<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Желтоқсанда мерекелік көңіл-күй орын алып, саяхаттауға деген белсенділік арта түседі, сонымен қатар алаяқтық схемаларда көрініс табады. Сіз курортты қуана таңдап, чемоданыңызды жинап жатқанда, қаскүнемдер сізді нысанаға алуы мүмкін. Демалысты тыныш және қауіпсіз өткізу үшін, Fingramоta.kz саяхатыңыздың жайлы болуына, ақшаңызды үнемдеуге және жүйкеңізді сақтауға көмектесетін бірнеше кеңес береді. &nbsp;Турларды ресми операторлардан ғана брондаңызЖаңа жыл алдында жалған туристік фирмалар, қолда жоқ жолдамаларды өте төмен бағамен ұсынатын клондық сайттар және аккаунттар көбейіп келеді. Сондықтан, операторды таңдағанда, лицензиясының бар-жоғын, мекенжайы мен &nbsp;кеңсенің орналасқан жерін нақтылап алыңыз. Әлеуметтік желілердегі немесе сайттағы пікірлерге сенбеңіз — боттар немесе жалған пікірлер болуы мүмкін.Кез келген дереккөздерден пікірлермен танысыңыз, таныстарыңыз бен әріптестеріңізден осы фирмадан бұрын тур алған-алмағанын сұраңыз, барлық ақпаратты жинақтаңыз. Сондай-ақ, есіңізде болсын: егер сатушы алдын ала төлемді немесе турдың толық құнын жеке картаға аударуды сұраса, бұл алаяқтықтың белгісі. Барлық ақшаны компанияның ресми шотына ғана аударыңыз, қандай &nbsp;жағдайда да жеке тұлғаға аударым жасамаңыз.Демалыста да цифрлық қауіпсіздік туралы ұмытпаңызҰшу барысы мен қонақүйге келіп орналасу Сізді біраз шаршатуы мүмкін, осыған байланысты қателік жіберуіңіз де ықтимал, сондықтан да әрдайым жинақы болып, өз-өзіңізді барынша қорғай біліңіз. Саяхатқа арнап бөлек банк картасын жасатыңыз және сол картаны пайдалансаңыз, негізгі картадағы үлкен соманы сақтап қаласыз. Пауэрбанкті бірге алып жүріңіз, оны уақтылы қуаттауға &nbsp;тырысыңыз және басқа біреудің пауэрбанкін пайдаланбаңыз: алаяқтар QR-ге ақысыз қуаттау кезінде сіздің ақшаңыз бен деректеріңізді ұрлайтын зиянды жүйенің кодын орнатуы мүмкін. Тегін Wi-Fi қолданбаңыз — ол арқылы қаскүнемдер зиянды БҚ-ны орната алады немесе барлық онлайн-банкинг деректерін ала алады.Билеттер мен турларды қолдан сатып алмаңызOLX типті сайттарда және әлеуметтік желілерде билеттерді және тіпті турларды жарты бағасына сату туралы ұсыныстары бар жарнамаларды кездестіруге болады, себебін жоспарларының өзгеруіне байланыстырады. Бірақ іс жүзінде 100% жағдайда бұл алаяқтық схемалар. Сіз «сатушымен» байланысқаннан кейін, ол кепілдік үшін алдын ала төлем сұрайды және ақшаны алғаннан кейін байланысқа шығуды тоқтатады. Екінші нұсқа: сізге жалған билеттер мен турлар сатылады, олар шынайы болып көрінеді, бірақ әуежайда сіз алданғаныңыз туралы жағымсыз жаңалықты білесіз. Сондықтан мұндай ұсыныстардан аулақ болыңыз, бірақ егер сіз оны сатып алған болсаңыз да, билеттерді авиакомпанияның веб-сайты немесе Aviata, Chocotravel және басқалары сияқты ресми сатушылар арқылы тексеруді ұмытпаңыз.Сілтемелер арқылы өтпеңізРесми және тексерілген оператор сізге мессенджерлер және әлеуметтік желілер арқылы «Брондауды растау қажет» немесе «Шұғыл түрде қонақүйді нақтылаңыз» деген сылтаулармен сілтемесі бар хабарлама жіберген жағдайда ол сілтеме бойынша еш жағдайда өтпеңіз. Турфирма аккаунтын алаяқтар бұзып ашып, оның атынан сізге жазып тұруы әбден мүмкін. Осындай хабарларды алғаннан кейін ресми телефон нөмірі бойынша қоңырау соғып, ақпаратты нақтылаңыз, себебі желтоқсан айы – фишингтің асқынатын кезеңі: адамдар жыл бойы шаршап, демалысты аңсайды, жылдамырақ бір жаққа ұшуды қалайды, ал мұны алаяқтар өз пиғылдарында пайдаланады. &nbsp;Паспортыңызды ешқашан мессенджер арқылы жібермеңізӘлеуметтік желілердің және мессенджерлердің қауіпсіздік қызметтері жүйелерді қанша жаңартқанымен, жаңа қорғаныс сертификаттарын орнатқанымен, доксинг және деректерді ұрлау тәуекелі жоғары болып қалуда. Сондықтан құжаттарды ешқашан мессенджерлер арқылы, әсіресе фирманы тексерместен жібермеңіз – алаяқтарға тап болсаңыз қайтесіз? Ресми операторды да бұзып ашуға болады, сондықтан құжаттарды жіберу кезінде аса абай болу керек және расымен де нақты фирмамен сөйлесіп тұрсыз ба, соны бірнеше рет тексеріп алыңыз. &nbsp;Сапар алдында өз әлеуметтік желілеріңізді қорғаңызБұл астыртын кеңес, себебі әлеуметтік желілер арқылы алаяқтар аккаунтқа байланысатын телефон нөмірі арқылы жеке деректерге және шоттарға қолжетімділік алуы мүмкін. Сондықтан, құпиясөздеріңізді алдын ала ауыстырып қойыңыз – неғұрлым күрделі құпиясөздерді таңдап, екі факторлы бірдейлендіруді орнатыңыз, бөгде құрылғылар арқылы кіруге тыйым салыңыз, аккаунтқа резервті e-mail қосыңыз. Айта кететін тағы бір маңызды нәрсе әлеуметтік желілерде сапар туралы ақпаратпен бөліспеңіз: қазіргі уақытта билеттермен паспорттарды суретке түсіру сәнге айналды, бірақ бұл да қауіпті, сондықтан ондай ойдан бас тартыңыз. Сондай-ақ, жол жүретін нақты күндеріңізді жарияламаңыз, геолокацияңызбен бөліспеңіз және өз демалысыңыз туралы егжей-тегжейлі көп ақпарат бермеңіз. Бөтен адамдар сіз туралы аз білгені жақсы. &nbsp;Демалыста да сақтық танытып, қырағылықты жоғалтпау керек. Картаңыздан есептен шыққан ақшаларды жиі тексеріп отырыңыз және VPN-сыз тегін Wi-Fi-ға қосылмаңыз, паспорттың суретін ашық галереяда сақтамаңыз. Алаяқтар сіз демалған кезде белсенді бола түседі. Көп уақытыңыз бен күшіңізді алмайтын базалық қауіпсіздік ережелерін сақтай отырып сіз демалысыңызды естен кетпейтіндей және жайбарақат өткізесіз. &nbsp;<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/2605_infografika_kaz_69_76d89ffe2b.png" alt="2605-infografika-kaz-69.png">Өзіңізге, ақшаңызға сақ болыңыз және Fingramota.kz-пен бірге қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Жаңа жыл алдындағы тур: саяхатшылар үшін пайдалы лайфхактар

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қаржылық тепе-теңдікті сақтай білу – қазіргі уақытта әлемдегі ең маңызды дағдылардың бірі. Сондықтан бүгін Fingramоta.kz сізге кредиттер мен жинақтар болған кезде ақшаны басқарудың тұрақты жүйесін қалай құру керектігін айтып береді.Кредит — зиян, жалғыз дұрыс жол ақша жинақтау деген пікір кең таралған. Бірақ іс жүзінде екеуі де адамның қолындағы құрал ғана: сіз біреуінің пайдасын жоғары қойып, екіншісінен бас тартпауыңыз керек, бірақ оларды ақылмен қолдануды үйрену керек.Жинақ орнықтылық жастығын жасайды: күтпеген шығындардан, кірістің жоғалуынан, дағдарыстан аман қалуға мүмкіндік береді. Кредит, өз кезегінде, мақсатқа жылдам қол жеткізуге көмектеседі немесе қиын жағдайдан құтқарады (ипотека, білім алуға немесе бизнеске қарыз алу).Екеуінің арасындағы сауатты тепе-теңдік борыш құрсауынан қорғайды, &nbsp;сонымен бірге инфляцияға байланысты ақшаның құнсыздануына жол бермейді. Кредиттің барлық кірістерді «жеп қоюына» жол бермеу керек, ал жинақ нақты пайда әкелмей, тек «кейінгі» жоспарлар болып қала бермеуге тиіс.Бірінші қадам: қаржылық қолдау нүктесін есептеңізЕң алдымен қанша ақша табатыныңызды, жұмсайтыныңызды және үнемдей алатыныңызды түсіну маңызды. Есептеу үшін таза кірісті, міндетті шығыстарды (жалдау немесе ипотека, коммуналдық төлем, жол жүру), өзгермелі шығыстарды (тамақ, киім, медицина, ойын-сауық), мерзімді шығыстарды (демалыс, сыйлықтар, салықтар) ескеріңіз. Бұл уақытша бос ақша қалдығын немесе жинақтар мен кредиттер арасында бөлуге болатын соманы анықтау үшін қажет.Мынадай көрсеткіштерге сүйенуге болады: жинақтар — кірістің 10-20%-ынан, кредит бойынша төлем — 30-35%-дан аспайды. Отбасының кірісі 500 000 теңгені құрайды деп есептеп көрейік:міндетті, өзгермелі және мерзімді шығыстар – шамамен 275 000 теңге;жинақтар – 75 000 теңгеден кем емес;кредиттер — ең көбі 150 000-170 000 теңге.Екінші қадам: ешқандай жағдайда қауіпсіздік жастықшасын жасауды ұмытпаңыз – бұл сіздің негізгі қорғаныс құралыңызҚаржы жастықшасының басты пайдасы – ол емделуге, жөндеуге және болжаусыз шығыстарға «шарасыздықтан» кредит алуға тура келетін жағдайдан қорғайды. Оның ең төменгі көлемі үш айдағы, оңтайлысы – алты айдағы шығыстарды өтеуге тиіс. Қауіпсіздік үшін жинақтарды: ішінара алу мүмкіндігі бар депозиттер, қолма-қол ақша және инвестициялар сияқты әр түрлі нұсқаларда сақтаңыз.Жинақтарды бөлудің әр түрлі нұсқалары бар: консервативті жағдайда сіз 100 000 теңгенің 60 000 теңгесін теңгемен депозитке, 20 000 теңгені валюталық депозитке аударып, тағы 20 000 теңгені сейфте сақтай аласыз. Егер сіз инвестицияларды зерттеген болсаңыз, онда теңгерімді нұсқаны таңдай аласыз: депозиттерге 40 000 теңге, акцияларға және мемлекеттік бағалы қағаздарға 50 000 теңге, ал сейфке 10 000 қолма-қол ақша жинай аласыз.Өзіңізге қандай кредиттер қажет екенін анықтап алыңызӘрбір кредитті қарызға батыратын қадам деп санаудың қажеті жоқ, бірақ стратегияңыз болмаса, келтіретін зияны бар. Сондықтан кредит ресімдемес бұрын жоспарланған кредиттің қай топқа жататынын шешіп алыңыз. Әдеттегі себептер – үй сатып алу, білім алу, бизнес бастау немесе оны кеңейту, күрделі жөндеу шығыстары. Қауіпті себептер – «мәртебе үшін» бренд заттар мен қымбат техниканы сатып алу, сыйлықтар, демалыс турлары.Кредит алуға дайындалып жатқанда, өзіңізге үш сұрақ қойыңыз:- Осыны маған қазір сатып алу қажет пе?- Дұрысырақ баламасы бар ма — мысалы, дәл соны сатып алу үшін қаражат жинау- Кредит бойынша төлемдер менің қаржылық теңгерімімді бұза ма?Төртінші қадам: кірісіңізді нақты бөліп қойыңызКлассикалық және тиімді нұсқасы бар — «50/30/20 ережесі». Кірісіңіздің 50%-ы міндетті шығыстарға (ипотека немесе тұрғын үйді жалдау ақысы, тамақ және көлік төлемдері), 30%-ы ойын-сауыққа (кафеге, киноға, театрға бару) және 20%-ы жинақтауға жұмсалады. Сол 500 000 теңгені алсақ: 50 000-ды міндетті шығыстарға, 30 000-ды ойын-сауыққа, 20 000-ды жинақтауға жібереміз.Бесінші қадам: төлеп отырған кредиттеріңізді оңтайландырыңызЕгер кредиттеріңіз бұрыннан болса, оларды төлеу ғана емес, басқару да маңызды. Мысалы, сіз қайта қаржыландыра аласыз немесе «қарлы кесек» (кредиттерді ең азынан ең көбіне дейін кезекпен өтеу) және «қар көшкіні» (алдымен пайыздық мөлшерлемесі үлкен кредитті жабыңыз, содан кейін одан азын, одан әрі одан да азын және т.б.) стратегияларын қолдана аласыз.Алтыншы қадам: инфляцияны және теңге бағамының ауытқуын ескеріңізТеңгемен және валютадағы депозиттер арасындағы бос ақшаны сұрыптаңыз. Сіз депозит форматтарының ішінен де таңдай аласыз: мерзімді емес (ақшаны шектеусіз толтыруға және алуға болады), мерзімді (ішінара алсаңыз, сыйақыны жоғалтасыз) және жинақтау (жоғары пайызбен, бірақ мерзімінен бұрын ала алмайсыз). Мұның бәрі сіздің мақсаттарыңыз бен мүмкіндіктеріңізге байланысты: сізге қаражат шұғыл қажеттілік үшін қажет, үлкен соманы жинау немесе капиталды инвестициялау үшін қажет.Жетінші қадам: ірі мақсаттарды алдын ала жоспарлаңызБаспана, оқу, көлік, демалыс бір-үш жыл бұрын жоспарлағаны дұрыс. Осының арқасында сіз қаражатыңызды есептеп, ең қолайлы мерзімді анықтап аласыз, жинақтау құралын таңдап, кредиттің қажет не қажет еместігін, әлде мәселені онсыз да шеше алатыныңызды бағамдайсыз. Жоспарлауды неғұрлым ерте бастасаңыз, кредитке деген тәуелділік те соғұрлым аз болады.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/2605_infografika_kaz_63_e49a6ddfb2.png" alt="2605-infografika-kaz-63.png">Өзіңізге, ақшаңызға сақ болыңыз және қаржылық сауаттылығыңызды Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Жинақтар және кредиттер: кірістер мен шығыстарды қалай теңестіруге болады?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> «AMANAT» партиясында «Қарызсыз қоғам» жобасы қорытындыланды. Үш жыл бұрын партия халықтың қаржылық сауатын арттыру және азаматтардың несие жүктемесін азайту бағытында жүйелі жұмыс жүргізу үшін жауапты мемлекеттік органдардың, банктердің және қаржы ұйымдарының ресурсын бір арнаға тоғыстырған еді. Жоба тұтас ел аумағында жүзеге асты. Биыл 860 мыңға жуық азамат оқудан өтіп, оларға кәсіби көмек көрсетілді.Сөз басында Мәжіліс спикері, «AMANAT» партиясының Төрағасы Ерлан Қошанов жобаға атсалысқандарға алғыс білдіріп, оның тұрғындарға әлеуметтік қолдау көрсетудің тиімді құралына айналғанын атап өтті.Бүгінде «Қарызсыз қоғам» жобасы ауқымды пікірлестер тобын біріктіріп, бұл қадам азаматтарға кешенді көмек көрсетудің тұтас экожүйесін құруға мүмкіндік берді. Партия базасында республикалық колл-орталық іске қосылып, күн сайын 180 заңгер 5 мыңға жуық өтініш қабылдауда. Бұған қоса, qogamfin.kz цифрлық платформасы құрылып, WhatsApp және Telegram-да AI-боттар жұмыс істейді. Биыл ауылдар, шалғай елді мекендер тұрғындарымен тікелей кездесу өткізетін мобильді топтар жұмысын бастады.Жоба қызметкерлері азаматтарға алғаш өтініш бергеннен бастап, қиындықты толық еңсергенге дейін қолдау көрсетеді. Заңгерлік, психологиялық кеңес береді. Сондай-ақ, шоттар мен мүліктерді бұғаттан шығаруға, қарызды қайта құрылымдауға, берешек бойынша төлем жасаудың қолайлы кестесін құруға, жаңа дағдыларды үйретуге көмектеседі. Бұл мыңдаған қазақстандық отбасының дағдарыстан шығып, өмірді қайта бастауына мүмкіндік берді.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/1_yzylordaly_komanda_zdikter_atarynda_e0a58a977e.jpg" alt="1Қызылордалық команда үздіктер қатарында.jpg">Елордада өткен іс-шараға қатысқан облыс әкімінің орынбасары Ардақ Зебешевке “Қарызсыз қоғам” жобасының аймақтық командасына берілген марапат табысталды.Биыл жоба аясында 22 800 азаматқа қызмет көрсету межесі бекітілген. Бүгінгі күні 39 167 азаматқа қызмет көрсетіліп, жылдық жоспар 172 пайыз артық орындалды. Желтоқсанның 1-індегі мәліметке қарағанда, өңір тұрғындарынан соттан тыс банкроттық рәсімін қолдану туралы 20 610 арыз түскен. Оның ішінде, 4 662 жеке тұлға банкрот деп танылса, 15 196 арыз қанағаттандырусыз қалдырылған, 334 арыз қарастырылуда.Фото: Қызылорда облысы әкімінің баспасөз қызметі

“Қарызсыз қоғам”: Қызылордалық команда үздіктер қатарында

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp;«Инвестициялық платформалардың» және «халықаралық брокерлердің» жарнамасы «мен мұндалап» әлеуметтік желілерде, мессенджерлерде, жарнамалық желілерде қазақстандықтардың қыр-соңынан &nbsp;қалмайтын болды. Олар жоғары пассивті кіріске, «кепіл берілген" пайдаға кенелуге, IPO-ға және әлемдік алпауыттардың акцияларына, криптовалюталарға және тіпті "мемлекеттің қолдауымен арнайы бағдарламаларға" қол жеткізуге &nbsp;уәде береді. Алайда, &nbsp;егер сіз осы таңғажайып &nbsp;уәделерге кәміл сенетін болсаңыз, &nbsp;онда сізді барлық ақшаңызды жоғалып алу қаупі күтіп тұр. Бұған жол бермеу үшін Fingramota.kz-тің материалын оқыңыз.Жалған брокерлер — бұл лицензиялары жоқ жалған инвестициялық &nbsp;компаниялар мен жеке «мамансымақтар». Олардың көздегені бір: аңғал азаматтардан неғұрлым көп ақша алып, қарасын жоғалту. Мұндай алаяқтардың барлығына &nbsp;тән белгі — &nbsp;бағалы қағаздармен операцияларға лицензияның жоқтығы.Жалған брокерлерлер қалай жұмыс істейді &nbsp;Агрессивті жарнамаАлаяқтар әлеуметтік желілерді белсенді пайдаланады, сондықтан ол жерде қысқа мерзім ішінде тіпті азғантай сомадан орасан зор пайда табуға уәде беретін платформалар немесе биржалар туралы жарнамаларды жиі кездестіруге болады. Көп жағдайда алаяқтар өздерінің айла-шарғы схемаларына назар аударnу үшін танымал блогерлермен, саясаткерлермен және тіпті қаржы ұйымдарының топ-менеджерлерімен дипфейктерді пайдаланады.Әлеуметтік инженерияАдам алаяқтар әлеуметтік желіде ұсынатын сілтеме бойынша өтіп, нөмірін қалдырса болды, оған бірден қоңырау түседі. Менеджер асқан биязылықпен &nbsp;оны "акция әрекет еткенше үлгеріңіз" немесе "Қазақстан үшін лимит таусылғанға дейін" деген сөздермен шот ашуға көндіреді. Біз бірнеше рет айтқанымыздай, алаяқтар адамның психологиясын жақсы біледі және өз дегендеріне жету үшін қалай қысым жасау керектігін біледі.Тартымды жалған сайт және зиянды БҚАлаяқтар көз тартатын сайттардың суретін салуды үйренді немесе ресми брокерлер мен компаниялардың нақты көшірмесін жасайды. Бір қарағанда, адам оның алдында алаяқтардың қолынан шыққан жұмыстың нәтижесі екенін бірден түсінбейді. Сондықтан сайтқа немесе платформаға кірген кезде сіздің алдыңызда түпнұсқаның өзі екеніне көз жеткізу маңызды.Әлеуетті клиентке сайтта немесе қосымшада тіркелу және, әрине де &nbsp;шотты толтыру ұсынылады. Алдымен адам жеке кабинетте «күннен күнге өсіп жатқан» ақшасын, сәтті мәмілелерді және көптеген цифрлармен әдемі графиктерді көреді. Шындығына келгенде, мұның бәрі нақты мәмілелер мен пайдаға ешқандай қатысы жоқ жай ғана әдемі суреттер.Екінші нұсқасы да &nbsp;болуы мүмкін: жалған брокерлер сізден жұмыстың сәтті болуы үшін қажет деген сылтаумен бөгде бағдарламалық қамтылымды (БҚ) &nbsp;орнатуды сұрайды. Егер клиент оны орнатса, онда алаяқтар оның барлық құрылғыларына қашықтан қол жеткізе алады және ақшаны шеше &nbsp;алады, жеке деректерді ұрлайды, кредит ресімдей &nbsp;және т.б..Жаңа толықтыруларға тартуАдам пайда тапқысы келгенде, алаяқтар, әрине, қызығушылық танытпайды және клиенттің назарын аударады. Мысалы, оған көрсеткіштерді алтын/платина мәртебесіне дейін жеткізу не аударымды сақтандыру немесе биржаға комиссия мен салық төлеу сұралуы мүмкін. Егер адам алаяқтардың айтқанын істесе, онда олар одан да көп ақша алады.Құпия жоқ болуАлаяқтар сенімді клиенттен бар ақшасын алғанын түсінгеннен кейін, байланыс жоқ болады. Сайт енді ашылмайды, менеджер нөмірді бұғаттайды, қолдау қызметі жауап бермейді. Ақша шетелде тіркелген шоттарға немесе жалған бөгде адамдарға кетті.Қазақстанда жалған брокерлердің ең танымал схемасыЖалған IPO және ірі компаниялардың акцияларыАдамдарға «брокер өкілдерінің» атынан қоңырау шалынады немесе хабарлама жібереді және белгілі компаниялардың биржасына немесе қағаздарына шыққанға дейін акцияларға «жабық жазылуды» ұсынады. Шындығында, оларда брокер де, нақты сауда-саттыққа қол жетімділік те жоқ.Төрт жыл бұрын Ақтөбе облысында Pepsi, Nike, Microsoft, Ford және BMW халықаралық компанияларының жалған акцияларына азаматтардың ақшасын тартудың алаяқтық схемасы анықталды. Оның үстіне ең төменгі жарна 1 000 долларды құрады, ал зардап шеккендер Астана, Алматы, Шымкент, Ақтөбе және Орал қалаларында тұрды. Схеманы ұйымдастырушылар 3 және 3,5 жылға бас бостандығынан айырылды. &nbsp;Әлеуметтік желілердегі «Инвестициялық платформалар»Жалған брокерлер Instagram, Telegram, TikTok парақшаларын ашады, «тәуекелсіз айына 30-50% кіріс» деген ұғымды жарнамалайды. Ақшаны келісімшарттар мен құжаттарсыз бірден «жетекші» картасына аударуды ұсынады.Осы жылдың қазан айында ҚМА 100% кірістілік кепілдігімен 30-дан 50 мың долларға дейін инвестиция салуды ұсынған инвестициялық жоба түріндегі алаяқтық схеманы ашты. Ұйымдастырушылар заңды етіп көрсету және оң имидж қалыптастыру үшін балалар үйлерінде қайырымдылық акцияларын өткізді. Схема алты бонустық деңгейдегі матрицалық жүйеге негізделген интернет-платформа арқылы жұмыс істеді: VIP-1 – VIP-6). Қатысушыларға cy USDT криптовалютамен төлемдер есептелді-мыс және олардың мөлшері салым сомасына және қатысушылардың анықтамалық сілтемелері бойынша тартылған санына байланысты болды. Алаяқтардың әрекетінен 117 адам зардап шекті.Жалған криптоброкерлерӘлеуетті клиенттерге «болашағы мықты токендерге», «дефай-платформаларға», «төрелікте табыс табуға» қатысуға уәде береді, баға ұсыныстарын өсіп келе жатқандай етіп көрсетеді. Шын негізінде, адам жай ғана &nbsp;алаяқтардың шотын толықтырады, қолында ешқандай монета болмайды.Осы жылғы қарашада криптовалюталық қаржы пирамидасына қатысты тергеп-тексеру аяқталды, оның ұйымдастырушылары азаматтарды Warner Bros трейлерлерін көруден жоғары пайда табуға болады деген сылтаумен жобаларға инвестиция салуға шақырды. Нақты кинокомпания ешқашан ақша табудың мұндай тәсілі туралы жариялаған емес.Салымның орташа сомасы 225 мың теңгені құрады, төлем тек USDT криптовалютасында қабылданып, бонустар есептелді. Шындығында, әрине, зардап шеккен 40 адамның криптоәмияндарына ақша түскен жоқ. Схеманы ұйымдастырушы бес жылға бас бостандығынан айырылды.Жалған брокерлерді қалай анықтауға болады?Лицензияның болмауы және жалған құжаттар: брокер жұмысының заңды екенін Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің сайтында екі-ақ минутта тексеруге болады. Алаяқтар жиі жағдайда жалған сертификаттарды тіркейді немесе басқа біреудің лицензиясын ұрлап, оны өзінікі етіп көрсетеді. Сондай-ақ, құжаттарды ҚНРДА-ның, Қаржылық мониторинг агенттігінің базалары арқылы және қажет болған кезде құқық қорғау органдары арқылы оңай тексеруге болады.Кепілдік берілетін жоғары табыс табуға уәде беру: бірде-бір кәсіби брокер 100% пайда табуға кепілдік бермейді, себебі бұл қаржы нарығының табиғатына қайшы келеді. Егер сізге бір айда ешбір тәуекелсіз 20-30% табыс табуды ұсынатын болса, онда бұл – инвестициялық стратегия емес, бұл – алаяқтардың әдеттегі айласы.Қызықтыратын және агрессивті маркетинг:&nbsp;«Тек бүгін», «Соңғы орындар» немесе «Асығыңыз, мүмкіндікті жіберіп алмаңыз» сияқты сөз тіркестері – жалған брокерлердің сүйікті құралы. Сенімді клиенттер клиентті асықтырмайды, өйткені олар сіздің дереу ақша аударғаныңызды емес, дұрыс шешім қабылдағаныңызды қалайды.Қаражат шығарудағы қиындықтар:&nbsp;егер брокер төлемдерді кешіктірсе, ақшаны шығару үшін қандай да бір комиссияны талап ететін болса немесе қаражатты бұғаттаудан босату үшін қосымша төлемдерді жүктесе – бұл сіздің &nbsp;алаяқтарға тап болғаныңыздың белгісі. Лицензиясы бар брокерлер үшін қаражатты шығару оңай, ашық өтеді және қатаң түрде регламенттеледі.Бөгде бағдарламалар орнату талабы:&nbsp;көмек көрсетуге қажет деген сылтаумен AnyDesk, TeamViewer немесе қашықтан қол жеткізуге арналған басқа да БҚ жүктеуді өтіну – алаяқтықтың айқын белгілерінің бірі. Осылайша, қаскүнемдер сіздің құрылғыңызға, интернет-банкинг пен жеке деректеріңізге қол жеткізе алады, ал нағыз брокерлер ешқашан мұндай бағдарламалар орнату туралы өтініш жасамайды.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/whatsapp_image_2025_12_08_at_091828_1_8cacfc24f5.jpeg" alt="whatsapp-image-2025-12-08-at-091828-1.jpeg">Өзіңізді, өз ақшаңызды сақтаңыз және Fingramota.kz-пен бірге қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз!fingramota.kz

Жалған брокерлер бас көтерді: өз ақшаңызды жоғалтып алмаудың жолдары

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> 2025 жылы алаяқтықтың негізгі түрлері толығымен онлайн-ортаға көшті. Ескі схемалар ешқайда жоғалған жоқ, бірақ олар жасанды интеллект, жалған сайттар, deepfake дауыстар және психологиялық қысым жасау арқылы айтарлықтай қауіп төндіретін болды.Заманауи алдау схемалары қалай жұмыс істейтіні және өзіңізді қалай қорғауға болатынын Fingramota.kz-пен қарастырып көрелік.Фишинг: адамды өз деректерін өз еркімен беруге қалай мәжбүрлейдіФишинг – бұл жалған сайттар, хаттар мен хабарламалар арқылы сіздің логиндеріңізді, құпиясөздерді, карта деректерін қолға түсіру.Бұл қалай болады: сізге мессенджерде банктен, салықтан, маркетплейстен немесе жеткізу қызметінен хат, SMS немесе хабарлама келеді. Хабарлама мәтінінде&nbsp;«сәлемдеменің кешігуі», «салық берешегі», «күдікті операция», «өтемақы»&nbsp;туралы айтылады және толығырақ ақпарат алу үшін сілтемеге өту керек. Әрі қарай, сілтемеге өту кезінде сайт ашылады, оның шынайы сайттан ешқандай айырмашылығы болмайды. Пайдаланушы логинді, құпиясөзді, карта деректерін немесе SMS-пен келген кодты енгізеді және бұл деректер бірден алаяқтардың қолына түседі және ақша есептен шығарылады.Азаматтар алаяқтардың арбауына жиі түсіп жатады, өйткені жалған сайттардың шынайы сайттардан ешқандай айырмашылығы жоқ, олар https-қорғанысымен қамтамасыз етілген, жасанды интеллекттің көмегімен &nbsp;жетілдірілген мәтіндермен толтырылған және «дәл қазір» шешім қабылдауға мәжбүр ететін «уақыттың тапшылығын» желеу етеді.Дауыстық алаяқтар және deepfake-қоңырауларКлассикалық сценарийлердің бірі келесідей: адамға «банктен» қоңырау шалып, күдікті операция туралы хабарлайды, қаражатты дереу «қауіпсіз шотқа» аударуды талап етеді, содан кейін SMS-пен келетін кодтарды сұрайды. Алайда, тағы бір қорқынышты әдіс жиі қолданылуда: алаяқтар әлеуметтік желілерде туысының дауысының жазбасын табады, оның сандық көшірмесін жасайды және жәбірленушіге «ұлының, қызының немесе бастығының дауысымен» қоңырау шалып, қайта-қайта жалбарынып &nbsp;немесе шұғыл түрде ақша жіберуді талап етеді. Мұндай жағдайда адам эмоцияға беріліп, тіпті ақпаратты тексеруге тырыспайды.Жалған интернет-дүкендер және «сатылымдар»Алаяқтар шынайы интернет-дүкендерден айнымайтын сайттар жасайды. Әдеттегі схема келесідей: «қойманы жаппай сату» немесе «90%-ға дейін жеңілдіктер» туралы уәделері бар әлеуметтік желілердегі жарнама арқылы жәбірленуші кері есеп таймері бар әдемі безендірілген сайтқа кіреді, онда олар тауарды картамен төлеуді ұсынады; ақша есептен шығарылады, бірақ сәлемдеме ешқашан келмейді және сайт та көп ұзамай жоғалады. Кейде алаяқтар бірден жоғалып кетпейді және бірнеше күн бойы сатып алушылардың қырағылығын жою үшін жұмыс көрінісін сақтайды.Жеке деректерді ұрлау және аккаунттарды қолды етуАлаяқтар азаматтардың жеке деректерін: фишингтік хабарлар мен жалған сайттар арқылы, қолды болған дерекқорлардан, жалған пікіртерімдердің көмегімен, сондай-ақ әлеуметтік желілердегі ашық профильдер сияқты әр түрлі тәсілдермен жинайды. Олардың қолында жеткілікті ақпарат болған кезде, олар келесі кезеңге өтеді — жәбірленушінің аккаунттарына қол жеткізеді, иесінің бақылау мүмкіндігін өзіне қайтаруды бұғаттау үшін қолжетімділікті қалпына келтіру деректерін өзгертеді, оның атына кредиттер мен микрокредиттер ресімдейді, зат сатып алуды және кез келген басқа қаржылық &nbsp;операцияларды жасайды. Көбінесе адам бұл туралы бірнеше айдан кейін, қарыз туралы хабарламалар, кредитті төлеу талаптары немесе коллекторлардан қоңыраулар келе бастағанда ғана бірақ біледі.Инвестициялық алаяқтықЕң тиімсіз және қауіпті схемалардың бірі мессенджерде немесе әлеуметтік желіде әдеттегі танысудан басталады. Алаяқ бірте-бірте адамды өзіне қаратып, кірісі көп инвестициялар туралы әңгімелерімен бөліседі және қалай оңай және тез ақша табуға болатындығын көрсетеді. Содан кейін ол жеке кабинетте кірістің біртіндеп өсуін көрсете отырып, «аз мөлшерде инвестиция салуды» ұсынады. Адам ақшасын шығарып алуға тырысқанға дейін бәрі сенімді болып көрінеді: бұдан кейін оларға «комиссия», «салық» немесе «сақтандыру сыйлықақысын» төлеу қажеттілігі туралы хабарлайды. Осы ақшаларды аударғаннан кейін байланыс кенеттен үзіліп, «кабинетке» қолжетімділік жоғалады.Мұндай схеманың ерекше қауіпті түрі— «ұзақ уақыт араласу» деп аталады. Алаяқ бірнеше ай бойы сенімді қарым-қатынас орнатып, күнделікті қарым-қатынас жасауы, қажетті уақытта инвестиция салуды ұсынуы мүмкін. Осыған байланысты адамдар ақшаны ғана емес, сонымен бірге өз пайымдауына деген сенімділікті жоғалтады, өйткені алдау мүмкіндігінше сенімді көрінеді.Маркетплейстер мен QR-кодтарды ауыстыру арқылы алдауАлаяқтар онлайн-төлемдер мен аударымдар кезінде адамдарды алдау үшін әр түрлі әдістерді қолданады. Олар жалған «төлемге» сілтемелер жібереді, жалған төлемдер туралы хабарламаларды көрсетеді және «қате аударылған ақшаны» қайтаруды сұрайды. Көбінесе шабуылдаушылар сатушылардың немесе сатып алушылардың шоттарын ұрлап, сенімділікті арттыру үшін олардың атынан әрекет етеді. Сонымен қатар, кафелерде, автотұрақтарда немесе қайырымдылық жинақтарында QR-кодтарды ауыстыру тәсілі қолданылады: адам кодты сканерлейді, ал кодты ауыстыру алаяқтың шотына немесе фишингтік сайтқа апарады, әрі қарай алаяқ қаражатты немесе жеке деректерді ұрлайды.Дропперлер мен «ақша будандары»Дропперлермен немесе «ақша будандары» деп аталатын схема адамдарға қарапайым әрі қауіпсіз жұмысқа қатысуға ұсыныс жасауға негізделген. Алаяқтар оңай ақша табуға уәде беріп, «банктік картасын жалға беруді», оған аударымдарды қабылдауды немесе «компанияның жұмысы үшін» жаңа шот ашуды өтініп сұрайды. Мұның бәрі зияны жоқ техникалық көмек ретінде көрінеді – адамға олардың картасы арқылы «төлем жасау ыңғайлы» немесе «компанияға қосымша қаржы арнасы қажет» деп түсіндіріледі.Іс жүзінде мұндай операциялар ұрланған ақшаны алу және жылыстату үшін қолданылады. Көмектесуге келіскен адам іс жүзінде қылмыстық схеманың бір бөлігіне айналады. Оған қоса не болып жатқаны үшін жауапкершілік алаяқтарға емес, күмәнді аударымдар жүргізілген карта немесе шот иесіне жүктеледі. Нәтижесінде, «қосымша ақша тапқысы» келген аңқау адам заңсыз операцияларға қатысатынын білмесе де, қылмыстық істің қатысушысы болу қаупі бар.Неліктен адамдар мұндай схемаларға сеніп қалады?Себептер көбінесе технологиялармен емес, адамның эмоциясы мен дағдыларына байланысты. Көптеген адамдар аккаунтқа кіре алмай қаламын, маңызды төлемді өткізіп аламын немесе мүмкіндікті жіберіп аламын деген қорқынышпен жүреді. Басқалары тым сенгіш, оларға күлімдеп, сенімді сөйлеген соң айла-шарғы жоқ деп ойлайды. Асығыстыққа салу да маңызды: қарбаласта адамдар мән-жайын тексермейді және бірінші көрген нәрсені баса салады. Тез пайда тапқысы келудің де өз рөлін атқарады – жеңіл ақшаға уәде беру сақтықты әлсіретеді. Заманауи схемалар туралы ақпараттың жетіспеушілігі адамды одан да осал ете түседі.Нәтижесінде, алаяқтарға күрделі жүйелерді бұзудың қажеті жоқ – олар тек адам психологиясын бұзады.Өзіңізді қорғау үшін Fingramota.kz-тен қарапайым, бірақ тиімді кеңестерді орындау маңызды:Ешқашан&nbsp;ешкімге&nbsp;растау&nbsp;кодтарын,&nbsp;құпиясөздерді және картаңыздың деректерін бермеңіз — тіпті қоңырау шалушы банк қызметкері болып көрінсе де.Күдікті сілтемелерді баспаңыз және белгісіз адамдардан келген &nbsp;файлдарды ашпаңыз.Операцияларға лимиттер&nbsp;қойыңыз және күдікті белсенділікті бірден байқау үшін есептен шығару туралы хабарлау функциясын қосуды ұмытпаңыз.Кредит тарихыңызды үнемі тексеріп отырыңыз,&nbsp;онлайн сатып алу үшін бөлек карта пайдаланыңыз және ешқандай жағдайда карталарыңызды, аккаунттарыңызды немесе рұқсатты үшінші тұлғаларға бермеңіз.Маңызды! Егер сіз күдікті нәрсе байқасаңыз, картаны дереу бұғаттап, банкке хабарласыңыз. Алаяқтық фактісі расталса, eOtinish платформасы арқылы полицияға дереу өтініш беру керек.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/2605_infografika_kaz_2_6f96cbf06b.png" alt="2605-infografika-kaz-2.png">Ең бастысы – сыни ойлауды дамытыңыз. Бұл сәйкессіздіктерді уақтылы байқауға, қысымға берілмеуге және импульсивті жауап бермеуге көмектеседі. Жағдайды неғұрлым сабырлы және саналы түрде бағаласаңыз, алаяқтардың сізді алдау мүмкіндігі де соғұрлым аз болады!Фото: fingramota.kz

2025 жылдағы интернет-алаяқтықтың кеңінен таралған түрлері: өзіңізді қалай қорғауға болады?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қазан айынан бастап теңгенің долларға шаққандағы айырбастау бағамы 499-500 теңге деңгейіне дейін нығайып, шамамен 9%-ға өскені байқалады. Ұлттық банктің мәліметінше, ұлттық валютаның күшеюі қолайлы сыртқы ахуал, дәйекті макроэкономикалық саясат және инвесторлардың оң күтулері нәтижесінде жүзеге асып отыр, деп хабарлайды <a href="https://baq.kz/ulttyq-bank-tenge-kursyna-qatysty-malimdeme-zhasady-200026783/">BAQ.KZ тілшісі.</a>Мұнайдың әлемдік бағасы барреліне 60 АҚШ долларынан жоғары деңгейде тұрақты қалыптасқан. Сонымен қатар, АҚШ Федералды резерв жүйесінің мөлшерлемені төмендету циклі жаһандық доллар индексінің 8,3%-ға әлсіреуіне ықпал етті. Нәтижесінде дамушы нарықтар валюталары да осындай деңгейде нығайды. Бұл халықаралық инвесторлардың активтерге, соның ішінде Қазақстан нарығына қызығушылығын арттырып отыр.Ұлттық банк Үкімет және Қаржы нарығын реттеу агенттігімен бірлесіп, 2026-2028 жылдарға арналған макроэкономиканы тұрақтандыру және халықтың әл-ауқатын арттыру жөніндегі іс-қимыл бағдарламасын іске асыруда. Оның мақсаты – бюджет шығыстарының тиімділігін арттыру, инфляцияны төмендету, сұраныс пен ұсыныс арасындағы теңгерімді қалпына келтіру және орнықты экономикалық өсімге жағдай жасау.Ақша-кредит саясаты нарық сенімін күшейттіҰлттық банктің қатаң әрі дәйекті шешімдері инфляциялық күтулерді қайта қарауға және теңгедегі қаржы құралдарының нақты кірістілігін арттыруға әсер етті. Бұл бейрезиденттер үшін де олардың тартымдылығын жоғарылатты.Қазан айының басынан қарашаның соңына дейін шетелдік инвесторлардың Қазақстанның мемлекеттік бағалы қағаздарына салған портфельдік инвестициялары 1,1 млрд АҚШ долларына артып, тарихи максимум – 3,6 млрд долларға жетті. Жыл басынан бергі өсім 1,5 млрд долларды құрады.Бұл қарыздық құралдардың құнын төмендетті: желтоқсанда 9 жылдық МБҚ 16,1% мөлшерлемемен орналастырылды (қазанда – 17,2%).Теңгенің нығаюы инфляцияны тежеуге әсер етудеҰлттық банк валюта нарығын тұрақты бақылауда ұстап отыр. Инфляцияның негізгі факторларының бірі – импорт үлесі жоғары тауарлар бағасы. Осы тұрғыдан теңгенің нығаюы сыртқы баға қысымының ішкі нарыққа берілуін шектейді және баға тұрақтылығын қолдайды.<blockquote>Біз еркін өзгермелі айырбас бағамы режимін сақтаймыз және теңгенің қисынды құбылмалылығына жол береміз. Валюта нарығында алыпсатарлыққа себеп болатын факторлар байқалмайды, – деп мәлімдеді Ұлттық банк.</blockquote>Айырбастау бағамының қазіргі динамикасы – экономикалық саясаттың сапалы жүргізіліп жатқанын және инвесторлар сенімінің артуын көрсетеді. Бұл Қазақстанға портфельдік инвестициялар ағынын әрі қарай да ұлғайтуға мүмкіндік береді.Фото: Александр Павский/Казинформ

Ұлттық банк теңге курсына қатысты мәлімдеме жасады

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қазақстанда тұтынушылық кредит беру және қаржы ұйымдары клиенттерінің құқықтарын қорғау жүйесін реформалау жалғасуда. Соңғы екі жылда банктер мен микроқаржы ұйымдарында мерзімі өткен берешекті реттеу тәртібін айтарлықтай өзгертетін жаңа нормалар күшіне енді. Реформалардың мақсаты – халықтың борыш жүктемесін азайту және азаматтарға сотқа жүгінбей және коллекторлардың қысымынсыз төлем қабілеттілігін қалпына келтіруге мүмкіндік беру.Fingramota.kz азаматтарда банктік қарыздар немесе микрокредиттер бойынша туындаған мерзімі өткен берешекті реттеу рәсімінде не өзгергенін, осы рәсімді қандай жағдайда қолдануға болатынын және ол міндетті түрде кімге берілетінін айтып береді.Не өзгерді?&nbsp;1. 2021 жылғы 1 қазаннан бастап Қазақстанда заңнамалық тәртіп қолданылады, оған сәйкес кредитті өтеуде қиындыққа тап болған қарыз алушы өзінің мерзімі өткен берешегін реттеу үшін кредиторға жүгінуге құқылы. Кредитор қарыз алушыдан кешіктіру себебін және кредитті одан әрі өтеудің мүмкін нұсқаларын көрсететін жазбаша өтініш қабылдады.Осы жылдың басынан бастап клиентте берешекті реттеу мәселелері бойынша кредитормен байланысу орнатудың жаңа, қарапайым тәсілдері бар. Енді борышкер қаржы ұйымының мобильді қосымшасы немесе сайты арқылы осындай өтінішпен жүгіне алады. Қаржы ұйымының мобильді қосымшасы немесе сайты арқылы жіберілген өтінішті банк немесе МҚҰ қабылдауға және тіркеуге міндетті.2. Мерзімінің өтіп кеткені туралы хабарлау мерзімі де өзгерді. 2021 жылдан бастап банк немесе МҚҰ борышкерді мерзімі өткен сәттен бастап 30 күннен кешіктірмей хабардар етті. 2024 жылдан бастап мерзім 20 күнге дейін қысқартылды. Қазіргі уақытта банктер мен МҚҰ&nbsp;мерзімі өткен кезден бастап 10 күн&nbsp;ішінде шартта көзделген тәсілмен&nbsp;қарыз алушыны хабардар етуге&nbsp;міндетті. Мерзімдерді қысқарту реттеу рәсімінің уақытын созбауға бағытталған.Мерзімі өткен сәттен бастап 30 күн ішінде қарыз алушы кредиторға мерзімнің өту себептері туралы ақпарат береді және өзінің реттеу нұсқаларын ұсынуға құқылы. Қарыз алушы қайта құрылымдау үшін жүгінген кезде кредиторға өзінің жағдайын түсіндіруі керек. Жолданымда ол қандай кредит туралы жазғанын көрсетеді, не болғанын және неге бұрынғы режимде уақытша төлей алмайтынын, қаржылық жағдайының қалай өзгергенін сипаттайды — табысы азайды, жұмысынан айырылды, қосымша шығындары бар, ауру немесе басқа да өмірлік қиындықтар пайда болды. Одан кейін қарыз алушы нақты қандай көмек сұрайтынын түсіндіреді: төлемді азайту, кейінге қалдыру, кредит мерзімін ұзарту немесе кестені және қайта құрылымдаудың басқа түрлерін қайта қарау. Мұндай қолдаудың қай кезеңге қажет екенін және ол қазір қанша төлей алатынын жазу маңызды. Қалыптасқан жағдайды растау үшін қарыз алушы құжаттарды ұсынуы қажет.&nbsp;Қаржы ұйымы өтінішті 15 күн ішінде қарап, шешім қабылдайды. Егер 30 күн ішінде ымыраға келетін шарттарға қол жеткізілмесе, онда кредитор реттеу &nbsp;рәсімінен бас тартты деп саналады.3. Егер өзара қолайлы шешім табылмаса, қайда жүгіну керек&nbsp;Егер кредитор мен қарыз алушы қайта құрылымдау нұсқалары бойынша ортақ пікірге келмеген жағдайда, қарыз алушы мәселені сотқа дейінгі тәртіппен шешу үшін&nbsp;банктік немесе микроқаржы омбудсмандарына&nbsp;жүгіне алады. Өткен жылдан бастап банк омбудсманының өкілеттігі кеңейтіліп, алғаш рет микроқаржы омбудсманы институты енгізілді. Егер бұрын банк омбудсманы банк пен клиент арасында тек ипотекалық кредиттер бойынша туындаған дауларды қараса, енді ол жеке тұлғалардың тұтынушылық қарыздары және коллекторлық агенттіктерге берілген қарыздар бойынша мәселелерді қарайды. Микроқаржы омбудсманының мәселелерін қарау аясына жеке тұлғалардың қарыздары мен коллекторлық агенттіктерге берілген қарыздар кірді. Омбудсмандардың қызметтері тегін.Осылайша, мерзімі өткен кредиттері бар қарыз алушылардың жолданымдарын қараудың үш деңгейлі жүйесі қалыптасты. Ең алдымен банкке немесе МҚҰ-ға хабарласу қажет. Егер мәселе шешілмесе және тараптар арасында шешім табылмаса, онда қарыз алушы банк немесе микроқаржы омбудсманына &nbsp;жүгінеді. Егер қарыз алушы омбудсманның шешімдеріне қанағаттанбаса немесе шешім қабылданбаса немесе банк / МҚҰ шешімді орындамаса – сіздің Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігіне жүгінуге құқығыңыз бар.4. Кредиттер бойынша төлем мерзімін кейінге қалдыруды кім міндетті түрде ала алады және қандай жағдайда?&nbsp;Қазақстанда кредиттер мен қарыздар бойынша заңнамаға 2024-2025 жылдары осал топтардағы адамдарды, оның ішінде әскери қызметшілерді, аз қамтылған азаматтарды, сондай-ақ төтенше жағдайлардан зардап шеккен адамдарды &nbsp;ескеретін маңызды толықтырулар енгізілді. Бұл өзгерістер борыш жүктемесін жеңілдетуге және қиын өмірлік жағдайдағы қарыз алушыға қарыздарды қайта құрылымдауға мүмкіндік беруге арналған.2024 жылғы маусымда қол қойылған заңда&nbsp;әскери қызметшілерге&nbsp;арналған арнайы қағида көзделген. Міндетті әскери қызмет өткеретін адамдар үшін, сондай-ақ демобилизациядан кейін 60 күн ішінде кредиттер бойынша айыппұлдар мен пайыздарды есептеу тоқтатыла тұрады, сондай-ақ кредитті төлеу бойынша төлем мерзімі кейінге қалдырылады.Яғни, егер әскери қызметшінің кредиті болатын болса, қызмет кезеңінде және демобилизациядан кейін оған борышқа қызмет көрсету бойынша «жеңілдік» беріледі. Бұл азаматтық өмірге қайта оралғаннан кейін кіріс немесе тұрақтылықты қалпына келтіруге уақыт береді.Сондай-ақ, Агенттік ағымдағы жылы мерзімді қызметтегі әскери қызметшілерге кредит беруге тыйым салу талабын енгізді. Банктер мен МҚҰ қарыз берудің алдында қарыз алушының мәртебесін мерзімді қызметке шақыру немесе оны өткеру тұрғысынан тексеруге тиіс. Егер адам мерзімді қызметте болса, оған кредит берілмейді. Әскери қызметшінің мәртебесі туралы деректер кредиттік бюроларға беріледі, содан кейін олар банкке немесе МҚҰ-ға хабарлайды.Халықтың әлеуметтік осал топтары және ТЖ-дан зардап шеккендер2024-2025 жылдардағы бастамалар күнделікті қиындықтарға немесе төтенше жағдайларға байланысты кірісін жоғалтқан немесе дағдарысқа ұшыраған азаматтарды қолдауға бағытталған. Әлеуметтік тұрғыдан осал азаматтар үшін өмірлік жағдайдың нашарлауы құжат жүзінде расталған жағдайда кредиттерді төлеу &nbsp;мерзімі кемінде үш айға кейінге қалдыру мүмкіндігі көзделген.&nbsp;Төтенше жағдай салдарынан зардап шеккендерге төлем мерзімі &nbsp;айыппұлдар мен қосымша комиссияларсыз міндетті түрде кемінде 3 айға кейінге қалдырылады. Төлемдер кестесін қолданыстағы төлем сомасының 50%-ына азайту арқылы өзгерту қолдау көрсетудің тағы бір нұсқа болуы мүмкін.Өмірлік қиын жағдайға (кірістің қысқаруы, ауру, жұмыстан немесе жалақыдан айырылу) тап болған адамдар айыппұлдар мен коллекторлық қысымынан уақытша босатылуы мүмкін.&nbsp;Қарызды қайта құрылымдау шарттары төмендегідей болуы мүмкін:сыйақы мөлшерлемесін азайту;төлем мерзімін кейінге қалдыру;өтеу әдісін өзгерту;қарыз сомасын ұлғайту;мерзімі өткен негізгі борышты және (немесе) сыйақыны кешіру, айыпақының (айыппұл, өсімпұл), комиссиялар мен қарызға қызмет көрсетуге байланысты өзге де төлемдердің күшін жою;&nbsp;ипотека нысанасы болып табылатын жылжымайтын мүлікті дербес түрде сату немесе кепіл мүлкін кредиторға беру арқылы бас тарту төлемін ұсыну;міндеттемені сатып алушыға беру арқылы жылжымайтын мүлікті өткізу.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/2605_infografika_kaz_55_0bb0fd8221.png" alt="2605-infografika-kaz-55.png">Фото: fingramota.kz

Кешіктіруден шешімге дейін: кредиттер бойынша берешекті реттеу тәртібі қалай өзгерді?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қазақстанда цифрлық орта белсенді дамуда: онлайн-сервистер, мемлекеттік көрсетілетін қызметтер және мобильді қосымшалар саны күннен күнге артуда. Алайда, солармен қатар доксинг – &nbsp;адамның келісімінсіз жеке деректерді мақсатты түрде жинау, жариялау немесе тарату. жағдайларының саны да өсуде.Өзіңізді және жақындарыңызды доксинг-шабуылдарынан қалай қорғауға болатынын Fingramоta.kz-пен бірге қарастырайық.Қаскүнемдер жеке деректерге қалай қол жеткізе алады &nbsp;Өкінішке орай, заман ағысына қарай біз әлеуметтік желілерде, маркетплейстерде, қосымшаларда тіркелуге мәжбүрміз, оны біздің деректерімізді қолға түсіру үшін осы салада азды-көпті білімі бар алаяқтарға оңайға соғуда. Олардың мұны қалай жүзеге асыратыны жөнінде әрі қарай айтып береміз.1.&nbsp;Іздеу жүйелері&nbsp;– олардың көмегімен ескі жазбаларды, түсініктемелерді, форумдардағы еске алуларды табуға болады, ал жетілдірілген мүмкіндіктер нақты сайттар немесе файлдардың түрлері бойынша іздеуге мүмкіндік береді. Адамдардың әртүрлі платформаларда бірдей лақап атты пайдалану әдеті қосымша осалдық тудырады: бұл пайдаланушы туралы деректерді бірден бірнеше қоғамдық ресурстардан жинауды жеңілдетеді.2.&nbsp;Әлеуметтік желілер&nbsp;– ашық профиль іс жүзінде аты-жөні, жұмыс орны, қаласы, фотосуреттері және қарым-қатынас ортасымен дайын файлға айналады. Тіпті парақша жабық болса да, доксер ақпаратты басқа адамдардың жазбаларының астындағы түсініктемелер, қауымдастықтарға қатысу, достарының жарияланымдары арқылы жинай алады. Көп жағдайда олар қосымша деректерге қол жеткізу үшін рекрутердің немесе компания қызметкерінің атын жамылып достарға қосылады.3.&nbsp;Әлеуметтік инженерия&nbsp;– қаскүнемдер жеке деректерді адамның өзінен тікелей алуға қарманып, банкирдің, дәрігердің немесе ұйым қызметкерінің атынан жазуы мүмкін. Көптеген пайдаланушылар өздерін алдап тұрғанын түсінбей және ақпаратты өздері береді.4.&nbsp;Жұмыстағы қарым-қатынастар&nbsp;– егер басшы сайтта немесе әлеуметтік желілерде қызметкерлердің тізімін фотосуреттерімен бірге орналастырса, оны доксерлер қуана пайдаланады. Тіпті, тек кәсіптік мәлімет &nbsp;болып көрінетін болмашы мәліметтер бойынша адамның тұрғылықты жерін анықтауға, содан кейін әлеуметтік желілерде адамның профилін табуға болады. &nbsp;Коммерциялық қызмет те өз ізін қалдырады – көптеген елдерде компания құрылтайшыларының деректері ашық түрде қол жетімді.5. Қара нарық – даркнетте мемлекеттік органдар мен компаниялардың жария болап кеткен деректері сатылады, онда сіз төлқұжат сканерлерінен бастап банктік қосымшаларға дейін бәрін таба аласыз. Мұндай ақпарат салыстырмалы түрде қымбат болмайды, олардың болуы доксингті жеңілдетеді.Деректер брокерлері қылмыскерлердің құрығына түсіп қалғандарын &nbsp;өздері де түсінбеулері мүмкін, себебі мұндай компаниялар жеке ақпаратты көптеген дереккөздерден заңды түрде жинайды және бір жүйеге келтіріп, бизнеске сатады. Бұл деректер бөгде адамдарға арналмағанымен, олар көп жағдайда &nbsp;алаяқтардың қолына түсіп жатады және адам туралы мәліметтер жинауды айтарлықтай жеңілдетеді.Егер сіздің деректеріңіз жария етілген болса не істеу керек?Доксинг фактілерін жинақтап тіркеп жүріңіз: электрондық хаттарды, дауыстық хабарламаларды, SMS-ті жинаңыз, әлеуметтік желілерде жазбалардың немесе түсініктемелердің скриншоттарын жасаңыз. Бұл полицияға, сотқа дейінгі шағымға және т.б. жүгіну үшін қажет болуы мүмкін.Контентті жоюды талап етіңіз: егер адам немесе ұйым сіздің жеке деректеріңізді таратқан болса, олар көбінесе жалған немесе жаңылыстыратын ақпаратпен бірге жүреді. Сіз материалды жоюды немесе түзетуді талап ететін деректер жарияланған платформаларға немесе сайттарға тікелей жүгіне аласыз.Доксинг туралы міндетті түрде құқық қорғау органдарына хабарлаңыз, әсіресе егер ол бопсалаумен немесе қоқан-лоққы жасаумен бірге жүрсе.Заңгермен кеңесіңіз: ол перспективалар мен ықтимал тәуекелдерді бағалауға көмектеседі, сондай-ақ Қазақстан заңнамасы тұрғысынан өзіңізді қалай қорғауға болатынын айтады.Жеке өміріңізді қорғаңыз: Барлық жерде – әлеуметтік желілерде, жұмыс аккаунттары мен сайттарда, маркетплейстерде және т.б. жеке ақпаратты барынша азайтыңыз.Қазақстанның доксинг туралы заңнамасында не жазылған?Әрине, егер сіз доксингке тап болсаңыз, дереу полицияға және заңгерлерге хабарласқаныңыз жөн, дегенмен біз Қазақстанның заңдары бұл қылмыс туралы не айтатынын және қаскүнемдерді не күтетінін қысқаша айтып береміз.ҚР Конституциясының 18-бабы әрбір қазақстандықтың жеке өміріне қол сұғылмауына, өзінің және отбасының құпиясы болуына, ар-намысы мен абыройлы атының қорғалуына, жеке салымдары мен жинаған қаражатының, жазысқан хаттарының, телефон арқылы сөйлескен сөздерінің, почта, телеграф арқылы және басқа жолдармен алысқан хабарларының құпиялылығы сақталуына кепілдік береді. Осылайша, доксинг Конституцияны тікелей бұзу болып табылады.Әрі қарай, егер доксер бопсалаумен айналысса,&nbsp;онда бұл Қылмыстық кодекстің 194-бабы, ол қылмыскерге төрт жылға дейін шектеу немесе бас бостандығынан айыруға қауіп төндіреді. Ауырлататын жағдайларда мерзім&nbsp;15 жылға дейін ұзартылуы мүмкін.Қылмыстық кодекстің 147-бабы – «Жеке өмірге қол сұғылмаушылықты және Қазақстан Республикасының дербес деректер және оларды қорғау туралы заңнамасын бұзу» туралы да ұмытпау керек. Адамның жеке немесе отбасы құпиясын құрайтын, жеке өмірі туралы мәліметтерді оның келісімінсіз заңсыз жинау үш жылға дейінгі мерзімге бас бостандығын шектеуге не сол мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.Егер қылмыскер адамның жеке өмірі туралы мәліметтерді оның келісімінсіз таратса немесе өз әрекеттерімен жәбірленушінің құқықтары мен заңды мүдделеріне елеулі зиян келтірсе, онда ол үш жылдан алты жылға дейін бас бостандығынан айырылуы мүмкін. Егер ол интернетті қолдана отырып таратылса, онда жаза жеті жылға дейін артуы мүмкін.1.Өзіңіздің цифрлық ізіңізді барынша жасырын ұстаңыз: әлеуметтік желілеріңізді тексеріңіз, ескі жазбаларды жойыңыз, телефонды, мекенжайды, оқу орнын, жұмыс орнын, балаларыңыздың деректерін ашық қолжетімділіктен алып тастаңыз.2.&nbsp;Әртүрлі құпиясөздер қолданыңыз:&nbsp;бір құпия сөзбен сіз барлық аккаунттардағы деректерді жоғалту немесе салдарынан зардап шегу қаупі бар. Сізге Bitwarden, 1Password, Google Password Manager сияқты құпиясөз менеджерлері көмектесе алады.3.&nbsp;Екіфакторлық бірдейлендіруді қосыңыз: мүмкін болған жердің барлығында – &nbsp;WhatsApp, Instagram, Telegram, Google, eGov, Kaspi жасаңыз.4.&nbsp;Профильдің басқаларға көрінуін шектеңіз: достарыңыздың тізімін, фотоға, геолокацияға, туған күнге, белсенділікке белгілерді жауып қойыңыз. Әлеуметтік желілеріңізді мүмкіндігінше жеке етіңіз.5.&nbsp;Барлық жерде бірдей лақап ат қолданбаңыз:&nbsp;бірдей лақап ат сізге ондаған сайттардан досье жинауға мүмкіндік береді. Әр түрлі платформалар үшін әр түрлі нұсқалар болған дұрыс.6.&nbsp;Мессенджерлерде бейтаныс адамдарға ешқашан құжаттарыңызды жібермеңіз:&nbsp;жеке&nbsp;куәлікті, ЖСН, ЭЦҚ, банк деректемелерін, билеттерді, анықтамаларды жібермеңіз – бұл доксингке және кредиттерді ресімдеуге тікелей жол.7.&nbsp;Өз&nbsp;құрылғыларыңызды қолжетімділікке тексеріңіз:&nbsp;ескі қолданбаларды, камераға/микрофонға рұқсаттарды, байланыс деректеріне, галереяға, құжаттарға қолжетімділікті жойыңыз.8.&nbsp;Ашық дереккөздерін тазалаңыз: хабарландыру қызметтерінен, ескі форумдардан, профильдік сайттардан деректеріңізді жойыңыз. Қосымша қауіпсіздік үшін іздеу жүйелерінде аты, телефон нөмірі және фотосуреті бойынша өзіңізді тексеріңіз.9.&nbsp;Файлдар мен сілтемелерге сақ болыңыз: APK файлдарын жүктемеңіз, «жұмыс бойынша», «мектептен», «банктен» деген бейтаныс сілтемелерді ашпаңыз. Әлеуметтік инженерия – доксерлердің негізгі құралы.10. Байланыс деректерін бөліп қойыңыз, «қорғаныс» телефон нөмірін пайдаланыңыз: әлеуметтік желілер, сайттарға тіркелу, сатып алу және жеткізу қызметтері үшін жеке нөмір өте қолайлы болады. Негізгі нөмір тек жақын адамдарға белгілі болуы – бұл доксинг, спам, қоқан-лоққы және хакерлік қаупін азайтады.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/2605_infografika_kaz_52_99ea748741.png" alt="2605-infografika-kaz-52.png">Өзіңізді, жеке деректеріңізді қорғаңыз және Fingramota.kz-пен бірге қаржылық сауаттылықты арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Доксинг шабуылдауда: өзіңді және өзіңнің дербес деректеріңді қалай қорғау керек? 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> 2025 жылғы 30 қыркүйектен бастап біздің елімізде онлайн тұтынушылық кепілсіз &nbsp; қарыздар беру кезінде «шешім қабылдау кезеңі» деп аталатын жаңа тетік іске қосылды.Аталған тетік қарыз алушыға шарт жасасқаннан кейін қаражат аударуды кешіктіруді көздейді: ақша тек күту кезеңі аяқталғаннан кейін және клиент тарапынан қарыз алу ниетін қайта растағаннан кейін ғана аударылады.Fingramota.kz бұл адамдардың кредиттер рәсімдеу кезіндегі мінез-құлқына қалай әсер ететінін, алаяқтық кредиттер ресімдеудің алдын алуға қалай көмектесетінін және жаңа тетік қарыз алушылардың қай санатына қолданылатыны жөнінде айтып береді.«Шешім қабылдау кезеңі» қалай жұмыс істейдіБұрын көптеген адамдар қарызды тез, ойланбастан немесе басқа адамның қысымымен алып, алаяқтардың құрығына түсіп жатқан. Жаңа тетік мұндай оқиғаларға ұрынбаудың алдын алуға көмектеседі. Бұл қосымша «сақтандыру» сияқты және кредит алмас бұрын ойлануға берілетін &nbsp;мүмкіндік. Бұдан былай мұндай «саңылаудың» арқасында адамдар өз шешімдерін қайта қарап, кредит алудан бас тарта алады. &nbsp;«Шешім қабылдау кезеңінің» ұзақтығы қарыз сомасына байланысты:150 АЕК-тен 255 АЕК-ке дейінгі қарыздар үшін (589 800 теңгеден 1 002 660 теңгеге дейін) - алаяқтық қаупі жоғары болған кезде кемінде&nbsp;8 сағат.Неғұрлым ірі қарыздар үшін, яғни 255 АЕК-тен жоғары (~1 002 660 теңгеден астам), сондай-ақ 75 АЕК-тен жоғары (~294 900 теңге) микрокредиттер үшін - кемінде 24 сағат.Ақшаны қарыз алушы келіскеннен кейін ғана аудару: «шешім қабылдау кезеңі» аяқталғаннан кейін қарыз алушы «электрондық үкіметтің» веб-порталында кредиттік бюрода ресімделген келісімді беру арқылы не кредиторды ақпараттандыру нысандары арқылы қарыз алу ниетін растауға тиіс.Қарыз алушының бас тартуы: егер «шешім қабылдау кезеңі» ішінде қарыз алушы қарыздан бас тарту туралы шешім қабылдаса, шарт жойылады және кредитор ақша аударуды жүргізбейді.«Шешім қабылдау кезеңі» қандай қарыздарға қолданыладыБұл қағида тек тұтынушылық кепілсіз онлайн-қарыздар үшін жарамды.Ол тауарлық (яғни тауар сатып алу үшін алынған кредиттер) кредиттерге қолданылмайды.Егер 150 АЕК лимитінен аспаса, кредиттік карта шеңберіндегі қарыздарға қолданылмайды.Ол сондай-ақ ішкі қайта қаржыландыруға (яғни, егер қарыз сол ұйым шеңберінде қайта қаржыландырылса) қолданылмайды.Бір күнде бірнеше қарыз: егер қарыз алушы бір күн ішінде бірнеше кредит рәсімдеген болса және олардың жалпы сомасы лимиттерден асып кетсе, шешім қабылдау кезеңі бәрібір міндетті болып табылады.Балама нұсқа – өзі барып өтініш жасау: егер ақша шұғыл қажет болса, қарыз алушы онлайн арқылы емес, банк бөлімшесіне немесе МҚҰ-ға бара алады – онда шешім қабылдау кезеңі міндетті емес.Бұл тетік &nbsp;не үшін енгізілдіЕң алдымен, қарыз алушылардың қорғанысын арттыру, адамдарға ойластырылған шешім қабылдауға уақыт беру және асығыс және қауіпті кредиттерден аулақ болу.Алаяқтық қаупін азайту. Көбінесе жылдам онлайн-қарыздарды алаяқтар пайдаланады – шешім қабылдау кезеңі бұл тәуекелді азайтады.Қаржылық жауапкершілікті күшейту. Қарыз алушы кредиттің өзіне шынымен қажет пе екендігін бағалай алады және егер ол өз ойын өзгерткен болса, бас тарта алады.Банк қызметтерінің ашықтығын арттыру. «Шешім қабылдау кезеңімен» қатар банктер өз сайттарында төлемдерді есептеуге арналған калькуляторларды орналастыруға және толық өтелгеннен кейін берешектің жоқ екені туралы анықтама беруге міндетті. &nbsp;Бұл онлайн қарыздар нарығына қалай әсер етуі мүмкінЕнді кредиттерді онлайн режимде «бірден» беру мүмкін болмайды – ақша шотқа бірден емес, 8-24 сағаттан кейін түседі.Бұл «импульсивті» өтінімдердің санын азайтып, жылдам қарыздардың жалпы санын азайтуы мүмкін.Ойлану кезеңі адамдардың кейбірінің шешімін өзгертуге және кредиттен бас тартуға әкелуі мүмкін, бұл берілген онлайн-қарыздардың жалпы көлемін азайтады.Қарыз алушы не істеуі керекЕгер сіз онлайн қарыз алуды жоспарласаңызЖаңа режимді ескеріңіз: шартқа қол қойылғаннан кейін автоматты түрде ақша түседі деп күтпеңіз — ақша «шешім қабылдау кезеңі» аяқталғаннан кейін және сіздің растауыңыздан кейін ғана түседі.Шешімді таразылаңыз: осы уақытты кредит талаптарын (пайызы, мерзімі, төлемдері) қайта қарау үшін пайдаланыңыз, басқа ұсыныстар іздеп көріңіз.Бас тартудан қорықпаңыз: егер сіз ойыңызды өзгерткен болсаңыз — шешім қабылдау кезеңінде ешбір шығынсыз қарыздан бас тартуға құқығыңыз бар.Егер шұғыл қажет болса: жаңа тетік қолданылмайтын банк немесе МҚҰ кеңсесіне жүгіну нұсқасын қарастыруға болады.Қаржыңызды жоспарлаңыз: аударымның кешігуіне байланысты өтінім беру мен нақты ақша алу арасындағы уақытты алдын ала есептеу қажет.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/2605_infografika_kaz_47_006b96c03d.png" alt="2605-infografika-kaz-47.png">Қаржылық сауатыңызды Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Неліктен бұдан былай кредиттер бірден берілмейді: «шешім қабылдау кезеңі» туралы 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қазақстанда алаяқтық әрекеттер саны артты, олар қылмыстық схемаларда ата-аналық бақылау жүйесін пайдаланады. Олар тек банк қызметкерлерінің жалған қоңырауымен шектелмей, мектеп чаттары мен мессенджерлер арқылы да құрбандарын табады. Алаяқтардың бұл әрекеттерін сенімді көрсету үшін олар ата-аналардың балаларын қауіптен қорғауға деген ниетіне әсер етеді. Fingramota.kz бұл материалда жаңа алаяқтық схемасын талдайды және одан қалай қорғануға болатынын түсіндіреді.Алаяқтық схемалары «ата-аналық бақылау»1. Мектеп/министрлік/полиция атынан хабарлама Ата-аналарға немесе балаларға мессенджерлер немесе SMS арқылы хабарлама келеді, мысалы: «Мектепте міндетті ата-аналық бақылау енгізілуде», «Бала аккаунтының қауіпсіздігін растау қажет», «ІІМ нұсқаулығы». Сонымен қатар, Білім министрлігі биыл қыркүйек айында хабарлағандай, қазір алаяқтар балаларға қоңырау шалып, өздерін мұғалімдер немесе мектеп қызметкерлері ретінде таныстырады және электрондық күнделікті жаңарту немесе басқа оқу мәселелері жөнінде SMS кодтарын айтуын сұрайды. Егер бала кодты айтса, алаяқтар ата-ананың eGov жеке кабинетіне, онлайн-банкингіне немесе банктік шоттарына қол жеткізе алады.2. «Ата-аналық бақылауды» орнатуКейде алаяқтар ата-аналарға балалардың қорғалуын қамтамасыз ету үшін жүйені орнатуды немесе жаңартуды ұсынады. Ата-ана келіссе, оған «ата-аналық бақылау» немесе «қорғау модулін» орнату үшін сілтеме жібереді. Бірақ сілтеме ресми қосымшалар дүкеніне немесе ресми сайтқа емес, жалған ресурсқа апарады, онда ата-ана жеке деректерін енгізеді, олар кейін алаяқтар пайдаланады.Тағы бір нұсқа: сілтеме құрылғыға зиянды бағдарламаны орнатады, ол ата-ананың барлық әрекеттерін жазып, шоттан ақша шығара алады және цифрлық құжаттарға қол жеткізеді. Нәтижесінде қаражат жоғалады, жеке деректер ұрланады, сенгіш азаматтың келісімінсіз несие рәсімделуі мүмкін.3. Баланың телефонына ойдан шығарылған вирусАлаяқтар ата-аналарға тағы бір әдіспен қысым көрсетеді — баланың құрылғысына қауіпті вирус туралы қорқытып. Олар әлеуметтік желі қауіпсіздік қызметінің атынан қоңырау шалып немесе мессенджерлерде хабарлама жібереді: «Бала телефонынан вирус табылды, қорғау орнату қажет» немесе «Құрылғыға қауіпсіздік жаңартуы керек».Қорқынышты ата-аналарға APK файл жүктеп алу немесе сілтеме бойынша өту ұсынылады. Бұл екі жағдайда да вирус орнатылып, құрылғыға толық қол жеткізеді. Ата-аналар келіссе, алаяқтарға шоттармен және жеке деректермен еркін әрекет ету мүмкіндігі беріледі.4. Жалған сыныптасына «ата-аналық бақылауды» орнатуға көмекАлаяқтар баланың әлеуметтік желідегі немесе мессенджердегі аккаунтын бұзып, одноклассникке «ата-аналық бақылауды» орнатуға көмектесуін сұрайды. Оны шынайы көрсету үшін, барлық ата-аналардың келісімі қажет деп сендіреді.Мысалы: «Папам жаңа бақылау қосып жатыр, мен растауым керек. Анаңа SMS кодын айтуын сұрашы — өтінемін, тез!» Егер бала сенсе, алаяқтар барлық маңызды кодтарды алып, несие рәсімдеуге кіріседі.5. Баланың шығындарын растауБұл схема да ата-аналарға бағытталған: алаяқтар қоңырау шалып немесе жазып, баланың Roblox немесе Steam дүкенінде бір нәрсе сатып алғанын айтады. Жалған сатып алуды тексеру немесе тоқтату үшін код сұрайды. Шын мәнінде сатып алу болмағандықтан, код арқылы алаяқтар онлайн-банкингке, eGov және т.б. қол жеткізеді.Неліктен схема жұмыс істейдіАта-аналар балаларын қорғау үшін сақтықты жоғалтады; Балаларға оңай манипуляция жасалады, қорқыныш немесе кінә сезімін тудыру оңай; Көптеген ата-аналар цифрлық қауіпсіздік ережелерін білмейді: APK орнатуға болмайды, SMS коды банктік деректерге қол жеткізеді, мектептер мен мұғалімдер ешқашан растайтын код сұрамайды; Ресми сервистер шын бар болғандықтан, ата-аналар алаяқтыққа сенуі мүмкін. Барлық осы себептерді алаяқтар пайдаланып, шынайы қамқорлықты жалған хабарламалармен ауыстырады.Алаяқтық ата-аналық бақылауды қалай тануға боладыШұғыл орнатуды немесе растаманы талап етеді; SMS кодтарын, логиндерді, карта деректерін сұрайды; Мектеп, министрлік, полиция атынан жазса да, қарапайым нөмірлерден хабарлама келеді; Қорқыныш немесе кінә сезімін тудырады; Хабарлама ресми көрінсе де, орфографиялық қателер, дұрыс емес тыныс белгілері, қате мемлекеттік немесе мектеп атаулары бар; Түсінбейтін техникалық әрекеттерді орындауды талап етеді — бағдарлама орнату, қашықтан қолжетімділікті қосу, таныс емес сайтта логин/пароль енгізу; WhatsApp немесе басқа мессенджерлер арқылы «вирус туралы» хабарлама жібереді, ресми сайт арқылы емес. Негізгі қорытынды: Код, қолжетімділік, бағдарлама орнату немесе сілтемеге өту сұралатын болса — бұл алаяқ. Мектептер, мұғалімдер және мемлекеттік органдар ешқашан SMS-кодтар мен банктік деректерді сұрамайды.Алаяқтық «ата-аналық бақылаудан» қалай қорғану керекБалаңызбен келісіңіз: мұғалім, полиция немесе қауіпсіздік қызметінің кез келген өтінішін алдымен сізбен талқылайды. Ақпаратты тек ресми байланыстар мен арналар арқылы тексеріңіз. Мектеп «бақылау орнатуды» талап етсе, ресми нөмір арқылы сынып жетекшісіне немесе әкімшілікке қоңырау шалыңыз. Чаттардағы сілтемелерге өтпеңіз, тіпті хабарлама ресми көрінсе де — бұл фишинг немесе зиянды бағдарлама болуы мүмкін. Шынайы ата-аналық бақылауды ресми қосымшалар дүкендері арқылы орнатыңыз, чаттағы белгісіз нұсқауларсыз. Мысалы: Google Family Link, Apple Screen Time, Kaspersky Safe Kids, Microsoft Family Safety. Қосымшаларды үнемі жаңартып, антивирусты ұмытпаңыз. Балаларға түсіндіріңіз: «жеңіл ақша» немесе «бонустар» болмайды. Алаяқтар балаларды «сыйлықпен» қызықтырып, кейін деректерді алып кетеді.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/infographics_1211_58_627c248fe2.png" alt="infographics-1211-58.png">Қауіптенсеңіз — бірден полицияға хабарлаңыз. Ақшаны немесе жеке деректерді жоғалтқаннан гөрі алдын алу артық. «Ата-аналық бақылау» схемасы қауіп төндіреді, өйткені оны дұрыс сөздер қоршап тұр: қауіпсіздік, қамқорлық, мектеп, мемлекет. Алаяқтар ата-аналардың сеніміне және балаларға деген қорқынышқа әсер етеді, сондықтан қорғаныс тек қосымшалармен емес, отбасылық дәстүрмен де қамтамасыз етілуі керек: бала алдын ала біледі, кез келген «қалпы келмейтін» өтініш — дереу ересек адамға хабарласу себебі.Фото: fingramota.kz

Ата-ана бақылауы: жаңа алаяқтық схема

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Ағымдағы жылғы 24 қарашадан бастап Қазақстанда төлем мерзімі өткен тұтынушылық қарыздары бар азаматтарды неғұрлым жауапты кредиттеуге бағытталған жаңа қағидалар қолданыла бастады.&nbsp;Қарыз алушылар үшін не өзгереді, жаңа шектеулер не үшін енгізіледі және олар тұтынушылық кредиттеу нарығына қалай әсер ететінін Fingramota.kz-пен бірге қарастырайық&nbsp;БЖК &nbsp;деген не және ол неліктен маңызды&nbsp;Борыш жүктемесінің коэффициенті (БЖК) — бұл кірістің кредитті төлеуге кететін үлесі. Оның шекті мәні — 0,5. Бұл барлық қарыздар бойынша ай сайынғы төлемдер қарыз алушының кірісінің 50%-нан аспауға тиіс дегенді білдіреді. Мысалы: егер азамат 300 000 теңге табыс тапса, онда БЖК 0,5 болған кезде оның ең жоғары «кредиттік жүктемесі» — айына 150 000 теңге.Бұл көрсеткіш банктерге адам жаңа кредитті қайтармау тәуекелінсіз оған қызмет көрсете алатынын бағалауға көмектеседі.Ұзақ уақыт төлем мерзімін өткізген қарыз алушылар үшін не өзгереді&nbsp;Соңғы 12 айда 90 күннен астам төлем мерзімін өткізген азаматтар үшін БЖК-ның ең жоғары мәні 0,5-тен 0,25-ке дейін төмендейді. Бұл дегеніміз, банктер жаңа кредиттер беру кезінде бұрынғы 50%-дың орнына жүктеме ретінде мұндай қарыз алушының кірісінің 25%-нан аспайтынын ескереді. Мысалы: 300 000 теңге кіріс кезінде ай сайынғы ең жоғары рұқсат етілетін төлем 150 000 теңгеден 75 000 теңгеге дейін төмендейді.Бұл шектеу қайталанатын дефолттар мен шамадан артық кредит алудың алдын алу үшін енгізіледі.Кімге кепілсіз тұтынушылық кредиттер беруге тыйым салынады&nbsp;Тыйым банктік кредиттер бойынша кешіктіру мерзімі күнтізбелік 30 күннен асатын&nbsp;немесе микрокредиттер бойынша кешіктіру мерзімі&nbsp; 1 күннен асатын қарыз алушыларға қолданылады. Халықаралық нормалар бойынша 30 күннен астам кешіктіру банк үшін қарыз алушының бұрынғыға қарағанда тәуекелі жоғарылағанын және оның кредит бойынша төлемді тоқтату ықтималдығы жоғары екенін білдіреді. Қарыз мерзімі қысқа және күндермен немесе апталармен өлшенетін, тіпті ең аз төлем кідірісі бір күн болатын микрокредиттер бойынша кредит проблемалық болуы мүмкін деген белгіні білдіреді.Қарыз алушылардың басқа санатына 2025 жылғы 1 шілдеден бастап соңғы 36 айда толық&nbsp;кешірілген берешегі&nbsp;(негізгі қарыз немесе сыйақы) бар адамдар жатады. Мұндай қарыз алушылар&nbsp;кредит тәуекелі жоғары&nbsp;және қарызды қайта қайтармайтындар санатына жатқызылады. Мұндай қарыз алушыларға жаңа кредиттер беруді шектеу азаматтардың қайтадан қарызға батпауына, сондай-ақ масылдықтың пайда болмауына және кредит өнімдерін теріс пайдаланбауға мүмкіндік береді.Қарыз алушылардың тағы бір санаты&nbsp;соңғы 12 айда қарызына қайта құрылымдау жүргізгендер,&nbsp;бірақ қайта құрылымдау қарыз төлемдері бойынша тәртіптің жақсаруына әкелмеді (яғни қарыз алушы сол күйі дұрыс төлемеді). Жосықсыз кредитор мұндай клиенттің нақты қаржылық жағдайын бұрмалаған кезде мұндай қайта құрылымдауды жалған деп атайды. Бұл, бір жағынан, қарыз алушыға кредит тарихын формальды түрде жақсартуға мүмкіндік бергенімен, екінші жағынан, нақты борыш жүктемесін төмендетпейді және оның төлем қабілетін көтермейді.Жалған қайта құрылымдау жүргізілген-жүргізілмегенін түсіну үшін реттеуші келесі өлшемшарттарды айқындады:1) &nbsp; &nbsp;қарыз бойынша берешек сомасы қарыз қайта құрылымдалған сәттен кейінгі 6 айда 5% және одан да көп пайызға кеміген жоқ;&nbsp;2) &nbsp; &nbsp;қарыз бойынша мерзімі өткен берешек бар және соңғы 12 айда &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; 2 және одан да көп қайта құрылымдау жүргізілген; &nbsp;3) &nbsp; &nbsp;қайта құрылымдалған қарыз бойынша сыйақының негізгі борышқа қатынасы 20%-дан асады; &nbsp;4) &nbsp; &nbsp;жаңа банктік қарыз беру жолымен қарыз бойынша мерзімі өткен берешекті ішкі немесе сыртқы қайта қаржыландыру жүргізілген.Кредитті рәсімдемей тұрып нені білу керек?Fingramota.kz егер сіз кредит алу туралы шешім қабылдаған болсаңыз, онда қарызды рәсімдемей тұрып оны қандай мақсатқа алатыныңызды анықтап алу керек екенін естеріңізге салады. &nbsp;Бұл, мысалы, кепілдің болуына және қарызды не үшін пайдаланудың жоспарланғанына байланысты.&nbsp;Сізге мақұлданған қарыз сомасы, ай сайынғы төлем мөлшері, пайыздық мөлшерлеме, кредит қалай төленеді, қандай мерзімде, кредит алу кезінде төлемдер бар ма, мерзімінен бұрын немесе ішінара өтеу, артық төлем қанша болады, қолма-қол ақша үшін комиссия бар ма деген сияқты кредит шарттары туралы біліп алыңыз.&nbsp;Кредит бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесіне назар аударыңыз. ЖТСМ – бұл қарыз алушы кредит шарты бойынша төлейтін барлық төлемдердің жалпы сомасы. Ол неғұрлым төмен болса, кредит соғұрлым тиімді болады.&nbsp;Бірнеше банктер мен МҚҰ-ның ұсыныстарын салыстырыңыз. Бұл сізге ең тиімді нұсқаны таңдауға мүмкіндік береді.&nbsp;<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/2605_infografika_kaz_43_593b684839.png" alt="2605-infografika-kaz-43.png">Кредит менеджеріне сұрақтар қоюдан қысылмаңыз және қол қоймас бұрын шартты мұқият оқып шығыңыз!Фото: fingramota.kz

Қарыз алушылар үшін БЖК есебін қатаңдату: не өзгереді және бұл кредиттерге қалай әсер етеді?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp; 2021 жылдан бастап Қазақстан азаматтары өздерінің зейнетақы жинақтарының бір бөлігін жеке басқарушы компанияларға (ИПБ) сенімгерлік басқаруға беру мүмкіндігіне ие болды. Бұл құрал зейнетақы қаражатын инвестициялау стратегиясын өз бетінше таңдауға, олардың кірістілігін арттыруға және тәуекелдерді әртараптандыруға мүмкіндік береді.Толығырақ Fingramota.kz-пен бірге қарастырайық.Сенімгерлік басқару жүйесі қалай жұмыс істейдіБүгінгі күні Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры (БЖЗҚ) салымшыларының зейнетақы активтері Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің басқаруында. Алайда, салымшының өтініші бойынша қаражаттың бір бөлігі лицензияланған басқарушы компанияның басқаруына берілуі мүмкін.Мұндай басқару БЖЗҚ мен басқарушы компания арасындағы арнайы шарт негізінде, сондай-ақ активтерді сақтауға жауапты кастодиан-банкпен кастодиандық шарт болған кезде жүзеге асырылады.Қаражатты беру бірнеше шарттар сақталған жағдайда мүмкін болады:салымшы басқарушы компанияны таңдау немесе өзгерту туралы жазбаша өтініш береді;зейнетақы активтерін сенімгерлік басқару туралы қолданыстағы шарттың болуы;берілетін жинақтау көлемі жеке зейнетақы шотындағы (ЖЗШ) соманың 50%-нан аспайды;өтініш жылына бір реттен артық берілмейді;басқарушы компания қаржы нарығын реттеушінің барлық талаптарына сай болуға тиіс.Егер салымшыда зейнетақы аннуитеті шарты жасалған болса, ол өзінің барлық зейнетақы жинақтарын сенімгерлік басқаруға бере алады.БЖЗҚ өтінішті қарайды және құжаттардың толық топтамасы болған жағдайда қаражатты күнтізбелік 30 күн ішінде береді. Деректер толық болмаған жағдайда қор 5 жұмыс күні ішінде бас тарту туралы хабарлауға міндетті.Маңызды: басқарушы компанияның алынған зейнетақы активтерін үшінші тұлғаларға басқаруға беруге құқығы жоқ.Зейнетақы активтерін қандай компаниялар басқарады2025 жылғы 1 қыркүйектегі жағдай бойынша Қазақстанда инвестициялық портфельді басқаратын бес компания жұмыс істейді:• &nbsp; &nbsp;«Alatau City Invest» АҚ• &nbsp; &nbsp;«BCC Invest» АҚ (Банка ЦентрКредит еншілес компаниясы)• &nbsp; &nbsp;«Halyk Global Markets» АҚ (Қазақстан Халық Банкінің еншілес қоғамы)• &nbsp; &nbsp;«Halyk Finance» АҚ• &nbsp; &nbsp;«Сентрас Секьюритиз» АҚҚаражатты басқаруға беру тәртібі туралы толық нұсқаулықпен БЖЗҚ-ның сайтындағы жадынамада танысуға болады: https://www.enpf.kz/ru/services/Invest/21669/.2026 жылдан бастап енгізілетін жаңа қағидалар мен өзгерістерҚазақстан Республикасының Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі басқарушы компаниялардың жұмысын бағалау жүйесіне маңызды өзгерістер енгізетін 2025 жылғы 16 қазандағы № 67 қаулыны бекітті.2026 жылғы 1 қаңтардан бастап олардың қызметінің тиімділігі қазақстандық қор нарығын да, әлемдік қаржы алаңдарын да ескеретін композиттік индекстер (бенчмаркалар) бойынша бағаланатын болады.Бұл басқару нәтижелерін объективті өлшеуге және жаһандық экономикалық үрдістерді ескеруге мүмкіндік береді.Сонымен қатар, басқарушы компаниялар консервативтіден тәуекелдіге дейін әр түрлі инвестициялық стратегияларды ұсына алады. Бұл салымшыларға мақсаттарына, жасына және тәуекелге дайындық деңгейіне байланысты қолайлы нұсқаны таңдауға мүмкіндік береді.Сондай-ақ инвестициялауға арналған құралдар тізімі кеңейтілді және шетел валютасындағы инвестиция лимиттері ұлғайтылды. Бұл басқарудың икемділігін арттырады және портфельді әртараптандыруға мүмкіндік береді.Қабылданған шаралар зейнетақыны инвестициялау жүйесін айтарлықтай икемді, ашық және табысты етуге бағытталған.Нәтижесінде:• &nbsp; &nbsp;зейнетақы активтерінің ұзақ мерзімді кірістілігінің өсуі;• &nbsp; &nbsp;басқарушы компаниялар арасындағы бәсекелестіктің күшеюі; &nbsp;• &nbsp; &nbsp;азаматтардың қаражатын басқарудағы ашықтықтың артуы;• &nbsp; &nbsp;инвестициялау стратегиялары мен құралдары түрінің көбеюі күтіледі.Салымшылар нені білуі керек1. &nbsp; &nbsp;Жинақтарды бермес бұрын таңдалған басқарушы компанияның рейтингі мен стратегиясын зерделеңіз.2. &nbsp; &nbsp;Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің сайтында лицензиясының бар-жоғын тексеріңіз.3. &nbsp; &nbsp;Компанияның кірістілік тарихымен және оның инвестициялық портфелінің құрамымен танысыңыз.4. &nbsp; &nbsp;Қаражатты аударуға қатысты барлық құжаттарды сақтаңыз.5. &nbsp; &nbsp;Есіңізде болсын, қаражат беру туралы шешімді жылына бір реттен артық қабылдауға болмайды.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/26_05_infografika_kaz_6_4822a79cb3.png" alt="26.05 инфографика каз-6.png">Қолжетімді стратегияларды зерделеңіз және мақсаттарыңызға сәйкес келетін басқаруды таңдаңыз және қаржылық сауаттылығыңызды Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Қаржы