<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp;Жасанды интеллекттің адамның тыныс-тіршілігіне енгені соншалықты, &nbsp;бүгінде ол ескі фотосуреттерге жан бітіріп, адамның &nbsp;дауысын салып, айна-қатесіз адамның шынайы бейнесін жасайды. Алайда, бәрін тамсандырып жатқан &nbsp;сол технология алаяқтардың қолындағы жаңа қаруға айналып отыр.&nbsp;Fingramota.kz жалған бейнені қалай ажыратып-тануға, өзіңізді қалай қорғауға болатындығы және қазір желіде көргендердің бәріне сене бермеу неге маңызды екенін айтып береді.&nbsp;<h2 style="text-align:center;">Дипфейк деген не?</h2>Дипфейк («deep fake» деген сөздер) — бұл нейрожелілердің көмегімен &nbsp;шынайы адамдардың бейнесін салатын, жалған бейне және аудиожазбалар жасауға мүмкіндік беретін технология.Жүйе алдымен адамның сыртқы келбеті мен дауысын талдайды, содан кейін сол адамның дауысымен сөйлейтін, әрекеттер жасайтын жаңа бейнежазба жасайды, ал оның шынайы өмірінде мұндай оқиғалар ешқашан болмаған.Егер бұған дейін осындай бейнежазбалар жасау үшін білікті мамандар мен қуатты компьютерлер қажет болса, қазір смартфон мен тегін қосымша жеткілікті.Қай кездерде дипфейк &nbsp;алдау құралына айналады<h2 style="text-align:center;">«Бухгалтер, шұғыл ақша аудар!»</h2>Бір халықаралық компанияда бухгалтерге «директор» бейне қоңырау шалады, ол шұғыл түрде «мәмілеге» ақша аударуды талап етеді. Бейне қоңыраудағы адамның дауысы мен бет әлпеті директордан айнымайды. 10 минуттан кейін компания 250 мың еуродан айырылған. Кейін &nbsp;белгілі болғандай, бұл — алаяқтардың қолынан жасалған дипфейк болып шыққан.<h2 style="text-align:center;">«Анашым, көмектес!»</h2>Жақында Алматы қаласының тұрғыны «ұлының» оған қоңырау шалғанын айтты — дауысы таныс, «ұлы» қорқыныштан дірілдеп: «Анашым, мен қиын жағдайға душар болдым, тез арада 200 мың теңге аударшы», - деп өтінеді. Әйел банкке жүгіруге ұмтыла беріп, дер кезінде олардың отбасында код сөзі бар екенін есіне түсінеді. «Біздің итіміздің аты кім?», - деп сұрақ қояды, сол мезетте &nbsp;байланыс үзіліп кетеді. &nbsp;Бұл оны ақшасын жоғалтудан құтқарды.<h2 style="text-align:center;">«Айына 30%-а дейін инвестициялар»</h2>TikTok-та елге танымал кәсіпкерлермен «бейне сұхбаттар» жиі пайда болып жатыр, онда олар жаңа жобаға ақша салуға кеңес береді. Шындығында, бұл дипфейк, ал «инвестициялық платформа» жалған болып келеді.Мұндай жағдайлар Қазақстанда орын алып, адамдар жүздеген мың теңге қаражаттарын жоғалтты.<h2 style="text-align:center;">Жалған «шенеунік»</h2>Алаяқтар мемлекеттік қызметшілердің атынан бейне жолдаулар жасап, &nbsp;төлемдер, субсидиялар немесе өтемақылар беруге уәде береді. Адамдар сілтемеге өтіп, деректерін енгізеді, нәтижесінде карталарына кіре алмай қалады.<h2 style="text-align:center;">Дипфейкті қалай танып-білуге болады</h2>1. Күмәнді контекст. Егер бейне кенеттен пайда болса және шұғыл әрекет етуді қажет етсе (ақша аудару, сілтемені басу, «келісу») — бұл қызыл жалау.&nbsp;2.&nbsp;Бет-бейнені егжей-тегжейлі қараңыз. Ерін мен дауыс синхронизациясының бұзылуы, табиғи емес жыпылықтау, «пластикалық» тері, жарықтың күрт өзгеруі — мұның бәрі сыбырлап айтылатын кеңестер. Жоғары сапалы қолдан жасалған белгілер қиынырақ, бірақ бәрібір артефактілерді қалдырады.3. Дауысты мұқият тыңдаңыз. Түсірілім орнына сәйкес келмейтін екіпннің ауытқуын, «жалпақ» интонацияны немесе фондық шуды іздеңіз.&nbsp;4. Дереккөзді тексеріңіз. Жарияланымды тексерілген ресми аккаунттармен салыстырыңыз (ресми сайт, әлеуметтік желідегі «құсбелгісі» &nbsp;бар аккаунт — бірақ тіпті «құсбелгіні» де жалған беттер арқылы жасауға болады). Жасау уақытына, көрші беттердегі жазбаларға және жарияланымдар тарихына назар аударыңыз.&nbsp;5. Кері іздеу. Кадр бойынша (Google Images, Yandex) немесе бейне скриншот бойынша кері іздеуді пайдаланыңыз — мүмкін, материал бұрын бір жерде қолданылған немесе басқа роликтен алынған болуы мүмкін.&nbsp;6. Метадеректер және файл сапасы. Егер файлға кіру мүмкіндігі болса, метадеректерді тексеріңіз: камера, жасалған күні, кодектер. Көбінесе жалған белгі қайта кодтау іздерін қалдырады.&nbsp;7. Фактілерді қайта тексеру. Ресми БАҚ, баспасөз қызметтері немесе бейінді ведомстволар роликтің мазмұнын растайтынын тексеріңіз. Егер жоқ болса — таратпаңыз.<h2 style="text-align:center;">Егер Сізге күмәнді бейне немесе аудио жіберілсе не істеу керек</h2>1. Асықпаңыз. Материалды қайта жібермеңіз немесе жарияламаңыз.&nbsp;2. Түпнұсқаны сақтаңыз. Файлды жүктеп, дереккөзді (сілтеме, скриншоттар, уақыт) тіркеңіз.&nbsp;3. Дереккөзді тексеріңіз (кері іздеу, аккаунтты тексеру, ресми дереккөзге сұрау салу).&nbsp;4. Күмәндансаңыз — &nbsp;ресми түрде қоңырау шалыңыз. Роликте бейнеленген адамға оның «ескі» (сізге белгілі) нөмірі арқылы немесе тексерілген арна арқылы хабарласыңыз.&nbsp;5. Егер залал/бопсалау болса — дереу полицияға және банкке хабарласыңыз (есептен шығару тәуекелі болған кезде) — сақталған файлдар дәлел ретінде қызмет етеді.<h2 style="text-align:center;">Әрбір отбасы үшін: отбасылық «код сөзі»</h2>Код сөзі туралы келісіп қойыңыз (қарапайым емес және жалпыға қолжетімді ақпаратпен байланысты емес). Егер біреу қоңырау шалса немесе шұғыл ақша аударымын немесе ақша беруді сұрайтын бейне/аудио жіберсе — код сөзін атауды талап етіңіз. Дұрыс код болмаса — ешқандай әрекет жасамаңыз. Бұл басына іс түскенде алаяқтың өзін туыс ретінде көрсететін &nbsp;жалған «құтқару түймесінен» қарапайым және тиімді қорғау болып табылады.«Туыстан» қоңырау / хабар келіп түскен кездегі рәсім:1. &nbsp; &nbsp;Сізден көмек сұраған адаммен бейне байланысқа шығыңыз (бет пен дауысты келтіруге болады, ал көзбе-көз сөйлескен дұрысырақ).&nbsp;2. &nbsp; &nbsp;Сіз бен жақындарыңыз ғана білетін құпия сөзді және нақтылайтын фактілерді айтуды сұраңыз (мысалы, жануардың кішкентай кезіндегі аты, бірінші рет кездескен жер).&nbsp;3. &nbsp; &nbsp;Белгісіз адам қоңырау соққан адамға емес, туысқаныңыздың «ескі» нөміріне қоңырау шалыңыз.&nbsp;Ұйымдар үшін:• &nbsp; &nbsp;Аударымдар жасау кезінде көп факторлы тексеруді енгізіңіз (жазбаша растау, құпия сөз, бірнеше қолтаңба).&nbsp;• &nbsp; &nbsp;Қызметкерлерді дипфейктерді ажыра білуге үйретіңіз және шұғыл тапсырмалар үшін «екі арна» рәсімдерін енгізіңіз. Көптеген ірі оқиғалар ақшаның ауызша сұрауға аударылуына байланысты болған.&nbsp;Қазақстанда дипфейк үшін құқықтық жауапкершілік&nbsp;Қазақстан заңнамасында әлі «дипфейк» деген жеке термин жоқ, бірақ алдау, жала жабу немесе алаяқтық үшін ЖИ технологияларын қолдану Қылмыстық кодекстің қолданыстағы баптарына жатады:• &nbsp; &nbsp;ҚР ҚК 190-бабы – алаяқтық (пайда алу мақсатында алдау): жаза — айыппұлдан бастап 7 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға дейін.&nbsp;• &nbsp; &nbsp;ҚР ҚК 274-бабы – жалған ақпарат тарату: жаза – 3000 АЕК-ке дейін айыппұл салу немесе 3 жылға дейін бас бостандығын шектеу.• &nbsp; &nbsp;ҚР ҚК 147-бабы – Жеке өмірге қол сұғылмаушылықты бұзу: басқалардың бейнелері мен дауыстарын келісімсіз пайдалану қылмыстық жазаға әкеп соғуы мүмкін.• &nbsp; &nbsp;ҚР Азаматтық кодексінің 143-бабы жалған материалдарды алып тастауды және моральдық зиянды өтеуді талап етуге құқық береді.Маңызды: егер сіз дипфейк жасамай, оны таратсаңыз да, әкімшілік немесе азаматтық жауапкершілікке тартылуыңыз мүмкін.Fingramota.kz-тен кеңестер1. &nbsp; &nbsp;Күмәнданыңыз – бұл ақылды адамның белгісі. Бейнежазба шынайы көрінсе де, әрқашан өзіңізге «Мұны кім жариялады және не үшін?» деген сұрақты қойыңыз2. Отбасылық қауіпсіздік алгоритмін жасаңыз. Құпия сөз, «ескі» нөмір бойынша тексеру және «растаусыз аудармау» ережесі.3. &nbsp; &nbsp;Инвестициялық ұсыныстарды тексеріңіз. Қазақстандағы нақты компаниялар тіркелуге және оларда Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің (ҚНРДА) лицензиясы болуға тиіс.4. &nbsp; &nbsp;«Шұғыл» өтініштерге сенбеңіз. Алаяқтар қашан да асықтырады. Шын ұйымдар ойлануға және құжаттарды тексеруге уақыт береді.5. &nbsp; &nbsp;Күдікті жағдайлар Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігіне: www.gov.kz және полицияға eOtinish.kz немесе 102 туралы хабарлаңыз.&nbsp;<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/infographics_1211_35_406f678aee.png" alt="infographics-1211-35.png">Бүгінгі күні жалған бейнежазба жасау кофе қайнатудан да оңай. Бірақ мұқият, сыни ойлау және қаржылық сауаттылық болса, технологиялар да қорқынышты емес. Есіңізде болсын: Сізге «ұлыңыз», «директор» немесе «шенеунік» қоңырау шалса да — көзіңіз бен құлағыңызға сенуге асықпаңыз. Жай ғана «Біздің құпия сөзіміз қандай?» деп сұраңыз.Фото: fingramota.kz

Алдамшы әлем: дипфейктер алдау құралына қалай айналады?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp;Соңғы жылдары мемлекет қазақстандықтардың армандаған баспанасына &nbsp;қол жеткізулерін мүмкін ететін бірнеше бағдарламаны іске қосты, мұндай мүмкіндік жас отбасылар мен ғалымдардан бастап негізгі сала қызметкерлеріне &nbsp;дейін беріледі. Fingramota.kz бір материалда аталмыш бағдарламаларға кімдердің қатысу құқығы бар екенін, қандай талаптар қойылатынын және дәл сізге лайықтысын қалай таңдауға болатынын анықтай алу үшін ең өзекті жеңілдетілген ипотекалық бағдарламаларды жинады.Жеңілдікпен ипотека — бұл мемлекет субсидиялаған ипотека, олар нарықпен салыстырғанда тиімді шарттармен беріледі: төмендетілген мөлшерлеме, ұзартылған мерзімдер, аз бастапқы жарна және т.б. Мұндай бағдарламалардың мақсаты — ресурстары шектеулі отбасыларға немесе әсіресе мұқтаж адамдарға (жас отбасылар, көп балалы, осал санаттар) тұрғын үйді қолжетімді ету.«Жаңа баспана» — тұрғын үй төлемдерін алушылар үшін қолжетімді тұрғын үйБағдарламаға қатысу үшін Отбасы банкінде арнайы салым ашып, белгілі бір мерзімнен кейін жылдық 3,5%-дан (ЖТСМ 3,6%-дан 4,4%-ға дейін) 5%-ға дейін (ЖТСМ 5,1%-дан 6,9%-ға дейін) мөлшерлеме бойынша қарыз алу қажет.Тұрғын үй төлемдерін алушы тұрғын үй құнының 50%-ын жинағаннан кейін, ол елдегі ең төмен сыйақы мөлшерлемесі бойынша қарыз ала алады.Бұл ретте тұрғын үй төлемдерін тұрғын үйді жалға алуға, сондай-ақ Отбасы банкіндегі жинақтауға бір мезгілде жіберуге болады. Тұрғын үйді елдің кез келген қаласында сатып алуға болады.«2-10-20»Бұл ипотекалық бағдарламаға қатыса алатындар:көпбалалы отбасылар;жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар;I және II топтағы мүгедектер;мүгедек баласы бар отбасылар.Шарттары: қарыз бойынша мөлшерлеме (ЖТСМ 2%-дан 2,1%-ға дейін); ең төменгі бастапқы жарна (қарыз сомасынан 10%); қарыз мерзімі 20 жылға дейін. Тұрғын үйді үміткер әкімдікте кезекте тұрған аймақта ғана сатып алуға болады«Өз үйім» - жаңа құрылыстардағы қолжетімді тұрғын үйБағдарламаға өтініш берген сәтке кемінде 500 000 теңге жинаған Отбасы банкінің барлық салымшылары қатыса аладыШарттары:ең төменгі бастапқы жарна - тұрғын үй құнының 20%-ы;қарыз бойынша сыйақы мөлшерлемесі: кейіннен жылдық 3,5%-дан (ЖТСМ 3,6%-дан 4,4%-ға дейін) жылдық 5% - ға дейін (ЖТСМ 5,1%-дан 6,9%-ға дейін) төмендеумен жылдық 6%-дан (ЖТСМ 6,2%-дан 6,3%-ға дейін) жылдық 7%-ға дейін (ЖТСМ 7,3%-дан 9%-ға дейін);қарыз сомасы — 100 миллион теңгеге дейін.Жас ғалымдар үшін 2023-2027 жылдарға арналған бағдарламаҚР ғылыми-зерттеу институттары мен жоғары оқу орындарының баспанаға мұқтаж ғылыми қызметкерлеріне арналған ипотекалық бағдарлама. Баспананы бастапқы және қайталама нарықта сатып алуға болады.Шарттары:қарыз бойынша сыйақы мөлшерлемесі — жылдық 5% (ЖТСМ 5,2%-дан 5,5%-ға дейін);алдын ала қарыз мерзімі — 6 айдан 8 айға дейін;тұрғын үй қарызының мерзімі — 25 жылға дейін;қарыз сомасының 50%-ын жинақтағаннан кейін қарыз бойынша мөлшерлемені төмендету — жылдық 3,5%-дан (ЖТСМ 3,6%-дан 4,4%-ға дейін) 5%-ға дейін (ЖТСМ 5,1%-дан 6,9%-ға дейін);қарыздың ең аз сомасы — 20 миллион теңгеге дейін.Осы жылдың қараша айында «Наурыз» және «Наурыз Жұмыскер» бағдарламалары бойынша өтінім қабылдау қайта басталады. Биыл қаржыландыру көлемі 500 миллиард теңгеге дейін ұлғайтылды.«Наурыз» бағдарламасыҚатысушыларға қойылатын талаптар:• &nbsp; &nbsp;Қазақстан Республикасының азаматы немесе қандас мәртебесі болуы;• &nbsp; &nbsp;Өтінім берген сәтте жасы 18 бен 63 жас аралығында болуы;• &nbsp; &nbsp;Соңғы алты айда ресми табысы болуы (жалақы, кәсіпкерліктен түскен пайда, қызмет көрсету шарты бойынша табыс, жәрдемақы, стипендия немесе тұрғын үй төлемдері). Егер табыс жеткіліксіз болса, екіге дейін қоса қарыз алушыны (міндетті түрде туыс болуы шарт емес) тартуға болады;• &nbsp; &nbsp;Бағдарлама қатысушысының және оның отбасы мүшелерінің (жұбайы, жұбайы және кәмелетке толмаған балалары) соңғы бес жылда меншігінде тұрғын үйі болмауы және тұрғын үймен байланысты мәмілелер жасамауы.Отбасы мүшелері – ерлі-зайыптылар және олардың кәмелетке толмаған балалары.Егер қатысушы тұрмыста болмаса, онда тұрғын үйдің болмауы тек оның атына тексеріледі.Қатысушыларды іріктеу балдық жүйе арқылы жүргізіледі:• &nbsp; &nbsp;Әлеуметтік осал топ өкілі мәртебесі – 10 балл;• &nbsp; &nbsp;Балаларының болуы – 10 балл (санына қарамастан);• &nbsp; &nbsp;Неке тіркелген болса – 5 балл (некенің ұзақтығына қарамастан);• &nbsp; &nbsp;Жасы 35 жасқа дейін (қоса алғанда) – 5 балл;• &nbsp; &nbsp;Отбасы банкіндегі депозит бойынша сыйақы мөлшері – әрбір 1 000 теңгеге 1 балл.Шарттары:• &nbsp; &nbsp;Бастапқы жарна несие сомасының 20%-ынан бастап; &nbsp; &nbsp;егер таза әрлеудегі алғашқы тұрғын үй сатып алынатын болса – 10%-ынан бастап. Кредиттелеу мерзімі: 19 жылға дейін.Сыйақы мөлшерлемесі: &nbsp; &nbsp;Әлеуметтік осал топтар үшін – жылдық 7% (ЖТСМ 7,1%-дан 9,6%-ға дейін); Тұрғын үйге мұқтаж азаматтар, қандастар және өзге санаттағы азаматтар үшін – жылдық 9% (ЖТСМ 9,4%-дан 13%-ға дейін).Несиенің 50%-ы жиналғаннан кейін мөлшерлеме төмендетіледі: &nbsp; &nbsp;жылдық 3,5% (ЖТСМ 3,6%-дан 4,4%-ға дейін), жылдық 5% (ЖТСМ 5,1%-дан 6,9%-ға дейін).Сонымен қатар, бір несие шеңберінде қаражаттың бір бөлігін қарапайым әрлеудегі алғашқы тұрғын үйді жөндеуге пайдалануға болады. Бұл сома жалпы несие сомасының 20%-ынан аспауы тиіс, бірақ ең жоғарғы мөлшерден аспауы қажет. Максималды несие сомасы (жөндеу ақшасын қоса алғанда): Астана мен Алматыда – 36 миллион теңгеге дейін; қалған өңірлерде – 30 миллион теңгеге дейін.Жұмысшы кәсіптердің өкілдеріне арналған «Наурыз Жұмыскер»Бағдарламаға қатысу үшін:ауыл, орман және балық шаруашылығында;тау-кен өнеркәсібі және карьерлерде;өңдеу өнеркәсібінде;электр энергиясымен, газбен, бумен, ыстық сумен және бапталған ауамен жабдықтауда;сумен жабдықтауда; суды бұруда; қалдықтарды жинауда, өңдеуде және жоюда, ластануды жою жөніндегі қызметте;құрылыста;көлікте және қоймада жұмыс істеу керек.Баспананы бастапқы нарықта сатып ала аласыз. Бастапқы жарна: қарыз сомасының 20%-нан бастап; әрленген дайын баспананы сатып алған кезде қарыз сомасының 10%-нан бастап.Қарыз бойынша сыйақы мөлшерлемесі: халықтың әлеуметтік осал топтары санатындағы, баспанаға мұқтаж ретінде есепте тұрған адамдар үшін жылдық 7% (ЖТСМ 7,1%-дан 9,6%-ға дейін); баспанаға мұқтаж ретінде есепте тұрған адамдар үшін және Қазақстанның өзге де азаматтары мен қандастар үшін жылдық 9% (ЖТСМ 9,4%-дан 13%-ға дейін).Кредит берудің жалпы мерзімі — 19 жылға дейін. Қарыз сомасының 50%-ын жинағаннан кейін қарыз бойынша мөлшерлемені төмендету: жылдық 3,5%-дан (ЖТСМ 3,6%-дан 4,4%-ға дейін) жылдық 5%-ға дейін (ЖТСМ 5,1%-дан 6,9%-ға дейін).Қарыздың ең жоғары сомасы: Астана мен Алматы үшін 36 миллион теңгеге дейін; қалған өңірлер үшін 30 миллион теңгеге дейін.Маңызды: бір кредит аясында сатып алынатын баспананы жөндеуге ақша алуға болады. Жөндеуге арналған қарыз сомасы кредиттің жалпы сомасының 20%-нан аспауға, бірақ қарыздың ең жоғары сомасы шегінде болуға тиіс. Бұл ретте жөндеуге арналған қарыз әрленбеген бастапқы тұрғын үйді сатып алу кезінде беріледі.«7-20-25»Қолжетімді шарттармен Қазақстан азаматтарына арналған мемлекеттік ипотекалық бағдарлама: мөлшерлеме – 7%, &nbsp;бастапқы жарна – &nbsp;20%-дан бастап, кредит мерзімі – 25 жылға дейін. Пайдалануға берілген жаңа салынған құрылыстан ғана дайын тұрғын үй сатып алуға болады.Тұрғын үйдің шекті құны:Астана, Алматы қалалары мен олардың қала маңындағы аумақтары, сондай-ақ Ақтау, Атырау, Шымкент қалалары үшін 25-30 миллион аралығында;Қарағанды үшін 20-25 миллион аралығында;басқа өңірлер үшін 15-20 миллион аралығында.Төлем қабілеттілігін растау үшін қарыз алушыларға тек қоса алушыны (қоса қарыз алушыларды) ғана емес, сондай-ақ кепілдік берушіні де тарту мүмкіндігі беріледі. Өтініш беруші мен оның жұбайының/зайыбының соңғы 15 айда тұрғын үйлері болмауы керек.Ипотекалық қарыз ресімдейтін кезде не нәрсеге назар аудару керек?1. &nbsp; &nbsp;Ресми дереккөздерді тексеріңіз. Бағдарламалар туралы ақпарат otbasybank.kz, gov.kz сайттарында, сондай-ақ әкімдіктердің өңірлік порталдарында орналастырылады.2. &nbsp; &nbsp;Өзіңіздің қаржылық мүмкіндіктеріңізді бағалаңыз. Өтінім беруден бұрын борыш жүктемесі коэффициентін (БЖК) есептеңіз – ай сайынғы төлемдер сіздің кірісіңіздің 50%-ынан аспауға тиіс.3. &nbsp; &nbsp;Қатысушыларға қойылатын талаптарды зерттеңіз. Әрбір бағдарламаның өзінің талаптары бар, олар: адамның жасы, жұмыс стажы, балаларының болуы, басқа тұрғын үйінің болмауы. &nbsp;Өлшемшарттарға сәйкес келмесеңіз, Сізге бас тартуы мүмкін.4. &nbsp; &nbsp;Құжаттарды алдын ала жинаңыз. Әдетте жеке куәлік, кірістер туралы анықтама, жұмыс орнынан үзінді көшірме, тұрғын үйдің бар екені/жоқ екені туралы анықтама, неке қию туралы куәлік пен отбасының құрамы туралы анықтама қажет.5. &nbsp; &nbsp;Делдалдарға жүгінбеңіз. Мемлекеттік бағдарламалар үшінші тұлғалардың қызметтерін талап етпейді. Барлық рәсімдер Отбасы банк, ХҚКО немесе eGov.kz арқылы жүргізіледі.6. &nbsp; &nbsp;Құрылыс салушыны тексеріңіз. Егер тұрғын үй жаңа салынған құрылыстан сатып алынатын болса, құрылыс салушының аккредитациядан өткеніне және объектінің пайдалануға берілгеніне көз жеткізіңіз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/3_ebc56d23c7.png" alt="3.png">Өтінім берудің алдында барлық бағдарламалардың шарттарын салыстырыңыз. Кейде сіздің санаттағы азаматтар үшін әкімдік арқылы одан да тиімді шарттар немесе салалық жобалар қарастырылады.Фото: fingramota.kz

Жеңілдікпен ипотека: кімдер үшін және қандай шарттармен?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Республика күніне орай біржолғы төлем беріледі.Республика күніне орай кейбір астаналықтар қаржылай төлем алады. Бұл туралы Астана қаласының Жұмыспен қамту және әлеуметтік қорғау басқармасы мәлім етті, деп хабарлады <a href="https://baq.kz/respublika-kunine-oray-keybir-astanalyqtarga-birzholgy-tolem-beriledi-200023420/">BAQ.KZ </a>тілшісі.Төлем Астана қаласы мәслихатының 2023 жылдың қазан айында бекіткен әлеуметтік көмек көрсету, оның мөлшерін белгілеу және көмек алуға құқылы азаматтардың жекелеген санаттарының тізімін анықтау қағидаларына сәйкес жүзеге асырылады.Құжатқа сай, мерекелік күнге арналған қаржылай төлем әлеуметтік осал топтарға жататын азаматтарға жылына бір рет, тек бір негіз бойынша және ең жоғары сома көлемінде беріледі.25 қазанға дейін Астанадағы атаулы әлеуметтік көмек алушыларға 4,5 АЕК (17 694 теңге) мөлшерінде төлем жүргізіледі, – деп хабарлады басқармада.Тізімді жұмыспен қамту және әлеуметтік қорғау басқармасы осы жылдың 25 қазанына дейін түскен атаулы әлеуметтік көмек алушылардың өтініштері негізінде қалыптастырады.&nbsp;Фото: BAQ.KZ

Республика күніне орай біржолғы төлем беріледі

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қызылорда тұрғыны заңсыз ойын бизнесін ұйымдастырған. Сот оны 2,5 жылға бас бостандығынан айырылды.Сотталушы бір топ тұлғалармен сөз байласу арқылы ойын бизнесімен заңсыз айналысқан. Пәтерді жалға алғаннан кейін ол процессорлар, мониторлар мен ноутбуктер әкеліп, жабдықты интернетке қосып және онлайн казино ойындарын іске қосқан. Сондай-ақ, ойыншыларға қолма-қол ақша тігу және ойындарға қатысу мүмкіндігін берген делінген Қызылорда қалалық №2 сотының <a href="https://kzl.sud.kz/kaz/news/zansyz-oyyn-biznesin-uyymdastyrgan-7">хабарламасында.</a>Осылайша, сотталушы жеке адамдар тобымен алдын ала сөз байласу арқылы заңсыз ойын мекемесін ашып, қызмет көрсетіп, ойын және онлайн казино қызметін жүзеге асырып, осы арқылы ойын бизнесі саласындағы қызметті заңсыз ұйымдастырған.Сотталушының кінәсі қылмыстық іс материалдарымен расталды.Сот әйелді Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 307-бабының 2-бөлігінің 2- тармағымен кінәлі деп танылып, оған 2 жыл 6 ай мерзімге бас бостандығынан айыру жазасы тағайындады.Фото: freepik.com

Қызылордалық келіншек ойын бизнесін заңсыз ұйымдастырған

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp;Соңғы жылдары Қазақстанда «таптырмас ұсыныс» және «жылдам табыс» дегенді алға тартып, азаматтарды алдап түсіру жағдайлары жиі тіркелуде. Қаскүнемдер адамдардың аса көп күш жұмсамай қаржылық жағдайларын &nbsp;жақсартқылары келетіндерін пайдаланып, жеңіл табыс көзіне кенелуге, кепілді инвестицияларға немесе кредит алуға көмек беруге уәде береді.Алайда, «судың сұрауы бар» демекші, мұның артында жақсы ойластырылған схемалар тұр, олар қыруар қаржылық шығындарға, тіпті қылмыстық жауапкершілікке әкелуі мүмкін.FinGramota.kz «тез баюдың» кеңінен таралған тәсілдерін қарастырып, өзіңді және өз жақындарыңызды қалайша қорғау керектігі жөнінде айтып береді.Кредит алуға көмектесетін «делдалсымақтар: көмекке уәде беріп, ақшаңызды ұрлайдыМұндай «делдалсымақтар» тіпті адамның кредиттік тарихы жаман болып, шоттары бұғатталған болса да ешбір «тексерулерсіз және бас тартусыз» кредит ресімдеп беруді ұсынады.Алайда, олар өз «қызметтері» үшін «тіркеуді», «белсендіруді» немесе «растауды» төлеуді талап етеді. Ақша қолдарына түсе сала, олар іздерін жоғалтады.Кейбір жағдайларда кредит ресімдеу сыңайымен алаяқтар дербес деректерді қолға түсіреді және оларды өздерінің қылмыстық мақсаттарына қолданады.Қаржылық көрсетілетін қызметтерге лицензиялары жоқ жалған микроқаржы ұйымдары ерекше қауіпті.Құқықтық статистика комитетінің деректері бойынша 2024 жылғы қаңтар-шілде айлары кезеңінде Қазақстандағы интернет-алаяқтықтың 15%-ға жуығы заңсыз онлайн-қарыздар ресімдеумен байланысты.«Картаны жалға беру»: соңы сотпен аяқталатын жеңіл табысЖаңа схемалардың бір түрі «картаны жалға беру» немесе «таныстарға көмек үшін» шот ашу ұсыну.Шын мәнісінде мұндай шоттар арқылы қылмыскерлер ұрланған ақшаны өткізеді, ал картаның иесі қаржылық қылмыстың сыбайласына айналады.Картаны беру &nbsp;— бұның өзі заңды бұзу болып табылады. Қазақстанда мұндай қылмыс үшін ҚР ҚК-нің 232-1-бабы қолданылады, ол банк деректерін немесе карталарын заңсыз бергені үшін мүлкі тәркіленіп, айыппұл салудан &nbsp;жеті жылға дейін бас бостандығынан айыруды көздейді.Мысал: аңғал азамат «ақша аудару үшін» картасын басқаға берген, &nbsp;ақырында қылмыстық кірістерді жылыстату ісінің қатысушысы болды.Фишинг және «сілтеме - қақпандар»Фишинг — деректер ұрлаудың кеңінен тараған тәсілі. Алаяқтар «сыйлықтар», «сауалнамалар» немесе «төлемдерге» уәде беретін жалған сайттар құрады. Картаның деректерін енгізсеңіз немесе сілтеме бойынша өтсеңіз болды, қаскүнемдер әпсәтте банктік шоттарға толығымен қол жеткізеді.Кейбір сілтемелер құрылғыға вирус орнатады, ол алаяқтарға хат алмасу үшін, байланыстарға және құжаттарға қол жеткізуге мүмкіндік беретін.Бас прокуратураның мәліметінше, 2025 жылдың сегіз айында Қазақстанда интернет-алаяқтықтың 14 000 жағдайы тіркеліп, залал 6 млрд теңгеден асқан.Инвестициялық пирамидалар: жаңа ораудағы ескі схема«Тәуекелі жоқ жоғары кіріске» уәде беру – қаржы &nbsp;пирамидасының басты белгісі. Бастапқыда оның мүшелері нақты пайдаға сену үшін шағын төлемдер алады, бірақ уақыт өте келе ұйымдастырушылар ақшамен бірге жоғалады.Соңғы мысал – Қазақстанда және көрші елдерде жұмыс істеген «Amir Capital» жалған қоры.Ол криптовалюта саудасы мен инвестициялардан айына 10%-ға дейін кіріс алуға уәде берді. Пирамидаға 40-тан астам адам тартылды, шығын шамамен 10 млн долларды құрады.Жалған мемлекеттік қызметшілер және жалған бағдарлама операторларыАлаяқтар өздерін көп жағдайда мемлекеттік органдардың өкілдері ретінде таныстырады және «төлемдер», «субсидиялар» немесе «өтемақылар» төлеуге уәде етеді. Қаражат алу үшін сілтеме бойынша өтуді, сауалнама толтыруды немесе «мемлекеттік бажды» төлеуді сұрайды.Мысалы, өткен жылы алаяқтар ҚР Еңбек министрлігінің атынан жарнама жіберіп, 100 000 теңге өтемақы төлеуге уәде берді.Азаматтар жалған сайтқа кіріп, жеке деректерін енгізіп, қаражат ұрлаудың құрбаны болды.Өзіңізді қалау қорғау қажетЕшқашан алдын ала ақы төлемеңіз: егер сізден «комиссия», «тіркеу ақысын» немесе кредит, субсидия немесе сыйлық үшін кез келген басқа жарна талап етілсе, бұл әрқашан алаяқтық.Ұйымдар мен лицензияларды тексеріңіз: микроқаржы ұйымына немесе «инвестициялық қорға» хабарласпас бұрын, олардың ресми тізімдерде, &nbsp;мысалы, Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің тізілімінде бар екеніне көз жеткізіңіз.Ешбір жағдайда карта мен шотты жалға бермеңіз: банк картасын беру – Қазақстандағы қылмыстық құқық бұзушылық. Ол арқылы алаяқтар ұрланған ақшаны жылыстатады, ал сіз жауапкершілікке тартыласыз.Сілтемелерден сақ болыңыз: хабарламалар мен әлеуметтік желілерден «төлем сайттары» мен «конкурстар» бойынша өтпеңіз. Нағыз мемлекеттік қызметтер тек eGov.kz сайтында және eGov mobile мобильді қосымшасында қолжетімді.«Өте тиімді инвестицияларға» сенбеңіз: тәуекелі жоқ жоғары кіріс пирамиданың классикалық белгісі болып табылады. Әсіресе жаңа адамдарды әкелу керек болса.Қоңыраулар мен хабарламаларды тексеріңіз: егер «банк қызметкері» немесе «мемлекеттік қызметші» қоңырау шалып, шотқа қауіп төндірсе немесе өтемақы төлеуге уәде берсе, телефонды қойып, ресми нөмірге қайта қоңырау шалыңыз.Жеке деректерді құпия сақтаңыз: ЖСН, интернет-банкингтен құпия сөздерді, карталардың CVV-кодтарын және құжаттардың фотосуреттерін ешкімге бермеңіз.Алаяқтар туралы хабарлаңыз: егер күдікті схемаға тап болсаңыз –полицияға хабарласыңыз және орын алған жағдайлар туралы банкіңізге хабарлаңыз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/1205_infographics_kaz_7_debba67c61.png" alt="1205-infographics-kaz-7.png">Есіңізде болсын: ұсыныс неғұрлым тартымды болса, оның алдау ықтималдығы соғұрлым жоғары болады. Қаржылық сақтық пен ақпаратты тексеру – кез келген «жылдам табыс» схемаларынан қорғаудың ең үздік мысалы.Фото: fingramota.kz

Қаржылық қақпан: қайтарымы жоқ жылдам ақша  

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қалалық ипподромда облыс әкімі Нұрлыбек Нәлібаевтың қатысуымен Қызылорданың астана болғанына 100 жыл толуына орай және Қала күні аясында «Алтын күз – 2025» ұлттық ат бәйгесі өтті. Оған Парламент Сенаты мен Мәжілісінің депутаттары, зиялы қауым өкілдері қатысты.Сыр еліндегі дүбірлі додада еліміздің әр аймағынан келген 70-ке жуық шабандоз бақ сынап, жеңімпаздар анықталды.Атап айтсақ, 5 шақырымдық тай жарыста І орынды Жамбыл облысынан Нұрислам Амангелді, ІІ орынды Шиелі ауданынан Төрехан Бейбарыс, ІІІ орынды Жамбыл облысынан Әбіқадыр Санжар жеңіп алды.11 шақырымдық құнан бәйгеде І орынды Сырдария ауданынан Абдулашим Рамазан,ІІ орынды Шиелі ауданынан Рамазан Нұрлыбекұлы,ІІІ орынды Жалағаш ауданынан Рауан Нартайұлы иеленді. 15 шақырымдықтоқ бәйгедеІ орын Жамбыл облысынан келген Нұрасыл Танатқа, ІІ орын Алматы облысынан келген Болат Әбдікәрімге, ІІІ орын жаңақорғандық Төрехан Сұлтанға бұйырды. 25 шақырымдықаламан бәйгенің І орны Ұлытау облысынан Болат Әбдікәрімге,ІІ орны Жамбыл облысынан Орынбасар Нұрымға, ІІІ орны Жамбыл облысынан Мақсат Нұржігітке табысталды.Жүлделі орын иелеріне ақшалай сертификаттар берілді.

«Алтын күз – 2025» ұлттық ат бәйгесі өтті

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp; 2025 жылғы маусымда табиғи немесе техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар нәтижесінде зардап шеккендерге төленетін ақшалай қаражатты үшінші тұлғалардың өндіріп алуына тыйым салуды көздейтін заңнамаға түзетулер күшіне енді. Бұл жерде сөз материалдық залалды өтеуге және зардап шеккен азаматтарға қажетті қолдау көрсетуге арналған мемлекеттік бюджеттен бөлінетін немесе қайырымдылық ұйымдарынан түсетін, көмек туралы болады.Бұдан былай мемлекеттік бюджеттен немесе қайырымдылық ұйымдарынан түсетін төлемдер арнайы (қол сұғылмайтын) шотқа есепке жазылуға &nbsp;тиіс және оларды қарыздар есебіне немесе үшінші тұлғалардың шешімдері бойынша есептен шығаруға болмайды.Fingramota.kz арнайы шот қалай жұмыс істейтінін, оны қалай ашуға болатынын және сіздің қаражатыңыз қате есептен шығарылса не істеу керектігін айтып береді.Арнайы шот деген не?Арнайы шот — бұл «қол сұғылмайтын» банктік шот, оған әлеуметтік төлемдер мен өндіріп алудан қорғалған басқа төлемдер есепке жазылады. &nbsp;Ондағы қаражатқа қарыздар мен атқарушылық іс жүргізу болған жағдайда да тыйым салуға немесе есептен шығаруға болмайды.Қорғалған төлемдерге мыналар:мүгедектігі бойынша жәрдемақы;жүктілік және босану бойынша төлемдер;1,5 жасқа дейінгі бала күтімі бойынша жәрдемақы;денсаулыққа зиян келтіргені үшін өтемақы;алименттер;әлеуметтік сақтандыру қорынан төлемдер;ТЖ кезінде зардап шеккендерге өтемақы;және төлемдердің басқа түрлері жатады.Айта кету керек, зейнетақы, жалақы, шәкіртақы және кәсіпкерлік табыс сияқты кіріс көздері «қол сұғылмайтын» шоттарға жатпайды және берешектер мысалы, кредиттер немесе салықтар бойынша болған кезде &nbsp;ішінара ұстап қалуы мүмкін.Есептен шығаруға болмайтын ең төменгі сомаТіпті сізде арнайы шот болмаса да, заң сіздің қаражатыңыздың бір бөлігін қорғайды. «Банктер және банк қызметі туралы» Заңның 36-бабының 2-тармағына сәйкес азаматтың ағымдағы шотында кемінде 92 456 теңге (2025 жылы екі ең төмен күнкөріс деңгейі) сомасы қалуға тиіс.Бұл сомаға қол сұғуға болмайды және банктер кредит бойынша өндіріп алу кезінде шотта қалуы керек. Алайда, бұл ереже жинақ шоттарына қолданылмайды.Арнайы шотты қалай ашуға болады?Арнайы шотқа түсетін төлемдерді қорғауға болатынын естеріңізге сала кетейік, ал қарапайым шоттағы ақшаны акцептсіз алуға болады, сондықтан арнайы шот ашу туралы шешімді барынша байыппен қабылдаңыз және ақпаратты барлық кезеңде тексеріңіз.Арнайы шот ашу үшін жеке басын куәландыратын құжаттан басқа банкке немесе «Қазпошта» АҚ-қа (бұдан әрі – банк) ағымдағы шоттың мақсатын жазып, өтініш, сондай-ақ &nbsp;ҚРҰБ Басқармасының 31.08.2016ж. №207 қаулысымен бекітілген Клиенттердің банктік шоттарын ашу, жүргізу және жабу қағидаларында &nbsp;айқындалған құжаттар ұсыну қажет.Маңызды:&nbsp;арнайы шот&nbsp;тегін&nbsp;ашылады, банктер оған қызмет көрсеткені үшін комиссия алмайды. Бұдан басқа, салық берешегінің немесе мерзімі өткен кредиттің болуы&nbsp;мұндай шотты ашудан бас тартуға негіз бола алмайды.&nbsp;Демек, банктің мұндай себептермен клиентке бас тартуға құқығы жоқ.Қол сұғылмайтын шот ресімдеуден бұрын шарттың талаптарымен мұқият танысып шығуға кеңес береміз. Егер қандай да бір тармақтар күмән тудырса немесе түсініксіз болса, түсініп алу үшін дереу банк қызметкеріне жүгініңіз. Шартты толығымен оқымай және оның талаптарын түсініп алмай тұрып ешқашан шартқа қол қоймаңыз.Қарт адамдар кез келген құжат ресімдеген кезде жасы өздерінен едәуір кіші жақын туыстарының көмегіне жүгінулері керек. &nbsp;Олар банк құжаттамасын жақсырақ түсінеді және болашақта өз туыстарының құқықтарын қорғау үшін тұтастай процесті дұрыстап тіркейді. &nbsp;Ақша арнайы шоттан есептен шығарылған болса, не істеу керек?Заңнамаға сәйкес арнайы шоттағы ақшаға:- тыйым салуға;- сот орындаушыларының инкассолық өкімдері бойынша банктер мен банктік емес ұйымдардың төлем талаптарына сәйкес ақшаны өндіріп алуға рұқсат етілмейді.Өкінішке орай, тіпті қатал қағидалар белгіленген жағдайда да техникалық қателіктер болып тұрады. Егер сіз арнайы шоттан ақшаның есептен шығарылғанын анықтасаңыз:Дереу банкке хабарласыңыз және ақшаны есептен шығарудың себептерін түсіндіруді талап етіңіз.Шоттың мәртебесін және төлемдердің мақсатын растайтын құжаттарды дайындаңыз.Өндіріп алушыға &nbsp;шағым жіберіңіз.Егер мәселе шешілмесе - Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігіне жүгініңіз немесе сотқа өтініш беріңіз.Пайдалы кеңестерТөлем мақсатының «Әлеуметтік төлем», «Төтенше жағдай кезіндегі өтемақы» және т.б. деп көрсетілуін тексеріңіз.Қаражаттың шығу көзін растайтын барлық құжатты сақтаңыз, олардың тергеп-тексеру кезінде көмегі тиеді.Барлық төлем сонда түсу үшін төтенше жағдайлар кезінде алдын ала арнайы шот ашыңыз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/infographics_1712_12_28024fc7f6.png" alt="infographics-1712-12.png">Арнайы шот тетігі – бұл жай ғана банктік қызмет емес, бұл – өмірлік қиын жағдайға тап болған азаматтардың әлеуметтік қорғау. Ол қалпына келтіру, емдеу және қолдау көрсетуге арналғанға төлемдердің сақталуын қамтамасыз етеді.Фото: fingramota.kz

Арнайы шот: ақшаңызды өндіріп алулар мен қателерден қорғау

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Әлеуметтік желілер тек қарым-қатынас жасау мен бос уақыт өткізу &nbsp;орны ғана емес, сондай-ақ түрлі алаяқтардың әрекеттері үшін ыңғайлы алаңға айналғанына мәлім. Жалған ұтыс ойындары, компаниялардың жалған аккаунттары, &nbsp;тіпті жақын адамдарыңыздан келген хабарламалар — мұның барлығы ақшаңыз бен дербес деректердің жоғалуы тәуекеліне &nbsp;әкелуі мүмкін.Мұндай оқиғаларға тап болмаудың жолдары жөнінде &nbsp;Fingramоta.kz -тің жаңа материалында &nbsp;айтып береміз. &nbsp;Алаяқтар қандай схемаларды қолданады.Брендтер мен дүкендердің жалған парақтарыАлаяқтар акциялар, лотереялар, сыйлықтар немесе шындыққа жанаспайтын жеңілдіктерге уәде беріп, белгілі компаниялардың логотиптерін, дизайнын және тіпті сайттарының көшірмесін жасап алады. Пайдаланушы ұсынысқа қызығушылық танытқан кезде, олардан сілтемеге өтіп, карта мен құжаттардың деректерін енгізуді сұрайды. Одан кейін ол ақшасынан айырылып, дербес деректері алаяқтардың қолына түседі, ал алаяқтар кредит ресімдеп, &nbsp;қылмыстық схемаларда пайдаланып &nbsp;немесе бопсалауға дейін барады.Шынайы кейс: өткен жылдың қараша айында Шымкент қаласының полициясы 22 жастағы Тараз қаласының тұрғыны мен оның Алматы мен Шымкент қалаларынан келген екі сыбайласын ұстады. Олар шынайы маркетплейстер мен сауда алаңдарындағы фотосуреттер мен тауарлардың карталарының көшірмелерін жасап, әлеуметтік желілерде брендтік аяқ киім мен сөмкелер дүкенінің жалған аккаунтын құрған. Сатып алушылардан алаяқтар тауар мен жеткізу ақысын ақша аударымдары немесе қашықтан шоттар арқылы төлеуді сұратқан. Әрине, адамдарға тапсырыстары келген жоқ, &nbsp;себебі «сатушылар» оларды бұғаттап тастаған. &nbsp;Алайда, сатып алушылар мұнымен келіспей, полицияға шағым түсірген, алаяқтар қолға түсті.Өзіңізді қалай қорғау қажет:дүкеннің аккаунтын тексеріңіз: «қанат белгісінің» болуын, сайтқа сілтемені, байланыстарды, шынайы мекенжайды; тәуелсіз алаңдарда дүкен жөніндегі пікірлерді оқып, зерттеңіз;&nbsp; күдікті сілтемелерге өтпеңіз және картаңыздың деректерін енгізбеңіз; ешқашан белгісіз адамға аударым немесе карта арқылы төлемеңіз - тек ресми сайттар мен қосымшаларды пайдаланыңыз. «Достардан» келетін хабарламаларБұл, алаяқтардың ең кеңінен тараған, «сүйікті» схемасы, себебі ол көп әрекеттенуді қажет етейді, бұл жерде достары мен туыстарына қол ұшын бергісі келетін адамдардың сезімімен ойнауға болады. Ол келесі схемамен жасалады: әлеуметтік желінің мессенджерінде адамға қарызға ақша бере тұру немесе қызына, немересіне немесе жиеніне қандай да бір байқауда дауыс беру өтінішімен хабарлама келеді. Ал шын мәнісінде оның аккаунты бұзылған болып, әлеуетті құрбанға алаяқтар жазып отырады. Сіз зиянды сілтемеге өте салысымен сіздің барлық деректеріңіз бірден сіздің телефоныңызға, &nbsp;ноутбугыңызға, &nbsp;компьютеріңізге автоматты түрде орнатылатын арнайы қосымшаның немесе вирустың арқасында алаяқтардың қолына түседі.Шынайы кейс: біз атап өткендей, бұл тәсілді алаяқтар ерекше жақсы көреді, және олардың әрекеттерінен зардап шеккендердің саны шексіз. Мысалы, тек өткен жылдың өзінде ғана құқық қорғау органдары Қазақстанда әлеуметтік желілер мен &nbsp;мессенджерлер арқылы жасалған 4 000 астам алаяқтық оқиғаларын тіркеген.Өзіңізді қалай қорғау қажет:егер жақын адамыңыз ақша сұраса немесе сілтеме жіберсе – оған жеке қоңырау шалып, ақпаратты нақтылаңыз; күмәнді сілтемелерге өтпеңіз, тіпті олар таныстардан және туыстарынан келген болса да; әлеуметтік желілерде және мессенджерлерде екіфакторлы &nbsp;аутентификация орнатыңыз. Жалған ұтыс ойындары мен лотереяларӘлеуметтік желілерде қомақты ұтыстар беруге уәде ететін ұтыс ойындары мен лотереяларды жарнамалайтын посттарды жиі кездестіруге болады. Әрине, мұндай аккаунтқа жазатын кез келген адам бірден жеңімпаз болады. Бірақ бұл орайда бір түйткіл бар: сізден сыйлық үшін «комиссия» төлеуді сұрайды. Содан кейін сіз ұтысты да, жіберген ақшаңызды да көрмейсіз.Нақты жағдай: 2024 жылдың соңында полиция Атырау облысының тұрғынын тұтқындады, ол әлеуметтік желілерде тым сенгіш азаматтарға өзінің лотерея өкілі екенін және адамдардың жүлделерді жеңіп алғанын айтты. Бірақ ұтысты алу үшін алаяқ өзіне ақша аударуды сұрады — сақтандыру үшін. Ол құрбандарды лотерея туралы жазбаларының астынан іздеді: оларға шығып, сыйлықтар туралы жазды. Жалпы шығын 140 мың теңгені құрады, бірақ іс жүзінде, әрине, мұндай жағдайлар әлдеқайда көп, тек олардың барлығы полиция мен соттарға бара бермейді.Өзіңізді қалай қорғау қажет:● адал лотереялар мен ұтыс ойындары «комиссияларды» немесе «сақтандыруды» талап етпейтінін ешқашан ұмытпаңыз;● ұйымдастырушыны тексеріңіз: оның лицензиясы немесе ресми сайты бар ма, тәуелсіз алаңдардағы пікірлерді зерделеңіз;● «ұтыс» үшін жеке деректер мен деректемелерді жібермеңіз.Жалған жұмыс орындарыБұл да әлеуметтік желілердегі алаяқтықтың танымал тәсілі. Әдетте, мұндай хабарландырулар өте тартымды көрінеді: «Онлайн жұмыс: сағатына 5 000 теңге, ештеңе істеудің қажеті жоқ». Ал мүдделі үміткерлерден алаяқтар «тіркеу» немесе «оқу» үшін ақы төлеуді сұрайды, содан кейін жоқ болып кетеді.Нақты жағдай: осы жылдың наурыз айында қазақстандықтар Whatsapp арқылы Ozon маркетплейсіне жұмысқа орналасу туралы ұсыныстар ала бастады. Болжам бойынша, қашықтан және күніне небәрі 30-60 минут жұмыс істеу керек, ал оны орындау үшін 20 мың теңгеден 50 мың теңгеге дейін ақы төлеуге уәде берілді. Сонымен қатар, бос жұмыс орнының егжей-тегжейлі сипаттамасы да, нақты жұмыс шарттары да көрсетілмеген, бірақ Ұлыбритания коды бар нөмірден хабарламалар келген.Әрине, мұның бәрі алаяқтардың айла-амалдары болып шықты, және осы уақытқа дейін адамдар анда-санда мессенджерлерге осындай ұсыныстар алады. Сонымен қатар, қызығушылық танытқан адамдарға агенттік жарна, картаны тексеру немесе сатушы деңгейін көтеру сылтауымен белгілі бір соманы аударуды сұрады. Бірақ нақты маркетплейс жұмысқа орналасу кезінде үміткерлерден ешқашан ақша алмайды.Өзіңізді қалай қорғау қажет:● «екі сағаттық жұмыс үшін оңай ақша» ұсынатын жұмыс орындары мен компанияларға сенбеңіз;● ешқашан «тіркеу» немесе «оқу» үшін ақша аудармаңыз;● жұмыс берушіні тексеріңіз: ресми сайты, байланыстары, ол туралы пікірлер.Love scam немесе «романтикалық схемалар»Алаяқтар жәбірленушімен әлеуметтік желілерде танысады және болашақта манипуляция жасау үшін оған мүмкіндігінше эмоционалды байланыс орнатуға тырысады. Алаяқ жәбірленушінің «дайын» екенін түсінгеннен кейін ақша сұрай бастайды — көшу, құжаттарды ресімдеу, емделу және т.б. Қаражат түскеннен кейін «сүйіктісі» барлық байланысты күр түзіп, жоғалады.Нақты жағдай: биыл көктемде Ақмола облысының тұрғыны әлеуметтік желілерде өзін БҰҰ бітімгері ретінде көрсеткен алаяқпен танысты. Қарым-қатынас кезінде ер адам Қазақстанға келіп, үйленуге дайын екенін мәлімдеді, бірақ демалысты ресімдеу сылтауымен 550 доллар сұрады. Әйел ақша аударды, бірақ содан кейін БҰҰ өкілдері оған хабарласып, қосымша соманы талап етті — енді әуе көлігімен ұшып баруға. Осы жерде ақмолалық әйел алданғанын түсініп, полицияға жүгінді.Өзіңізді қалай қорғау қажет:● сезімдер туралы тым тез сөйлейтін адамдарға сенбеңіз — олар көбінесе абьюзер немесе алаяқ болып шығады;● ешқашан «интернет серіктестеріне» ақша жібермеңіз, тіпті олар «билет» немесе «емделуге» ақша сұраса да;● іздеу жүйелері арқылы сұхбаттасушының фотосуреттері мен деректерін тексеріңіз — бұл шын мәнінде көмектесуі мүмкін.Алаяқтардың құрбаны болсаңыз не істеу керек?1. Картаны шұғыл түрде бұғаттаңыз және банкке алаяқтар сізді алдағанын хабарлаңыз.2. Алаяқтармен хат алмасудың скриншоттарын жасаңыз.3. Әлеуметтік желіні техникалық қолдауға болған оқиға туралы хабарлаңыз және полицияға арыз жазыңыз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/1_2546295612.png" alt="1.png">Бүгінгі күні әлеуметтік желілерде сергек болу шынайы өмірдегідей маңызды. Күн сайын алаяқтар күрделі амалдарды ойлап табуда, бірақ егер сіз олардың схемалары мен іс-қимылын білсеңіз, өз ақшаңызды және дербес деректеріңізді сақтай аласыз.Фото: fingramota.kz

Әлеуметтік желілердегі алаяқтық: өзіңізді қалай қорғау керек?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Мұра қалдыру — бұл әрқашан екіұшты жағдай. Бір жағынан, бұл адамның өмір бойы жинап-терген мүлкін: пәтерлер, банктік салымдар, көлік, зейнетақы жинақтарын сақтау. Екінші жағынан, бұл жауапкершілік, неге десеңіз активтермен бірге мұраға қарыздар да қалады. Кредиттер, айыппұлдар, коммуналдық берешек &nbsp;— мұның барлығы мұрагерлерге ауысуы мүмкін.Fingramota.kz оның барлық қыр-сырын түсінуге және бүкіл процесті дұрыс ресімдеуге көмектеседі.Есте сақтау маңызды!Заң мұрагердің жауапкершілігін мұраға алынған мүліктің құнымен шектейді және де бұл адамдарды мерзімсіз «қарыз қомытынан» қорғайды. Оның іс жүзінде қалай жұмыс істейтінін толығырақ қарастырайық. Қарапайым оқиғаны мысалға алайық. Адам қайтыс болды, артында екі бөлмелі пәтер мен банкте кредиті қалды. Оның ұлы пәтерді өз атына ресімдеп, біраз уақыттан кейін банктен берешекті төлеу туралы талап келеді. Ол мұны тек мұраға алған пәтердің құны шегінде өтеуге міндетті болған.Басқа мысал – шетелде тұратын жиені ағасының қайтыс болғаны туралы білмеген. Ол бір жыл өткеннен кейін келгенде мұраны қабылдау мерзімі өтіп кеткен. Мұндай мысалдар жиі кездеседі, сол себепті негізгі ережелерді білу маңызды.«Мұрагерлікті ашу» және мерзімдеріМұра мұра қалдырушы қайтыс болған күні ашылады. Осы сәттен бастап мұрагерлердің мұраны қабылдау немесе одан бас тарту туралы шешімін жариялауға алты ай уақыттары бар. Оны қайтыс болған адамның соңғы тұрғылықты жері бойынша нотариус арқылы жасауға болады. Егер мерзім өтіп кетсе, мұрагерлік құқығын тек сот арқылы дәлелді себептермен: ауру, шетелде болу, өлім туралы ақпараттың болмауын дәлелдеп, қалпына келтіруге болады.Мұра толығымен қабылданадыЗаң тек «пайдалы» активтерді таңдауға мүмкіндік бермейді. Мұра оның барлық артықшылықтары және кемшіліктерімен толығымен қабылданады. &nbsp;Алайда, мұнда маңызды ереже қолданылады: мұрагер қайтыс болған адамның қарыздары бойынша алынған мүліктің құны шегінде ғана жауап береді. Мысалы, егер пәтер 20 миллион теңгеге бағаланса, ал қарыз 15 миллион теңгені құрайды, мұрагер қарызды толығымен өтеуге мәжбүр болады. Бірақ, егер қарыз пәтердің құнынан асып кетіп, мұрагер мүлікті берсе, қарыздың қалдығы «күйіп кетеді».Зейнетақы жинақтары да мұраға қаладыБЖЗҚ-ғы зейнетақы жинақтарына ерекше назар аударған жөн. Көптеген адамдар оның мұраның бөлігіне кіретінін білмейді. Жинақтарды өсиет бойынша немесе заң бойынша алуға болады. Рәсім әдетте мынадай болады: нотариус БЖЗҚ-дан зейнетақы жинақтарының қалдығы туралы мәліметтерді сұратады, мұрагерлік құқығы туралы куәлік берілгеннен кейін мұрагерлер қорға төлемдер алу үшін жүгінеді. Бұдан басқа, заңда белгіленген лимит шегінде зейнетақы қаражатынан жерлеуге арналған біржолғы төлем мүмкін болады. Осы сомадан артық қалған сома &nbsp;мұрагерлердің арасында бөлінеді.Есте сақтау маңызды! Зейнетақы аннуитеті шеңберінде сақтандыру компаниясына берілген зейнетақы жинақтары мұраның құрамына кірмейді. Қаражат қалдығы болған жағдайда оны иелену құқығы сақтандыру ұйымында қалады. Толығырақ «Сақтандыру» бөлімінен білуге болады.Мұраға нақты не кіредіМұраның құрамына шоттардағы ақша, жылжымайтын мүлік, көлік, тұрмыстық заттар, акциялар мен бизнестегі үлестер, сондай-ақ зейнетақы жинақтары кіреді. Мұраға қарыздар да ауысады: кредиттер, бөліп төлеу, төленбеген салықтар, коммуналдық қарыздар. Алайда, жеке міндеттер мұраға өтпейді, олар заң бойынша адам қайтыс болғанда тоқтатылады. Мысалы, алимент немесе моральдық зиянды төлеу бойынша міндеттемелер мұрагерлерге өтпейді.Мұрагерліктің қалай жұмыс істейтінін жақсы түсіну үшін нақты мысал келтірейік.Мәселен, азамат қайтыс болғаннан кейін оның мынадай &nbsp;мүлкі қалды делік: &nbsp;Алматы қаласында құны 30 млн теңге болатын пәтер;құны 5 млн теңге автомобиль;2 млн теңге мөлшерде банктік салым;БЖЗҚ-ғы зейнетақы жинақтары — 4 млн теңге.Жиынтығында активтер — 41 млн теңге.Сонымен бірге марқұмның мынадай қарыздары болды:банктегі ипотекалық кредит – 12 млн теңге;тұтынушылық кредит – 3 млн теңге;коммуналдық қызметтер бойынша берешек – 200 мың теңге.Қарыздардың жалпы сомасы – 15,2 млн теңге.Сонымен қатар оның мынадай жеке міндеттемелері де болды:бұрынғы зайыбына алимент төлеу міндеті;дұрыс қойылмаған тұрақ үшін айыппұл;моральдық зиянды төлеу туралы соттың орындалмаған шешімі.Бұл орайда мына жағдайды түсіну маңызды: мұндай жеке міндеттемелер өліммен тоқтатылады және мұрагерлерге өтпейді. Олар мұраның құрамына кірмейді.Осылайша, мұрагер 41 млн теңге сомасындағы активтерді алады, бірақ олармен бірге 15,2 млн теңге сомасындағы қарыздарды өтеуге тиіс. Ол үшін мұраның қорытынды «таза» құны шамамен 25,8 млн теңгені құрайды.Егер қарыздар активтерден асып кетсе – мысалы, 41 млн теңге болатын мұрагерлік кезінде 50 млн теңгені құраса, онда мұрагер осы 41 млн теңгенің шегінде ғана жауап берер еді. Қарыздың қалған бөлігі есептен шығарылады және одан жеке өндіріп алынбайды.Маңызды жағдай! Мұраға кірген кезде жартыжылдық кезеңде &nbsp;есептелген кредит бойынша пайыздарды да төлеу қажет болады. Мұрагер банктік қарыз бойынша сыйақыны қарызды пайдаланғаны үшін емес, банктік қарыз бойынша сыйақыны мұрагер қарыз алушы төлеуі керек болғандықтан төлеуі керек. Мұрагерлік құқығына кіре отырып, мұрагер банктік қарызды өзі алмағанына қарамастан, бұл міндетті өзіне алады.Мұрагердің мұрагер қайтыс болғаннан кейін мұра қалдырушының қарызының бір бөлігін (негізгі борыш, немесе сыйақы немесе банктік қарыз бойынша тұрақсыздық айыбын) төлеу фактісі осындай мұрагердің бүкіл мұраны қабылдауының дәлелі болып табылатынын есте ұстаған жөн. Мұраны іс жүзінде қабылдау (Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 1072-1-бабының 2-бөлігі) да орын алады. Мысалы, егер мұра қалдырушы қайтыс болғаннан кейін мұрагер қайтыс болған адамның банктік қарызын өтеу есебіне негізгі борыш сомасының бір бөлігін енгізсе, сол арқылы мұрагер негізгі борыш, сыйақы және тұрақсыздық айыбы бойынша сомаларды қамтитын банктік қарыз бойынша қарыздарды өз мойнына алды деп есептеледі.Бұл мысал мұраға кіру кезінде мүлікті ғана емес, міндеттемелерді де ескеру қажет екендігін айқын көрсетеді. Сондықтан мұраны қабылдағанға дейін нотариус пен кредиттік ұйымдардан марқұмның қарыздары туралы ақпарат сұраған дұрыс. Ал берешек мөлшері мұраға қалдырылған мүліктің мөлшерінен асып кеткен жағдайда, мұраға кірудің қажеті жоқ.Мұра қалай ресімделедіМұраны дұрыс ресімдеу үшін алдымен нотариусқа жүгіну керек. Ол мұрагерлік істі ашады. Мұрагерлер қайтыс болу туралы куәлікті, туыстығын растайтын құжаттарды, төлқұжаттарды ұсынуы керек және мұраны қабылдау немесе қабылдамау туралы өтініш жазуы керек. Алты ай ішінде нотариус қайтыс болған адамның мүлкі мен қарыздары туралы мәліметтер жинайды. Осыдан кейін жылжымайтын мүлікті немесе көлікті тіркеуге, сондай-ақ ақша алу үшін Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына (БЖЗҚ) немесе банкке жүгінуге болатын мұрагерлік құқығы туралы куәлік беріледі.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/2_87067a7e97.png" alt="2.png">Мұрагерлік – бұл эмоциялар мен қатаң құқықтық нормалар тоғысатын күрделі процесс. Мүлікті қабылдамас бұрын оның құндылығын ғана емес, сонымен бірге борыш жүктемесін де бағалау маңызды. Заң мұрагерлерге шешім қабылдауға алты ай уақыт береді және бұл уақытты бәрін мұқият тексеру үшін пайдаланған жөн. Зейнетақы жинақтары да жеке ресімдеуді талап ететін мұраның бір бөлігі болып табылады. Егер жағдайдың күрделі екенін сезсеңіз, нотариустың немесе адвокаттың кеңесі қателіктерді болдырмауға көмектеседі.Фото: fingramota.kz

Мұра – пайда немесе проблема? Оны қалай дұрыс ресімдеу қажет?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> 2025 жылғы 10 мен 20 қазан аралығында Қаржы мониторингі агенттігі «Заң мен Тәртіп» және «Адал Азамат» тұжырымдамаларын ілгерілету мақсатында, «AMANAT» партиясының «Қарызсыз қоғам» жобасы мен Halyk Bank қолдауымен республикалық қаржылық қауіпсіздік бойынша диктант өткізеді.Диктант мақсаты – халықтың қаржылық сауаттылығын арттыру. Тест нәтижесінде әрбір азамат алаяқтық схемалардан қорғану дағдыларын меңгереді.Диктант онлайн тест форматында өтеді. Сұрақтар күрделілігіне қарай бірнеше деңгейге бөлінген. Диктантқа кез-келген адам қатыса алады. Қатысушылар тестті бірнеше мәрте өтуге құқығы бар, сондай-ақ алдын-ала оқу материалдарымен танысу мүмкіндігі бар.Диктантты өткен әрбір қатысушыға сертификат табысталады. Қысқа уақытта ең жоғары балл жинағандарға шараның ресми серкітесі Halyk Bank &nbsp;атынан арнайы сыйлықтар қарастырылған.«ФинIQ» республикалық диктантына қосылыңыз – қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз!https://amlacademy.kz/finiq

ФинIQ – қаржылық сауаттылық деңгейін анықтайтын тест

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Егер сіз кредит алаяқтарының құрбаны болсаңыз, не істеу керектігін <a href="https://fingramota.kz/kk/news/post/sizdi-rsatyyzsyz-alynan-kredit-eger-siz-alayatardy-rbany-bolsayz-ne-isteu-kerek">Fingramota.kz</a>-пен бірге қарастырамыз.Алаяқтар азаматтар атынан кредитті қалай рәсімдейді1) Ұрланған/көшірілген құжаттар және электрондық цифрлық қолтаңба (ЭЦҚ)Алаяқтар құжаттардың/паспорттардың көшірмелерін пайдаланады, нөмірлерді ауыстырады, SMS-кодтарды ұстап алады, келісімшарттарға қол қояды және ақшаны жалған есеп-шоттарға шығарады.Мысалы, 2023 жылы Астанада бір топ алаяқ ауыр науқастан әйелдің атынан ұрланған ЭЦҚ-ны пайдаланып 155 млн теңге көлемінде кредит рәсімдеген. Олар тіпті нан пісіру жабдықтарын сатып алғаны туралы құжаттар пакетін жалған жасаған. Әйелдің қайтыс болғаннан кейін де алаяқтар құжаттарды артқа датамен жалғандауды жалғастырған. Биыл олар бес жылға бас бостандығынан айырылды.2) Әлеуметтік инженерия және «жалған қызметкерлер»«Банк», «полиция» немесе «қауіпсіздік қызметінен» деп хабарласып, «тексеру кредити», «қауіпсіз есеп-шот» немесе «верификация» ұсынады. Адам нұсқауларды орындаған кезде ақша да жоғалады, кредит те пайда болады.Мысалы, Ақмола облысының бір тұрғынына 7 млн теңге көлемінде кредит рәсімдеуге көндірген, алдымен өзін оның бастығы ретінде таныстырып, кейін — мемлекеттік орган мен Ұлттық банктің қызметкерлері ретінде көрсеткен.3) Туыстары мен таныстарына қысым көрсетуАлаяқтардың жақындары (немесе таныстары) құжаттарға қол қоюға мәжбүрлейді немесе бөтен адамдардың телефондарын мен қосымшаларын жасырын пайдаланады.Мысалы, Жамбыл облысында бір әйел туыстарына 22 миллион теңге көлемінде кредит рәсімдеген. Олар сенімін пайдаланып, мобильді қосымшалар арқылы кредитті рәсімдеп, ақшаны жеке қажеттіліктеріне жұмсаған. Биыл қыркүйектің соңында сот оны үш жылға бас бостандығынан айырды.4) Фишинг формалары және қосымшалардың/сайттардың «қос көшірмелері»Банктің қосымшаларын/сайттарын жалғандап, фальш сілтемелері бар «қауіпсіздік жаңартуын» таратады, логиндер, парольдер, карта мәліметтерін жинайды.Мысалы, Жетісуда қыркүйекте полиция азаматтарға қашықтан қол жеткізу үшін AnyDesk орнатуға мәжбүрлеген және кредит рәсімдеген топты ұстады. Қылмыскерлерден Қазақстанның әртүрлі өңірлерінен 40-тан астам адам зардап шекті, зиян сомасы 70 млн теңгеден асты.Қадамдық алгоритм: егер алаяқтар сіздің атыңызға кредит рәсімдеген болса, не істеу керек:Банкпен немесе МҚҰ-мен байланысыңыз.&nbsp;Кредиттің алаяқтық екенін хабарлаңыз. Карталарды, шоттарды немесе қосымшаға қолжетімділікті блоктауды сұраңыз және өтінішіңізді тіркеңіз.Полицияға арыз беріңіз — жеке барып немесе eGov / eOtinish арқылы онлайн.&nbsp;Арызда күнін, сомасын, банк/МҚҰ атауын көрсетіңіз; скриншоттар, алаяқтардың нөмірлері, хабарламалар, есеп-шот үзінділерін қоса беріңіз.Процессуалдық құжаттар алыңыз:&nbsp;зардап шеккен деп тану туралы қаулы (71-бап ҚР ҚПК) және шара қолдану туралы ұсыныс (200-бап ҚР ҚПК) — банкке жолданып, алаяқтық кредит бойынша пайыздарды немесе айыппұлдарды тоқтатуға мүмкіндік береді.Банк әрекетін тексеріңіз. Полициядан құжат алғаннан кейін 3 күн ішінде банк: пайыздар мен айыппұлдарды тоқтатады, қарызды жояды (негіз болған жағдайда), кредит тарихын түзетеді және ұсталған сомаларды қайтарады.Егер банк әрекет етпесе немесе бас тартса — eOtinish арқылы ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігіне шағым беріңіз, банк бас тартуын және полиция құжаттарын қоса жіберіңіз. Маңызды: қарыздың жойылуы автоматты түрде болмайды, тек негіз болған жағдайда және полиция расталған алаяқтық фактілері болғанда ғана жүзеге асады.Кредитор қарызды сотсыз жоюы тиіс жағдайларКредит беруші тарапынан маңызды бұзушылықтар (кез келгені):Онлайн-кредит клиенттің биометриялық сәйкестендіруінсіз рәсімделген.Кредит «Стоп-кредит» режимінде берілген.Жас шектеулері бұзылған: кредит 21 жасқа толмаған немесе 55 жастан асқан адамға жеке немесе онлайн келісімсіз берілген.Бірінші онлайн тұтынушылық кепілсіз кредит лимиттен асқан: &gt;150 АЕК банкке; &gt;75 АЕК МҚҰ-ға.«Салқындату кезеңі» бұзылған:<ul><li style="text-align:justify;">- 150–255 АЕК — 8 сағаттан ерте берілген;</li><li style="text-align:justify;">- 255 АЕК — 24 сағаттан ерте;</li><li style="text-align:justify;">- Микрокредит &gt;75 АЕК — 24 сағаттан ерте және заемшы келісімінсіз.</li></ul>Бұл шектеулер бір күнде бірнеше онлайн-кредитке де қолданылады. Ерекшелік — тауар/қызмет/жұмыс үшін төленген кредит немесе сол банктегі/МҚҰ-дегі қарызды өтеу және төлем картасы бойынша 150 АЕК шегіндегі лимит.Кейде банк бұзушылықтары анық емес, бірақ полиция алаяқтықты растаса, кредитор қарызды жоймайды. Сол кезде құқық қорғау органдары:Дәлел жинап, материалдарды сотқа береді;Сот алаяқтық фактілерін және банк/МҚҰ бұзушылықтарын (биометрия, KYC, антифрод) анықтайды.Шешім күшіне енген соң, банк 10 жұмыс күні ішінде:<ul><li style="text-align:justify;">Қарызды жояды;</li><li style="text-align:justify;">Ұсталған/төленген сомаларды қайтарады;</li><li style="text-align:justify;">Кредит тарихын жаңартады.</li></ul>Есіңізде болсын:Банк полицияның процессуалдық құжаты немесе сот шешімі болмаса, кредитті жоя алмайды.Қарызды жою тек банк бұзушылықтары анықталған жағдайда және заң аясында жүзеге асады.Банк талаптарды орындаудан бас тартса — eOtinish арқылы ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігіне шағым беріңіз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/arzhyly_alaya_tar_e41431ce66.jpeg" alt="Қаржылық алаяқтар.jpeg">Фото: fingramota.kz

«Сіздің рұқсатыңызсыз алынған кредит»: егер сіз алаяқтардың құрбаны болсаңыз, не істеу керек?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> 1 қазанда Қазақстанда Қарттар күні атап өтіледі. Бұл күн аға буынның ерен еңбегін еске түсіру, қарт адамдардың мүмкіндіктері мен қажеттіліктеріне жаңа көзқараспен қарау үшін тамаша себеп.60 + санаты алаяқтар үшін ең осал топ болып қалуда. Оның себебі &nbsp;түсінікті: олардың сенгіштігі, цифрлық сауаттылықтың жеткіліксіздігі және жақындарының тарапынан тұрақты қолдаулың болмауы.Fingramota.kz кеңінен тараған алдау әдістері мен қауіпсіздік қағидалары және егде жастағы адамдарды алаяқтардан қалай қорғау керектігі жөнінде айтып береді.Қарт адамдар қаржы &nbsp;пирамидалары үшін оңай олжаБіз зейнеткерлердің мессенджерлерде өздерін «рекрутерлер» деп атайтын адамдарға жүгініп, жазылымдар ресімдеп беруді, «ғажайып тауарларды» (диеталық қоспалар, косметика, тұрмыстық техника) сатып алуды және жаңа жазылушыларды тартуды сұрайтын оқиғаларды жиі естиміз.Көптеген қарт адамдар, олардың туыстарының сөзінше «пирамидадан пирамидаға ауысады». Әдетте, оларға «тәуекелсіз жоғары табысқа кенелуге» уәде етіледі, «инвестициялар», «стартап», «мемлекеттік бағдарлама» сөздерін қолданады.Алаяқтардың ең көп қолданатын әдісі - психологиялық әсер ету, қарт адамдарды «отбасы үшін ақша табу» &nbsp;және «тегін бонустар», сыйлықтар, жеңілдіктер туралы уәделерге сендіріп, балалар мен немерелеріне көмектесуге деген ұмтылысын пайдалану. &nbsp;Қаржы пирамидасының белгілері:Негізгі табыс тауарларды/қызметтерді сатудан емес, жаңа қатысушыларды тартудан түседі.«Кіру жарнасы» немесе тұрақты төлемдер қажет.Қызметке лицензия жоқ (ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің сайтында тексеріледі — gov.kz).Ай сайын 20-30% мөлшерде «тәуекелсіз» кепілдендірілген жоғары табыс туралы уәде.«Дәл қазір шешіңіз» деген талап қою».Егде жастағы туыстарды қалай қорғауға болады?Банк карталарына лимиттер белгілеп, SMS-хабарламаларды қосу.Қарт туыстармен алаяқтық тақырыбын үнемі талқылап отыру.Олардан жақындарымен кеңеспей ақша салмауды өтіну.«Сіздің картаңыз бұғатталды»: жалған банкирдің қоңырауыАлаяқтар қоңырау шалып, карта бойынша «күдікті операциялар» жүргізіліп жатқанын хабарлайды. Олар «қаражатты қорғауды» ұсынады және карта нөмірін, CVV-кодты, PIN-ді немесе SMS-пен келетін құпиясөзді айтуды сұрайды. Кейде қашықтан қол жеткізу бағдарламаларын (TeamViewer, AnyDesk) орнату қажет сендіреді. Нәтижесінде олар шотты толық бақылауға &nbsp;және қаражатты ұрлауға қол жеткізеді.Егде жастағы туыстарды қалай қорғауға болады?Банк ешқашан телефон арқылы кодтар мен мәліметтерді сұрамайтынын түсіндіріңіз.Қосымшаларды қажетсіз орнатудан қорғайтын, әсіресе бөгде адамдардың өтініші бойынша және смартфон операцияларын екі рет растауды талап ететін функцияны қойыңыз.Егер күмәнді қоңырау болса, телефонды қойып, ресми нөмір бойынша банкке қайта қоңырау шалу керек екенін айтыңыз.«Сіздің туысыңыз қиындыққа тап болды»: қорқыта отырып сенімге кіруАлаяқтар өздерін полиция қызметкері немесе дәрігермін таныстырады және жақын адамының: жол апаты, қамауға алу, аурухана түсіп қалу сияқты қиындыққа тап болғанын хабарлайды. «Мәселені шешу» үшін жедел ақша аударуды немесе курьерге қолма-қол ақша беруді талап етеді.&nbsp;Қарт адамдарға не істеу керек?Алдымен туыстарыңызға тікелей хабарласыңыз.Белгісіз адамдарға ақша бермеңіз.Мұндай қоңыраулар туралы полицияға хабарлаңыз.«Сізге ақша төлемі жасалады»: мемлекеттік мекеме қызметкерінің қоңырау шалуы немесе келуіЗейнетақы қоры немесе әкімдік қызметкерлерінің атынан алаяқтар қосымша төлемдер, өтемақылар, субсидиялар уәде етеді. «Ресімдеу» үшін картаны және SMS-тен келген кодты айтуды немесе жалған бланкіге қол қоюды талап етеді. &nbsp;Кейде үйге жалған куәліктермен келеді.Нені білу және істеу керек?Барлық төлемдер тек ХҚО немесе eGov.kz арқылы ресімделеді.Құжаттарды тексеріңіз – 1414 нөміріне қоңырау шалыңыз.Ешқашан бейтаныс адамдарға жеке деректерді бермеңіз.Қарттарды қорғау шараларыАгенттік қаржылық қызметтерді тұтынушыларды қорғауды күшейтті. Мынадай шаралар енгізілді:Осал санаттар (оның ішінде зейнеткерлер) үшін кредит берудің агрессивтік маркетингіне және инвестицияға тыйым салу.МҚҰ мен банктерге қойылатын талаптарды қатаңдату — өнімдерін тықпалайтын қоңырауларға тыйым салу, жасырын комиссиялардан қорғау.«Банктік қарыздар мен микрокредиттер алудан ерікті түрде бас тарту»&nbsp;немесе қарапайым тілмен айтқанда «Стоп кредит» сервисін қарт туыстарыңызға көрсетіп орнату. Сіз оны eGov.kz порталы немесе eGov Mobile мобильді қосымшасы арқылы бірнеше минутта қосып алып, қанша уақыт қажет болса, сонша уақыт пайдалана аласыз: жолданымдардың уақыты мен санына шектеулер жоқ.1000 АЕК-тен (2025 жылы 3 932 000 теңге) асатын кредит немесе микрокредит алған кезде клиенттің&nbsp;жұбайының (зайыбының) келісімі&nbsp;қажет. Егер қарыз алушының некесі тіркелген болса, келісім eGov немесе банктің мобильді қосымшасы арқылы жазбаша немесе электрондық нысанда ресімделеді. Егер кредит жұбайының (зайыбының) келісімінсіз берілсе, онда кредитор мұндай берешекті есептен шығаруға міндетті.«Қосымша қол» сервисіБұл – Агенттіктің қарт адамдар мен мүгедектерді алаяқтықтан қорғау үшін әзірлеген құралы. Сервиске сәйкес қарт адам немесе мүгедектігі бар адам келісім бойынша сол банктің немесе қаржы ұйымының клиенттерінің ішінен өзіне «көмекшіні» (сенімді адамды) тағайындай алады.Көмекші клиенттің жоспарланған операциялары — аударымдары, салымдар немесе карталар ашу, валюта айырбастау, инвестициялық қызметтер және т.б. туралы хабарлама алады. Егер көмекшіде алаяқтық әрекеттерге күдік туындаса, кредиттік ұйым клиентті хабардар ете отырып, «қосымша қол» қызметін ажыратуға міндетті болады.Сервис 2026 жылдың бірінші жартыжылдығында сынақтан өткізіледі (тексеріледі), содан кейін кредиттік ұйымдарға міндетті ету үшін заңнамаға тиісті нормаларды енгізу жоспарланып отыр.Қарттарға арналған қарапайым қаржылық қауіпсіздік ережелеріЕшқашан телефон арқылы картаңыздың деректемелері мен SMS кодтарды хабарламаңыз.Мемлекеттік қызметшімін деп хабарласқандардың құжаттарын тексеріңіз.Кез келген ақша аударымы алдында туыстарыңызбен кеңесіңіз.Жақындарыңыздың, банктің және полицияның телефондарын жазып алыңыз, олар өзіңізбен бірге болсын.Үлкен соманы үйде қолма-қол ақша түрінде сақтамаңыз.Бейтаныс адамдарға «жоқ» деп айтудан қорықпаңыз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/0204_infographics_rus_35_57012a0680.png" alt="0204-infographics-rus-35.png">Қаржылық сауаттылығыңызды Fingramota.kz-пен бірге арттырыңызФото: fingramota.kz

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Қаржы