<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қаржылық алаяқтық күн сайын күрделеніп, әккі сипатқа ие болуда. Алаяқтар мұқият дайындалып, бірнеше кезеңнен тұратын схемаларды құрып, цифрлық технологияларды пайдаланады және өзін заңды құрылым ретінде көрсетуге тырысады.Fingramota.kz ең көп таралған алаяқтық әдістері туралы айтып, оларды уақытында қалай анықтап, қалай қорғану керектігі жөнінде кеңес береді.Медициналық және косметологиялық қызметтерді жамылған алаяқтықСоңғы уақытта алаяқтар медициналық немесе косметологиялық қызмет түрінде әрекет етуді жиілетуде. Олар азаматтарға телефон шалып немесе мессенджерлер арқылы хабарласып, өзін жеке клиникалар, диагностикалық орталықтар немесе сұлулық салондарының қызметкері ретінде таныстырады. Құйтырқы әрекет мынадай сценарий бойынша жүреді: азаматқа денсаулығынан проблема табылғанын айтып, тегін тексеруден өтуге немесе шұғыл ем алуға шақырады. Көп жағдайда олар «егер қазір емделмесеңіз, денсаулығыңызға ауыр зардабын тигізеді» деген сылтаумен шұғыл шешім қабылдатуға тырысады. Алаяқтар жалған лицензиялар мен фейк сайттарды пайдаланып, сенімділік тудырады. Әсіресе «онлайн диагностика» атауымен азаматтардан жеке фотосуреттері мен жеке бас мәліметтерін (ЖСН, төлқұжат деректері) сұрап алып, артынша «шұғыл ем керек» деген желеумен ақша аударуды талап етеді.Көп жағдайда олар «ғажайып әсері бар» дәрілер мен косметикалық өнімдерді ұсынады. Алайда бұл өнімдер не уәде етілген нәтижеге сай келмейді, не мүлдем пайдасыз болып шығады. Адамдар медицина саласына сенеді және денсаулығына алаңдайды. Осы сенім мен қорқынышты пайдаланған алаяқтар азаматтарды асығыс әрі тексерусіз шешім қабылдауға итермелейді. Әсіресе интернеттегі қызметтерге сенетін егде жастағы адамдар осындай әрекеттерге жиі алданып қалады. Кей жағдайларда олар «мүмкіндікті жіберіп алмау» қаупіне сүйеніп, қосымша сыйлықтар немесе бастапқыда өте қымбат қызметтерге үлкен жеңілдіктер ұсынады. Сонымен қатар, «денсаулыққа үнем жасауға болмайды» деген психологиялық қысым әдісі де жиі қолданылады.Тіпті кейбір азаматтар мұндай қызметтер үшін несие рәсімдейді. Бұл ретте ескеретін жайт – банк немесе микроқаржы ұйымы қызметтің сапасына жауап бермейді, тек оның ақысын төлеуге несие береді. Егер қызмет сапасыз болса, азамат өз құқығын азаматтық-құқықтық тәртіпте қорғауға мәжбүр болады. Ал қарызды қайтару міндеті бәрібір сақталады.«Тиімді инвестициялар» деген желеумен жасалатын алаяқтықКең таралған тағы бір алаяқтық түрі – инвестициялық алаяқтық. Мұнда азаматтарға жоғары табыс (айына 20–30 пайыз) табуға мүмкіндік бар деген уәдемен ақша салуды ұсынады. Алаяқтар беделді компаниялардың атын жамылып, жалған жобаларға сілтеме жасап, ресми құжаттарға ұқсайтын жалған материалдар ұсынады. Қазақстанда мұндай жағдайлар жиілеп кетті: алаяқтар өздерін ірі компаниялардың немесе мемлекеттік органдардың өкілі ретінде көрсетіп, жәбірленушілерге пайдалы қазбалар өндіру, жасыл энергетика, IT-жобалар немесе криптовалюта саудасына «инвестиция құюды» ұсынады. Бастапқыда олар шағын сома – 50–100 мың теңге сұрайды. Одан кейін «табыс түсіп жатыр» деген желеумен көрсеткіштерді қолдан жасап, оны шығару үшін тағы ақша салуды сұрайды. Бұл осылай шексіз жалғасып, адам шығынға батпайынша тоқтамайды.Соңғы уақытта «Telegram жобалары» да көбейіп кетті. Мұнда бейне көру, лайк басу, токен саудасы сияқты әрекеттерге инвестиция ұсынған болады. Азаматтар арнайы нұсқаулық алып, криптовалюта әмиянын ашып, қаражат аударады – ал артынша байланыс үзіледі. Алаяқтар кәсіби сайттар мен әлеуметтік желідегі жарнамаларды пайдалана отырып, ұсыныстарын шынайы әрі тартымды етіп көрсетеді. «Бүгін ғана мүмкін», «жобаға кіру шектеулі» деген секілді шұғыл шешім қабылдататын қысым, сондай-ақ «қаласаң – қазір әрекет ет» деген эмоциялық манипуляция да жиі қолданылады.Тұрмыстық қызметтерді жамылған алаяқтық: жөндеу, терезе орнату, сантехникаТағы бір жиі кездесетін алаяқтық түрі – тұрмыстық қызмет саласындағы әрекеттер. Оған пластикалық терезе орнату, есік қою, пәтер жөндеу, сантехникалық және электрлік жұмыстар кіреді.Мұндай алаяқтар жарнама арқылы немесе хабарландыру сайттарында азаматтардың өтініштеріне жауап беру арқылы байланысады.Схема келесідей: азаматпен келісіп, алдын ала төлемді сұрайды – мысалы, материалдарға немесе жұмысшыларды «брондау» үшін. Ақша аударылғаннан кейін орындаушы жоғалып кетеді. Кейде жасанды фотосуреттер жібереді немесе «жақында бітеді» деп сендіріп, тағы төлем талап етеді.Көп жағдайда мұндай жұмыстар келісімшартсыз атқарылады, түбіртек берілмейді, ақша бейресми шоттарға түседі. Байланысқа қайта шығу мүмкін болмайды – телефон сөндіріледі, әлеуметтік желідегі парақша жойылады. Бұл алаяқтық түрі, әсіресе күз-қыс мезгілінде – жөндеу мен жылу оқшаулау маусымында белсенді жүреді. Негізгі әдіс – арзан баға мен шұғыл шешім қабылдауға итермелеу. Адамдар келісімшарт жасаспай, үнемдеуге тырысады, жеңілдіктерге сеніп қалады. Ал кейін құқықтық тұрғыда өз құқығын дәлелдеу қиынға соғады.Кейбір жағдайда алаяқтар қорқыту әдістерін қолданады: «егер жөндетпесеңіз – құрылғыңыз істен шығады, көршілерді су басады» дегендей.Немесе өте төмен бағамен «сапалы қызмет» ұсынып, нәтижесінде нарықтағы бағадан бірнеше есе жоғары ақы алады.Көбіне егде жастағы азаматтар немесе тәжірибесі аз жастар осындай алдауға түсіп жатады.Қаржылық алаяқтықтан қалай қорғануға болады?<ol style="list-style-type:decimal;"><li style="text-align:justify;">Ресми келісімшартсыз алдын ала төлем жасамаңыз. Тіпті төлем сомасы аз болса да, келісімшарттың болмауы – қаражатты қайтаруды қиындатады.</li><li style="text-align:justify;">«Кепілдендірілген табыс» уәдесіне сенбеңіз. Қаржылық инвестициялар әрдайым тәуекелмен байланысты. Егер жоғары пайдаға еш қауіп жоқ десе – бұл алаяқтықтың белгісі.</li><li style="text-align:justify;">Компания мен қызмет туралы пікірлерді бейтарап дереккөздерден тексеріңіз. Егер пікірлер жоқ немесе барлығы бірдей жазылған болса – бұл дабыл белгісі.</li><li style="text-align:justify;">Банктік деректеріңізді (CVV-код, SMS-код, логин) ешкімге айтпаңыз. Мұндай ақпаратты көбіне банктің немесе басқа ұйымның қызметкері ретінде сөйлейтін алаяқтар сұрайды.</li><li style="text-align:justify;">Эмоциялық қысымға ерік бермеңіз. «Соңғы мүмкіндік», «тек бүгін ғана» деген сөздер – алаяқтардың ең жиі қолданатын тәсілдері.</li><li style="text-align:justify;">Төлем кезінде түбіртек немесе чек талап етіңіз. Онлайн қызмет болса да, төлем сомасы мен себебі көрсетілуі керек.</li><li style="text-align:justify;">Ішкі түйсігіңізге сеніңіз. Егер ұсыныс тым жақсы көрінсе – ол шындыққа жанаспайды.</li></ol>&nbsp;<figure class="image"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/fingramota_516922a3f3.png" alt="финграмота.png"></figure> Егер сіз күмәнді жағдайға тап болсаңыз немесе алаяқтардың құрбаны болсаңыз – бұл туралы үндемей қалмаңыз. Құқық қорғау органдарына, ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігіне хабарласыңыз. Жақындарыңызды да ескертіңіз. Қаржылық қауіпсіздік – сіздің хабардарлығыңыздан басталады. Fingramota.kz-пен бірге оны арттырыңыз!Фото: Fingramota.kz

Денсаулықты тегін диагностикалаудан бастап пәтер жөндеуге дейін: алаяқтықтың жаңа түрлері 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp;Маусымдық жаппай сатылым жақындап келеді, бір жағынан, бұл кезде тауарларды тиімді бағамен табуға болады, ал екінші жағынан, жосықсыз сатушыларға және тіпті алаяқтарға тап болу қаупі артады.Fingramota.kz-пен бірге олардың айла-шарғыларына қалай түспеуге және ақшаны жоғалтпай, шынымен үнемдеуге болатынын қарастырайық.«Маусымдық жаппай сатылым» басталмас бұрын бағаларды тексеріңізЖосықсыз сатушылар көбінесе ең көп таралған маркетингтік тәсілдердің бірін қолданады: сатылым басталмас бірнеше апта бұрын олар танымал тауарлардың бағасын әдейі көтереді. Ал акция күні бағаны бұрынғы деңгейге дейін төмендетіп, үлкен жеңілдік елесін жасайды. Бастапқы бағаларды бақыламаған сатып алушылар тиімді сатып алу жасап жатырмыз деп қателеседі, ал іс жүзінде олар сатылым басталғанға дейінгідей ақша төлейді. Мұндай тәсіл эмоционалды және импульсивті сатып алуларға бағытталған, сондықтан алданып қалмас үшін өзіңізді қызықтыратын тауарлардың бағасын алдын ала тіркеп алу маңызды.Кеңес: Баға динамикасын арнайы сервистер арқылы міндетті түрде тексеріңіз – мысалы, Google-да «Баға тарихы» бар, немесе жай ғана бағалардың скриншоттарын алдын ала сақтап алыңыз. Сондай-ақ, әртүрлі сатушылардағы бағаларды салыстырыңыз, егер жеңілдік тым жоғары болса, сақ болу керек.«Тек бүгін!» ұрандарына сенбеңізБарлық шектеулі таймерлер мен «Тауар таусылуға жақын қалды» немесе «Жеңілдік түн ортасында аяқталады» деген жазулар агрессивті жарнамалар және сатып алушыларға қысым көрсету әдістері болып табылады. Алаяқтар да сенгіш адамдарды осындай манипуляциялық айла-шарғылар арқылы өз желілеріне тартуды өте жақсы көретінін ұмытпаңыз.Кеңес: Әдетте, көптеген акциялар бір күннен артық созылады - сатушылар өз тауарларын мүмкіндігінше көп адам сатып алғанына мүдделі. Сондықтан асықпаңыз және тауарлардың шынымен аз екенін өзіңіз тексеріңіз, өйткені жосықсыз сатушылар дүрбелең тудыру үшін ассортиментті жасанды түрде шектейді.Белгісіз брендтерге сенбеңізБіз люкс компаниялардан тауар сатып алу керек деп айтпаймыз, бірақ өте белгісіз брендтер, олар үлкен жеңілдіктер ұсынса, бұл сақ болуға тұрарлық себеп. Қауіптісі, тауар бастапқыда сапасыз немесе үлкен жеңілдіктерді ескерсек те, тым жоғары бағаланған болуы мүмкін.Кеңес: Егер сізге жаңа бренд қызықты болса, онда тәуелсіз алаңдардағы пікірлерді оқып шығыңыз, тек біреуімен шектелмеңіз, сонда толыққанды сурет аласыз. Әлеуметтік желілерді зерттеу де артық болмайды - адамдар пікірлерде, әдетте, шынайы эмоцияларымен бөліседі, бірақ мұнда да абай болу керек және бренд сатып алған боттардан сақтану қажет.Жалған сайттар мен фишингтен сақтаныңызБіз бұл туралы бірнеше рет айттық және тағы да қайталаймыз: алаяқтар көбінесе танымал брендтер мен маркетплейстердің «үлкен жеңілдіктері» бар сайттарының көшірмелерін жасайды. Жалған сайттар ұсақ-түйегіне дейін көшірме болуы мүмкін, сондықтан App Store және Google Play-ден қосымшаларды жүктеп алған дұрыс – мұнда тек тексерілген нұсқалар ғана түседі, және солар арқылы жұмыс істеңіз.Кеңес: Әрқашан URL мекенжайын тексеріңіз (атауы https:// басталуы керек, «s» әрпінің болмауы сайттың жалған екенін көрсетеді). Сондай-ақ, белгісіз сайттарда карта деректерін (нөмір, пин-код, CVV/CVC) ешқашан енгізбеңіз және онлайн төлемдер үшін әрдайым шағын сома болатын бөлек карта ашқан дұрыс. Және, ақырында, барлық құрылғыларыңызда екі факторлы авторизацияны қосыңыз.Қайтару және жеткізу шарттарын әрқашан оқыңызКейбір интернет-дүкендер мен маркетплейстердегі сатушылар маңызды бөлшектерді жасыруы мүмкін – мысалы, айырбастау және қайтару мүмкін еместігі немесе қайтарудың ерекше шарттары. Кейде бұл шарттар тапсырысты ресімдеу кезінде ғана пайда болады, немесе олар мүлдем айтылмайды.Кеңес: Мұндай әрекеттер жаңылыстырады және сіздің сатып алушы ретіндегі құқықтарыңызды бұзады. Сондықтан сатып алу шарттарының скриншоттарын, әсіресе тауар сипаттамасы бар бетті, қайтару туралы ақпаратты және жеткізу құнын сақтап алыңыз. Бұл сатушы кейіннен шарттарды өзгертсе немесе қайтарудан бас тартса, дәлел болады.Бұдан басқа, Қазақстан заңнамасына сәйкес, егер тауардың сыртқы түрі мен қаптамасы сақталған болса, оны 14 күн ішінде қайтаруға болатынын есте ұстаған жөн. Іш киім, дәрі-дәрмектер, шұлық бұйымдары және т.б. бұған жатпайды. Егер сатушы тауар қайтаруға жатпайды деп мәлімдесе, онда сіз оған Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетіне шағым беруге толық құқылысыз.«Маусымдық жаппай сатылым» алдындағы сатып алушының чеклистіБағаларды алдын ала салыстырыңыз. Акциялар басталғанға дейін қажетті тауарлардың бағасын жазып алыңыз – жеңілдіктер жалған болуы мүмкін.Сайттар мен сатушыларды тексеріңіз. Сайттың шынайы екеніне көз жеткізіңіз: мекенжайын, байланыс деректерін, пікірлерді және қайтару шарттарын тексеріңіз.Ұсыныстарды салыстырыңыз. Бір тауар әртүрлі дүкендерде әртүрлі бағада болуы мүмкін.Пікірлерді зерттеңіз. Сатушы сайтында ғана емес, тәуелсіз алаңдарда да сатып алушылардың пікірлерін оқыңыз.Шарттарды оқыңыз. Төлем, қайтару және жеткізу ережелерін мұқият оқып шығыңыз.Импульсивті сатып алулардан аулақ болыңыз. Өзіңізге: «Маған бұл шынымен қажет пе?» деп сұраңыз – және ойлануға уақыт беріңіз.Қауіпсіз төлеңіз. Карталарды және тексерілген төлем сервистерін пайдаланыңыз. Ақшаны жеке шоттарға аудармаңыз.Бюджетті бақылаңыз. Шығыстар лимитін анықтаңыз және қажетті сатып алулар тізімін ұстаныңыз.Растауларды сақтаңыз. Түбіртектерді, хаттарды және скриншоттарды сақтаңыз – бұл қайтару немесе дау кезінде пайдалы болады.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/19_05_infographics_rus_7_4a7c0d2186.png" alt="19.05 infographics rus-7.png">Өзіңізді, ақшаңызды сақтаңыз және Fingramota.kz-пен бірге қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Жаздық жаппай сатылым: жосықсыз сатушылардың айла-шарғыларына қалай түспеуге болады 

Қызылордада банкроттыққа 14 202 арыз түскен

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp; Көптеген қазақстандықтар үшін ипотека жылжымайтын мүлікті сатып алудың немесе тұрғын үй жағдайын жақсартудың іс жүзіндегі жалғыз жолы болып табылады. Алайда, айқын артықшылықтарына қарамастан, қарыз алу кезеңі өте ұзақ болғандықтан, қарыз алушылар үшін белгілі бір тәуекелдер туындайды.&nbsp;Fingramota.kz жобасы артықшылықтар мен кемшіліктерді түсінуге көмектеседі.Қашан алу керек?Ипотека бойынша ЖСТМ-нің 2025 жылғы 1 қарашадан бастап 20%-ға дейін төмендегені туралы соңғы жаңалықтарға байланысты, көптеген адамдар жеке тұрғын үй сатып алу туралы ойлана бастады. Алайда, ипотеканы алып, өзіңізді ұзақ мерзімді кредиттік міндеттемелермен байланыстырудың бірқатар шарттар сақталған жағдайда ғана мағынасы бар. Ипотека ұзақ мерзімді қаржылық міндеттеме екенін есте сақтаңыз, ол сізден көптеген жылдар бойы тәртіпті, тұрақтылықты және шығыстарды жоспарлауға дайындықты талап етеді. Қандай жағдайларда ипотека орынды қадам болуы мүмкін?1) Сіз кем дегенде 10-20 жыл бір қалада тұруды жоспарлайсыз. Тұрғын үйді сатып алу, егер сіз жақын жылдары көшуді жоспарламасаңыз, мағынасы бар. Ипотека ұзақ мерзімге есептелген, сондықтан таңдалған жылжымайтын мүлік пен орналасқан жердің сіздің өмірлік жоспарларыңызға – жұмысқа, өмір салтына, балалар мектебіне және т.б. сәйкес келетінін түсіну ерекше маңызды.2)&nbsp;Сізде тұрақты және расталған кіріс бар. Ай сайынғы ипотекалық төлемдер табыстың тұрақты көзін талап етеді. Банктер, әдетте, соңғы 6-12 айдағы сіздің төлем қабілеттілігіңізді растауды талап етеді. Сонымен қатар, экономикадағы немесе жеке деңгейдегі өзгерістер (жұмыс ауыстыру, декрет, ауру және т.б.) кезінде де ұзақ уақыт бойы – 10, 15, тіпті 25 жылға дейін – төлемді уақтылы енгізе алатыныңызды өзіңіз дұрыс бағалау маңызды.3) Сізде бастапқы жарнаға арналған жинақ бар. Қазақстандағы ипотекалық бағдарламалардың көпшілігі тұрғын үй құнының 10%-дан 30%-ға дейін бастапқы жарнаны талап етеді. Бұл жарна – кредиттік мақұлдаудағы басты факторлардың бірі. Сонымен қатар, жеке қаражаттың болуы қарыздың жалпы мөлшерін және пайыздық артық төлемді азайтады. Күтпеген шығыстар жағдайында «қаржылық жастыққа» ие болу да маңызды.4)&nbsp;Сіз қаржылық тәртіп пен жауапкершілікке дайынсыз. Ипотека тұрақтылықты талап етеді: әр ай сайын сіз тіркелген соманы енгізуге міндеттісіз. Мерзімін өткізіп алу айыппұлдарға, кредиттік тарихының нашарлауына немесе тіпті тұрғын үйден айырылуға әкелуі мүмкін. Сондықтан ипотека өз бюджетін жоспарлауға, кірістер мен шығыстарды есепке алуға, импульстік шығындардан аулақ болуға және қаржылық қауіпсіздік жастығына ие болуға дайын адамдарға сәйкес келеді.Ипотеканың артықшылықтары мен кемшіліктеріИпотека, өзінің ұзақ мерзімділігіне қарамастан, жылжымайтын мүлік саласындағы ең сұранысқа ие қаржы құралдарының бірі ететін бірқатар елеулі артықшылықтарға ие.Жеке тұрғын үй.&nbsp;Басты артықшылығы – жылжымайтын мүлік иесі болу мүмкіндігі. Ипотекалық кредит толық өтелгеннен кейін тұрғын үй сіздің толық меншігіңізге өтеді. Бұл мүлікті еркін басқара аласыз дегенді білдіреді: отбасы мүшелерін тіркеуге, жөндеу жұмыстарын жүргізуге, сыйлауға, сатуға немесе жалға беруге болады.Жалдаудан тиімдірек.&nbsp;Қазақстанның кейбір аймақтарында ай сайынғы ипотекалық төлем жалға берудің нарықтық құнымен салыстырылатын немесе одан да төмен. Әсіресе бұл жылжымайтын мүлік бағасы тұрақты қалаларда және жеңілдік шарттары бар мемлекеттік бағдарламалар аясында өзекті.Болашаққа инвестиция.&nbsp;Жылжымайтын мүлік – бірнеше өтімді және салыстырмалы түрде тұрақты активтердің бірі. Жылдар өткен сайын ол бағасы өсуі мүмкін, әсіресе дамып келе жатқан ауданда орналасқан болса. Қажет болған жағдайда сіз тұрғын үйді сата аласыз, айырбастай аласыз немесе жалға бере аласыз, қосымша табыс ала аласыз.Мүлікті сақтандыру.&nbsp;Ипотеканы ресімдеу кезінде банктер сатып алынатын тұрғын үйді сақтандыруды талап етеді. Бұл қосымша қаржылық қорғауды қамтамасыз етеді: өрт, су басу немесе басқа да форс-мажорлық жағдайларда сіз өтемақы аласыз, демек, тұрғын үйсіз де, банк алдындағы қарызсыз да қалмайсыз.Айқын артықшылықтарына қарамастан, ипотека – әмбебап шешім емес. Шешім қабылдамас бұрын ескеру қажет кемшіліктері де бар.Бастапқы жарнаның қажеттілігі.&nbsp;Ипотекалық бағдарламалардың көпшілігі тұрғын үй құнының 10%-дан 30%-ға дейін жарнаны талап етеді. Бұл алдын ала жинақтау қажет өте үлкен сома. Онсыз ипотека алу мүмкін емес немесе айтарлықтай қиын.Кірісті растау.&nbsp;Банк ипотеканы мақұлдау үшін сіз төлем қабілеттілігіңізді растайтын құжаттарды ұсынуыңыз керек: кіріс туралы анықтамалар, банк шоттарынан үзінді-көшірмелер, салық декларациялары. Бұл өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтар немесе бейресми жұмыс істейтіндер үшін қиын болуы мүмкін.Төлемдердің қатаң кестесі.&nbsp;Ай сайынғы төлемдер кесте бойынша қатаң түрде, кідіріссіз енгізілуі керек. Тіпті бір күндік мерзімді өткізіп алу айыппұлдарға немесе өсімпұлдарды есептеуге әкелуі мүмкін. Жүйелі бұзушылықтар – кредиттік тарихының нашарлауына, сотқа, ал соңғы жағдайда – тұрғын үйді банкке тәркілеуге әкеледі.Ұзақ мерзімді қаржылық жүктеме.&nbsp;Ипотека – ұзақ мерзімді міндеттеме: 10-дан 25 жылға дейін. Осы кезең бойы сіз жеке өміріңіздегі, кірісіңіздегі немесе экономикалық жағдайдағы өзгерістерге қарамастан, ай сайын кредитті өтеуге міндеттісіз. Бұл жоғары деңгейдегі жауапкершілік пен қаржылық тұрақтылықты талап етеді.Ипотеканы таңдағанда неге назар аудару керек?Банкті таңдау. Егер сіз белгілі бір банктің картасына жалақы алсаңыз, сол банктен бастаңыз. Жалақы алатын клиенттерге жеңілдіктер – төмендетілген мөлшерлеме, құжаттарды жеңілдетілген тексеру ұсынылуы мүмкін.Бағдарламаларды зерделеу.&nbsp;Нарықта мемлекеттік бағдарламалар да, банктердің жеке өнімдері де бар. Шарттармен танысыңыз:«7-20-25» – ресми кірісі бар жұмыс істейтін азаматтар үшін.«Бақытты отбасы» – көп балалы, толық емес отбасылар және мүгедек балалары бар отбасылар үшін.Әскери ипотека – әскери қызметшілер үшін. Пайыздық мөлшерлемелерді, мерзімді, бастапқы жарнаның мөлшерін, бағдарламаның сіздің санатыңыз үшін қолжетімділігін салыстырыңыз.Өтеу әдістері: аннуитеттік немесе сараланған.&nbsp;Аннуитеттік әдіс – ай сайынғы төлем бірдей. Ыңғайлы, бірақ артық төлем көбірек болады: алғашқы жылдары сіз негізінен пайыздарды төлейсіз. Сараланған әдіс – төлем біртіндеп азаяды. Басында төлем жоғары, бірақ кредит бойынша жалпы артық төлем аз болады. Банк екі нұсқаны да таңдауға ұсынуға міндетті. Қаржылық мүмкіндіктеріңізге байланысты таңдаңыз.Кредиттік шартты зерделеу. Қол қоймас бұрын:Титулдық парақты тексеріңіз – онда қарыз сомасы, пайыздық мөлшерлеме, мерзім, ЖСТМ, айыппұлдар, мерзімінен бұрын өтеу құқығы көрсетілуі керек.Қарыз алушы жадынамасын талап етіңіз – онда сіздің құқықтарыңыз бен міндеттеріңіз көрсетілген.Қажет болса – заңгермен кеңесіңіз.Әрқашан ай сайынғы кірісіңізді есептеу қажет екенін есте сақтаңыз. Кредиттік міндеттемелер сіздің кірісіңіздің 50%-ынан аспауы керек! Тек осы жағдайда сіз кредитті уақтылы өтеуге сенімді бола аласыз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/fingramota_kaz_543cf6ea73.png" alt="финграмота каз.png">Fingramota.kz жобасымен бірге қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз, тақырыптық әдебиетті оқыңыз, өз бюджетіңізді жоспарлауды және ақшаңызды дұрыс басқаруды үйреніңіз!Фото: Fingramota.kz&nbsp;

Қазақстандағы ипотека: ережелері мен ерекшеліктері 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> 2025 жылы 16 маусымнан бастап Қазақстанда атаулы әлеуметтік көмек (АӘК) тағайындау және төлеудің жаңартылған қағидалары күшіне енді. Тиісті №166 бұйрыққа Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі 30 мамыр күні қол қойған.&nbsp;Бұл туралы<a href="https://stan.kz/kazakstanda-memleketten-beriletin-aleumettik-komekti-ta-419402/">&nbsp;Stan.kz&nbsp;</a>ақпарат агенттігі хабарлады.Жаңашылдықтардың басты мақсаты – жүйені анағұрлым нақты әрі әділ ету. Енді мемлекеттік көмек рәсімдеу кезінде өтініш берушінің табысы ғана емес, шығындары да ескеріледі. Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің жоспары бойынша, бұл өзгеріс шынымен мұқтаж жандарды анықтап, көмекті дәл сол адамдарға бағыттауға мүмкіндік береді.Өтініш берген кезде барлық қажет&nbsp;деректер "электронды&nbsp;үкімет" жүйесі арқылы автоматты түрде жиналады. Ақпарат түрлі мемлекеттік органдардың дерекқорынан алынады – азаматтық мәртебесінен бастап, тіркелген мекенжайы, көлік пен жылжымайтын мүлік иелігі, депозиттер, банктік қарыздар мен жұмыс не бизнестен түсетін табыстарға дейін. Тіпті банк карталары арқылы жасалған шығындар да есепке алынады.Сондай-ақ&nbsp;азаматтың асырауындағы адамдардың оқып жүргені, алименттің тағайындалуы, еңбекке жарамдылығы мен біліктілік деңгейі де тексеріледі.Атаулы әлеуметтік көмек қалай беріледі?Қазақстанда атаулы әлеуметтік көмекті&nbsp;отбасының әрбір мүшесіне есептелетін орташа табысы кедейлік шегінен төмен азаматтар ала алады. Бұл көмекке келесі санаттағы адамдар үміткер бола алады:Қазақстан азаматтары;Қандастар (тарихи Отанына оралған этникалық қазақтар);Босқындар;Қазақстанда тұрақты тұратын азаматтығы жоқ адамдар.Отбасының бір адамға шаққандағы орташа табысы — бұл отбасының жалпы табысын отбасы мүшелерінің санына бөліп есептеледі.2025 жылдан бастап Қазақстанда кедейлік шегі — өтініш берілген тоқсаннан алдыңғы тоқсандағы медиандық табыстың 35%-ына тең, бірақ ол сол кезеңдегі өңірлік ең төменгі күнкөріс деңгейінің 70%-ынан төмен болмауға&nbsp;тиіс.Қазір&nbsp;АӘК-ті алу үшін азаматтар:Тұрғылықты жері бойынша әкімдікке,Мансап орталығына,Немесе электронды&nbsp;үкімет порталы (egov.kz) арқылы өтініш бере алады.Өзімен бірге тек жеке куәлік (немесе шетелдік азаматтың ықтиярхаты, азаматтығы жоқ адамның куәлігі, босқын куәлігі немесе қандас куәлігі) болуы жеткілікті.Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің деректеріне сәйкес, 2024 жылы АӘК төлемдеріне 39,5 миллиард теңге жұмсалған. Ал 2025 жылы 1 миллион адамға&nbsp;атаулы әлеуметтік көмек&nbsp;төлеу үшін 132,9 миллиард теңге қарастырылған.

Қазақстанда мемлекеттен берілетін әлеуметтік көмекті тағайындау ережесі өзгерді

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Соңғы жылдары, жаппай цифрландыруға байланысты онлайн форматта инвестиция жасайтын адамдардың саны айтарлықтай өсті. Ісін жаңадан бастаған инвесторлар инвестициялар туралы ақпарат алу үшін әлеуметтік желілер мен трендтерге жиі жүгінеді.Әлеуметтік желілер инвесторлар үшін көптеген артықшылықтар бере алғанымен, алаяқтар үшін де көп мүмкіндіктер туғызады.Қаскүнемдердің арбауына түспеудің жолдарын Fingramota.kz-пен бірге қарастырайық.Жылдам табысқа кенелуге &nbsp;уәде беретін жалған сайттарҚазақстанда алаяқтардың жиі қолдана бастаған тақырыбы - ресурс өндіруші кәсіпорындарға инвестициялау. Қаскүнемдер компаниялардың ресми сайттарының көшірмелерін - жалған веб-сайттар жасап, болашақта компанияның пайдасынан өз үлесін алу үшін қымбат металдар немесе мұнай өндіруге инвестиция салуды, не ірі компаниялардың акцияларын не жалған «токендерін» сатып алуды ұсынады. Алаяқтар танымал әлеуметтік желілер (Facebook, Telegram, YouTube) арқылы онлайн жарнама жасап, белгілі адамдардың немесе білікті қаржыгерлердің атынан шығып, жоғары табыс әкелетін күмәнді құралдарды жарнамалайды. Мұндай платформа туралы жазбалардың астында, әдетте, осы платформаға ақша салуға шақыратын, табысын жариялап, алғыс айтқан жалған инвесторлардың пікірлері жарияланады.Олардың мысалы, KAZMinerals, Қазақмыс, ҚазМұнайГаз, Қазатомөнеркәсіп және ірі қазақстандық банктердің бірегей инвестициялық жобалары-мыс. Алаяқтар пайдаланушыларды мұнай-газ және мыс өндіруші компаниялардың командасына қосылуға шақырып, «53 мың теңге бастапқы инвестициямен 4 аптада 890 мың теңгеге дейін «табыс алуға» уәде береді. Мұндай схеманың алғашқы қадамы – адамды платформаға тіркелуге мәжбүрлеу, екіншісі – виртуалды шотты толықтыру, яғни ақша аудару. Бұдан кейін алаяқтар «қаржылық сарапшы» деген атпен адамға кеңес беретін &nbsp;бір адамды бекітіп береді, ол адам барынша тиімді бағалы қағаздарға немесе табыс процесіне тікелей ақша салуға көмектеседі-мыс. Алайда ондай жалған сарапшының басты міндеті – адамды көбірек ақша салуға көндіру. Алаяқтар әлеуетті клиенттеріне жалған есептер мен графиктерді көрсетіп, виртуалды шотта кірістердің табысты инвестициялардан өсіп жатқанын көрсетіп, одан да көбірек инвестиция салуды ұсынады.Сізге «баланс», «өсу графиктері» мен есептелген табысы бар интерфейс көрсетіледі. Бұл сенімді көрінуі мүмкін – бірақ барлығы толығымен жалған.Сізге: «Сіздің пайдаңыз – 450 000 теңге! Оны шығару үшін 15 000 теңге комиссия төлеңіз» немесе «Аккаунтты белсендіру керек – тағы біраз ақша аударыңыз» деп айтуы мүмкін. Бұл шексіз жалғаса беруі мүмкін. Жәбірленуші ақша аудара беруге дайын болса, алаяқтар да ақшаны талап ете береді.Тағы бір кең таралған алаяқтық схема – инвестициялық деп көрсетілген жалған веб-сайтқа (фишингтік сайтқа) тіркелу үшін пайдаланушылардан сауалнамаға жауап беру талап етіледі. Ол үшін аты-жөні, электрондық мекенжайы және телефон нөмірі көрсетілген деректерді енгізу қажет. &nbsp;Алаяқтар адамның ұзақ ойланғанын қаламайды, сондықтан өз жазбаларында олар платформаның тіркелуі аяқталуға жақын екендігін жазады. Егер сіз сауалнамадан өтсеңіз, өзіңіздің компьютеріңізде не смартфоныңызда зиянды бағдарламалық қамтылым орнатылып, ол сіздің деректеріңізді ұрлап, оларды алаяқтарға беруі мүмкін.Кеңес: Инвестициялық шешім қабылдаған кезде танымал адамдардың пікірлеріне немесе мақұлдауына сенбеңіз. Алаяқтар сізді адастыру үшін белгілі мемлекет қайраткерлерінің, атақты адамдардың фотосуреттерін, дауыстарын және бейнежазбаларын пайдаланады.Сондай-ақ, Қазақстан заңнамасы бойынша қарапайым азаматтың қор биржасында бағалы қағаздарды өз бетінше сатып алуға немесе сатуға құқығы жоқ. Ол мұны тек брокер - нарыққа кәсіби қатысушы арқылы жасай алады. Брокердің міндетті түрде ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің бағалы қағаздар нарығында қызметті жүзеге асыруға лицензиясы болуы керек және биржаның тікелей мүшесі болуға тиіс.Инвестициялық алаяқтықты болдырмау үшін не істеу керекИнвестициялық алаяқтар жәбірленушінің психологиялық профиліне бейімделген көптеген сендіру әдістері арқылы өз мақсаттарына қол жеткізеді. Мынадай жайттарға назар аудару қажет:Бұл құлаққа жағымды болып естілгенмен, шындық болуы екіталай. Уәде етілген кірісті белгілі қор индекстерінің ағымдағы кірістілігімен салыстырыңыз. Табатын пайда неғұрлым көлемді болса, тәуекелдер де соғұрлым жоғары болады деген қағиданы бәріміз білеміз, бұл сіздің пайда аламын деп өз ақшаңызды жоғалтуыңызға алып келеді. Бұл инвестициялар «керемет кіріс» әкеледі, «орасан пайдалы &nbsp;акциялар» болып табылады немесе «өсу қарқыны ғаламат және ешқандай тәуекел болмайды!» Мұндай мәлімдемелер төтенше тәуекелдің немесе ашық алаяқтықтың белгісі болып табылады. «Кепілдік берілген» кірістілік деген болмайды. Әрбір инвестиция белгілі бір тәуекел дәрежесімен қатар жүреді, бұл күтілетін кірістен көрінеді. Егер сіздің ақшаңыз толығымен қауіпсіз жерде болса, сіз төмен пайда табуыңыз мүмкін. Жоғары кірістілік жоғары тәуекелдерді, соның ішінде инвестициядан толық айырылуға әкелуі мүмкін. Көптеген алаяқтар инвесторларды «кепілдік берілген» өте жоғары кірістілік немесе «жіберіп алмауға болмайды деп сендіруге көп уақыт жұмсайды. Олар сіз бай болған кезде өміріңіздің қандай болатынына сендіруге тырысады. Бұған сенбеңіз.Алдамшы әсерден сақ болыңыз. Алаяқ сүйкімді немесе сенім білдіруге тұрарлық болып көрінгенде, инвесторлар оның «керемет әсерінен» арыла алмауы мүмкін. Сенімділік жалған болуы мүмкін. Нақты біліктіліктілігін тексеріңіз.«Барлығы сатып алуда». Барлығы инвестиция салуда, сондықтан сіз де инвестиция салыңыз деген таныстырылымдардан сақ болыңыз. Бұл өнім Сізге қажет па. Егер таныстырылым өнімді қанша адам сатып алғанына назар аударса, бұл ойланарлық &nbsp;дабыл болуы мүмкін.ДӘЛ ҚАЗІР ақша жіберу үшін қысым жасау. Алаяқтар өз құрбандарына мұндай ұсыныс өмірде бір рет қана болатынын және ертең бұл ұсыныстың болмайтынын жиі айтады. Бірақ тез инвестициялауға қысымға жасауға жол бермеңіз және ақша жібермес бұрын зерттеуге уақыт бөліңіз.Өзара пайда. Алаяқтар көбіне инвесторларды ақысыз инвестициялық семинарлар арқылы тартуға тырысады, Сіз оларға жауап қайтарып, олардың өніміне инвестиция саласыз деп сенеді. Ешқашан инвестициялау туралы асығыс шешім қабылдамаңыз. Егер сіз мұндай іс-шараларға қатысатын болсаңыз, материалды үйіңізге апарып, оны мұқият оқып шығыңыз да барлық «артықшылықтар» мен «кемшіліктерді» бағалаңыз. Өнімнің сізге лайық екенін және сіз оған байланысты барлық алымдарды бірге сатып алатыныңызды түсініп тұрғаныңызға көз жеткізіңіз. &nbsp; &nbsp;Қалай қорғану керек?Алаңды тексеріңіз:Компанияның лицензиясы бар ма? ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігіне кіріңіз – www.gov.kz/memleket/entities/ardfm. Лицензиясының бар-жоғын тексеріп, компанияның күдікті субъектілердің тізіміне кірмейтініне көз жеткізіңіз. &nbsp;Компания туралы жария деректер бар ма? Шынайы компаниялар басшылықтың ЖСН/БСН, мекенжайын, телефонын, заңды ақпаратын, деректерін жариялайды. &nbsp;Кірістілігін нақты нарықпен салыстырыңыз. Қор нарығының орташа кірістілігі &nbsp;жылына 8–12%-ды құрайды. Айына 20–30%-ды құрайтыны – жалған.Пікірлер мен ескертулерді іздеп көріңіз. Көп жағдайда алаяқтар туралы форумдар мен жаңалық сайттарында жазып жатады.Күдікті сілтемелерге өтпеңіз. Тіпті олар «таныстардан» немесе топқа келсе де.Fingramota.kz инвестициялық қызметін тек қана түсінікті және ашық құқықтық салада жүзеге асыратын компаниялармен шарттық қатынастар жасауды ұсынады. Қазақстан Республикасының қаржы нарығында қызмет етуге уәкілетті органның лицензиялары бар компаниялар тізімі ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің ресми сайтында орналастырылған. &nbsp;<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/11_87b9bfb500.png" alt="11.png">Сақ болыңыз, алаяқтардың арандатуына бой алдырмаңыз және пайдалы ақпаратты www.fingramota.kz -тен көбірек біліңіз!Фото: fingramota.kz

Инвестициялар саласындағы алаяқтық схемалар: алданып қалмаудың амалдары

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қазақстанда микронесиелер бойынша қарыз жүктемесін жеңілдету үшін коллективтік қайта құрылымдау механизмі енгізілмек. Бұл – қарыз алушыларға біраз жеңілдік әкелетін маңызды өзгеріс болмақ, – деп хабарлайды&nbsp;<a href="https://massaget.kz/news/kazakstanda-nesiesn-kaytara-almay-jurgenderge-jenldk-127825/">Massaget.kz&nbsp;</a>тілшісі.Құжат туралыҚаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі (ҚНРДА) «Микрокредит беру туралы шарттың талаптарына өзгерістер енгізу ережесін бекіту туралы» қаулы жобасын қоғам талқысына шығарды. Құжат бірнеше кепілсіз тұтынушылық микронесиесі бар азаматтарға қатысты маңызды жаңалықтарды қамтиды.Ұсынылып отырған өзгеріс қандай?Ең басты жаңалық — қарыздарды біріктіре отырып, бірлескен түрде қайта құрылымдау мүмкіндігі. Яғни, әртүрлі микроқаржылық ұйымдардан екі немесе одан көп мерзімі өткен қарызы бар азаматтар енді сол қарыздарын біріктіріп, жаңа төлем кестесін келісуге мүмкіндік алады.Жоба аясында қайта құрылымдау келесі мүмкіндіктерді қамтиды:микронесиелер бойынша қарыздарды біріктіру; кредиторлармен жаңа төлем кестесін келісу; өтеу мерзімін ұзарту және икемді төлем шарттарын ұсыну. Бұл өзгеріс бұрын бөлек жұмыс істеп келген бірнеше микроқаржы ұйымы мен бір қарыз алушы арасында келіссөз жүргізуге жол ашады.Бұл не үшін қажет?Мақсат — микронесиелер бойынша мерзімінен кешігіп қалған азаматтарға қаржылық қысымды азайту және олардың тұрақтылығын арттыру. Қазірде бір адамда бірнеше ұйымға берешегі болса, әрқайсысы жеке өсімпұл, айыппұл қосып, қысым көрсетеді. Қарыздарды біріктіру – бұл жағдайды жеңілдетеді, әрі адамның жағдайын біршама тұрақтандырады.Кімдер пайдалана алады?Механизмге әртүрлі кредиторлардан кемінде екі кепілсіз микронесиесі бар және олар бойынша мерзімі өткен қарызы бар азаматтар қатыса алады. Бағдарламаға микроқаржы ұйымдары қатысады деп күтілуде.Қашан іске асадыЖоба әзірге «Ашық НҚА» сайтында қоғам талқысында тұр. Қаулының нақты күшіне ену мерзімі қоғамдық пікір мен түпкілікті бекітуге байланысты. Дегенмен, бұл тәсіл қарыз алушыларды қорғаудың басым бағыты ретінде қарастырылып отыр.Мемлекет басшысының тапсырмасыБұған дейін Президент қазақстандықтарға қарыз құрсауынан шығуға көмектесу – «маңызды саяси мәселе» екенін атап өткен. Кейін Ұлттық банк басшысы Мемлекет басшысының тапсырмасын қалай орындайтынын түсіндірген болатын. Құжат бекітілсе, бұл өзгеріс мыңдаған азаматтың қаржылық жағдайын жеңілдетуі мүмкін.Фото: freepik

Несиесін қайтара алмай жүргендерге жеңілдік жасалады

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Әрине, демалысқа жиналғанда, бәріміз ең алдымен тынығуды және өмір бойы жылылықпен еске алатын ұмытылмас әсер алуды армандаймыз. Алайда, тиісті дайындықсыз демалыс қуанышты оқиға емес, нағыз азапқа айналуы мүмкін екенін ұмытпаған жөн. Мұндай жағдайға тап болмау үшін Fingramota.kz сізге жайлы әрі қауіпсіз саяхаттауға көмектесетін сенімді кеңестерді ұсынады.Құжаттарыңызды ретке келтіріңізСапарға шықпас бұрын құжаттардың бәрі дұрыс екеніне көз жеткізіңіз: төлқұжат, виза, билеттер, сақтандыру полисі, бронь. Барлық маңызды құжаттардың сапалы сканерленген көшірмелерін және фотосуреттерін жасап, оларды қауіпсіз бұлтты сақтау қоймасында (Google Drive, Dropbox, iCloud) сақтаңыз және өзіңізге электрондық пошта арқылы жіберіңіз. Сонымен қатар, интернет тұрақсыз елдерге немесе таулы аймақтарға, ашық теңізге белсенді демалысқа баратын болсаңыз, құжаттардың қағаз көшірмесін де дайындап алыңыз. Бұдан бөлек, бара жатқан еліңіздегі Қазақстанның елшілігі немесе консулдығының мекенжайы мен байланыс нөмірін алдын ала жазып алыңыз.Ақшаны дұрыс сақтаңызБұл жерде біз қаржыны дұрыс бөлуді айтып отырмыз: барлық ақша мен төлем карталарын бір сөмкеге салмаңыз. Нал ақшаны бірнеше бөлікке бөліп, қосымша картаңызды чемоданға салып қойыңыз. Тағы да сенімді әдіс – виртуалды карталарды пайдалану. Шетелге шықпас бұрын банкке сапар жайлы хабарлаңыз – бұл картаны шетелде бұғаттап тастау тәуекелін азайтады. Сондай-ақ, банк комиссиялары туралы – шетелде төлем жасағанда және ақша алғанда – алдын ала біліп алыңыз. Онлайн-банкинг арқылы қолма-қол ақша алу лимиттерін орнатыңыз және SMS-хабарлама қызметі мен операциялар лимиттерінің қосылғанына көз жеткізіңіз – бұл күдікті транзакциялардың алдын алады.Wi-Fi-ға мұқият қараңыз – әсіресе тегін желілергеКафе, әуежай және қонақүй желілері – хакерлер үшін таптырмас мүмкіндік. Ашық желілер арқылы олар сіздің құпиясөздеріңізді, банк деректеріңізді немесе құрылғыңызға қолжетімділік алып кетуі мүмкін. Сол себепті, тек саяхатта ғана емес, жалпы алғанда, ешқашан шифрланбаған қоғамдық Wi-Fi желілеріне (әсіресе әуежайда, қонақүйде немесе кафеде) VPN-сіз қосылмаңыз. Егер шұғыл түрде желіге қосылу қажет болса, оны тез арада жасап, банк картасы деректері мен құпиясөздер сияқты маңызды ақпаратты енгізбеңіз. Сондай-ақ барлық маңызды аккаунттарыңызға екі факторлы аутентификация орнатып алыңыз.Сақтандыруды ұмытпаңызМедициналық сақтандыру – бұл жай ғана формалдылық емес, өзге елде (және Қазақстанда да) қауіпсіздіктің кепілі. Әсіресе белсенді спортпен айналысатын болсаңыз немесе ыстық климатты елге барсаңыз, сақтандыру полисін алдын ала рәсімдеңіз. Ол тек медициналық көмекті ғана емес, багаж жоғалған жағдайда, рейс тоқтатылса немесе кешіктірілсе де көмектеседі. Егер сізбен бірге балалар саяхаттаса – сақтандыру тіпті маңыздырақ: климат ауысуы оларға әсер етуі мүмкін, ал сақтандыру арқылы қажетті ем мен көмекті тезірек аласыз. Сақтандыру рәсімдеу кезінде қандай тәуекелдер нақты қамтылғанын нақтылап алыңыз және сақтандыру компаниясының байланыс деректерін өзіңізбен бірге ұстаңыз.Тегін ірімшік тек қақпанда боладыБұл – қарапайым, бірақ әрқашан өзектілігін жоғалтпайтын шындық. Әуежайда, қонақүйде немесе көшеде орналасқан айырбастау пункттері көбінесе тиімсіз, тіпті алаяқтық болуы мүмкін. Ал егер сіз жергілікті тілді жақсы білмесеңіз, алдану қаупі екі есе артады. Сондықтан валюта бағамдарын тек ресми көздерден алдын ала біліп алыңыз. Достарыңыз бен туыстарыңыздың арасында сізге түсінуге көмектесетін адам табылуы мүмкін екенін де ескеріңіз.Бюджетіңізді алдын ала жоспарлаңызСаяхатта түрлі қызықты ұсыныстарға қарсы тұру қиын: экскурсиялар, естелік сыйлықтар, балаларға арналған ойын-сауық. Демалыста өзіңізден бәрін аямай-ақ қойыңыз, бірақ негізгі шығындарды алдын ала есептеп, нақты бюджет құрыңыз. Транспорт, тамақ, экскурсия, кәдесыйлар және күтпеген шығындарға арналған қосымша 10–15% көлемінде қаражат қарастырыңыз. Қандай мұқият жоспар құрсаңыз да, түрлі күтпеген жағдайлар болып қалуы мүмкін. Бюджеттен аспау және ештеңені ұмытпау үшін CoinKeeper, Zen-Money, Monefy немесе TravelSpend сияқты қаржы бақылау қосымшаларын қолданыңыз.Балалардың цифрлық қауіпсіздігін қамтамасыз етіңізБалалармен саяхатқа шықсаңыз – олардың құрылғыларында ата-аналық бақылауды орнатып, белгісіз сайттар мен қосымшаларға кіруді шектеу маңызды. Балалар көбінесе тегін ойындар немесе қосымшаларды жүктеп алып, ата-аналарының банк картасы деректерін енгізіп, алаяқтардың құрбанына айналады. Мұндай жағдайдың алдын алу үшін лимиті бар виртуалды карталарды пайдаланыңыз және балаларды цифрлық қауіпсіздік негіздеріне үйретіңіз: құпиясөздерді ешкімге айтпау, күмәнді сілтемелерге өтпеу, құжаттардың суретін жібермеу.Ақпараттық гигиенаны сақтаңызСаяхат кезінде әсерлерімізбен бөліскіміз келеді: сурет салып, стористер жариялаймыз. Алайда сақ болыңыз: демалыста екеніңізді нақты уақыт режимінде көрсету арқылы үйіңіздің бос тұрғанын қаскүнемдерге жариялап жатырсыз. Орналасқан жеріңізді нақты көрсетпеңіз және билеттер мен құжаттардың суреттерін жарияламаңыз. Суреттерді кешігіп – бір-екі күннен кейін немесе локация ауыстырылған соң салған жөн.Қауіпсіз демалысты мұқият ұйымдастыру – бұл уақытты босқа шығындау емес, ең алдымен өзіңіз бен жақындарыңызға деген қамқорлық. Иә, дайындыққа уақыт кетеді, бірақ оның есесіне, көптен күткен демалыста барынша тынығып, барлық маңызды нәрселерді алдын ала ескергеніңізге көңіліңіз орнықты болады.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/auipsiz_demalys_6a1837f9d6.png" alt="Қауіпсіз демалыс.png">Fingramota.kz-пен бірге қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Қауіпсіз демалыс: пайдалы лайфхактар

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Соңғы жылдары бизнес-құрылымдар интернет арқылы сатудың жаңа арналарын аша отырып, онлайн-сауда индустриясын белсенді дамытуда. Ендігі жерде тауарлар мен қызметтерді сатып алу интернетке қол жетімділік болса болғаны кез-келген ыңғайлы жерден &nbsp;мүмкін болады. Электрондық коммерцияның дамуымен қатар киберқауіпсіздік пен желідегі алаяқтыққа байланысты тәуекелдер де артты.Fingramota.kz онлайн сатып алу кезінде негізгі сақтық шаралары жөнінде еске салады.&nbsp;Желіде қандай тәуекелдерге тап болуға болады?&nbsp;Фишинг — бұл пайдаланушылардың дербес деректерін алуға бағытталған алаяқтық схема. Алаяқтар сырт көзбен қарағанда шынайы интернет-дүкендерден немесе төлем беттерінен айырмашылығы жоқ жалған сайттар жасайды. Деректерді енгізгеннен кейін (логин, құпия сөз немесе банк картасы туралы ақпарат) қаскүнемдер сіздің ақшаңызға немесе жеке ақпаратыңызға қол жеткізе алады.Көп жағдайда фишингтік сайттарға сілтемелер электрондық пошта, әлеуметтік желілер немесе жарнамалар арқылы таратылады. Фишингтік сайттардың белгілеріне мыналар жатады: қате URL мекенжайлары, SSL сертификатының болмауы (https), орфографиялық қателер және қызықтыратын ұсыныстар.Екінші қатер – Malware зиянды бағдарламалық қамтылым болуы мүмкін. Ол дербес деректерді ұрлау, шпиондық бағдарламалар орнату немесе құрылғыны толығымен бұзу үшін қолданылады. Көбінесе ол компьютерге немесе смартфонға күдікті сілтемелерге өту, пираттық БҚ жүктеу немесе вирус жұққан USB-құрылғылары арқылы түседі.Зиянды БҚ мынадай түрлері болады:&nbsp;Трояндар – заңды бағдарламалар ретінде жасырылады, алайда орнатқан кезде пайдаланушының деректеріне қол жеткізеді.Бопсалаушылар – сатып алуды талап етіп, құрылғыға немесе файлдарға кіруді бұғаттайды. &nbsp;Шпиондық бағдарламалар&nbsp;– пайдаланушы хабардар болмаған кезде ол жөнінде ақпарат жинайды.Тағы бір тәуекел - төлем ақпаратына рұқсатсыз қол жеткізу. Бұл электрондық коммерциядағы ең қауіпті тәуекелдердің бірі. Бұзулар сайттардың &nbsp;немесе төлем платформаларының осал тұстарын пайдаланып жүзеге асырылады. &nbsp;Бұл ретте төлем карталарының, PayPal шоттарының немесе басқа қаржы сервистерінің деректері бұзылуы мүмкін.Тағы бір жанама қауіп - қоғамдық Wi-Fi желісін пайдалану кезінде төнуі мүмкін. Мұндай желіге қосылған кезде сізден құрылғыңызға кіруге рұқсат сұрауы мүмкін, одан кейін оған әртүрлі зиянды бағдарламаларды орнатып қана қоймай, сіздің құпия сөздер мен пин-кодтар енгізуге дейінгі барлық әрекеттеріңізді &nbsp;толығымен қадағалап отырулары мүмкін. Болашақта қаскүнемдер тіпті құрылғының өзін иемдену әрекеттерін жасаулары мүмкін, бұл кем дегенде қысқа мерзімге банктік операциялар жасауға, шоттарыңыздан ақшаны шығаруға және барлық байланыстарға, хат-хабарларға және құжаттарға қол жеткізуге мүмкіндік береді.Қандай сақтық шараларын қолдану керек?Интернет-дүкендердің түпнұсқалығын тексеріңіз. Сатып алу жасамас &nbsp;бұрын, сайттың мекенжайы «https://» деп басталатынын тексеріңіз - бұл қауіпсіз байланыстың белгісі. Мекенжай жолағында деректерді шифрлауды көрсететін құлып белгішесі көрсетілуге тиіс. Егер сайт күдікті болып көрінсе немесе URL-да &nbsp;таңбалардың кездейсоқ жиынтығы болса, сатып алудан бас тартқан дұрыс. Сондай-ақ, тәуелсіз ресурстардан дүкен туралы пікірлер іздеу пайдалы: егер тұтынушылар алаяқтыққа немесе тауарлардың сапасына &nbsp;шағым жазса, бұл сақтық танытудың белгісі.Қорғалған құрылғылар мен желілерді пайдаланыңыз. Қоғамдық Wi-Fi желілері арқылы сатып алу жасау деректерді ұрлау тәуекелін едәуір арттырады, себебі мұндай байланыстар барынша аз қорғалған. Ең дұрысы, қосымша қауіпсіздік үшін жеке интернет-қосылымын немесе VPN қолдану. &nbsp;Өз құрылғыңызға вирусқа қарсы бағдарламалық қамтылым орнатып, оны уақтылы жаңартып отыруды ұмытпаңыз. Сонымен қатар, төлем сервистерінде екі факторлы аутентификацияны қосу сіздің деректеріңіздің қорғаныс деңгейін біршама арттырады.Онлайн төлемдер үшін бөлек картаны пайдаланыңыз. Интернетте сауда жасау үшін сіздің негізгі шоттарыңызбен байланысты болмайтын жеке банктік карта ұстау дұрыс болады. &nbsp;Бұл тәсіл деректердің жария болуы немесе алаяқтық жағдайында тәуекелдерді азайтуға мүмкіндік береді. Тағы бір жақсы шешім виртуалды картаны пайдалану, оны әр сатып алу алдында тек қажетті мөлшерде ғана толтырып отыруға болады. Мұндай картадағы күнделікті шығындарға лимитті шектеңіз, ол рұқсатсыз кіру кезінде ықтимал шығындарды азайтуға мүмкіндік береді.&nbsp;Ата-ана бақылауын орнатыңыз.&nbsp;Егер сіздің балаларыңыз смартфонға немесе компьютерге қол жеткізе алса, барлық төлем шоттарыңыздың &nbsp;жабық немесе құпия сөзбен қорғалғанына көз жеткізу маңызды. Балалар кездейсоқ сатып алу немесе ақылы қосымша жүктеп алулары мүмкін. Мұндай жағдайлардың алдын алу үшін App Store, Google Play немесе басқа платформаларда сатып алуды растау мүмкіндігін қосыңыз. Бұл қажетсіз шығындарды болдырмауға және деректеріңізді қорғауға көмектеседі.Кері байланыс пен төлем әдістерін талдаңыз. Сатып алуды аяқтамас бұрын, дүкен туралы пікірлерді оның веб-сайтында ғана емес, тәуелсіз ресурстарда да мұқият қарап шығыңыз. Алаяқтар жиі өздері жалған оң пікірлер жазады, &nbsp;сондықтан әртүрлі көздерден алынған ақпаратты тексеру маңызды. Сондай-ақ, қол жетімді төлем әдістеріне назар аударыңыз: сенімді дүкендер тауарды алғаннан кейін төлем жасауды қоса алғанда, бірнеше төлем нұсқаларын ұсынады. Егер сайтта төлемнің &nbsp;тек бір ғана әдісі қолжетімді &nbsp;болса, бұл алаяқтықтың белгісі болуы мүмкін.Тағы да бірнеше қарапайым кеңестер:&nbsp;Құпия сөздерді браузерде сақтамаңыз – дұрысы, құпия сөз менеджерін қолданыңыз.&nbsp;Карта бойынша үзінді-көшірмелерді үнемі тексеріп отырыңыз&nbsp;- бұл рұқсатсыз есептен шығаруларды уақытында анықтауға көмектеседі.Электрондық поштадағы күдікті сілтемелерге өтпеңіз - фишингтік хаттарда көбінесе зиянды сілтемелер болады.Интернетте сауда жасау — бұл, әрине, ыңғайлылық, түрлі таңдау және уақыт үнемдеу. Алайда, алаяқтық тәуекелдеріне ұрынбас үшін киберқауіпсіздіктің негізгі қағидаларын сақтау және онлайн-төлемдер кезінде сақтық таныту аса маңызды. Қаржылық сауаттылық пен сақтық шаралары цифрлық кеңістікте сіздің &nbsp;деректеріңіз бен жинақтарыңызды қорғауға көмектеседі. &nbsp;Өзіңізді, өз ақшаңызды қорғаңыз және Fingramota.kz-пен қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз!&nbsp;Фото: fingramota.kz

Сауда алаңдарындағы алаяқтық: онлайн сатып алуларды қалайша қауіпсіз жасауға болады

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp;Қазақстанда кредит беру тәртібіне жаңа қағидалар енгізілгеніне бір жылға жуық уақыт болды. Ендігі жерде ірі кредит жұбайының немесе зайыбының келісімінсіз берілмейтін болады. Шекті сома – 2025 жылы 1 000 айлық есептік көрсеткішті (АЕК) – 3 932 000 теңгені құрайды. Тиісінше, алдағы уақытта АЕК мөлшері өскен жағдайда келісім талап етілетін ең төменгі сома да ұлғаятын болады.Fingramota.kz бұл жөнінде толығырақ айтып береді.Бұрын қалай еді, қазір қалай болды?Бұрын жұбайының немесе зайыбының келісімі тек ипотекалық қарыздар бойынша талап етілген, бұл түсінікті – &nbsp;себебі сатып алынатын жылжымайтын мүлік ортақ меншік болып табылады, ал ипотекалық кредиттің сомасы қомақты.Ал қазір бұл норма ерлі-зайыптылардың бірінің келісімінсіз тұтынушылық кредит алудың алдын алуға бағытталған, себебі ол кейіннен отбасылық бюджетке теріс әсер етуі мүмкін.Келісімді қалай ресімдеуге болады?Келісімді қаржы ұйымының бөлімшесінде қағаз түрінде еркін нысанда ресімдеуге болады. Сондай-ақ, электрондық тәсілмен – «электрондық үкіметтің» веб- порталы (egov) арқылы немесе егер жұбайы да оның клиенті болса, банктің не МҚҰ-ның мобильдік қосымшасы арқылы ресімдеуге болады. Алайда, &nbsp;міндетті түрде биометриялық сәйкестендіруден өту қажет болады.Келісімді ресімдеу тетігі &nbsp;қарапайым – банк қарызы немесе микрокредит шартына қол қою алдында кредитор клиенттің отбасылық жағдайы жөніндегі мәліметтерді ҚР Әділет министрлігінің «АХАТ» ақпараттық жүйесі арқылы тексеруге міндетті. Егер кредит сомасы 1 000 АЕК-тен асатын болса – міндетті түрде қарыз алушының жұбайының келісімін алу қажет болады. Егер қарыз келісімсіз берілген болса, мұндай шартты даулауға болады!Сонымен қатар, ұсынылып отырған норма алаяқтық жолмен, әсіресе, ірі сомаларға кредит ресімдеуден қосымша қорғаныс болмақ.Басқа елдерде қалай?Қарыз алу үшін зайыбының келісімін алу – әлемдік тәжірибеде кең таралған норма. Мәселен, Ресейде мұндай талап 2016 жылдан бері, яғни 8 жылдан бері қолданыста. АҚШ-та әрбір штат нақты қандай қарыздарға келісім қажет екенін дербес айқындайды, алайда мұндай талаптар жалпы ондаған жылдар бойы қолданылып келеді. Кредит берудің осыған ұқсас шарттары Ұлыбританияда, Францияда және өзге де дамыған елдерде де бар. Демек, бұл жаңа қағидаларды қабылдай отырып, еліміз ең үздік халықаралық тәжірибеге сай әрекет етуде.Қазақстанда жаңа норма қашан қолданыла бастады?Қазақстанда бұл жаңа ереже 2024 жылғы 1 қыркүйектен бастап қолданыла бастады. Ол «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне кредит беру кезінде тәуекелдерді барынша азайту, қарыз алушылардың құқықтарын қорғау, қаржы нарығын және атқарушылық іс жүргізуді реттеуді жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» ҚР Заңы аясында қабылданды.Кредит ресімдеуге дейін не істеу керек?Бірінші кезекте өз мүмкіндіктеріңізді бағалау қажет. &nbsp;Біріншіден, заң бойынша барлық кредиттерге өзіңіздің ай сайынғы кірісіңіздің 50%-ынан аспайтын бөлігін ғана жұмсауға құқығыңыз бар. Ал егер кредиттік жүктемеңіз өте жоғары болып, кірістің жартысына жуық болса, кредиторлар да, қаржы ұйымдары да кредит беруге құқылы емес. Сондай-ақ, егер өзге кредиттер бойынша 90 күннен астам төлем мерзімі өтіп кетсе, жаңа кредит те берілмейді.Екіншіден, кредит арқылы бір қажеттілікті жапқаннан кейін белгілі бір уақыт бойы өзге шығындардан бас тартуға тура келетінін ескеру керек. Бұл жағдай сіздің қаржылық әл-ауқатыңызға кері әсер етпеуі үшін, жеке немесе отбасылық бюджетті жоспарлап, ай сайынғы төлем сомасын есепке алу қажет. Ең бастысы – кредитті ненің есебінен төлейтінімізді нақты түсіну қажет. Бұл жағдайда қосымша, әсіресе тұрақсыз табыс көзін кредитті өтеу көзі ретінде есепке алуға болмайды. Ол бір күні тоқтап қалса не боларын ойластырыңыз және ең нашар сценарийге негізделген жоспар құрыңыз. Жоспарланбаған қиындықтар пайда болғаннан гөрі &nbsp;іс жүзінде ісіңіздің алға басқаны жақсы болады.Кредит мақсаттарына қатысты тағы бір ереже бар. Ешқашан қарызға алынған қаражатты басқа жобаларға, бағалы қағаздарға немесе криптовалютаға инвестициялауға болмайды. Яғни, кірісі жоғары көрінетін, бірақ кепілдігі жоқ құралдарға қаржы салмаңыз. Қарыз қаражатының тәуекелі болмауға тиіс. Кредитті «қазір алам, салып, екі есе көп табыс табам» деген тәсілмен пайдалануға болмайды. Егер кредит бизнес мақсатында алынса – бұл өзіңіздің бизнесіңіз болуы керек және сіз бұл қаражаттың еселеніп қайтарылатынын және қалай қайтарылатынын нақты білуіңіз керек.Сондықтан күтпеген жағдайлар туындағанда да кредитті уақтылы өтеу үшін өзіңізге қаржылық қауіпсіздік жастығын қамтамасыз ету қажет.Әр түрлі банктердің ұсыныстарын зерделеңіз, салыстырыңыз, түрлі алаңдардағы пікірлерді оқыңыз және жарнамаға сене бермеңіз. Кеңесшілерден сұраудан ұялмаңыз, егер бірдеңе түсініксіз болса – қайта сұраңыз, себебі кез келген банк жауапты клиенттерге мүдделі.Білу маңызды!&nbsp;– Қосымша факторларды ескеріңіз: түрлі комиссиялар, тараптардың құқықтары мен міндеттері, мерзімінен бұрын өтеу мүмкіндігі мен осы процестегі шектеулер мен айыппұлдар.– Төлем күнін мұқият ойластырыңыз. Ай сайынғы негізгі кіріс алынған күннен кейін 2-3 күн өткен соң төлем күнін белгілеу ұсынылады. Бұл төлем мерзімін кешіктіруді және техникалық мәселелерді болдырмауға көмектеседі.– Шарттың барлық талаптарын мұқият оқып шығыңыз. Қол қойған сәттен бастап сіз барлық талаптармен келісесіз және оларды өзгерту мүмкін болмайды.Есіңізде болсын: кредит – бұл үлкен жауапкершілік. Оны пайдалану туралы шешімді бүкіл отбасы бірлесіп қабылдауы керек. Ал егер кредит ірі болса – бұл заңнамалық түрде бекітілген талап.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/03_04_infographics_rus_3_64dfa7c7e3.png" alt="03.04 infographics rus-3.png">Қаржылық сауаттылығыңызды Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Ірі кредит алған кезде жұбайының келісімі міндетті 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қазіргі заманда бала кезінен бастап қаржылық сауаттылық негіздерін білу өте маңызды. Бала ақшаның құндылығын түсінуді, шығындарды жоспарлауды, ақша жинауды және не нәрсені ойланып сатып алуды неғұрлым тез үйренсе, оның қаржылық жауапты және тәуелсіз адам болып өсу мүмкіндігі соғұрлым жоғары болады.Балаларды ақшамен қауіпсіз жұмыс істеу негіздерімен қалай қызықты және қолжетімді түрде таныстыру керек екенін Fingramota.kz айтып береді. &nbsp;Балалардың қаржылық сауаттылығы бойынша негізгі қағидаларЕң қарапайым, бірақ соған қарамастан ең бастысы — ақша тақырыбы бойынша сөздік қорын мүмкіндігінше ертерек кеңейтуді бастау. Егер олар негізгі терминдерді білмесе, сіз оларға қаржылық сауаттылықты үйрете алмайсыз. Күнделікті «күн сөзін» ұйымдастырыңыз: мысалы, «банк», «карточка» «жалақы», «баға», «ақша жинау». Бұл жағдайда сөздердің мағынасын түсіндіріп қана қоймай, іс жүзінде оның күнделікті өмірде нені білдіретінін ұғындыру маңызды.Терминдермен таныстырғаннан кейін іс-әрекет жасауды үйретіңіз, әр жаңа сабақты бекітіп отырыңыз. Дүкенде қалай сатып алу керектігі туралы сөйлескенде, оны өзіңізбен бірге алып барыңыз: әр заттың бағасы бар екенін көрсетіңіз және сонымен бірге жеңілдіктер де бар екенін, артық зат алмау үшін тізім бойынша сатып алу керек екенін көрсетіңіз. Оған тізімді беріңіз және қажетті нәрселерді бірге іздеңіз. Сіз бұдан да қызықты ете аласыз: баланы зат сатып алуға квест ретінде қарауға шақырыңыз, содан кейін дүкенге әдеттегі саяхат қызықты ойынға айналады. Бұл бізді жаңа қағидаға әкеледі.Ойнай отырып, үйретіңіз: біз квестті ұйымдастыру қиын емес екенін білдік, бірақ оқуды қызықты және есте қаларлық етудің көптеген басқа да жолдары бар.&nbsp;«Монополия» сияқты үстел ойындары — баланы логикалық ойлауға және ақшаны бағалауға үйретудің тамаша мүмкіндігі, әсіресе егер сіз әр қадамның мәнін түсіндірсеңіз. Баланың өзі бәрін қалай үйреніп алғанын және пайдалы дағдыларды тез меңгергенін байқамай да қалады.Үлгі көрсетіңіз. Егер сіз балаңызға ақша жинауды үйретіп және өзіңіз осы уақыт ішінде ойланбай зат сатып алсаңыз, балаңыз ештеңе түсінбейді, бұған таң қалмай-ақ қойыңыз. Сіз оған үлгі болдыңыз және ол сіздің артыңыздан қайталайды. Сондықтан, балаңызға қаржылық сауаттылықты үйретпес бұрын, өз бойыңыздағы олқылықтарды жойыңыз.&nbsp;Тағы бір нәрсе: сіз белгілеген қағидаларды&nbsp;бұзбауға тырысыңыз, әйтпесе оқытқанның бәрі зая кетеді. Бала сіздің өз айтқаныңызға өзіңіз қарсы әрекет жасағаныңызды көріп, тез қорытынды жасайды және ақшаға байыпты қарауды тоқтатады.Балаңызда&nbsp;өз ақшасы болуына және оның ақша жинауына&nbsp;мүмкіндік беріңіз. Егер сіз барлық алдыңғы айтылғандарды орындасаңыз да, олар 100% жұмыс істемейді. Сіз, мысалы, баланы мәнерлеп сырғанауға бергенде, сіз оған коньки, форма, ал жарыстарға костюмдер сатып аласыз және т.б..Қаржылық сауаттылықпен де солай істеңіз: жеке ақшасыз, яғни жасақтамасыз, бұл тиімділігі төмен бір қақпамен ойын сияқты болады. Есіңізде болсын, баланың ақшасы – оның жеке ақшасы, басында ол қателіктерге бой алдырса да, оған рұқсат етіңіз. Ұрыспаңыз, енді ақша бермеймін деп қорқытпаңыз. Ең дұрысы, оның қай тұста қате жібергенін түсіндіріп, болашақта ол қателікті қалай болдырмауға болатынын айтыңыз.Цифрлық қауіпсіздік бәрінен маңыздыҚазіргі таңда банктер ата-аналарының шотына байланған балаларға арналған арнайы карталар шығаруда. Бұл балаларды шығындарын бақылау арқылы сауда жасауды үйретудің қауіпсіз әдісі. Алайда, картасы бар бала алаяқтардың алдында осал болады. Сондықтан цифрлық гигиенаға ерекше назар аударыңыз.Балаңызға ақша тек купюра мен монеталар түрінде ғана емес, сонымен қатар картада, телефонда немесе қосымшада&nbsp;электронды құралдар&nbsp;түрінде болатынын, сондай-ақ олардың қалай жұмыс істейтінін және оларды пайдалану кезінде ұқыпты болу неге маңызды екенін айтыңыз.PIN-кодты, CVV-кодты, логиндер мен құпиясөздерді&nbsp;ешқашан және ешкімге айтуға болмайтынын түсіндіріңіз. Ересек адам қоңырау шалып, сыпайы түрде ата-анасына сілтеме жасай отырып, құпия ақпарат беруді сұраса да, әрқашан өзіңізге қоңырау шалып, ақпаратты нақтылау керек екенін түсіндіру керек.Алаяқтар туралы&nbsp;ескертіңіз және олардың қулықтарына қалай алданбау керек екенін айтыңыз, схемаларды және олардың қалай жұмыс істейтінін түсіндіріңіз.Дербес деректердің маңыздылығы және олардың дұрыс емес қолға түсуіне неге жол бермеу керектігі туралы айтыңыз. Бала қолданатын барлық құрылғыларға вирусқа қарсы бағдарламаны орнатыңыз және оларды үнемі жаңартып отыруға үйретіңіз. Осылайша алаяқтардың оған және оның ақшасына жету мүмкіндігі аз болады.Интернет-дүкеннен затты қалай дұрыс сатып алу керектігін көрсетіңіз: тек дәлелденген маркетплейстерді пайдалану керектігін, күдікті сайттарға өтуге болмайтынын және т.б. түсіндіріңіз.Бала соманы тексеруді және ақшаның нақты не үшін есептен шығарылғанын білуі үшін банктерден чектер мен хабарламаларды қадағалауға үйретіңіз.&nbsp;Қауіпсіздіктен басқа, ол оның зейінін дамытады және қаржыны бақылау әдетін қалыптастырады.Қаржылық сауаттылықты оқыту бір рет өтетін сабақ емес, ол шыдамдылық пен жеке мысалды қажет ететін процесс. Бала ақшаны неғұрлым ерте түсініп, оны қаскөйлерден қорғай бастаса, соғұрлым ол ересек өмірде өзін сенімді сезінеді. Баланың одан әрі қаржылық тұрақтылығы мен хабардарлығына сенімді болу үшін білім беріп қана қоймай, оны іс жүзінде қолдануға үйрету маңызды.Өзіңізге, балаларыңызға абай болыңыз және қаржылық сауаттылықты Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/3_e7f145d033.jpeg" alt="3.jpeg">Фото: fingramota.kz

Балаларға арналған қаржылық сауаттылық: қауіпсіз төлем жасауға үйретейік

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp; Стримдермен онлайн-ойындар балалар мен жасөспірімдер өмірінің ажырамас бөлігіне айналды. Өкінішке орай, оны алаяқтар белсенді қолданады: олар ойын аккаунттарын сату, ойын құрылғысын жалға беру және әлеуметтік желілердегі «сыйлықтар» деген сылтаумен балалардан ақша тартады. Жыл сайын Қазақстанда осындай жағдайлар тіркеледі және залалдың жалпы сомасы миллиондаған теңгені құрайды.Қаскүнемдер қандай нақты схемаларды қолданатыны және баланы интернеттегі алаяқтықтан қалай қорғауға болатыны жөнінде &nbsp;Fingramota.kz-пен қарастырып көрелік.Ойын кезінде аккаунт сатып алуАлаяқтар Free Fire мобильді ойынында «керемет мықты» аккаунт сатамыз &nbsp;деген сылтаумен оқушылардан үлкен мөлшерде ақша тартады. Мысалы, Шымкентте алтыншы сынып оқушысы алаяқтың басшылығымен әжесінің банктік картасын суретке түсіріп, барлық конфиденциалды деректерді, соның ішінде CVV/CVC-ді жайып берген. Немересінің аңғалдығына байланысты әйел екі миллион теңгеден астам шығынға ұшырады. Алаяқ ұсталды.Ойын аккаунтын «тегін» беруАлаяқтар жасөспірімдерді TikTok-тағы стримдер &nbsp;арқылы іздейді және өзінің ойын аккаунтын тегін беруді ұсынады. Оның орнына олар ересектердің біреуінің банктік картасының деректерін айтуды, сондай-ақ ставкалар қабылдайтын сайттарға ақша аударуды сұрайды. Осындай алаяқтық арқылы Ақмола облысында алаяқ аңғал жасөспірімнен 1,1 млн теңге алып, &nbsp;содан кейін байланысқа шығуды тоқтатқан.Steam платформасындағы алаяқтықАлдаудың бұл түрі жөнінде Қазақстандықтарды Алматы қаласының полициясы ескертті. Алаяқтар Steam ойын жабдықтарының сатылымы жөнінде хабарландырулар тауып, виртуалды алмасу туралы келіссөздер жүргізгені, содан кейін заттарды алып алғаннан кейін ақшаны аудармай сатушыны бұғаттайтындары белгілі болды.Ойын құрылғысын «жалға беру»Ойын құрылғысы құнының қымбат болуына байланысты мұндай қымбат затты бәрі бірдей сатып ала бермейді, сондықтан оны жалға беру қызметі кеңнен қолданыла бастады. Өкінішке орай, бұл мүмкіндікті алаяқтар тез пайдаланып қалды: мәселен, Түркістанда алаяқ жарнамалар сайты арқылы жас жігіттен PlayStation-ды жалға алып, оны қайтармаған. Құрылғының құны 350 мың теңгені құрады. Полиция алаяқты қолға түсірді, құрылғы иесіне қайтарылды.Алаяқтықтың тағы бір әдісі бар, онда қаскүнемдер ойын құрылғыларын өздері ұсынады, бірақ жалдау ақысын алған бойда ізін суытады. Нәтижесінде жасөспірімдер ақшасыз әрі құрылғысыз қалады.Жалған сайттар арқылы фишингАлаяқтар ойынға арналған цифрлық заттарды төмен бағамен сатып алу туралы ұсыныстармен жалған сайттар жасайды. Ойындағы «достарға» сенетін балалар сілтемелерге өтіп, ата-аналарының банктік карталарының деректерін енгізеді, содан кейін шоттардағы қаражат жоқ болады.Ата-аналарға арналған кеңестер: баланы онлайн-алаяқтықтан қалай қорғауға боладыҚауіптер туралы айтыңыз: алаяқтар ойында немесе әлеуметтік желіде дос болып көрінгенмен, интернетте жасырынуы мүмкін екенін түсіндіріңіз. Нақты жағдайлар туралы міндетті түрде айтыңыз, себебі бұл балаларға қауіпті жақсы түсінуге көмектеседі.Жеке ақпаратты бермеуге үйретіңіз: ешкімге және ешқашан, тіпті ойындағы «таныстардың» өзіне банктік карта деректерін, құпиясөздерді, SMS-кодтарды, сондай-ақ фотоқұжаттарды немесе карталарды жібермеуге үйретіңіз.Бала қолданатын&nbsp;банк карталарына шектеулер қойыңыз.&nbsp;Операциялар туралы хабарламаларды қосу артық болмайды - осылайша сіз ақша аударылып жатқанын бірден білесіз.Баланың қандай сайттарға кіретінін тексеріңіз: оған ресми сайттарды жалған сайттардан ажыратуды үйрету маңызды - сайттардың мекенжайларын бірге тексеруді ұсыныңыз. Сонымен бірге браузерде ата-ана бақылауын немесе қауіпсіз режимді орнатыңыз.Баланың цифрлық өміріне қатысыңыз:&nbsp;оның интернетте не ойнайтынын және кіммен сөйлесетінін біліңіз.Алдау әрекеті болса, не істеу керектігін: хат-хабарлар мен скриншоттарды сақтау, ересектерге дереу айтып беру және полиция мен қолдау қызметіне бірге хабарлау қажеттіңіз үйретіңіз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/Foto_fingramota_kz_d3655e7796.png" alt="Фото fingramota.kz.png">Өзіңізге, балаларыңызға қамқор болыңыз және қаржылық сауаттылығыңызды Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Қаржы