге жұмыс істесе деген тілек.– Отбасыңыз туралы айтып өтсеңіз?– Отбасылымын. 1 қызымыз, 2 ұлымыз бар. Жаңақорғанның тумасымын. Тәубе дейін, ата-анам, 6 бауырым бар. Қарапайым отбасынан шыққанмын.&nbsp;– Аудан халқына айтар тілегіңіз болса?– Барша түркі жұртының абызы, данагөй Қорқыт баба мәңгілік мекен еткен, Сыр өңіріндегі ежелгі астаналардың бірі – сақтардың ордасы Шірік-Рабат шаһары орналасқан тарих тұнған қасиетті мекен – Қармақшы ауданының құрылғанына биыл 95 жыл толып отыр екен. Ешнияз сал, Балқы Базар, Дүр Оңғар, Кете Жүсіп, Жиенбай, Шораяқтың Омары, Тұрмағамбет сынды Сыр сүлейлері бастаған ұлы көш киелі &nbsp;өлкенің «Жүз шайырдың елі» аталуына себеп болған. Қармақшы – өнер мен өнеге, еңбек пен ерлік қатар тоғысқан киелі жер. Еселі еңбектің мерейін тасытып, еңбек ерлерін, елге мәлім батырларды &nbsp;дүниеге әкелген қасиетті мекен. Осындай өнері өрісті, тарихы тағылымды ауданды басқарып, елге қызмет еткенім – мен үшін зор абырой. 95 жылдық тарихы бар ауданның әлеуметтік-экономикалық дамуы жыл сайын арта түсуде. Барлық салада дамудың оң динамикасы қалыптасып, толағай табыстарға қол жеткізіп келеді. Қармақшылықтарды осынау ғасырға жуықтаған мерейлі мерекесімен шын жүрегімнен құттықтаймын. Елге тыныштық, отбасына бақ-береке, жас ұрпаққа жарқын жол тілеймін!&nbsp;– Сұқбатыңызға көп рақмет. Сіздің де еңбегіңізге толағай табыстар тілейміз!

Мұса Қалдарбеков: 3 жылда 15 миллиардқа жуық инвестиция тартылды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Бала – бәріміз үшін өмірімізді жалғайтын ұрпағымыз, тіпті елдің даму көшін бастайтын ертеңгі текті тұлға. Осы бүгінгі буын халықтың тектілігінен ажырап қалмауында қазіргі қоғамның сіңіретін еңбегі зор болуы керек. Әрине қоғамға ортақ болғанымен, ең әуелі ұстаз бен ата-ананың рөлі маңызды. Баланы жастан емес, ана құрсағынан бастап тәрбиелеу керек екенін айтқан Жалағаш кентінің тұрғыны, аяулы ана, ардақты ұстаз Айгүл Тасжанованың сөзінің жаны бар. Өзі – бірнеше баланың тәрбиесіне жауапты ата-ана, сондай-ақ саналы ғұмырын ұстаздыққа арнаған жан. Отбасында өз балаларына аналық мейірімі мен тәрбиесін берсе, Жалағаштағы Ш.Ермағанбетова атындағы №246 орта мектептің бастауыш сынып оқушылары үшін келешекке бағыт-бағдар көрсететін ардақты ұстаз. Бүгін онымен сұхбаттасудың орайы келді.– Айгүл Жаңабергенқызы, сіз баланы ана құрсағынан бастап тәрбиелеудің қаншалықты маңызды екенін айттыңыз. Сөзіңізді тарқата кетсеңіз…– Баланы жастан емес, тіпті ана құрсағынан бастап тәрбиелеудің маңызын қазақ халқы ертеден-ақ түсінген. Бала дүниеге келгенге дейінгі &nbsp;құрсақтағы кезеңде алған әсері, естіген, сезінген жайттардың барлығы сәби бойында қалады. Сол себепті нәрестенің ана құрсағындағы тәрбиесі маңызды орын алады. Ғалымдардың айтуынша, сәби құрсақтағы өмірінде анасынан нені көп үйренсе, нені көп білсе, бала дүниеге келгенде сол нәрсені тез игереді екен. «Сүтпен біткен мінез сүйекпен кетпек» деген осы болса керек. Ал жарық дүниеге келгеннен бастап жайлы, толыққанды отбасында өсіп, жетілген бала қоғамға пайдалы азамат болары анық. Салиқалы ұрпақ, саналы азамат тәрбиелеуде ата-ананың сіңірер еңбегі зор. Бала бойына керегі – мейірімділік пен адамгершілік. Кез келген бала жаңа отырғызылған тал шыбық секілді ата-ана сүйіспеншілігіне шөліркеп тұрады. Сондықтан мен баланы құрсақтан бастап тәрбиелеу керек екенін айтудан жалықпаймын. Ананың ол үшін көңіл-күйі, іштегі балаға деген махаббаты, бәрі-бәрі қалыпты болуы қажет. Құрсақтағы баланың дені сау болып туылуы үшін дұрыс тамақтану, жақсы әуендер тыңдау, салауатты өмір-салтын ұстанудың да артықтығы жоқ. Ең бастысы бала тәрбиесінде кешікпеу керек.– Бүгінде бала тәрбиесі туралы сөз болғанда еріксіз смартфондарға тәуелділікті қосарлап айтамыз. Өйткені бұл тәуелділік заман алға жылжыған сайын дендеп барады. Сіз не дейсіз?– Бала тәрбиесінде ата-аналар тарапынан кетіп жататын қателіктердің қатарында көп көңіл бөлмеу де бар. Осындай қарбалас тіршіліктен тұратын өмір бала мен ата-ананың арасын алшақтатқан секілді. Таң атысымен күй-беңмен кеткен әке-шеше қас қарайғанда шаршап үйге келеді. Мұндай жағдайда балаға көңіл бөле қоюы екіталай. Бірақ қанша шаршасаңыз да уақыт тауып баланың күні бойы не істегенін, сабаққа үлгерімі қалай екенін, әлеуметтік желіде қанша сағат отырғанын сұрап, азын-аулақ баламен байланыс орнатқан дұрыс. Әсіресе бүгінгі таңда әлеуметтік желінің әлегі көп. Оң-солын танып, білмеген жасөспірімдер үшін аса қауіпті тұстары жетерлік. Бірнеше жылда бір дүркін елді шулатқан суицидке итермелейтін ойындар түпкілікті тиылмады. Білместік те, өз өмірін қию да қолдаусыз, қараусыз қалған жасөспірімдерден шығады.&nbsp; Мен өзім де педагог ретінде айтарым, ең алдымен баланы тыңдай білген жөн. Ашылып әңгіме айта алған бала ержеткенде өзіне керегін білетін, өмір жолын таңдай алатын жеке тұлға болып қалыптаса алады. Ал керісінше, баланы не болса содан тиып отырсаңыз, біржақты ғана тәрбие бергеніңіз. Әке-шешенің қаталдығы, тиым салу жеткіншектің қызығушылығын шектеп, ынжықтыққа, тұйықталуға апарады. Мұндай балалар ержеткен сайын қателікке бой алдырғыш, өз мақсатын білмейтін, тек өзгенің жетектеуімен өмір сүруге қалыптасып кетуі әбден мүмкін. Көбіне смартфонға тәуелділікке бой алдыратын балалардың көбі – осындай қараусыз жеткіншектер. Яғни ата-ана мен баланың арасындағы байланыс үзілсе немесе баланы тым еркелетіп ауызынан шыққанын қағып алып отырсаңыз, тілазар баланы қалыптастырып жатқаныңызды түсіне беріңіз. Сымсыз құрылғыға баланы жақындатпай отыра алмассыз, дегенмен барлығын уақытымен реттеуге болады. Заман сондай екен деп, қолына алаңсыз телефонды таңып қою баланың болашағына балта шабумен тең деп ойлаймын.&nbsp;– Сіз білім саласында қызмет етіп келесіз, бір жағынан бала тәрбиелеп отырған ата-анасыз. Балаларыңыздың оқуға ынтасы қалай? Балаларыңыз бос уақытында немен айналысады?&nbsp;– Иә, мен ұстаз атты ұлы мамандықты арқалап келемін. Алдыма келген әрбір балаға саналы тәрбие беріп, білім нәрімен сусындатып жүргенімді мақтаныш санаймын. Себебі өз мамандығымның адамзат үшін қаншалықты ардақты екенін жақсы білемін. Ең бастысы, жауапкершілікті бірінші орынға қоямын. Қоғамның ертеңгі буынын бүгінгі ұстаздар – біздер қалыптастырып жатқанымызды өзіме үлкен жүк деп есептеймін. Менің мектеп жасындағы 3 балам бар. Өзім педагог болғандықтан ғана емес, ата-ана ретінде де білімнің мыңды жығатынын білемін. Сондықтан балаларымның оқуға деген ынта-ықыласының әрқашан жоғары болуын жіті қадағалаймын. Шүкір, балаларым мектеп қабырғасында белсенді, әртүрлі жарыстарға, жобаларға қатысып жүлделі орындарға ие болып келеді. Мектеп мұғалімдерінің де білім берудегі кәсібилігіне, сабақ берудегі жаңаша әдіс-тәсілдеріне көңілім толады. Өзім де мұғалім болғандықтан, кез келген мұғалім баланы жаман болсын демейтінін білемін.Жасыратыны жоқ, жаңа жоғарыда айтқанымыздай, қазір – үлкен де, кіші де телефонға тәуелді болған заман. Оған кінәлі – өзіміз. Кейбір балалардың осы тәуелділіктен тілдерінде мүкістік көп, дыбыстарды дұрыс айта алмауы пайда болды. Бала тыныш болсын деп өзіміз телефонды беріп, жан тыныштығымызды ойлаймыз. &nbsp;Ол бала не көріп жатыр, не үйреніп жатыр, оны қадағаламаймыз. Мен өзім үйде балаларыма телефон бермеймін. Балабақша жасындағы қыздарымның үлкендері ертегі оқиды, бір-бірімен ақылдасып отырып сурет салады. Бос уақыттарын тиімді ұйымдастыруды о бастан-ақ әдетке айналдырдым.– Баланың кітап оқуға деген қызығушылығын қалай арттыруға болады?– Бүгінде ақсап тұрған тәрбиенің бір өзекті тұсы осы балалардың кітап оқуға деген қызығушылығының төмендігі екенін айтуға болады. Оның да себебін тағы заманға әкеп телиміз ғой. Бірақ шындығы сол, айшылық алыс жерлерден жылдам хабар алғызатын сымсыз құрылғы пайда болғалы рухани азық беретін алтын кен – кітап бетін парақтайтын жастардың қатары сиреді. Кітапханаларға барып, ізденіп, оны парақтап, сан тарауын талдағаннан, көз майын тауысып оқып шыққаннан қолындағы смартфоннан лезде оқи салғанды оңайырақ көреді. Кітап оқығаннан көз майын тауысамыз дейтін сол жасөспірімдер қалта телефоннан бөлінетін сәулелерден көз жанары солып қана қоймай, адам ағзасының басқа да мүшелері зақымданып жатқанын сезбейді. Смартфон тек көз жанарын ғана алмайды, ол мидың жұмысын да кешеуілдететіні дәлелденген. Өйткені смартфонда бәрі көз алдыңда тұрғандықтан, ми ойлау, қорыту сынды функцияларын атқармайды. Мұнан кейін мидың осы қабілеттері біртіндеп жұмысын тоқтатып, дамуы кешеуілдей бастайды. Бала шаршаңқы, агрессивті, тұйық бола бастайды. Жалпы баланың кітап оқуға деген қызығушылығын арттыру үшін өте жоғары деңгейде жұмыс істемесеңіз, нәтижеге жету қиынырақ. Балаға ұры-сып, телефонын тартып алып, кітапханаға кіргізіп жібергеннен түк шық-пайды. Бала өз еркімен ізденетіндей тәсілдерді қолдану қажет. Бұл ретте мектеп мұғалімдерінің еңбегі зор. Яғни мектептегі білім беру процесі бірізді болмауы керек деп ойлаймын. Әр пәннің өзіндік ерекшелігі болғаны сияқты, сол пәннің мұғалімі баланы қызықтыру үшін әр сабақты тыңғылықты дайындықпен жоспарлауы тиіс. Жаңаша әдіс-тәсілдер, ойындар, интеллектуалды сайыстар сабақ оқуға деген ынтаны оятады, баланы жігерлендіреді. Шытырман оқиғаға толы немесе оқиғасы қызықты кітаптарды толықтай оқып, сыныпта талдаудың да берері көп. Ең бастысы бала оқуы керек деп қолына кез келген кітапты бере салмау керек. Оқыған кітабын бірге отырып талдау, не түсінгенін сұрап бөлісу де оң нәтижеге жеткізеді.– Сөз соңында айтарыңыз…– Қазақтың хас батыры Бауыржан Момышұлының келіні Зейнеп Ахметова апамыз бір сөзінде «Қазақ халқы шаңырақты, бесікті, табалдырықты қасиет тұтқан. Бұл үшеуін ешқашан аяқпен баспаған. Бұл үшеуі қашанда бірімен бірі байланысып, ұштасып жатады. Осынау қасиетті үш затты қатты тозып, тым ескірген кезде де аяқтың астына тастамай, өртеп жіберетін болған әрі күлін де аяқасты қылмай, көміп тастаған» дейді. Осы бірауыз сөзбен-ақ қаны қазақ кез келген адамның бойында аталған қасиетті құндылықтарға деген шексіз құрмет болуы керек екенін ұғындырады. Мен не себепті бесіктің киесін айтып отырмын? Өйткені бесік – баланың ең алғашқы ұясы, құтты мекені. Ана құрсағынан анасымен сырласқан, бесікте жатып бесік жырын естіген, анасының құшағын сезе отырып ақ сүт емген, уызына жарыған бала қазақы болмысын еш уақытта жоғалтпайды. Ал бауыр етің балаң үшін ата-ана ретінде өміріңнің соңына дейін бағдаршам болу – міндет. Қысқасы «Ананың көңілі балада, баланың көңілі далада» екенін естен шығармайық.

Айгүл Тасжанова: Бала бойына керегі –  мейірімділік пен адамгершілік

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Бүгінгі нарықтық экономиканың дамыған заманында көпшілік жеке кәсіпкерлікпен айналысуды қалайды. Дегенмен, мақсатын жүзеге асыру жолында сәтсіздікке ұшырап, бастаған ісін тастап кетіп жататындар қаншама?! Осы орайда, аудандағы белді кәсіпкердің бірі, тұрғындарды сапалы көкөніс пен жеміс-жидекпен қамтамасыз етіп отырған Тынышкүл Үкібаевамен бизнестің қыр-сыры жөнінде сұқбаттасудың сәті түсті. &nbsp;– Тынышкүл Жалғасқызы, ең әуелі, бүгінгі қолға алған кәсібіңізге қалай келдіңіз, дәл осы бизнес түрімен айналысуға не себеп болды сол жөнінде айтып берсеңіз?– Бұл кәсіп біздің бала күнімізден санамызға сіңген десем де болады. Себебі ата-анам бақша егіп, оның өнімдерін сатып, күн көрдік. Мектепті бітірген соң, ата-анамның оқытқысы келді. Бірақ менің қалауым осы кәсіп болды. Осылайша 1998 жылдан бері кәсіп жасап келемін. Шүкір, өкінген кезім болған емес. Кәсіптегі ең басты ұстаздарым да, үлгі аларым да – ата-анам. Қазір де кәсіпті отбасымызбен біріге жасаймыз. Балаларым, апамның сіңлілері дүкендерімде жұмыс істейді. Өзіммен бірге алыс жолдарға шығып, елге сапалы өнім жеткізуде көмек беріп жүрген Зарқұм Ұзынтілеуов деген інім де бар. Отбасымның мұндай қолдауы менің алға қарай қадам басуыма шабыт береді. Сырттай қарағанда кәсіпкер 8 сағат жұмыс істейтіндерге қарағанда бос, еркін секілді көрінетін болар, бірақ шынымды айтсам қазір жарты сағатқа да бос уақытым жоқ. Кәсіпкер болу – 24 сағат бойы өзіңді жасап жатқан жұмысыңа &nbsp;арнау деген сөз. Онсыз нәтиже шықпайды. Ал көкөніс пен жеміс-жидек сатудағы басты себеп – біріншіден бала кезден көз таныс болған дүние, екіншіден халық ең көп тұтынатын өнімдер. Әрбір сатылатын өнімді өзіміз Өзбекстан елінен алып келеміз. Себебі ол жақта таңдау еркіндігі мол, Тез бұзылатын өнімдер болғандықтан, шығыны да шаш етектен. Осыны да қаперге алып, үйлестіре білуің қажет. Қандай кәсіп болмасын, өзіне жетіп артылар қиындығы бар. Оны бірі – білсе, бірі – біле бермейді. Кәсіпкердің мемлекеттік қызметшіден артықшылығы атқарған жұмысыңа қарай қаражат тауып, басшыға тәуелділіктен еркін боласыз.– Кәсіпкердің мақсаты қандай болуы керек?– Бұл тұрғыда әр кәсіпкердің мақсат-мұраты өзінің құндылығына байланысты демекпін. Мәселен, мен жасап жатқан жұмысым халыққа пайдалы болса екен деймін. Елдің қажетіне жарап, алғыс-сауабын алып отырсаң – оның өзі ғанибет. Екіншіден балаларым ештеңеден тарлық көрмесе деймін. Алла аманат еткен үш перзентім бар. Сол үшеуіне үш кәсіпкерлік нысанды қалдырсам деген ниеттемін. Үлкен ұлым ақ халатты абзал жан болуды қалады. Қазір осы салада еңбек етіп жүр. Қызым да ағасының ізін жалғап, биыл қолына дипломын алды. Кенжем әзірге мектеп оқушысы. Ал келінімнің сауда саласына икемі бар. Алдағы уақытта келініме кәсіптің қыр-сырын үйреткім келеді. &nbsp;«Балам – балым, немерем – жаным» дегендей, екі немересі бар жас әжемін. Солардың болашағы жарқын болса екен деймін.– Кез келген адам кәсіпкер бола ала ма? Ол үшін қандай алғышарт керек?– Кәсіпкерлік – үнемі дамып отыратын сала. Біз енді қол жеткізіп жатқан білім экономикасы дамыған елдерде әлдеқашан ескіріп қалған. Мысалы бұрынғы сымсыз телефон мен бүгінгі смартфонның арасы жер мен көктей ғой. Кәсіпкерлікті дамыту үшін ең басты нәрсе – білім деп ойлаймын. «Өзіңді дамытуға инвестиция қысқа мерзімде, кемі 15 есеге өседі» деген тұжырым бар. Бірде аустралиялық бизнес кеңесшіден бір кісі: «10 000 $ бар, қандай бизнес ашсам болады?» деп сұрапты. Сонда «ақшаны өз біліміңе жұмсау керек» деген кеңес алады. Кәсіпкердің кеңесін бұлжытпай орындаған әлгі кісіден жаксы кәсіпкер шығады. Менің өмірден түйгенім, кәсіпкер болу да бір талант. Біреу кәсіпке икемді болып туылады, екіншісі білім арқылы өзінен кәсіпкер жасайды.– Бизнесменге қажет басты қасиеттер мен машықтар қандай?– Бизнес – үлкен сынақ. Мен өз жұмысымда күнделікті әр түрлі кедергілерге кезігемін. Ешқашан жылтыр мұзда сырғанағандай болған емес, болмайды деп те ойлаймын. Өйткені бизнес тек сынақтардан тұрады. Кедергі болған соң адам сүрінеді, құлайды, тек нағыз кәсіпкер ғана қайта тұра алады. Майк Тайсонның: «Егер сен құлап барып тұрсаң, бұл – физика емес, мінез» дейтін жақсы сөзі бар. Сол сияқты бизнес күнделікті соққы жасайды. Кейбіреуі айналып үлгермей жатып, маңдайыңа тиеді, сол кезде тұра білу керек. Бизнесің құлашын кеңге жайған сайын проблемалардың да көбейетінін естен шығармау керек. Жетістікке жетудің жеңіл жолы болмайды. Сондай-ақ, кәсіпкерге ең басты керек қасиет – ашықтық және тұтынушымен жылы қарым қатынас. Заман алға жылжыған сайын тұтынушы алдыңдағы өнімге ғана емес, оны ұсынып тұрған адамға да қарайды. Егер қабағың қатулы болса, келесі жолы сенің дүкеніңе мүлде бас сұқпайды. Сондықтан, кәсіпкер болғысы келетін жан клиентпен дұрыс қарым-қатынас орната білуі тиіс.– Естуіміз бойынша жиі кентте, ауылдарға барып жәрмеңке жасап тұрасыз. Бұл халыққа көп жеңілдік қой. Сондай-ақ жасаған қайырымдылығыңыз бен жақсылығыңызды жұртқа жария етпейсіз?– Иә, «Жақсылық қылсаң өзіңе, Жамандық қылсаң өзіңе» дейді емес пе? Негізі өте қарапайым жанмын. Қарапайымдылық – қаныма сіңген қасиет. Кәсіпкермін деп кеуде керу – ата-анамда да, менде де жоқ. Көмек сұраған адамға қолымнан келсе қол ұшын созуға тырысамын. Бұл адамдық борышым деп білемін. Ал жасаған жақсылықты мақтан үшін жария еткім келмейді. Анығын Алла біледі. Себебі үнемі жолда жүремін. Сол көмек алған кісілердің іштей тілеуінің өзі маған жетіп жатыр.– Қазір біздің ауданға қандай бизнес қажет деп ойлайсыз?– Бізге дәл қазіргі уақытта үлкен қаладағыдай балалар ойнайтын ойын алаңы салынса деймін. Баланы бақытқа балап, оларда барлығының жақсы болғанын қалаймыз ғой. Оның үстіне қазір смартфондардың да бала денсаулығына тигізер зиянгды тұсы көп. Үлкен атракциондар, түрлі ойындары бар орталық ашылса тұрғындар қуана-қуана қала аспай-ақ қуана-қуана барушы еді. Халықтың ортасында жүргеннен соң, білемін ғой. Балаларын жиі-жиі қала орталығындағы ойын алаңына апарып тұру халықтың қалтасына сай келмейді. Жергілікті жерде, бағасы қолжетімді болса, тұтынатын тұтынушы жетерлік. Сосын ауданымызға тағы бір керек дүние – осындай жаздың ыстық күндерінде паналайтын бассейндер. Бұл да көптің қалауы. Қазір бір мезгіл жағалау жағалап, демалып келу үшінде қалаға жол тартып жатамыз. Бұлардан өзге де көптеген кәсіпкерлік саладағы нысандар ақсап тұр. Негізі, істеймін деген адамға жұмыс көп қой. Тек ниет пайдаға қарағанда халыққа қызмет ету болса болғаны.– Сіз үшін жетістікке жетудің құпиясы неде?– Негізі кәсіп болсын, басқа болсын кез келген салада ең бірінші адамға табандылық керек. Табандылық танытпай, орта жолдан бұрылып, бір істі соңына дейін апармасаң, еш уақытта жетістікке жетпейсің. Сондықтан да табандылық – табыстың кілті деп ойлаймын. Бірақ, сол табандылыққа да мотивация керек. Ісің алға жүрмей жатса, болмаса қиындықтар туындаған сәтте адам күш-жігерін сарқып алмауы тиіс. Жалпы, бір істі алғаш бастағанда оның жүрмей қалу қаупі бар. Сондықтан, қолға алған бір кәсібім сәтсіз шықты деп теріс айналуға болмайды. Үлкен жетістікке жеткен кәсіпкерлердің көбі бизнестің 10 түрін ашып көруге кеңес береді. Сол он кәсіптің біреуі міндетті түрде сенің бағыңды ашады. Мысалы, Стив Джобс немесе Билл Гейтс смартфон мен компьютерге дейін де талай бизнесті қолға алған. Алайда, айы оңынан тумады. Сол сияқты отызға жуық әні бар әншінің бағын тек бір ғана ән ашады. Жалғыз ән үлкен танымалдық әкеледі. Сондықтан да өткен қателіктеріңнен сабақ алып, білім мен тәжірибені ұштасыра отырып кәсіп ашсаң жетістікке жетудің ықтималдығы жоғары болады.– Кәсіпкерде бос уақыт болмайды ғой. Десе де, алтындай уақытыңызды бөліп әңгімелескеніңізге рахмет!

Тынышкүл Үкібаева: Жетістікке жетудің жеңіл жолы болмайды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Көктем, жаз айларында күннің ысуына байланысты кене секілді зиянды жәндіктердің белсенділігі артады. Кенелер Конго-қырым геморрагиялық қызбасы, кене энцефалиті секілді аса қауіпті жұқпалы аурулардың қоздырғыштарын тасымалдап, оларды адамдарға таратушы болып табылады. Соңғы деректер бойынша облыста кене шағу фактілері көбейіп, адам шығыны тіркелуде. Осыған орай Конго-қырым геморрагиялық қызбасы ауруы, оның алдын алу шаралары және аудандағы эпидемиологиялық ахуал жайлы білмекке аудандық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқарма басшысы Гүлнар Төлепбергеновамен сұқбаттасқан едік.– Гүлнар Мәлікқызы, жалпы Конго-қырым геморрагиялық қызбасы қандай ауру? Ол қалай таралады?– Конго-Қырым геморрагиялық қызбасы – аса қауіпті жұқпалы ауру, ауыр уланумен, иксодты кенелердің шағуы арқылы берілетін табиғи-ошақты трансмиссивті, яғни жәндіктердің шағуы арқылы жұғатын ауру. Өлім-жітім деңгейі 10-40 пайызды құрайды. Латын тілінен аударғанда «геморрагия» қансырау деген мағынаны білдіреді. Аурудың қоздырғышы – арбовирус. Ол төмен температураға төзімді, бірақ қайнатқан кезде тез өледі. Инфекцияның негізгі көзі – иксодты кенелер, олар вирусты адамды шағу арқылы таратады және вирустың сақтаушылары мен аурудың тасымалдаушылары болып табылады. Ал вирустың уақытша көзі – бұл ауыл шаруашылық жануарлары (ірі мүйізді мал, қой, ешкі), табиғатта – қояндар, кірпілер, құстар.– Ал адамдар бұл дертті қалай жұқтырады? Оны дер кезінде анықтаудың жолдары қандай?– Адам ауруды зақымдалған кенелер шаққанда, малды қырыққанда және оларды кенелерден қолмен тазартқан кезде кенелердің ішіндегісінің дененің ашық бөліктеріне түсуі нәтижесінде, науқастарды күткенде және оларға медициналық көмек көрсеткенде жұқтырады. Зертханалық жағдайда Конго-Қырым геморрагиялық қызбасының қоздырғышымен жұмыс жасағанда тамшылы-респираторлық жолмен жұқтыруы мүмкін. Аурудың жасырын кезеңі 2 күннен 14 күнге дейін созылады. Аурудың басталуы жедел, кейде кенеттен болады. Конго-Қырым геморрагиялық қызбасының негізгі белгілеріне теріге қан құйылу, қызыл иек, мұрын, құлақ, жатыр, асқазан-ішек қан кетулері тән. Егер дер кезінде медициналық көмекке жүгінбесе науқастың өміріне қауіп төнеді, тіпті өлім-жітімге апаруы әбден мүмкін. Өзіңіз айтқандай мұндай дерек те бар. Сондықтан кене шаққанда міндетті түрде дәрігерге көріну қажет.– Кенеден қалай қорғануға, бұл аурудан қалай сақтануға болады?– Орынды сұрақ. Себебі қазіргі уақытта Конго-Қырым геморрагиялық қызбасына қарсы сенімді және тиімді вакцина жоқ. Тек әрбір адам өзін кене шағудан қорғау үшін келесі ережелерді сақтауы керек. Мәселен, кенелердің киім ішіне, терінің ашық жерлеріне ену мүмкіндігін азайтатындай киіну, жабысқан кенелерді анықтау үшін өзіне және бір-біріне, яғни жанындағы адамдарға жиі (әрбір 10-15 минут сайын) бақылау жүргізу, тікелей шөпке отырмау және жатпау, табиғат аясынан оралғаннан кейін киімді және денені толықтай қарап шығу керек. Сондай-ақ үй жануарларынан кенелерді жинаған кезде қолғап киюі шарт. Әрдайым кенелерді жасқандыратын арнайы дәрі-дәрмектерді пайдалану, егер денеден кенені байқаса, дереу емдеу мекемесіне жүгіну. Сонымен қатар, кенені алып тастағаннан кейін де 14 күн ішінде өз денсаулығын жіті бақылып, нашар сезінген жағдайда дәрігерге қаралуы қажет. Осы &nbsp;қарапайым ережелерді орындай отырып, Конго-Қырым геморрагиялық қызбасын &nbsp;жұқтырудың алдын алуға болатынын есте ұстаған жөн.– Аудандағы эпидемиологиялық ахуал қалай?– Биыл ауданда жыл басынан бері «кене шағу» жағдайымен медициналық көмекке жүгінгендер саны – 18. Оның ішінде 14 жасқа дейінгілер балалар саны – 7. Өткен жылмен салыстырғанда тұрғындар арасында «кене шағу» саны 2 жағдайға артып отыр. Кене шаққандардың барлығы 14 күн медициналық бақылауға алынып, аймақтық дәрігерлерінің бақылануында. Былтыр Конго-қырым геморрагиялық қызбасымен ауданда 1 жағдай тіркеліп, науқас дер кезінде емін алып, жазылып шықты. Ал биыл маусым айында 1 науқас тіркеліп отыр. Науқастың &nbsp;айтуынша &nbsp;үйіне &nbsp;мал &nbsp;жайғаумен &nbsp;айналысады. Осыдан &nbsp;жеті күн &nbsp;бұрын &nbsp;өзінің &nbsp;үйінде &nbsp;мал &nbsp;жайғап &nbsp;болып &nbsp;кіндік &nbsp;тұсына &nbsp;жабысқан &nbsp;кенені &nbsp;көргенін &nbsp;айтты. Көрген мезетінде &nbsp;оны &nbsp;алуға &nbsp;үйіне &nbsp;кірген &nbsp;шағында &nbsp;кененің түсіп &nbsp;қалғанын &nbsp;байқаған, бірақ қолмен жұлмаған. Дәрігерге &nbsp;қаралмаған. Үй &nbsp;ошағында &nbsp;жеке меншігінде &nbsp;ірі &nbsp;қара, уақ &nbsp;малдары бар. Науқаспен &nbsp;қарым-қатынаста &nbsp;болғандар қосымша анықталды медициналық &nbsp;бақылауға &nbsp;алынды. Барлығы 13 адам 12-сі &nbsp;медициналық &nbsp;күнделікті &nbsp;бақылауда, 1 адам &nbsp;науқастың &nbsp;мұрны &nbsp;қанаған &nbsp;уақытта &nbsp;қанмен &nbsp;жанасуына &nbsp;байланысты &nbsp;аудандық &nbsp;аурухананың &nbsp;ЖАБ ем &nbsp;алуға &nbsp;жатқызылды. Қарым-қатынаста &nbsp;болғандардың барлығы &nbsp;медициналық &nbsp;бақылауға &nbsp;алынды. &nbsp;Науқастың үй ошағындағы және көршілерінің мал басынан &nbsp;энтомолог мамандары және басқарма мамандарының қатысуымен кене барлау зерттеу жұмыстары жүргізіліп, қорасындағы 3 бас мал тексеріліп, 2 дана кене алынды. Көршілес 5 үйден жалпы саны 14 бас мал тексеріліп, олардың кенеленгені – 6, жиналған кене саны – 18. Барлық жиналған кенелер облыстық аса қауіпті инфекциялар зертханасына тексерілуге жіберілді. Үй ошағы бойынша үй жайы, үй сырты, ыдыс-аяқ қалдықсыз жиынтығы, аула әжетханасы барлығы 200 шаршы метрге «Дезэконом» және «ХлорАл» препаратымен қорытынды залалсыздандыру жұмыстары жүргізілді. Науқас барған үйлерге 2 үйге залалсыздандыру жұмыстары жүргізілді. Науқастың мал қорасына 100 шаршы метрге дезинсекция жұмыстары жүргізілді. Қазіргі уақытта науқастың жағдайы жақсы, уақытылы емін толық алуда, дәрігерлердің бақылауында. &nbsp;Науқас тіркелген елді мекен бойынша тұрғындарға бұл ауру туралы ақпараттық түсіндірме жұмыстары жүргізілді.– Бұл аурудың алдын алу мақсатында қандай жұмыстар атқарылуда?– Біздің &nbsp; аудан &nbsp;Конго-Қырым &nbsp;геморрагиялық &nbsp;қызбасының &nbsp;табиғи ошағында &nbsp;орналасқандықтан &nbsp;жыл &nbsp;сайын &nbsp;аталған &nbsp;індеттен &nbsp;«қолайсыз» болып &nbsp;табылатын &nbsp;елді &nbsp;мекендерде &nbsp;жоспарлы &nbsp;түрде &nbsp;профилактикалық &nbsp;шаралар &nbsp;жүргізіліп &nbsp;отырады. Биыл Конго-Қырым &nbsp;геморрагиялық &nbsp;қызбасының &nbsp;табиғи &nbsp;ошақтарын &nbsp;анықтау &nbsp;мақсатында &nbsp;26 елді мекен аумағына &nbsp;тоталды &nbsp;түрде &nbsp;зоопаразитологиялы зерттеулер &nbsp;жүргізіліп, оның ішінде 11 елді мекен «қолайсыз» болып анықталды. Аудан бойынша &nbsp;1842 &nbsp;кене жиналып, оның &nbsp;16-сынан Конго-қырым &nbsp;геморрагиялық &nbsp;қызбасының &nbsp;вирусының &nbsp;антигендері &nbsp;анықталып, «оң» нәтиже (зақымдану көрсеткіші 0,8 пайыз) көрсетті.Осыған орай, жыл сайынғы кезекті эпид маусымдылығы алдындағы кенеге қарсы залалсыздандыру жолдары аудан өкіміне байланысты 6 – 26 мамыр күндері жасалынды. Ол Шымкент қаласының ЖШС «SATTI TULIK» мердігер компаниясының &nbsp;ауданда &nbsp;кенеге қарсы «қолайсыз» болып анықталған 11 елді &nbsp;мекеннің ауылдарында І-ІІ кезеңдік залалсыздандыру жұмыстары атқарылды. Сонымен қатар ауданымызда елді мекен малдарынан, пададан және табиғаттан жиналған кенелерде ауру қоздырғышының бар жоғын анықтауда «оң» нәтиже анықталған аймақтардан қайталама нүктелік залалсыздандыру жұмыстары жүргізілуде. Басқарма тарапынан аурудың алдын алу және болдырмау мақсатында санитариялық ағарту жұмыстары үздіксіз жүргізуде. Басқарма мамандары аудан және елді мекен тұрғындарына түсіндірме жұмыстарын жүргізіп, санбюллетень шығарып, үнпарақшалар таратуда. Кене шағу кезеңінде және ауру тіркелген жағдайда атқарылатын іс-шаралар туралы медициналық қызметкерлер арасында семинар сабақтары, жаттығу сабақтары және аттестациялау тұрақты түрде ұйымдастырылады. Аудандық бұқаралық ақпарат құралдары, газет бетіне мақалалар жолданып, басқарманың әлеуметтік желісіне материалдар жариялануда.– Осы орайда тұрғындар нені ескерген жөн?– Кенеге қарсы өңдеу жұмыстары сапалы жүргізілуі үшін өңдеу жұмыстарының алдында барлық мал қоралар, аулалар механикалық тазалау жұмыстарынан өтуі керек. Тазаланбаған мал қораларда қанша өңдеу жасағанмен, қидың, көңнің арасына ұялап қалған кенелерден сауықтыру мүмкін болмайды. Удың әсері сейілген кезде кенелер қайтадан өріп шығып, жылы қанды ағзаларға шабуылын бастайды. Жұмыртқа салған аналық кене 800-ден 10 мыңға дейін жұмыртқа тастайды және аналық кене вируспен зақымданған болса, ол өз ұрпағына 100 пайыз вирусты овариалдық жолмен (жұмыртқа арқылы) береді. Яғни жаңа өсіп-жетілген жас кенелер түгелдей вируспен зақымданған болып, сол жерде жаңадан табиғи ошақ пайда болады. Аналық кенелер көбіне қи-қоқыстардың астына жылы, термостаттық жағдайда ұрпағы өсіп-жетілетін жерлерге жұмыртқалайды. Аурудың жиі тіркелуінің бірден-бір себебі де осы – кенелердің елді мекен аумағындағы мал қораларда жұмыртқалауы болып табылады. Сол себепті жергілікті атқарушы органдар мен мал егелері тарапынан елді мекендерді індеттен сауықтыруда санитариялық тазалық жұмыстарын жүргізуде жауапкершілікті арттыруымыз қажет. Көптеген мал тоғыту ванналары салынғанымен, іс жүзінде жұмыс жасап тұрған жоқ. Мақсатты түрде жүргізілген кенеге қарсы өңдеу шараларының сапалы жүргізілуі адамдар арасында аурушаңдықты болдырмауға және өлім жағдайларының алдын алуға тікелей әсер етеді. Қарапайым ғана кене болса да, одан келер қауіп мол. Сақтансаң, сақтаймын дегендей, тиабиғат аясында қауіпсіздік ережелерін сақтап, кенеден қорғанып жүрген жөн. Кенеден кесел келмесін деп тілейік.

Гүлнар Төлепбергенова: Қармақшыда кенеге қарсы профилактикалық шаралар жоспарлы жүргізіліп  отырады

Жалағаш ауданында тұрғындардың бақша салуына 500 гектар жер дайындалған

Асқар Мереков: Үлкендік жасқа қарамайды

Жалағаш ауданында 6 айда 317 тұрақты жұмыс орны ашылған

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Қамшыбек Қоңқабаев – Әлем чемпионатының күміс жүлдегері, ҚР бокстан ұлттық құрама капитаны. Осы орайда Танымал спортшымен &nbsp;сұхбаттасудың сәті түсті.– Бүгінгі боксшы Қамшыбекке қарасақ, бала күнінде де бірінші атаман болған тәрізді. Алғашында футболға қызыққан атаман не үшін боксты таңдады?– Өмірде ұл баланың идеялы әкесі, ал қыз баланың үлгі етер тұлғасы анасы ғой. Менде кішкентай кезімде мемлекеттік қызметте жұмыс істейтін әкем тәрізді форма киіп, еңсесін биік ұстайтын үлкен азамат болғым келді. Одан бөлек футболшы немесе атақты спортшы болсам деген биік мақсатым бар еді. Шынымды айтсам бала күнімде боксқа қарағанда, футболды жақсы көрдім. Ал боксқа келуіме туған ағам Асқар Қоңқабаевтың ықпалы болды. Ол да былғары қолғап шебері еді. Асқар әскерге аттанып бара жатып маған: «Бір доптың артынан жүгіре бермей, боксқа бар» деп ақыл қосқаны әлі есімде (күліп). Содан бері спортты серік етіп келемін әрі бұл таңдауыма өкінген емеспін.– Бәсекеде топ жару үшін бірнеше белестерден өткеніңіз белгілі. Ең алғашқы шаршы алаңдағы кездесу, қарсылас есіңізде ме?– Алғаш рет шаршы алаңға Қазалыда өткен турнирде шыққаным есімде. Енді тәжірибе жинап жүрген маған сол жердегі барлық оқиға қызық көрінді.– Екі жыл қатарынан «Астана арландары» сапында да жұдырықтасқан екенсіз…– Иә бұл жерде де біршама өнер көрсеттім. Олимпиада болатын жылы сол кездегі бас бапкеріміз Мырзағали &nbsp;Айтжанов ұлттық құрамада жүргенімде «Астана арланға» барып, екі кезең тәжірибе жина» деп кеңес берді. «Астана арлан» мен үшін үлкен мектеп болды десем қателеспеймін. Осыдан кейін тез арада ширай түстім. Әрі өзімді техникалық және физикалық тұрғыда жетілдірдім деп толық айта аламын.– Шарша алаңға қанша рет шықтыңыз?– Нақты есептеген емеспін, бірақ үш жүз қырықтай жекпе-жек өткізген шығармын. Осы &nbsp;әуесқой бокстың отыз-қырқында жеңілген болуым керек.– «Қазақта батыр аңғал» деген сөз бар ғой. Өзіңіздің осал тұсым деп қай қасиетіңізді айтар едіңіз? Әдетте өз тарапына айтылған сынды көпшілік ауыр қабылдайды. Ал сіз сәтсіздікке сынып кетпейтіндер қатарынансыз ба?– Шаршы алаңда қателесу қалыпты дүние. Ер адамы сын ширатады. Егер ақиқат болса, сынның айтылғаны дұрыс деп есептеймін. Алайда кейде сынды қатты немесе дәлелсіз айтатындар да кездеседі. Ол кезде түсіністік танытып, кейін шаршы алаңда мықтылығыңды дәлелдеуге тырысасың. Сын орынсыз айтылған жағдайда айтушымен арпалысып, сөз таластырған кезім болған емес. Көп жағдайды үнсіз қалуды дұрыс деп санаймын. Өйткені барлық адамда түрлі пікір бар. Бәріне бірдей жақпайтының &nbsp;тағы белгілі.– Ал жеңіліс кезінде көңіл күйді қалай басқарасыз?– Жеңіліс кезінде Аллаға шүкірлік айтып, бұдан да көбірек еңбек етуім керек екенін еске алып, &nbsp;көңілімді көтеруге тырысамын.&nbsp;– Бір сұхбатыңызда «Әлем біріншілігінің ақтық сынында сәл ашуға бой алдырғаным да кері әсерін тигізген сияқты» деген екенсіз. Демек бокста да эмоция маңызды болғаны ғой…– Иә, ақтық сында біраз ашуға ерік бергенім рас. Менің тарапымнан тактикалық қателіктер кетті. Мұның өзі бокста адамның көңіл күйі маңызды екенінің дәлелі. Сондықтан Олимпиадаға жолдама алсақ, бұл қателікті қайталамауға тырысамын.– Қазіргі уақытта бокстан ұлттық құраманың деңгейі қандай? Осы орайда Қызылорда облысының даму бағытына тоқталсаңыз…– Қазақ боксы әрдайым мықты болған және алдағы уақытта да осы деңгейде болады деген сенімдемін. Өйткені ұлттық құрама әлемдік деңгейде үнемі үздік үштіктің қатарынан көрінеді. Сондықтан да қазақ боксының абыройы биік деп нақты айта аламын. Аймақта да бокстың даму бағыты қарқынды. 2017 жылы облыс атынан шығып тұңғыш рет әлем чемпионатынан медаль алып келгенімді білесіз. Мақтанғаным емес, бұл жеңіс ‒ халқымның дұғасы, жаттықтырушыларың еңбегі. Чемпионат араға екі жыл салып өтіп тұрады. Биыл сол бәсекеде екі қызылордалық өнер көрсетіп, мен қайтадан екінші орынға тұрақтасам, Тұрсынбай Құлахмет атты жерлес інім үшінші орынды қанжығасына байлады. Мұның өзі оң өзгерістің, дамудың белгісі деп түсінемін. Өз басым өңірден екі жыл ішінде тағы бір қызылордалық боксшының сапқа қосылғанын өте үлкен жетістік деп есептеймін. Қазір бас тренер Жәмил Жүсіпов ағайымыз боксты дамытуда көп еңбек етуде. Бұл кісі облыстағы жұмысынан бөлек, ұлттық құрамадағы бас бапкердің көмекшісі қызметін қоса &nbsp;атқарады. Алдағы уақытта Олимпидада топ жарып, ағайымызды, Сыр елін қуантсақ екен деген тілегім бар. &nbsp;– Еліміздегі әйелдер боксы жөнінде не айтар едіңіз? Бұл бағытты дамытуға сіздің көзқарасыңыз қандай?– Қарап отырсаңыз, бұрын әйелдер үш салмақ бойынша сынға түсетін, ал қазір бес салмақ бойынша өнер көрсетеді. Әйелдер боксын дамытамыз деп, ерлер боксының екі салмағын қысқартты. Бір жағынан өте өкінішті. Қазақстандағы жеңіл салмақтағы боксшылардың көбісі бокс нағыз кәсібі болған соң, тауып отырған табыс көзінен айырылып қалды. Бұл тек Қазақстанда ғана емес, бүкіл әлемде енгізілген жаңа жүйе. Негізінде әйелдер боксы үш салмақта тұра берсе, ал ерлерде он салмақтағы жүйе қайтып оралғаны дұрыс деп ойлаймын. Ал жеке көзқарасым бойынша қыз баланың бокспен шұғылданғанын құптамаймын. &nbsp;– Шаршы алаңға шықпас бұрын қарсыласқа қалай зерттеу жүргізесіз?– Кейбір бейтаныс адамдар болмаса, біраз қарсыласымды танимын. Ең бастысы қарсылас қандай болса да өзіңе сенімді болуың керек. Көп жағдайда қарсыласты ғаламтор арқылы зерттеп, оң немесе сол жақтан шығатынын, шапшаң немесе бір орында қимылдайтынын анықтап аламын. Содан кейін ойша бокстасып, қарсыласыңды көз алдыңа елесте отырып, жаттықтырушымен ақылдасып, тактикаларды әзірлей бастайсың.&nbsp;– Мансап жолында беделіңіз өсіп, мемлекеттік қызметке шақырса барар ма едіңіз?– Құдай қаласа, Олимпиададан үлкен нәтижемен оралған соң, мемлекеттік қызметке шақырса ойланатын шығармын. Кім біледі мемлекеттік сала да елге, ұлтқа пайдамыз тисе, нұр үстіне нұр емес пе?! Болашақта көк байрағымызды әлем алдында биікке көтеретін келер буынға пайдамыз тиер болса қуанамын. Сондықтан мемлекеттік қызметке баруға қарсы емеспін.– Спортта да төрешілер тарапынан қателік кететінін естиміз. Бокста да әділетсіздік бола ма?– Бокста өздеріңіз білесіздер әділетсіздік ара-тұра болып тұрды, бірақ бұл олқылық алдағы уақытта түбегейлі жойылады деген сенімдемін. Осы Олимпидада жаңадан төрешілер тағайындалатын болады, себебі Рио Олимпиадасында қазы болған төрешінің бәрі орнынан алынды. Әділетсіздік әсіресе Рио Олимпиадасына Әділбек Ниязымбетов, Василий Левитке жасалды. Бірақ ол тек төрешінің ғана кінәсі емес, себебі оларды осындай қадамға апарып отырған адамдардың да ықпалы болуы мүмкін. Сондықтан Токио Олимпиадасы әділетті өтеді деп ойлаймын.– Ұлттық құраманың капитаны ретінде Токио Олимпиадасында кімнің топ жару мүмкіндігі жоғары деп ойлайсыз?– Кеше өздеріңіз куә болғандай әлем чемпионатында сегіз салмақтағы боксшы бақ сынадық. Сол арада &nbsp;Бекзат чемпион болады деп кім ойлады?! Өйткені ол салмақта одан өзге өте мықты боксшылар бар еді. Сондықтан олимпиадаға сегіз боксшы барсақ, бәрінің де чемпион болуға мүмкіндігі бар. Бағы мен мен бабы қатар шапса, неге бәрі топ жарамасқа?! Әрине мұның бәрі ниетімізге, еңбегімізге байланысты.– Болашақта ұлдарыңыздың спортқа баруына рұқсат берер ме едіңіз?– Ұлдарым спортшы болсын деп қатты армандамаймын. Ең бастысы, адами қасиетін биік ұстап, еліне адал қызмет ететін тұлға болып өссе екен деп тілеймін. Егер спортқа ден қойса, білгенімізді үйретіп, жақсыға баулитынымыз айдан анық.– Сұхбаттасқаныңызға рақмет!

Қамшыбек Қоңқабаев: Ер адамы сын ширатады

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Әлмұхаммед Алдажаров – талантты режиссері, аймақтағы белсенді жастың бірі. ұзақ жыл «Жастар» театрының режиссері, труппа жетекшісі қызметін атқарды. Бүгін сала маманымен түрлі тақырыпта әңгіме қозғап, жаңалық сұрадық.‒ Әлмұхаммед, жақында ғана «Қызылорданың қыздары» атты қойылыммен жастар театрының жаңа маусымы ашылды. Осы орайда әңгімемізді театрға алғаш қабылданған сәттен бастасақ…‒ &nbsp;Жастар театрының 2016 жылы құрылғаны бәріңізге белгілі. Мен сол сәттен бастап осы ұжымда актер және режиссер ретінде қызмет етемін. Негізі мектеп қабырғасында, университетте түрлі шараларды ұйымдастырып, үлкен сахнада өнер көрсетіп жүрсем де әртіс болуды армандаған емеспін. Бірақ театрдың ашылғанын естіген бойда кастингке келіп, бағымды сынап көрдім. Кәсіби мамандығым актер болған соң кастингтен кедергісіз өтіп, ортаға тез бейімделдім. Сахнада ең алғаш «Алғашқы махаббат» қойылымындағы &nbsp;Қанат рөлін сомдадым, одан кейін &nbsp;«Қыз қасқыр» спектакльінде &nbsp;Қаражалды ойнадым. Ал «Неге?» спектакльінде қоюшы режиссер болумен қатар актерлік шеберлігімді тағы бір сынап көрдім.‒ Осы уақытқа дейін театрда «Алғашқы махаббат», «Қыз қасқыр», «Неге?», «Қызылорданың қыздары» атты төрт пьеса сахналанғанын білдік. Жалпы қойылымға дайындық барысы қалай жүргізіледі? Бір спектакльге қанша уақыт жұмсалады?‒ Театрдың өзге өнер ордасынан ең басты &nbsp;айырмашылығы толықтай жастардан құралған, яғни мұнда &nbsp;18-25 жас аралығындағы жастар қызмет етеді. Тағы бір ерекшелігі ‒ қойылым көп жағдайда бимен, пластикалық элементтер және &nbsp;сахна қозғалысынан құрылады. Спектакль барысында сөзге қарағанда қозғалыстың үлесі басым түседі. Осылайша заманауи көркемдік әдістермен көрермен талғамына сай дүние жасауға тырысамыз. Сондықтан әртістердің дайындық уақыты толықтай дерлік тренаж, спорттық қимылдарды қамтиды. Сондай-ақ спектакльдің &nbsp;жанры мен мазмұнына қарай дайындыққа әртүрлі уақыт бөлінеді. Мысалы, кейбір спектакльге бір-екі ай, ал келесі біріне алты-жеті ай уақыт жұмсалуы мүмкін.‒ Сонда ең ұзақ уақыт дайындық жүргізілген қойылым қайсы?‒ Сахнада 1,5 сағатқа созылған «Неге?» спектакльі алты ай бойы дайындалды. Байқасаңыз қойылым баяу әрі ұзақ, бірақ ол режиссерлік шешіммен біршама қысқартылған нұсқасы болатын. Бастапқы сценарий бойынша спектакль бұл уақыттан да әріге созылушы еді. Себебі спектакль &nbsp;барысында &nbsp;айтылатын түйткіл көп, мәселенің маңыздылығы да жоғары. Қойылым біздің деңгейімізге де ауырлау келді, әрі жастарға негізгі ойды жеткізу қиын болды. Сол үшін актерлерге жеке-жеке психологиялық сабақтар өтілді.‒ «Қызылорданың қыздары» атты қойылым да біраз уақытты қажет еткен болар…‒ Бұл &nbsp;‒ бірнеше жыл бойы жоспарға бекітіліп, тыңғылықты дайындалған қойылым. Осыдан тура бір жыл бұрын сценарий авторы &nbsp;Сұлтанәлі Балғабаев бізге осындай жақсы туындыны жазып беремін деп уәде еткен еді. Қойылымның сценарийі қолымызға тие сала, біз үш-төрт ай бойы үздіксіз дайындалдық. Қойылымның негізгі мазмұны бойынша Сыр өңірінің қазақылықты сақтаған, қазақ тілін және салт-дәстүрді берік ұстанатын аймақ екенін көрерменге барынша шынайы жеткізуге тырыстық. Спектакльде өзге этнос өкілдерінің де образы бар.&nbsp;‒ Ал көрерменнің ерекше ықыласына бөленген шоқтығы биік туынды деп қайсы қойылымды айтар едіңіз?‒ Негізі режиссеріміз Оңталап Нұрмаханов спектакльді кездейсоқ немесе арнайы тапсырма арқылы таңдаған емес. Алдымен қойылым сценарийінің мазмұнын терең зерделеп, жастар аудиториясына лайықты туындыны кеңінен зерттеп алады. Қорымыздағы мағынасы терең, көрерменнің көңілінен шыққан қойылым деп жазушы Шерхан Мұртазаның әңгімесі негізінде жазылған Айжан Атымтаеваның «Қыз қасқыр» трагедиялық спектакльін айта аламын. Бұл спектакль адалдықты арқау етіп, ардан аттамаған қыз тағдырын суреттейді. Қасқырлар ортасында қалған қыз өмірі түз тағыларының адамнан көрген қиянатқа қарсы тартысымен бірге өріледі. Сондай-ақ спектакльде аң атаулының адалдығы мен адам пенделігінің әшкере әлемі қатар көрініс табады. Осы туынды арқылы біз республика бойынша бірнеше қалаға барып, фестивальдерге қатыстық.‒ Жастар театрының труппасы қалай қалыптасты? Актерлар кастинг арқылы қабылданады ма?‒ Бастапқыда &nbsp;әртістердің кастинг арқылы қабылданғаны рас. Бірақ кейінгі уақытта актерлардың кәсіби біліктілігіне ерекше мән беріле &nbsp;бастады. Ендігі жерде әртістердің актер мамандығы бойынша білім алуын жіті қадағалаймыз. Қазір театрда 15-ке жуық әртіс бар.‒ Театрдың негізгі аудиториясы жастар екені белгілі. &nbsp;Қойылым жайлы олардың пікірі қандай?‒ Үш жыл ішінде театр студенттер мен оқушылардан құралған тұрақты көрерменін қалыптастырып үлгерді. Олар әр қойылымның жарыққа шығуын асыға күтіп, алған әсерін жеткізіп отырады. Олардың саны көп болмаса да, біз жастарға рухани азық, ерекше әсер сыйлай алғанымызды жетістік деп санаймыз.‒ Біздегі көрермен мәдениетінің төмендігін жиі айтамыз ғой. Бұл жөнінде не айтар едіңіз?‒ Оқушының немесе студенттің қай ортада болмасын өзін-өзі мәдениетті ұстауы ата-ана тәрбиесі мен ұстаз өнегесінен хабар береді. Бізге келетін көрерменнің бәрін бірдей бағалауға болмайды. Мысалы, былтыр біз арнайы мектеп оқушылары үшін балалар қойылымын дайындадық. Сол кезде қаламыздағы бірнеше мектептен оқушылар келді. Бір қызығы кейбір мектеп оқушыларын қойылым барысында тыныштандыру қиынға соқса, ал келесі бір мектептің оқушылары өздерін үлкен адамша мәдениетті ұстады.‒ Өзіңіз сомдаған рөлдерді толығымен көрерменге жеткізе алдым деп ойлайсыз ба?‒ &nbsp;Актер ешқашан өзі сомдаған рөлді толығымен шынайы ойнадым деп айта алмайды ғой. Әр қойылым сайын кемшілігіңді көріп, сабақ алуға тырысасың және келесі ойында қосымша идея қосасың. Жалпы осы кезге дейін тапсырылған кейіпкер бейнесін өз деңгейінде сомдап шықтым деп ойлаймын. Сахнадағы ең алғашқы рөлім мектептегі бала сезімді бейнелейтін «Алғашқы махаббат» қойылымы екенін жоғарыда &nbsp;айттым. Бұл комедияда Қанат өзінің мұғаліміне ғашық болып, сезімін жеткізе алмай әбігерге түседі. Спектакль барысында Қанаттың ішкі сезімі толықтай суреттеледі, бірақ соңында Қанат ғашық болған мұғалима алыс туысқанының атастырылған қызы болып шығады.‒ Белгілі бір кейіпкерді сомдау барысында актер психологиясына әсер ететіні рас. Қойылымнан соң кейіпкердің аурасынан шығу ұзақ алатын болар…‒ Режиссер актерге рөлді тапсырмас бұрын алдын-ала сұхбат жүргізеді. Психологиялық немесе физикалық тұрғыдан болсын барлық жағдайға дайын болу керегін айтып, дайындайды. Ал актердің міндеті сол рөлді шынайы қабылдап, өзінің ішкі болмысына енгізе алу керек. Ал қойылымнан соң &nbsp;психологиялық ауырпалықты қайта өз өміріне қабылдап, күйзелістен шыға алмау актердің әлсіздігі деп ойлаймын. Шыны керек, спектакльден кейінгі бірер сәтте ішкі әлеміңді түсінбестік, &nbsp;толқу сезімі билейді. Бірақ сол сәтте актер өз кәсібилігін дәлелдеп, эмоциясын уақытында тоқтата алу керек.‒ Кәсіби біліктілікті жетілдіру үшін кімнен сабақ аласыз?‒ Театрға республикамызға белгілі Т. Жүргенов академиясының ұстаздары арнайы келіп, шеберлік сағатын өткізіп тұрады. Мысалы, сахна тілі маманы Дариға Тұранқұлова, Мұрат Әбзелбаев, сахна қозғалысының маманы Аман Бекенұлының дәрісі бізді нағыз маман болуға бейімдейді.‒ Мәдениет ордасында қандай қиындықтар бар?‒ Актерларға белгілі бір деңгейде жағдай жасалмауы осы кезге дейін үлкен мәселе болып келді. Бірақ соңғы уақытта мәдениет саласы қызметкерінің материалдық жағдайын жақсарту жөніндегі қуанышты жаңалықты естіп жатырмыз. Одан бөлек ғимарттың жетіспеушілігі, екі-үш &nbsp;мекеменің бір жерде орналасып, сахнаның бізге уақытында берілмеуі, дайындықты аядай бөлмеде жүргізу &nbsp;сынды мәселелер жұмыс барысында &nbsp;қиындық тудырады.‒ Әдетте сахнадағы спектакльді көргенімізбен, театрдың ішкі кухниясын біле бермейміз. Қойылым барысында қызықты сәттер жиі кездесетін болар…‒ Жаңа айтып өткенімдей, &nbsp;театрдағы қойылым көп жағдайда би және сахна шайқастарынан тұрады. Кейде осындай қозғалысты қайталау барысында актерлар жарақаттанып қалады. Бірде қойылым барысында жас әртісіміз иығын шығарып алды, бірақ спектакль соңына дейін шыдап, бәрі біткен соң ғана жедел-жәрдем шақырттық. Жас болған соң актерлар қойылым барысында Сөзден жаңылып немесе әдейі импровизациялық сөздерді күтпеген жерден айтып қалады. Театрда осындай қызықты әрі тосын сәттер жиі болып тұрады.‒ Ал театрдағы ең жас өнер адамы кім?‒Ұжымның ең кенжесі &nbsp;‒ Ілияс Өтетілеу. Жасы небәрі 19-да болғанмен жақында өткен «Қызылорданың қыздары» спектакльінде қоюшы режиссер қызметін абыроймен атқарды. Оңталап Нұрмахан &nbsp;ағайымыз оның режиссерлік қабілеті бар екенін айтып, &nbsp;кәсіби тұрғыда тәрбиелеуде.‒ Болашақта өзіңізді қандай тұлғаның бейнесінде &nbsp;көргіңіз келеді?‒ Алдағы уақытта өзімді психологиялық жанрдағы рөлмен сынасам деймін. Біздің театрда әлі күнге дейін тарихи драмалар сахналанған жоқ, бірақ жоспарда бар. Бұйырса осы жылы «Томирис» спектакльін көрерменге ұсынатын боламыз. Онда патша мен батырлардың әсерлі рөлдері бар, мен өзімді батыр бейнесінде көргім келеді.‒ Сұхбаттасқаныңызға рақмет!

Әлмұхаммед Алдажаров: Күйзелістен шыға алмау ‒ актердің әлсіздігі

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Кезінде Жайдарманның да, қазақша «КВН»-ның да чемпионы атанған «Арал-Ас» командасын жастар жазбай таниды. Әсіресе «Гәлөк 88» образымен талай жанды күлкіге қарық қылған Ғалым Махамбетовтің телеарнадағы бейнесі көпке таныс. Жуырда ғана «Сыр үміті» облыстық жастар форумында «Талант» номинациясын иеленген жерлесімізбен осы аптада емен-жарқын әңгімелестік.− Ғалым, әңгімемізді команда мүшелерінің қызметінен бастасақ... Әзілді кім даярлайды? Кім сүзгіден өткізеді?− Біздің команданың әрбір мүшесі − сценарист, бәрі де әзілді сахнаға лайықты етіп жаза алады. Дегенмен сценарийдің көп бөлігі Даниярдың қолынан шығады. Арамызда тың идеямен әзіл ойлап табатын − сол. Ал әзілді саралап, сүзгіден өткізуші − жетекшіміз Төребек. Сахнаға дейін де, кейін де редакторлық жұмыстарға қарап, тәрбиелік мәні мен мазмұнын өзі бір талқылап алады. Ал Ақылбек екеуміз әзілдердің идеясын толықтырып, түрлендіріп жіберетін адамдармыз (күліп).− Жайдарманшының арнайы дипломы болмайтыны белгілі. Сіз актер болмағанда, &nbsp;қазір қай салада жүрер едіңіз?− Менің онсызда арнайы мамандыққа берілген дипломым жоқ, бірақ қазір &nbsp;актер болып жүрмін. Негізі бұл бала кезімдегі арманым еді. Дегенмен КТА &nbsp;(Көңілді тапқырлар алаңы – ред.) арқылы сахнаға келіп, телеарнада танымал актерге айналамын деп ойламаппын.− «Әзілдің астарында зіл жатады» дейді үлкендер. Көрерменді күлкімен көмкергенде зілді оймен шешімін тапқан мәселе бар ма?− Біз әзілді ауыл арасынан, халықтың ортасынан іздейтінбіз. Әрине елдегі әзілдің түгелдей бәрін емес, тек ерекше образды, адамдардың қызықты қылығын, күнделікті &nbsp;күлкілі әдеттерді бақылап жүріп, өз ортамызда соны қайталап көретінбіз. Әзіл өзімізге өтімді болып, ұнаса әрі қарай дамытып, диалог құрастырып, түрлі оқиғалар өрбітуші едік. Ал әзіл арқылы шешімін тапқан мәселеге келсек, менің Гәлөк 88 деген образым көпке таныс. Сол рөлді сахнаға алып шыққан кезде тек залды күлкіге қарық қылдық деп ойладық. Алайда сол сәтте сахнадағы біраз адамды тәрбиелеген екенбіз. Гәлөк тәрізді қиқар сөйлеуді шынайы өмірде де әдетке айналдырған көп адам өзін сахнадан көріп, жинақталған кезі болыпты. Сондай-ақ біздің команда &nbsp;Жайдарманда Арал мәселесін жиі көтерді. Өзімізге келіп «сендер осы мәселені сахнада қозғаған соң, қолға алдық» деген әңгімені естімесек те, әзілдің «зілімен» Аралдың көркейіп келе жатқанын &nbsp;жақсы нәтиже деп түсіндік.− Қожанасырдың тарихта қалған қалжыңдарын ел әлі күнге айтады. Ал сіздің &nbsp;көрермен есінде қалған әзіліңіз немесе кейіпкеріңіз қандай?&nbsp;− Халықтың көп есінде қалғаны − ауылдың бұзық жігіті Гәлөк 88 образы. &nbsp;«Ее, квн» деген сахнадағы сөзімді көпшілік күнделікті өмірде әзілдеп айтып жүргенін көргем. Жалпы әр ойындағы бір сөзіңді іліп алып, қайталап жүретіндер баршылық. Дәл қазір есіме түспей отыр, бірақ зиялы қауымның жоғары бағалағаны − «Сендерде су бар ма, бізде су жоқ» деп басталатын әзіл еді. Сондай-ақ әскерден келген жігіт туралы үздік үй тапсырмасын да жастар жиі еске түсіріп айтып жатады.− Қазір әртістердің ойшылдығынан тойшылдығы басым екенін көпшілік сынап жатады. Бұл күнкөріс қамы ма, әлде…− Әртістің көбі тойда жүргені рас, менде соның бірімін. Жігітке жеті өнер де аз. Тойды жоғары деңгейде жүргізе білу де шеберлікті қажет етеді. Сұранысқа ие болып тұрғанда неге шықпасқа?! Қазір асаба көп, бірақ таңдау ‒ халықта. Басында мені тойда шақырған кезде келіспеуші едім. Кейін жаймендеп тойды толық басқаруды үйрендім. Халықтың ортасында әңгімең мен әзіліңді айтып, елдің батасын алып жүргенге не жетсін?! Бірақ мен тойды өзімнің жұмысымнан алдыңғы орынға қойған емеспін.&nbsp;− Қоғамда, әлеуметтік желіде жастармен тығыз байланыстасыз. Қалай ойлайсыз, &nbsp;қазіргі жастарға не жетіспейді?− Жастарға ең алдымен «внимание» жетіспейді. Иә, олар кәдімгідей өздеріне басқаның назар аударғанын қалайды. Әрине жастардың бәрі деп айта алмаймын, бірақ басым көпшілігінің еңбектенуге талпынысы аз. Барлығы бірден жұлдыз болғысы келеді, бәрі бірдей атақты болып, ақшаны аспаннан «асағысы» келеді. Мысалы, бұрын әлеуметтік желінің жоқтығы әсер еткен шығар, біз тек қана Жайдарманды көретінбіз. Күні бойы дайындықта жүріп, ақша да таппасақ та сахнаның нағыз еріктісі болдық қой. Қанша жыл осылай Жайдарманның ізінде жүрдік. Алланың қалауымен қазір соның жемісін көріп жүрміз. Қазір көзінде оты бар, жалындап тұрған жасты аз көремін. Өзімізді ғана мақтан етіп айтып отырған жоқпын, кезіндегі біз сияқты қаншама жасты бүгінгіге үлгі еткенім деп түсініңіз.− Ең маңызды шешімді кімнің кеңесімен қабылдайсыз?− Көбіне достарыммен ақылдасамын. Сосын жарыммен, кейде Расулмен. Расулмен ақылдасатын себебім, оның ойы мен үшін &nbsp;аса қажет болмаса да оның қазірден тұлға сезінуі әке ретінде маған өте маңызды. Баланың ойын сұрасаң, ол өзін үлкендерше сезініп, «кішкентай» миын қозғап, көмектесуге талпынады. Сондай-ақ кейде мәселенің ыңғайына қарай жақындарымның да пікірін білуге тырысамын. Мысалы, діни сұрақ болса ұстаздың, есеп-қисап жөнінде бухгалтер досымның ақылын тыңдаймын.− Бүгінгі өнер саласына сын көзбен қарап көріңізші... Шоу көбейген тұста қателікті неден бастап түзету керек?− Жалпы өнер саласын сынап жүрген адам емеспін. Тек өзімнің қолымнен келетінді жасап, ешкіммен жарыспай еңбектенетін актермін. Бір айтарым, бізді көретін көрерменнің басым көпшілігі қазақ болғандықтан сахнада нағыз қазаққа керек нәрсені айту керек тәрізді. Ол ән болсын, мүмкін кино, сериал, әзіл болсын. Қазір барлығы жаңалық жасағысы келіп, шетелден жоба ұрлап, соларға еліктеп жатады. Бірақ мұның бәрі уақыт өте қалады деп ойлаймын. Өйткені қазақы дүние ғана шынайы бағаланады және оның ғұмыры ұзақ болады. Мысалы, Тұрсынбектің әзілдерін халық жақсы көреді. Неге? Себебі ол қазаққа керек нәрсені айтып отыр. «Өнер қырандары» да осының дәлелі.− Бүгінде төрт баланың әкесісіз. Отбасындағы ең үлкен құндылық деп нені айтар едіңіз?− Ең басты құндылық − иман. Екіншіден, сыйластық, бірін-бірі түсіну. Әке баланы, бала әкені, отағасы жарын, отанасы ерін түсініп тұрса «шағын мемлекетте» ешқандай қиындық болмайды. Сенімділікпен бірге құрған мақсат, үміт отбасы бірлігін нығайта түседі.− Қазақ «көз, сұқ» деген ұғымды жиі айтады. Ұлыңыз Расулды эфирге шығармас бұрын сізде де осындай қорқыныш бола ма? Осы орайда Расулдың «Күлдір-бүлдір» бағдарламасына келуі, дайындық барысы жөнінде де кеңінен айтып берсеңіз…− Көз тиіп кету деген өмірде бар нәрсе. Бірақ оны көңіліме алмайды екенмін, елдің сөзі өтеді дегенге де мән бермеймін. Мысалы, қатты жұқпалы аурумен ауыратын адамның қасында отырсам да маған жұғады деп ойламаймын. Дегенмен кейде Расулға көз тиюден сақтайтын дұғаларды оқып жүреміз.Телеарнадағы жоба басталғанда Расулмен жұмыс жасау оңай болған жоқ. Кішкентай төрт жастағы бала. Оның сценарийді оқымақ түгілі, айтқан сөзіңді қайталап беруі қиын еді. Бірақ сонда да Расулмен бірге жетпістен аса серия түсірдік. Эфир жұмысы Расулға да жеңіл тимеді, біз солай үлкен шаруаны атқардық. Бастапқыда Расул икемге келмей жатқан кезде «енді не істейміз, үлкен жауапкершілікті мойнымызға алдық, бітіре аламыз ба?» деген қорқыныш болды. Әйтеуір Алланың қалауымен бәрі ойдағыдай шығып, рейтинг біз жоспарлағаннан да керемет болды.&nbsp;− «Бос күлкі жүректі қарайтады» делінген дінде. Сахнадағы әзілдерді «пайдалы» деп ақтап алуға бола ма?− Сахнада пайдалы да, &nbsp;пайдасыз да әзіл бар. Мен оның бәріне толық жауап бере алмаймын. Негізі әзіл адамның жас шамасы мен сол кездегі деңгейіне қарай айтылады. Қазір бұрынғыдай бос күлуге біздің уақытымыз аз. Отбасы, бала тәрбиесі, жұмыс деген сияқты қарбалас тірлік бар. Бұрын жас болдық, болмайтын әзілге де күлдік. Қазір де әзіліміз таусылып қалған жоқ, бірақ орынсыз күле беретіндей жаста емеспіз.− Өмірде минусты плюске қаншалықты айналдыра аласыз?− Өте қызық сұрақ. Өмірде минусты плюске айналдырған адамның бірі − менмін. Оған оқымай-ақ өзім армандаған актер атануым дәлел. Сол сияқты өмірдегі көп келеңсіздікті күліп жеңген жайттар жетерлік. Оның қайсысы оң, қайсысы сол екенінін өзіңнен басқа ешкім аңғармайды ғой. Сондықтан өмірге позитивпен, күліп қарасаң &nbsp;соңында қайырлы қуаныш күтері анық.‒ Сіз үшін 24 сағаттың қайсысы маңызды?‒ Түскі ас уақыты (күліп). Өйткені, осы кезде қарным қатты ашады. Ойнап айтам, мен үшін әр тәуліктің имандылыққа шақырар бес уақыты бәрінен маңызды.− Жайдармандағы бүгінгі буынның деңгейі қандай? Жас әзілкештерге қандай кеңес айтар едіңіз?− Қазіргі қазақша КВН-нің деңгейі өте тамаша, керемет. Өткенде финалда болдым. Шынымды айтсам ондай финалды көптен бері көрмеген едім. Мен Астанадағы жоғары лиганы айтып отырмын, ал аймақтағы деңгейден хабарсызбын. Қазір халықтың көңілінен шығу өте қиын, өйткені әлеуметтік желі дамыған, ал керісінше адамдар сабырсыздана түскен. 5-15 секундтың ішінде көрерменді күлдірмесең, іші пысып телефонға үңіледі. Сондықтан осындай өтпелі тұста көптің назарын өзіне қаратқан командалардың деңгейін жоғары бағалаймын. Ал жақсы жайдарманшы болып, халықты көз алмай командаға қарату үшін көп іздену керек.− 10 жылдан кейінгі Ғалымды қалай елестетесіз? Қазір немен айналысып жүрсіз?− Он жыл бұрын мен осы деңгейге жететінімді білген жоқпын. Сондықтан алдағы он жылдықты да тек Алла біледі. Әрине болашағымнан тек жақсылық күтемін.Дәл қазір Расул екеуміз 7 арнаның «бет-бейнесіміз». Қазір басқа арналардан да ұсыныс жиі түсуде. Сондықтан түсірілім барысын жоспарлап, ұсыныстарға таңдау жасап жатырмыз. Алла қаласа, эфирден, You tube-тан &nbsp;тың жобаны көретін боласыздар. Биылға жоспар өте көп. &nbsp;Оған қосымша той, концерт жүргізумен айналысамын. Одан қалса &nbsp;Instagram парақшасындағы 1 миллионнан астам тіркелуші халықты «асыраудың» өзі оңай жұмыс емес... (күліп)&nbsp;− Сұхбаттасқаныңызға рахмет!

Ғалым Махамбетов: Жастарға «внимание» жетіспейді

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Сыр саңлағы Мақсат Исағабыловтың есімі көпке таныс. Спортшы байрақты бәсекеде облыс мерейіін өсіріп, аймақ атын әйгілеп келеді. Жуырда жампоз балуанмен жолығып, алдағы жоспар мен спорттық әлеует тақырыбында әңгіме қозғадық.− Мақсат, бүгінгі болмысыңызға қарасақ, бала күніңізде де бірінші атаман атанып, талай мықтының жауырынын жерге тигізген тәріздісіз…‒ Спортқа бала күнімнен әуес болғаным рас. Үй маңында достарыммен күресіп, алысып жүретінімді байқаған әкем бесінші сыныбымда мені қазіргі жаттықтырушым Болатбек Кенеевке тапсырды. Бірақ мектепте өз күшімді көп көрсете бермейтінмін, өйткені сол кезеңде балаға тән ұялшақтық мінез басым болды. Жалпы мен ғана емес, отбасымызбен спортқа жақын, жанкүйер адамдармыз деп айта аламын.‒ &nbsp;Кілемдегі ең алғашқы кездесу де есіңізде болар…– Әрине. Ең алғашқы бәсеке оқушы кезімде өзім туып-өскен Қармақшы ауданында өткен. Әр аптаның соңына қарай дәстүрлі түрде аудандық жарыс ұйымдастырылатын. Ең бірінші сондай бір жарыста үшінші орын алғаным есімде. Бірақ сол кездегі қарсыластың барлығы мектеп кезінде ғана спортпен айналысып жүрді де, кейін жоғары спортта көріне қоймады.– «Әлем барысында» Айбек Нұғымаровқа жол бердіңіз. Сәттілік жетіспеді ме, әлде дайындық кемшін болды ма?— Айбек Нұғымаровтың менен он жас үлкендігі бар. Жас айырмашылығынан бөлек ол кісі екі дүркін «Қазақстан барысы», екі мәрте «Әлем барысы» атанған мықты палуан. Шынымды айтсам, аламанда маған тәжірибе жетіспеді, қазір сол қателіктерден ой түйіп, жұмыс жасап жатырмын. Биыл өтетін «Қазақстан барысында», «Әлем барысында» кемшіліктерді түзеп, жеңіске жетемін деп үміттенемін. Одан бөлек осы жылы Азия чемпионаты, Әлем чемпионатына да дайындық жүргіземіз. Алғашқы оқу-жаттығу жиыны ақпан айының жиырмасында Алматыда басталады. Осылайша жыл бойы ұлттық құрамамен бірге оқу жаттығу жиындарына қатысып, тәжірибемді толықтырамын.– Әлем мықтылары мен біздің палуандарды салыстырсақ, қай тараптың мүмкіндігі жоғары?Кешегі өткен «Әлем барысына» шет мемлекеттен елуге жуық палуан қатысты. Қазір шетелде де қазақ күресінің федерациясы жұмыс жасайды, соның нәтижесінде Өзбекстан, Моңғолия, Грузия, Тәжікстан &nbsp;палуандары да алдыңғы орыннан көрініп жүр. Бірақ төл күресіміз болған соң, өзге палуандарға біздің жігіттер есе жіберген емес.– Жеңіске апарар жолдың кедергісіз болмайтыны белгілі. Сіз де бұла күштің бәсекесінде біршама қиындықты еңсерген боларсыз... &nbsp;&nbsp;– Оныңыз рас, негізі байрақты бәсекенің жауапкершілігі бәрінен басым болады. Мысалы, кешегі «Әлем барысына» қатысушылардың тізімінде әуел баста мен жоқ болатынмын. Ол жерде біздің елдің намысын қорғайды деп төрт палуан белгіленген еді. Алайда Айбат Сетен есімді палуан жарысқа бір апта қалғанда аяқ астынан сырқаттанып қалды. Ұлттық құраманың бас бапкерлері ойласа келе маған сенім артып, жауапкершілік жүктейтінін айтты. Мұндай жаңалықты жарысқа екі күн қалғанда естідім, шынымды айтсам қатты қуандым, өйткені әлемдік додаға қатысудың өзі үлкен жетістік қой. Ол кезде мен де тамағыма суық тигізіп, сәл ауырып жүрген болатынмын, бірақ мұны жаттықтырушыма айтпадым. Өз-өзіммен күресіп, «маған елім осындай үлкен үміт артып отырғанда, әлсіздік танытуға болмайды» деп қобалжуды жеңдім. Ал кілемде жеңіске жеткенімде көзімнен еріксіз жас шыққанын жасырмаймын.– Қазақта «батыр аңғал» деген сөз бар. Палуанның біз білмейтін осал тұсы қандай?– Менің кілемдегі ең бірінші қателігім қарсыласыма көп аяушылық танытамын. «Қарсыласқа қатігездік көрсетпейсің» дегенді жаттықтырушыдан да, жанкүйерден де жиі естимін, алайда сол мінезді әлі күнге жеңе алмай келемін. Менде үнемі «денсаулығына зақым келтіріп алмаймын ба, оқыс қимылдап қалып бір жері ауырып қалмай ма?» деген ой тұрады. Негізі кілемдегі қарсылас өмірде досың болу керек. Бірақ қарсыласты белдесуде аяу дұрыс емес, өйткені сен жылы қабақ танытқаныңмен ол сені жығып кететіні белгілі ғой. Сондықтан ең үлкен кемшілігім деп осы қасиетімді айтар едім.– Қазақ күресінің облыстағы деңгейі мен даму бағытына тоқталсаңыз…– Аймағымызда қазақ күресінің дамуы жоғары деңгейде деп айта аламын. Ізімізден білегі құрыш, жігері қылыш палуан інілеріміз өсіп келеді. Одан бөлек облыс әкімдігі, спорт басқармасы да осы салаға ерекше мән беруде. Соның нәтижесінде Сыр палуандарының есімін ел танып, қолдау көрсететін жанкүйердің саны артуда. Сондай-ақ бізден кейінгі буын арасында Еңбек Сақтағанов, Айдын Жыланбасов, Нұрдәулет Жақсылық ініміз ел чемпионатында топ жарып жүр.– Осы орайда өз салмағыңызда бірге шығатын палуан бар ма?– Нұрым Сәлімгерей атты палуан бауырымды көпшілік таниды. Біз бала кезден бірге өстік, тіпті отбасымызбен жақын араласамыз. Анам сұрағандарға «Менің егіз балам бар. Нұрымды түнде, Мақсатты күндіз босанғам» деп әзілдейді. Себебі, Нұрым қара, ал мен сарғыштаумын ғой (күліп). Айта кетейін, Нұрым желтоқсан айында Ақтөбеде өткен әлем чемпионатында 100 келі салмақ бойынша «Әлем чемпионы» атанды.– Спортта да төрешілер тарапынан қателік кететінін естиміз. Күресте де әділетсіздік бола ма?– Иә, төрешілер де кейде қателеседі. Ара-тұра бұрмалаушылықтар да болып тұрады. Дегенмен оларға шағымданғаннан гөрі, келесі жарыста мықтылығымды дәлелдеп, жеңуді &nbsp;дұрыс санаймын.&nbsp;– Ал сіз үшін ең басты қарсылас кім? &nbsp; &nbsp;– Қарсыласты мықты немесе әлсіз деп бөлген емеспін. Дегенмен Айбек Нұғымаров, Руслан Әбдіразақов, Ерасыл Қажыбаев сынды палуандарды талайдың жауырынын жерге тигізген, жұдырығы жуан спортшылар деп айта аламын. Негізі қарсыластың осалы болмайды, сондықтан бәріне бірдей үлкен дайындықпен баруға тырысамын.– Қазақ «ер-азамат сегіз қырлы, бір сырлы» болу керек дегенді жиі айтады. Ал сіз спорттан өзге қандай салаға қызығасыз? – Аптаның әр тәулігінде екі мезгіл, таңертең және кешкі уақытты жаттығуға арнаймын. Ал бос уақытта атқа мініп, саятшылыққа шығып қайтатын жақсы әдетім бар. Әкем үнемі ер жігіт атқа мініп, мылтық ата білу керек деп айтып отырады. Спорттан бөлек Қорқыт ата атындағы ҚМУ-да бастапқы әскери дайындық және заңгер мамандығы бойынша білім алғанмын.– Болашақ палуандарда қандай қасиет болу керек? Олар осы сәттен бастап нені ескергені дұрыс?– Дәл қазіргі қоғамда жастар уақыттың қадірін түсіну керек. Болашағың үшін еңбек етіп, жастық жігеріңді жақсы дүние үйренуге жұмсасаң, ертеңгі күнге нық сеніммен қарай аласың. Ал палуанға тән қасиеттерге келсек, ер-азаматта бірінші намыс, ұлтшыл мінез, еңбекқор ұстаным болу қажет.– Сұхбаттасқаныңызға рақмет!

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Сұхбат