<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp;Жастар ересек өмірге аяқ басып, өздігінен ақша таба бастаған кезде жіберетін ең үлкен қателік — тапқан табысын бірден жұмсай бастау, оларға қаржы жинау сонау бір алыс және маңызды емес дүние болып көрінеді. Бірақ өмір шындығы басқалай болып шығады: күнделікті кезек күттірмейтін жалдау ақысы, коммуналдық қызметтер, тамақ және басқа да қосымша шығындар бар. Әлбетте, жастық шақта қаржылық қателіктерге бой алдыру оңай, олардың салдары бірнеше жылдарға созылып, жастардың &nbsp; толыққанды дамуына кедергі болады.Жастар қандай қаржылық қателіктер жасамаулары тиіс екендігі жөнінде Fingramota.kz-пен қарастырып көрелік.№ 1 қате. Бюджет жүргізбеуӘдетте, жас адамдар «онсыз да бәрі түсінікті» деп &nbsp;көп жағдайда шығыстары мен кірістерін есептеп, тіркеп отырмайды. Алайда, ақшаға мұндай көзқарас ойсыз шығындарға әкеліп, ақшаның қайда кетіп жатқанын түсінбей, шын мәніндегі қажетті заттарға жетпей жатады. Табысыңыз нақты қайда жұмсалып жатқанын білмейінше, қаржыны бақылау, жинау және жоспарлау мүмкін емес.Бұл проблеманың шешімі оңай: мысалы, CoinKeeper және ZenMoney сияқты қолжетімді қосымшалар арқылы шығындарды бақылап отыру. &nbsp;Өзінің тиімділігін дәлелдеген 50/30/20 сияқты қағида бойынша ай сайынғы бюджетті жүргізіп отыру, яғни міндетті шығындарға (жалдау, ипотека, тамақ, көлік, денсаулық), ойын-сауық және жинақтауға ақшаның белгілі бір пайызын үнемдеу.№2 қате. Тапқан табысыңа қарай өмір сүрмеуБұл қате алдыңғы қатемен тығыз байланысты — кіріс пен шығысты қадағалап отырмай, тапқан ақшадан айтарлықтай көп ақша жұмсау әдет болып кетуі мүмкін. &nbsp;Мысалы, әлеуметтік желілер, жарнамалар және «керемет өмір» көптеген жастарды қарызға өмір сүруге итермелейді және олар статус үшін бұрынғысы жақсы жұмыс істе тұрса да соңғы маркалы телефон сатып алады, қол жетімді сегментте одан да кем емес заттар болса да бренд заттарға көп шығынданады. Мұндай қателік қарызға батуға, шамадан артық кредит алуға әкеледі, яғни ақшаны осылай жұмсай отырып маңызды мақсаттарға үнемдеу мүмкін емес.Мұндайға ұрынып қалмау үшін, біріншіден, өзіңізді басқалармен салыстыруды тоқтатып, өмір туралы шындыққа жанаспайтын нәрселерге тұнып тұрған әлеуметтік желілерге аз уақыт жұмсау керек. Бейтаныс адамдарға жақсы әсер қалдыруға тырысқаннан гөрі қаржылық тұрақтылыққа ұмтылу әлдеқайда маңызды екенін түсінгеніңіз жөн. &nbsp;Сондықтан, кез келген сатып алу туралы шешімді кем дегенде бір күнге кейінге қалдыру керек: егер сіз нені қалайтыныңызды толық түсінсеңіз, затты кредитке емес, мысалы, қосымша кіріс көздерін пайдалану арқылы сатып алу керектігін ойластырыңыз.№3 қателік. Қаржылық қауіпсіздік жастығын жасамауӘлем геосаяси және қаржылық тұрғыдан бұрынғыдан да қиын жағдайда болса да, төтенше жағдайларға — жұмыстан айырылып қалу, сырқаттану жағдайына, отбасылық қиындықтарға ақша жинамайтын адамдар бар. Нәтижесінде, дағдарыс кезінде олар кредитке кіреді немесе үлкен қарызға батады.Мұны әрбір кіріс көзінен — жалақы, сыйлықақы, стипендиядан белгілі бір соманы қалдырып қою арқылы өте қарапайым түрде іске асыруға болады. Осылайша сіз бірте-бірте үш-алты айға жететін шығыстарды жинайсыз және форс-мажорларға дайын боласыз.№4 қателік. Ойланбай кредиттер алуКейбіреулер кредит карталарын сыйлық ретінде қабылдайды және оларды ойланбастан пайдаланып, қажетсіз нәрселерге жұмсайды. Бірақ бұл шын мәнінде оңай ақша емес және оның қарапайымдылығының артында сіз міндетті түрде төлейтін нақты шарттар мен пайыздар жатыр. Егер сіз төлемді кешіктірсеңіз, қарыз сомасы көбейе түседі, өсімпұл өседі және кредиттік тарихыңыз бұзылады.Егер кредит картасы бәрібір қажет болса, онда сіз бірнеше маңызды ережелерді сақтауыңыз керек: барлық жағдайды және барлық тәуекелдерді зерттеп, ережелерді қатаң ұстаныңыз. Егер өзіңізге күмәндансаңыз, жүйкеңіз бен ақшаңызды үнемдеу үшін кредит картасынан бас тартқан дұрыс.№ 5 қате. Мақсат қоймауПәтер сатып алу, шетелде демалу немесе көшу болсын, нақты&nbsp;қаржылық мақсат&nbsp;қоймасаңыз, үнемдеуге және жоспарлауға ешқандай мотивация болмайды. Егер бастаған ісін ешқандай мақсатсыз жасау қызықсыз болса, кез келген адам көп ойланбастан оны тез тоқтата қояды. Нәтижесінде ақша қанағат әкелмей, жүйесіз жұмсалады.Сондықтан ең алғашқы қадам: қысқа мерзімді (мысалы, демалыс) және ұзақ мерзімді (үй сатып алу) мақсаттарды қою. Содан кейін оларды қадамдарға бөлу: қанша ақша қажет, қанша уақытта оны жинау керек, ай сайын қанша үнемдеу керек. Осылайша, сізде нақты мақсат пайда болады &nbsp;және сіз не үшін жұмыс істеп жатқаныңызды және не үшін жинап жатқаныңызды түсінесіз.№ 6 қате. Бір сәттік пайдаға сенуБүгінгі күні жастардың технологиялық прогреспен қатар келе жатқанына және IT саласын жақсы меңгергеніне қарамастан, өздерінің тым сенім білдіруіне байланысты қаржылық алаяқтардың айла-амалдарына жиі тап болады. Алаяқтар жастарды өздерінің қаржылық айла-амалдары үшін «дропперлер» ретінде тарта алады немесе сенімді қарым-қатынас орнату арқылы бірлескен бизнес ашуды немесе кірісі жоғары инвестициялық жобаға қатысуды ұсына алады.Делдалдық, кірісі жоғары онлайн-жобалар арқылы жоғары табысқа байланысты ұсыныстарға немесе барынша көп адамды тарту арқылы ақша беруге уәде ететін немесе инвестицияның қайтарылуына кепілдік беретін компанияларға сенбеңіз. Мұндай уәделерді тек алаяқтар бере алады. Әрқашан кез келген ақпаратты қайта-қайта тексеріп, мүмкіндігінше сақ болыңыз!Жас кезіңізде жасаған таңдауыңыз болашақта сіздің қаржылық әл-ауқатыңызға үлкен әсер етуі мүмкін. Егер сіз жиырма жасыңызда ақылға қонымды шығындар жасамасаңыз, кредиттік карталарды пайдалансаңыз, мерзімі өткен төлемдеріңіз болса және өз кредиттік тарихыңызды бұзсаңыз, онда сіз орта жасқа көп қарызбен кіресіз. Бірақ егер сіз өз бюджетіңізді ұтымды жоспарлауды, кірістер мен шығыстар арасындағы тепе-теңдікті сақтауды, инвестициялауды, алаяқтардың қулықтарын тануды үйренсеңіз, онда сіз өзіңізге лайықты және жайлы болашақты қамтамасыз ете аласыз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/arzhy_1_663d022ed0.png" alt="қаржы 1.png">Қаржылық сауаттылығыңызды &nbsp;Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Қаржылық қателіктер: Жастарға нелерді білу маңызды?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Ағымдағы&nbsp;жылдың&nbsp;басынан&nbsp;алаяқтар&nbsp;өз&nbsp;схемаларында&nbsp;eSalyk&nbsp;Azamat&nbsp;сервисін&nbsp;белсенді&nbsp;қолдана&nbsp;бастады,&nbsp;өз&nbsp; айлаларын&nbsp;асыру&nbsp;үшін&nbsp;олар&nbsp;аталған&nbsp;сервистің&nbsp;атын&nbsp;бүркемеленіп&nbsp;азаматтардың&nbsp;жеке&nbsp;деректерін,&nbsp;растау&nbsp;кодтарын және&nbsp;мемлекеттік&nbsp;сервистерге&nbsp;қол&nbsp;жеткізуге&nbsp;тырысуда.Қаскүнемдер&nbsp;қалай&nbsp;әрекет&nbsp;ететіні&nbsp;және&nbsp;қандай&nbsp;сақтық&nbsp;шараларын&nbsp;қолдану&nbsp;қажеттілігі&nbsp;жөнінде&nbsp;Fingramota.kz-пен&nbsp;бірге&nbsp;қарастыралық. &nbsp;Қулығы&nbsp;жасырылын&nbsp;«тапсырыс&nbsp;хат»Ең көп таралған схема - Қазпочта қызметкерінің қоңырауы. Алаяқтар өзінің болашақ құрбанына қоңырау шалып, тапсырыс хат келгенін хабарлайды. Құрбаны қандай хат келуі керек екенін ойлап жатқанда, алаяқтар оны екі сағат ішінде алуға ыңғайлы ма, жоқ па екенін анықтайды. Сіз келіскеннен кейін ол жеткізуді SMS-пен келетін кодпен растауды сұрайды. Алайда, хабарлама 1499 ресми нөмірінен емес, 1414 - тен келеді. Бұл e-Salyq Azamat немесе eGov қызметінің нөмірлері. Кодты иемдену арқылы алаяқтар сіздің мемлекеттік қызметтеріңізге және дербес деректеріңізге қол жеткізе алады және оларды кредит алуға, сіздің атыңыздан жалған хабарламалар жіберу және басқа да заңсыз әрекеттер үшін пайдалана алады.Әлеуметтік желілерде пайдаланушылар мұндай қоңыраулар көбінесе жақын шетелден келген нөмірлерден келетінімен бөліседі. Бұл ретте алаяқтар өздерін ұлттық компанияның қызметкерлеріміз деп сендіреді. Олардың мақсаты бірдей - сіздің деректеріңізді ұрлау және ақшаңызды мүмкіндігінше тез қолға түсіру.Алаяқтықтың тағы бір тәсілі - Сізге E-Salyq Azamat-тан хабарлама келеді. Онда хаттың немесе сәлемдеменің келгені туралы, алайда жеткізу үшін толық мекенжайдың жетпей тұрғаны жөнінде айтылады. Әрі қарай, алаяқтар жетіспейтін деректерді толықтыру үшін сілтемеге өтуді сұрайды. Әрине, сілтеме «Қазпочтаның» жалған сайтына апарады - алаяқтар кез келген ресурстарды қолдан жасауды жақсы үйреніп алған. Егер сіз сілтеме бойынша өтсеңіз, сіздің деректеріңіз бен қаражатыңызға қауіп төнуі мүмкін.Мессенджерлер&nbsp;мен&nbsp;жалған&nbsp;қызметкерлер&nbsp;арқылы&nbsp;жасалатын &nbsp;фишингСонымен бірге алаяқтар WhatsApp пен Telegram-ды белсенді түрде пайдаланады, өздерін мемлекеттік органдардың қызметкерлері ретінде таныстырып, сіздің барлық жеке деректеріңізге қол жеткізе отырып, зиянды файлдарды жібереді.Құрамы күрделі схемалар да бар. Мысалы, алаяқтар өздерін энергетикалық компанияның қызметкерлері ретінде таныстыра отырып, E-Salyq Azamat атымен жабылады. Мысалы, олар белгілі бір адамға қоңырау шалып, есептегіштерді шұғыл түрде ауыстыру қажеттілігін, әйтпесе айыппұл болатынын хабарлайды. Жеделдету үшін олар электронды кезекке қоюды ұсынады. Ол үшін олар E-Salyq Azamat немесе eGov-тан SMS-кодын хабарлауды сұрайды. Одан әрі жалған полиция қызметкерлері пайда болады, олар жәбірленушінің банктік шоты бұзылды, бірақ оны ақшаны «қауіпсіз» шотқа аудару арқылы қорғауға болады деген хабарламамен қоңырау шалады. Бұл схемамен адам өз еркімен алаяқтарға жеке мәліметтерін де, ақшасын да береді.Соңғы уақытта алаяқтар өздерін емханалардың тіркеу бөлімінің қызметкерлері ретінде таныстыра бастады, тіпті сенімді болу үшін дұрыс мекенжайлары мен атауларды атай алады. Әңгімелесу кезінде алаяқтар ережелер өзгерді, енді дәрігерлерге жазылып, жедел жәрдем шақыруға тек медициналық декларация нөмірі арқылы қол жеткізуге болады деп айтады. Мұны сылтауратып, алаяқтар E-Salyq Azamat немесе eGov қосымшаларына кіру үшін бір реттік кодты алдап сұрап алады. Сенімді азаматтан алты таңбалы кодты алғаннан кейін олар оның жеке шотына толық қол жеткізе алады.Сонымен қатар «Мемлекеттік бағдарлама бойынша есептегіштерді ауыстыру» туралы аңыз да танымал. Алаяқтар өздерін коммуналдық қызметтердің қызметкерлері ретінде таныстырады, мысалы, «Астана Энергосбыт» немесе «Алматы Су». Олар белгілі бір «есептегіштерді ауыстырудың мемлекеттік бағдарламасы» туралы айтып, соңғы тексерулер туралы сұрайды. Содан кейін жалған өтінімді ресімдеп, оны растау сылтауымен телефонға код жібереді. Әрине, бұл код оларға мемлекеттік цифрлық сервистерге қол жеткізу үшін қажет.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/Czifrly_alaya_ty_a2c630aea7.png" alt="Цифрлық алаяқтық.png">

e-Salyq Azamat-тағы қауіпсіздік: алаяқтықтың жаңа схемалары жөнінде нелерді білу қажет?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> ҚМА Шымкент қаласы бойынша департаменті М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университетінде аса ірі көлемде бюджет қаражатын жымқыру және қылмыстық жолмен алынған мүлікті заңдастыру фактісі бойынша қылмыстық істі тергеп-тексеруді аяқтады. Бұл туралы <a href="https://kaz.inform.kz/news/shimkentteg-universitette-asa-r-kolemde-byudzhet-karazhatin-zhimkirgandar-aniktaldi-5190bd/">kaz.inform.kz </a>агенттігі хабарлады.&nbsp;Агенттіктің мәліметінше, күдіктілер қатарында ректордың міндетін атқарушы, қаржы және әкімшілік департаменттердің директорлары, сондай-ақ серіктес ұйымдардың басшылары бар.Тергеу нәтижесінде университет қызмет көрсету, құрылыс-монтаж жұмыстары мен тауар жеткізуге қатысты жалпы сомасы 256 млн теңге болатын жалған келісімшарттар жасағаны анықталды.Аталған жұмыстар іс жүзінде орындалмаған. Бюджет қаржысы жалған актілер негізінде байланысы бар компаниялардың шоттарына аударылып, кейін қолма-қол ақшаға айналдырылған.Қылмыстық жолмен алынған кірістерге күдіктілер 6 қымбат көлік (Mercedes-Benz S-класс, Lexus LX570 және т.б.) пен Шымкент қаласының орталығынан құны 254 млн теңге болатын элиталық коттедж сатып алған. Оларға сот санкциясымен тыйым салынды. 4 күдіктіге қатысты үйқамақ түріндегі бұлтартпау шарасы қабылданды.Қылмыстық іс сотқа жолданды.Фото: видеодан алынды

Шымкенттегі университетте аса ірі көлемде бюджет қаражатын жымқырғандар ұсталды 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Ешбір адам қаржылық қиындықтардан сақтандырылмаған және мұндай сәттерде адамның қарызы болған кезде де кірістің бір бөлігін қорғауға құқығы бар екенін білу маңызды. Ол үшін арнайы «қол сұғылмайтын» шот (арнайы шот) бар – әлеуметтік төлемдер мен жәрдемақыларды есептен шығарудан және тыйым салудан сақтауға көмектесетін банктік құрал.Арнайы шот не үшін қажет, оны қалай дұрыс ресімдеу керек және оның көмегімен қандай төлемдерді қорғауға болады – Fingramota.kz.-пен бірге қарастырайық.Арнайы шот дегеніміз неАрнайы шот – тек қорғалған кірістерді есепке алуға арналған банктік шоттың ерекше түрі. Оларға мыналар жатады:&nbsp;• &nbsp; мүгедектік бойынша жәрдемақы;&nbsp;• &nbsp; жүктілік және босану бойынша төлемдер;&nbsp;• &nbsp; бір жарым жасқа дейінгі бала күтімі бойынша жәрдемақы;&nbsp;• &nbsp; денсаулыққа зиян келтіргені үшін өтемақы;&nbsp;• &nbsp; алименттер;&nbsp;• &nbsp; әлеуметтік сақтандыру қорынан төлемдер;&nbsp;• &nbsp; ТЖ кезіндегі өтемақы және т.б.Бұл қаражат сізге қатысты атқарушылық іс қозғалған болса да, өндіріп алуға жатпайды. Бұл ретте зейнетақы, жалақы, стипендия, кәсіпкерлік қызметтен түсетін кіріс қорғалғандар қатарына жатпайды. Бұл егер қарыздар болса, олар есептен шығарылуы мүмкін дегенді білдіреді.Мынадай жағдайды елестетіп көрейік: Әлия – бала күтімі бойынша жәрдемақы алатын декреттік демалыстағы ана. Ол арнайы шот ашу мүмкіндігі туралы білмеді, сондықтан ақша кәдімгі картаға түсті. Бастапқыда бәрі жақсы болды, бірақ содан кейін күтпеген өмірлік жағдайларға байланысты ол ипотеканы уақтылы төлей алмады, қарыздары пайда болды және банк қарызды өтеу үшін жәрдемақының бір бөлігін есептен шығара бастады. Алайда, егер Әлия арнайы шот ашып, әлеуметтік жәрдемақы дәл сол жерге түссе, банк оған тиіспес еді. Осы мысал арқылы көз жеткізгеніңіздей, форс-мажорлар жағдайында әлеуметтік төлемдерді ресімдеу кезінде шотты дұрыс таңдау өте маңызды, себебі тек арнайы шот ақшаны тыйым салудан қорғауға кепілдік береді.Сондай-ақ, арнайы шотты&nbsp;өз бетіңізше толықтыруға&nbsp;болмайтындығына&nbsp;назар аударамыз, себебі онда тек&nbsp;мемлекеттен төленетін әлеуметтік төлемдер, жәрдемақылар, кәмелетке толмағандар мен еңбекке жарамсыз кәмелетке толған балаларды күтіп-бағуға алименттер, азаматтардың тұрғын үй құрылыс жинақтарын төлеу, білім беру жинақтау салымдары ғана есепке алынады. Банктер төлем тағайындаудың тиісті коды және ақша жөнелтуші бойынша осындай шоттарға ақшаның түсуін&nbsp;бақылауды жүзеге асырады.Бұл ретте шот иесі ақшаны еркін басқара алады: кез келген картаға аудару, депозитке салу немесе банкоматтан алу. Кейбір банктерде ыңғайлы болу үшін сізге арнайы шотты ресімдеумен қатар төлем картасын шығару ұсынылуы мүмкін.Сонымен қатар, сізде арнайы шот болмаса да, заң бойынша ешкім сіздің шотыңыздан ақша қалдығын немесе екі айлық есептік көрсеткіш мөлшеріндегі ең төменгі соманы есептен шығаруға құқылы емес. 2025 жылға 1 АЕК 3 954 теңгеге, 2 АЕК — 7 908 теңгеге тең. Бұл сома қол сұғылмайтын минимум болып табылады және оны кез келген жағдайда, тіпті тыйым салынған немесе қарыздар болған кезде де сіздің шотыңызда қалдыру қажет.Әлияға оралайық: банк оның картасынан барлық соманы, тіпті қол сұғылмайтын кем дегенде 7 908 теңгені бұғаттады деп елестетіп көрейік. Ол бұл ақшаға ешкімнің қол тигізуге құқығы жоқ екенін білді, ол сот ісін бастады және оны қайтарып алды. Яғни, Әлияда арнайы шот болған жоқ, бірақ бұл жағдайда да оның картасында 2 АЕК-тің ең төменгі сомасы қалуы керек, себебі бұл заңнаманың талабы.Арнайы шотты қалай ашуға боладыЕстеріңізге сала кетейік, арнайы шотқа түсетін төлемдерді ғана қорғау болады, әдеттегі шоттан ақшаны алуға мүмкіндік бар, сондықтан арнайы шот ашуды мүмкіндігінше байыпты қабылдаңыз және барлық кезеңдердегі ақпаратты тексеріңіз.Жеке басын куәландыратын құжаттан басқа арнайы шот ашу үшін банкке немесе «Қазпошта» АҚ-қа (бұдан әрі – банк) ағымдағы шоттың мақсатын қамтитын өтініш беру қажет. Бұл ретте мыналар&nbsp;қосымша&nbsp;ұсынылады:- алимент алушылар (кәмелетке толмаған және еңбекке жарамсыз кәмелетке толған балаларды күтіп-ұстауға арналған ақша) –&nbsp;алимент өндіріп алу туралы сот актісінің (кәмелетке толмаған және еңбекке жарамсыз кәмелетке толған балаларды асырауға арналған ақша) көшірмесі немесе неке (ерлі-зайыптылық) және Отбасы туралы кодекске сәйкес жасалған оларды төлеу туралы нотариат куәландырған келісім;– тұрғын үй төлемдерін есепке алу және тұрғын үй қатынастары туралы заңнамаға сәйкес мақсаттарға төлемдерді жүзеге асыру үшін –&nbsp;Клиенттердің банктік шоттарын ашу, жүргізу және жабу қағидаларында көрсетілген бірқатар қосымшаларға сәйкес ағымдағы тұрғын үй төлемдерін алушы туралы анықтама.Маңызды: арнайы шот тегін ашылады, банктер оған қызмет көрсеткені үшін комиссия алмайды. Сонымен қатар, салық берешегінің немесе мерзімі өткен кредиттің болуы мұндай шотты ашудан бас тартуға негіз бола алмайды.&nbsp;Яғни, банктің осы себептер бойынша клиентке бас тартуға құқығы жоқ.Қол сұғылмайтын шотты ресімдеу алдында шарттың талаптарымен мұқият танысуды ұсынамыз. Егер қандай да бір тармақтар күмән тудырса немесе түсініспеушілік тудырса, дереу банк қызметкеріне түсініктеме сұраңыз. Ешқашан шартқа толық оқымай немесе барлық талаптарын түсінбей қол қоймаңыз.Егде жастағы адамдардың кез келген құжаттарын ресімдеуге &nbsp;неғұрлым жас туысқандарын қосу ұсынылады. Олар банктік құжаттаманы жақсы біледі және болашақта туыстарының құқықтарын қорғау үшін бүкіл процесті тіркеп жазады.Арнайы шоттан ақша есептен шығарылса, не істеу қажетЗаңнамаға сәйкес арнайы шоттағы ақшаға:- тыйым салуға;- банктердің және банктік емес ұйымдардың төлем талаптары бойынша, сот орындаушыларының инкассалық өкімдері бойынша өндіріп алуға жол берілмейді.Өкінішке орай, тіпті банктерде де қателіктер орын алады, сондықтан арнайы шоттан қаражат жоғалып кетсе, үрейленбеңіз және келесі алгоритмді сақтаңыз. Біріншіден, ақша есептен шығару анықталғаннан кейін банкке хабарласыңыз және оның қандай негізде болғанын нақтылаңыз. Сонымен қатар, шоттың арнайы екенін немесе қаражаттың қорғалған мақсатта екенін растайтын құжаттарды дайындаңыз.Әрі қарай, шағымды сот орындаушысына жіберіңіз. Қажет болған жағдайда ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігіне немесе сотқа өтініш жасаңыз. Бұл әрекеттер ақшаңызды қайтаруға және заңды құқықтарыңызды дәлелдеуге мүмкіндік береді.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/14_05_infographics_kaz_f077d9744d.png" alt="14.05 infographics kaz.png">Өзіңізді, ақшаңызды және қаржылық сауаттылығыңызды Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

«Қол сұғылмайтын» банктік шот: нені білу маңызды 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> 21 мамырдан бастап 1-лек бойынша жаңа бизнес идеяларды іске асыруға грант алуға өтініштер қабылданады, - деп хабарлайды <a href="https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/kazakstandyiktarga-memleketten-15-million-tenge-alu-366699/">Tengrinews.kz</a>.Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі мәліметінше, республика бойынша бірінші лекте 4 500 адамға грант беру жоспарланып отыр. Өтініш Business.enbek.kz порталында қабылданады.Гранттар қайтарымсыз негізде беріледі, негізгі мақсаты - жаңа бизнесті бастау және дамыту. Гранттың мөлшері - 400 АЕК (1 572 800 тенге). Әр қатысушы оны тек бір рет ала алады.<blockquote>«Грант ісін жаңа бастаған кәсіпкерлерге бизнес әлеуетін арттыруға, өндірісті жолға қоюға және дамытуға, сол арқылы өзін тұрақты табыспен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді», - деп жазылған хабарламада.</blockquote>Өтініш беру шарттары<ul><li style="text-align:justify;">Порталда тіркелу;</li><li style="text-align:justify;">грант алу шарттарына сәйкес тексерістен өту;</li><li style="text-align:justify;">бизнес жоспар үлгісін жүктеп алып, оны толтыру және порталға енгізу;</li><li style="text-align:justify;">өтініш нысанын толтыру және ЭЦҚ кілтімен қол қою.</li></ul>Интернет немесе компьютер болмаса, мансап орталықтарының өзіне-өзі қызмет көрсету аймақтарында, халыққа қызмет көрсету орталықтарында өтініш беруге болады.Грантты кімдер ала алады?<ul><li style="text-align:justify;">тіркелген жұмыссыздар;</li><li style="text-align:justify;">жеке кәсіпкерлер (тіркеу мерзімі 3 жылға дейін).</li></ul>Бұл ретте үміткер мына әлеуметтік санаттардың бірінен болу керек:<ul><li style="text-align:justify;">мүгедектігі бар адамдар;</li><li style="text-align:justify;">қолданыстағы "қандас" мәртебесі бар адамдар;</li><li style="text-align:justify;">өңіраралық қоныс аударушылар</li><li style="text-align:justify;">аз қамтылған отбасы мүшелері;</li><li style="text-align:justify;">көпбалалы отбасы мүшесі (жұбайы/зайыбы);</li><li style="text-align:justify;">мүгедектігі бар баланы тәрбиелеп отырған адам (жұбайы/зайыбы);</li><li style="text-align:justify;">асыраушысынан айырылу бойынша жәрдемақы алушылар.</li></ul>Үміткердің «Бастау Бизнес» жобасы бойынша кәсіпкерлік негіздеріне оқығаны туралы, 3 жылдан аспайтын мерзімде берілген сертификаты болуы тиіс.Грантты қайда жұмсауға болады?Грантпен қажет құрал-саймандарды, еңбек құралдарын, технологиялық жабдықтарды, мал, жануарларды, құстарды, көшеттерді, бұталарды, тұқымдарды сатып алуға, орын-жайларды жалға алу ақысын төлеуге алуға болады.Грант кредитті өтеуге, жылжымайтын тұрғын үй сатып алуға және салуға, жер учаскелерін сатып алуға, акцизделетін өнім өндіруге берілмейді.Грант қалай беріледі?Гранттарды Еңбек мобильділігі орталықтары грант алуға үміткерлердің өтініштерін қарайтын аудандық/қалалық комиссияның шешімі негізінде береді.Үміткерлер өз бизнес жобасын комиссия отырыстарында таныстырады. Бұл ретте комиссияның әрбір мүшесі бизнес жоспарды бағалайды және бағалау парағын мынадай өлшемшарттар бойынша толтырады: бизнес идеяның бәсекеге қабілеттілігі, өткізу нарықтарының пысықталуы, бизнес жобаның қаржылық өміршеңдігі, кәсіпкерлік дағдылардың деңгейі, жаңа жұмыс орындарын құру.Комиссия шешімі үміткердің порталдағы жеке кабинетіне жіберіледі. Комиссияның оң шешімі болған жағдайда үміткер банк деректерін ұсынады, шартқа қол қояды және одан әрі тоқсан сайын қаражаттың пайдаланылуы туралы есеп береді.Фото: Нұрболат Нұржаубай&nbsp;

Қазақстандықтарға мемлекеттен 1,5 миллион теңге алу ұсынылды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Цифрлық қауіп-қатерлердің өсуі және дербес деректердің жария болуы заманында Қазақстанда киберқауіпсіздікті арттырудың жаңа құралы — eGov Mobile қосымшасындағы Nomad guard сервисі пайда болды.Оның қалай жұмыс істейтіні және азаматтарға қалай көмектесе алатыны жөнінде Fingramota.kz-пен бірге қарастыралық. &nbsp;Nomad Guard деген не?Nomad Guard — бұл eGov Mobile-дің барлық пайдаланушыларына қол жетімді тегін қызмет. Бұл азаматтарға дербес ақпараттың жария болуын анықтауға және күдікті сілтемелер мен сайттарды олардан келетін қауіп қатерге тексеруге көмектеседі.Оның көмегімен күдікті сілтемелер мен сайттарды фишингке және басқа қауіптерге тексеруге болады. Сондай-ақ, ол сіздің дербес деректеріңіздің жария болғаны-болмағаны жөнінде және қандай ресурстардан жария болғанын білуге мүмкіндік береді. Нәтижесінде сіз жария болған ақпараттың көлемімен және мазмұнымен таныса аласыз, тіпті арнайы нысан арқылы күдікті әрекеттер жөнінде хабарлай аласыз.Жақында 50 мыңнан астам eGov mobile пайдаланушылары арасында жүргізілген сауалнама мыналарды көрсетті:&nbsp;<ul><li style="text-align:justify;">азаматтардың 53%-ы дербес деректер жария болған жағдайда қайда жүгіну керектігін білмейді.</li><li style="text-align:justify;">62%-ы фишингтік сілтемелердің не екенін түсінбейді.</li><li style="text-align:justify;">31%-ы құпия сөздерді ешқашан өзгертпейді, ал 51%-ы проблемалар туындаған кезде ғана өзгертеді; &nbsp;&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">пайдаланушылардың 8%-ы әлі уақытқа дейін «банк қызметкерлеріне» SMS-пен келген кодтарды айтып береді. &nbsp;</li></ul>Nomad Guard-ты пайдалану үшін бірнеше қарапайым әрекеттерді орындау қажет:<ul><li style="text-align:justify;">eGov Mobile қосымшасында авторизациядан өтіңіз.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">«Басқа сервистер» бөліміне өтіңіз.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">«Тексеру» деген тармақты таңдаңыз.</li><li style="text-align:justify;">Тексергіңіз келген сайт сілтемесін немесе мекенжайын енгізіңіз.</li><li style="text-align:justify;">Сұрату жіберіңіз және «Менің тексерулерім» қосымша бетіндегі нәтижелермен танысыңыз.</li></ul>Сервистің басты бетінде деректер қолды болған сайттар туралы ақпарат, сондай-ақ қолды болған деректердің көлемі көрсетіледі. Деректер санын басқан кезде қолды болған деректердің толық тізімі ашылады. Сондай-ақ, пайдаланушылар арнайы нысанды толтыру арқылы күдікті әрекеттер туралы хабарлай алатын&nbsp;«Алаяқтық» қосымша беті қарастырылған.&nbsp;Дербес деректерге қолжетімділік: бедел мен қаржы үшін салдарыЖеке деректердің қолды болуы&nbsp;қиын жағдайға әкелуі мүмкін екендігін еске саламыз. Алаяқтар мұндай деректерді түрлі схемаларға пайдаланады.Мысалы,&nbsp;нөмірді ауыстырумен қоңыраулар: алаяқтар өздерін банк немесе мемлекеттік органдардың қызметкерлері ретінде таныстырады және деректерді растауды талап етеді. Банк қызметкерлері&nbsp;ешқашан бірінші болып қоңырау шалмайды, сондықтан мұндай диалогты дереу тоқтатқан дұрыс екенін тағы да еске саламыз.Алаяқтардың аңыздары әртүрлі болды. Бірақ әрқашан бір нәрсе - Сіздің «көмегіңізсіз» бірде-бір алаяқ Сіздің шотыңызға қол жеткізе алмайды. Статистикаға сәйкес, банктік карталарға байланысты&nbsp;барлық алаяқтықтықтың 95%-дан астамы пайдаланушылар қаскүнемдерге жетпейтін қажет ақпаратты: смс-кодтарын, CVV-кодтарын және жарамдылық мерзімді, жеке кабинеттің құпиясөздерін өздері берген кезде болады. Осылайша, адамдар өздерінің жинақтарынан хакерлер шоттарын бұзғандықтан емес, өздерінің сенгіштігіне байланысты айырылады.Қаскүнемдер бағдарламалық қамтылымды жалған құжаттар мен әртүрлі хабарламалар үшін қолдана алады. Егер сіздің ақпаратыңыз қандай да бір жолмен қаскүнемдердің қолына түссе, олар жалған хат жіберуі, мысалы, оны сізге электрондық пошта арқылы немесе мессенджерлер арқылы салық органынан және прокуратурадан жіберуі мүмкін, содан кейін алаяқ жеке өзі қоңырау шалып, қорқытып, бопсалап, «өзара ымыраласуды» ұсынады. Мысалы, сізге белгілі бір соманы электрондық әмиянға аудару қажет болады, содан кейін істі жүзеге асыру мүмкін болмайды-мыс.Параның қылмыстық құқық бұзушылық екенін атап өткен жөн. Сондықтан ешбір жағдайда мәселені онымен шешуге болмайды. Бұдан басқа, егер расында да айыппұл салынған болса, алаяқтарға аударым жасау арқылы одан құтыла алмайсың. Кейде алаяқ сіздің қарызыңыз туралы біліп, ақшаңызды алдып алып алады да, содан кейін жоғалып кетеді. Бұл ретте, айыппұл немесе берешек ешқайда кетпейді.&nbsp;Тағы бір танымал схема –&nbsp;мессенджерлер мен әлеуметтік желілер арқылы жасалатын фишинг. Қаскүнемдер белгілі немесе ресми ұйымдардың атынан күдікті сілтемелері бар хабарламалар жібереді. Егер қаскүнем сіздің картаңыздың нөмірі мен электрондық поштаңызды білетін болса, ол «сіздің №__ картаңызға өтемақы төленуге тиіс. Оны алу үшін сілтеме арқылы өтіп, смс арқылы келген кодты енгізіңіз» деген сияқты хабарлама жібере алады. Аталған жағдайда сіздің өз ақшаңызға қол жеткізу мүмкіндігін беретініңізді айтпаса да түсінікті сияқты.&nbsp;Кейбір тұтынушылар өздерінің деректерін, телефон нөмірлері мен карталарының деректемелерін жалған байқаулар, ұтыс ойындары мен сауалнамалардың парақшаларында немесе нағыз нақты қаржы ұйымдарының, дүкендер мен басқа да компаниялардың жалған сайттарында енгізеді.&nbsp;Бұдан басқа, алаяқтар&nbsp;өздерін біреудің достары мен таныстары ретінде таныстырып, аккаунтты бұзу арқылы сіздің байланысатын адамдарыңыздан қарызға ақша сұрай алады. Есіңізде болсын, сіз тіпті көмектесуге дайын болсаңыз да, ақпаратты міндетті түрде тексеріп алуыңыз керек, ол үшін қоңырау соғыңыз, ал ең дұрысы жеке кездесіңіз. Ешбір &nbsp;жағдайда қаражатты түсініксіз және бейтаныс карталар мен шоттарға аудармаңыз. Сонда сіз аударымның адресатқа жететініне сенімді боласыз.Сақтау қажет қағидалар &nbsp;<ul><li style="text-align:justify;">Күдікті сілтемелер арқылы өтпеңіз: &nbsp;сілтемені ашпас бұрын оны Nomad Guardарқылы тексеріңіз.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">SMS-пен келген кодтарды ешкімге айтпаңыз:&nbsp;банктің шынайы қызметкерлері мұндай деректерді ешқашан сұратпайды.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">Құпия сөздеріңізді жиі ауыстырып тұрыңыз: түрлі сервистер үшін күрделі әрі бірегей құпиясөздерді қолданыңыз. &nbsp;</li><li style="text-align:justify;">Хабарламаларға мұқият болыңыз: егер хабарлама күдікті болса, ақпаратты ресми дереккөздер арқылы тексеріңіз. &nbsp;</li><li style="text-align:justify;">Электрондық поштаңыз бен сайттардағы жеке кабинеттеріңіз&nbsp;үшін күрделі құпиясөздерді қолданыңыз. 12345 немесе Password сияқты құпиясөздер сізді қорғай алмайды. Құпиясөздер әртүрлі болуға, 10 символдан асуға, бас әріпті және кішкентай әріптерді, сандар мен арнайы символдарды қамтуға тиіс. Құпиясөздің сіз үшін мәні болуға және сіз оны есіңізге оңай сақтай алатындай болуға тиіс. Оның құпиялылығын сақтаңыз; &nbsp;</li><li style="text-align:justify;">Егер сіз картаңыздың деректерін күмәнді сайтқа енгізсеңіз немесе оны қателікпен алаяқтарға хабарласаңыз,&nbsp;картаңызды бірден бұғаттау үшін банкке қоңырау соғыңыз; &nbsp;</li><li style="text-align:justify;">Электрондық құрылғыларыңызға күмәнді бағдарламаларды орнатудан бойыңызды алыс ұстаңыз.</li><li style="text-align:justify;">Жеке интернет-банкингке кіру үшін жария (жалпыға ортақ) wi-fi желілерін қолданбаңыз; &nbsp;</li><li style="text-align:justify;">Интернет банкинг сервистерін қосатын құрылғыңызға лицензияланған вирусқа қарсы бағдарламалық қамтылымды қолданыңыз. &nbsp;</li></ul>Nomad Guard-ты қолдану — бұл сіздің цифрлық қауіпсіздігіңізді арттырудың бір қадамы. Абай болыңыз және өз дербес деректеріңізді онлайн-алаяқтардан қорғаңыз. &nbsp;<figure class="image"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/FINGRAMOTA_6fcda0a0a8.png" alt="ФИНГРАМОТА.png"></figure>Өзіңізге және ақшаңызға абай болып, қаржылық сауаттылығыңызды Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!Фото: Fingramota.kz

Жаңа цифрлық қалқан eGov Mobile онлайн алаяқтардан қорғануға көмектеседі  

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Әр адам қаржылық қиындыққа ұшырауы мүмкін. Ипотека, кредиттер, бөліп төлеу – міндеттемелер көп болған кезде, оларды еңсеру қиындай түседі. Мұндай сәттерде адамдар «кредиттік шұңқырдан» тезірек шығуға үміттеніп, тез шешім іздейді. Мұны алаяқтар қарыздан құтылудың тиімді схемаларын ұсына отырып пайдаланады, бірақ іс жүзінде адам ақшасын жоғалтып, одан да қиын жағдайға тап болуы мүмкін.Алаяқтар қандай алдау схемаларын қолданады және олардың қармағына түспеу үшін не істеу керек екендігін Fingramota.kz.-пен бірге қарастырамыз.Жалған заңгерлер мен антиколлекторларҚаржылық алаяқтықтың кең таралған түрлерінің бірі – өздерін заңгерлер, адвокаттар немесе антиколлекторлар деп аталатын адамдардың қоңыраулары. Олар «барлық қарыздардан бірден заңды түрде құтылуға» уәде береді, кредиттік шартқа қарсы шығуды немесе оны жарамсыз деп тануды ұсынады.&nbsp;Әңгімесінде мұндай «мамандар» көбінесе заңды терминдермен жұмыс істейді, заңнаманың ойдан шығарылған баптарына сілтеме жасайды және банк заңсыз пайыздарды есептеу арқылы сіздің құқықтарыңызды бұзады деп мәлімдейді. Олардың мақсаты – адамды өз құзыретіне сендіру және қызметтерді төлеуге көндіру.&nbsp;Адам келіскеннен кейін алаяқтар алдын ала төлемді талап етеді – сома 50 000 теңгеден 500 000 теңгеге дейін өзгеруі мүмкін. Оның орнына олар заңды күші жоқ шаблондық құжаттарды жібереді, мысалы, банккетжіберілген шартты қайта қарауды сұрайтын хат. Сонымен қатар, олар «мәселе шешіліп жатыр»деп сендіре отырып, қолданыстағы міндеттемелер бойынша төлем жасамауға сендіре алады.&nbsp;Ақшаны алғаннан кейін алаяқтар байланысқа шығуды тоқтатады, ал сенімді клиент кешіктірулер мен өсімпұлдарды жинайды, осылайша ол өзінің кредиттік тарихын одан әрі нашарлатады.&nbsp;Не істеу керек?&nbsp;Әрқашан кіммен байланысып жатқаныңызды тексеріңіз –жеке басын куәландыратын құжаттарды және маманның кәсіби мәртебесін сұраңыз. Ресми шартсыз қызметтерге ақы төлеуге келіспеңіз. Егер сізге шынымен де тексерілген маман қажет болса,&nbsp;«Заң көмегі» жобасына жүгінгеніңіз жөн – бұл Қазақстанның адвокаттары мен консультанттары заң көмегін көрсететін ақпараттық жүйе.Борыштарды есептен шығару бойынша «мемлекеттік бағдарламалар» &nbsp;түріндегі алаяқтықЗаманауи технологияларды алаяқтар сенімді алдау схемаларын жасау үшін көбірек қолданады. Көрнекті мысалдардың бірі – белгілі адамдар, беделді сарапшылар, ірі кәсіпорындардың басшылары қатысатын жалған бейнероликтер, онда борыштарды есептен шығару бойынша мемлекеттік &nbsp;бағдарламаларды іске қосу немесе жаңа ипотекалық бастамаларды бастау туралы «жарияланады».Мұндай бейнероликтер ақылы жарнама арқылы, соның ішінде YouTube-те таратылады және бейнеконтент арасында көрсетіледі. Бейнероликке мемлекеттік портал ретінде ресімделген жалған сайтқа сілтеме қоса беріледі. Пайдаланушыға «тіркеуден» өту және дербес деректерді: ЖСН, жеке куәлік нөмірі, телефон, мекенжай және т. б. енгізу ұсынылады.Осыдан кейін оқиғалар екі сценарий бойынша дамиды: адамға «мемлекеттік бажды» немесе «сервистік ақыны» төлеу ұсынылады немесе оған «консультанттар» қоңырау шалып, көмектесуге уәде беріп, қызметтерге ақша аударуды сұрайды. Екі жағдайда да төлемді алғаннан кейін зиянкестер жоғалады. Сонымен қатар, жиналған дербес деректерді үшінші тұлғаларға сатуға және жаңа алаяқтық схемаларда пайдалануға болады.&nbsp;Не істеу керек?&nbsp;Мемлекеттік органдардың ресми сайттары және олардың әлеуметтік желілердегі парақшалары арқылы мемлекеттік бағдарламалардың іске қосылуы туралы ақпаратты әрдайым тексеріп отырыңыз. Сайт мемлекеттік болып көрінсе де, дербес деректеріңізді күмәнді немесе бейтаныс ресурстарға енгізбеңіз.&nbsp;Есіңізде болсын:&nbsp;мемлекеттік органдар әлеуметтік немесе ипотекалық бағдарламаларға қатысу үшін алдын ала төлем талап етпейді.Борыштарды есептен шығаруға арналған «сиқырлы» құжаттар&nbsp;Алаяқтар танымал онлайн платформаларды – OLX, Telegram арналары мен әлеуметтік желілерді – барлық қарыздарды толығымен есептен шығаруға мүмкіндік беретін құжаттар деп аталатын жарнамаларды тарату үшін көбірек пайдаланады.&nbsp;Сипаттамасында мұндай хабарландырулар сенімді көрінеді: «қарыздарды толық есептен шығаруға өтініш», «қарыздың күшін жою үшін сотқа талап қою» &nbsp;және т.б. Зиянкестер ресми жағдайдың елесін жасау үшін кодекстерге, мемлекеттік органдардың шешімдеріне, Бас прокуратураға және тіпті Жоғарғы сотқа сілтеме жасайды. Алаяқтар ықтимал құрбандарға қаржы ұйымдары арнайы айтпайтын» «саңылаулар» бар деп, заңдарды жеткілікті білмейтіндіктерін айтады.&nbsp;Сенгіш азаматтар осындай құжаттарды сатып алады, оларды банктерге немесе МҚҰ-ға жібереді және мәселенің жабылғанына сенеді. Алайда, мұндай үлгілердің&nbsp;ешқандай заң күші жоқ&nbsp;және қаржы ұйымдары оларды қабылдамайды. Нәтижесінде кредит бойынша міндеттемелер қалады, ал төлем мерзімін кешіктіру жинақтала береді.&nbsp;Не істеу керек?&nbsp;Шаблондық құжаттар арқылы «бірден қарызды есептен шығаруға» уәде беретін хабарландыруларға сенбеңіз. Есіңізде болсын, заңды маңызы бар өтініштер белгіленген қағидалар бойынша ресімделеді және ресми арналар арқылы беріледі. Қаржылық мәселелерді тек кезең-кезеңімен шешуге болады – кредитормен әңгімелесу, қайта қаржыландыру, қайта құрылымдау немесе мерзімінен бұрын өтеу арқылы.Банкроттықты ресімдеудегі жалған көмекҚазақстанда жеке тұлғалардың соттан тыс банкроттық рәсімі жұмыс істейді, оны egov.kz. порталында дербес және тегін ресімдеуге болады. &nbsp;Алайда, барлық азаматтар мұны өз бетінше жасауға дайын емес немесе бұл қызмет туралы білмейді – әсіресе қарт адамдар, және олар «делдалдардың» көмегіне жүгінеді. &nbsp;Бұл жағдайды алаяқтар пайдаланады.&nbsp;Зиянкестер өздерін «банкроттық бойынша заңгерлер» деп таныстырады және бәрін тез және «сіздің қатысуыңызсыз» ресімдеуге уәде береді. Олар&nbsp;рәсімге қызмет көрсету үшін деп&nbsp;алдын ала төлем&nbsp;сұрайды. Бұл жағдайда олар клиенттен ең аз күш жұмсауды талап етеді деп сендіреді. Кейде алаяқтар клиенттің оларға әлі сенуге дайын еместігін көріп, &nbsp;тегін «жұмыс істеуді» &nbsp;ұсынады және оларға «процеспен айналысып жатқанын» көрсету үшін жалған есептер жібереді, ал ақшаны алғаннан кейін із-түзсіз жоғалады.&nbsp;Түсіну қажет: банкроттықтың соттан тыс рәсімі расталған жеке деректерді қажет етеді, сондықтан ол тек egov.kz порталы арқылы жүзеге асырылады және &nbsp;қажетті ақпаратты қамтитын электрондық цифрлық қолтаңбаны (ЭЦҚ) пайдалана отырып жүзеге асырылады.&nbsp;Не істеу керек?&nbsp;Банкроттық рәсімін&nbsp;www.egov.kz-те өзіңіз жасаңыз – бұл тегін және делдалдарды қажет етпейді, барлық қажетті ақпарат пен қадамдық нұсқаулар порталда қолжетімді. Егер сұрақтар туындаса, ресми Call-орталыққа хабарласыңыз: 1414 немесе 8 (7172) 906 984 нөмірі бойынша.Алаяқтық сенімхат арқылыАлаяқтықтың қауіпті түрлерінің бірі – банкте, сотта немесе басқа инстанцияларда мүдделерді білдіру үшін сенімхат ресімдеу туралы ұсыныс. Алаяқтар «әбігерден арылуға», «уақытты үнемдеуге» және «сіз үшін бәрін шешуге» уәде береді. Алайда, бұл сөздердің артында нақты қауіп бар.&nbsp;Сенімхатқа қол қою арқылы адам өз еркімен қаскүнемдерге өзінің дербес деректеріне, шоттарына, мүлкіне, ал кей жағдайда – электрондық цифрлық қолтаңбаға (ЭЦҚ) қол жеткізуге мүмкіндік береді. Нәтижесінде алаяқтар мүлікті қайта ресімдейді, жәбірленушінің атынан банктік шоттардан ақша алады, кредит алады және т.б. Алаяқтықтың бұл түрі&nbsp;аса қауіпті, себебі адам&nbsp;өз еркімен сенімхатқа қол қойып,&nbsp;қаскүнемдерге оның дербес деректері мен мүлкін басқаруға мүмкіндік берді.&nbsp;Не істеу керек? Білікті заңгерден консультация алмай, ешқашан сенімхатқа қол қоймаңыз. Құжаттағы әрбір жолды, әсіресе мүлікке, шоттарға, ЭЦҚ-ға және мәмілелер жасау құқығына қол жеткізу туралы тармақтарды мұқият тексеріңіз. Егер сізге «қарызды төлеу» үшін сенімхатқа қол қою ұсынылса, әңгімені &nbsp;тоқтатыңыз. Кәсіби заңгерлер ЭЦҚ-ға және жеке шоттарға қолжетімділікті сұрамайды.&nbsp;Есіңізде болсын: сенімхат – бұл жай ғана формальды құжат емес, басқа адамға Сіздің атыңыздан әрекет ету құқығын беретін заңды құрал. Оны бөтен адамға бермеңіз.Өзіңізді және жақындарыңызды қаржылық алаяқтықтан қалай қорғауға болады1. Ақпаратты әрқашан ресми дереккөздер арқылы тексеріңіз – мемлекеттік органдардың сайттары, банктер, eGov.kz және т. б.&nbsp;2. ЖСН, жеке куәлік нөмірін, банк карталарының деректерін және ЭЦҚ-ны&nbsp;үшінші тұлғаларға бермеңіз.&nbsp;3.&nbsp;Үлкен уәделер мен «жеңіл шешімдерге» берілмеңіз&nbsp;– қарыздарды тегін есептен шығару, кредиттердің күшін жою және т. б.&nbsp;4. Кез келген күмән туындаған кезде, делдалдармен емес,&nbsp;заңгерлермен кеңесіңіз.&nbsp;5. Қаржылық және заігерлік рәсімдерді ресімдеу үшін тек ресми арналарды пайдаланыңыз.&nbsp;<figure class="image"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/fingramota_kaz_0e4994da33.jpg" alt="финграмота каз.jpg"></figure>Өзіңізге, ақшаңызға мұқият болыңыз және қаржылық сауаттылықты Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!&nbsp;

Қарыздарды есептен шығаруға көмектесемін: алаяқтар азаматтарды алдау үшін қандай схемаларды қолданады 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp; Қаржы сарапшысы Гүлнұр Нұрланқызы “декретке миллионмен” шығатын аналарға қатысты пікір білдірді, деп хабарлайды <a href="Kyzylorda-news.kz ">BAQ.KZ</a>Ең алдымен декреттік ақша мемлекеттің бюджетінен төленбейтінін түсініп алуымыз керек. Ол Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан төленеді. Біз барлығымыз – кәсіпкерлер, жұмыс істейтін азаматтар осы қорға әлеуметтік төлем аударымын жасап отырамыз. Ол бұған дейін 3,5% болған, енді 2025 жылдан бастап 5% болды. Осыны аударып отыру арқылы біз жылдар бойы ақша қорын жинадық. Оған қаржыны тек әйелдер ғана емес, ерлер де аударды. Енді осы бәріміз аударған ақшадан болашақ аналарға декреттік төлем төленеді, - деп айтты ол.Сарапшы сөз арасында қоғам талқысына үскен “декретке миллионмен” шығатын аналарға қатысты пікір білдірді.<blockquote>Егер шынымен заң бұзған болса, онда әйелдерге декреттік төлем тағайындалмауы керек еді. Жалпы декреттік төлем қалай есептеледі? Жетінші айға жеткенде дәрігер болашақ анаға еңбекке жарамсыздық парағын жазып береді. Оны Халыққа қызмет көрсету орталғына өткіземіз. Әрі қарай оны тағы бірнеше меморган тексереді. Сөйтіп 30 жұмыс күнінен соң төлем тағайындалады. Енді осы 30 күн бойы тексеріп, заң бұзушылықты таба алмай, бірақ соған қарамастан төлемді алған аналарға күйе жағып, іс қозғап жатыр? Менің ойымша, бұл – қате. Керісінше, осындай оқиғалар болмауы үшін заңды қарау керек еді. Иә, жалған құжат жасағандар, табысын асырып көрсеткендер болған шығар. Бірақ халықтың бәрі жаппай сондай емес, - деп санайды Гүлнұр Нұрланқызы.</blockquote>Сарапшы ана мен балаға жағдай жасау керегін атап өтті. Ол елімізде бала туу көрсеткіші айтарлықтай жоғары емес дейді.Аналарға жағдай жасау керек. Бала туып отырған аналарға босануына байланысты қосымша 1 млн теңге бөлінсе де артық болмайтын еді. Алайда бізде ондай ақша жоқ, оны беріп жатқан да ешкім жоқ. Тіпті баланың 1,5 жасқа толғанға дейінгі төлемі бір балаға 22 мың теңге. Қазіргі заманда 22 мың теңгеге не істеуге болады? Сондықтан аналар осындай қадамдарға баруға мәжбүр болады. Бәрі баласының жағдайын ойлайды, уайымдайды, - дейді ол.Сарапшы сөз соңында аналарға қосымша жәрдемақы төлеу артық етпейтінін айтты.Фото: &nbsp;freepik.com

Аналарға қосымша жәрдемақы беру керек – сарапшы

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Кредиттік тарих – бұл қарыз алушының борыштық міндеттемелері жөніндегі маңызды ақпарат, бұл оның барлық кредиттері және бөліп төлеумен сатып алулары жөнінде жиналған досьесі деуге болады. Банктер мен микроқаржы ұйымдары бұл деректерді клиентке жаңа қарыздар беру туралы шешім қабылдай отырып, оның сенімділігі мен төлем қабілеттілігін бағалау үшін пайдаланады.Өз кредиттік тарихыңызды қалай тексеруге және жақсартуға болатыны жөнінде Fingramota.kz -пен бірге қарастырып көрелік.&nbsp;Кредиттік тарихқа нелер кіреді&nbsp;Бұл жерде банк үшін кредиттік тарих — жай ғана ресми көрсеткіш емес, ол сіздің қаржылық тәртібіңіздің маңызды көрсеткіші болып табылатынын түсіну қажет. Кредит беру туралы шешім қабылдау кезінде не сіздің кәсіптік жетістіктеріңіз, не жеке басыңыздың қасиеттері, не волонтерлік қызметіңіз ескерілмейді. Банк үшін сізде төлемдер бойынша мерзімін өткізудің болғаны -болмағаны және ол қанша уақытқа созылғаны әлдеқайда маңызды. Яғни, кредиттік тарих банктерге өзінің әлеуетті клиентті ретіндегі сіздің қаржылық жауапкершілік және сенімділік деңгейіңізді бағалауға мүмкіндік береді.&nbsp;Мәселен, сіз бұрын қарыз алдыңыз делік — мысалы, тұтынушылық кредит ресімдедіңіз немесе бөліп төлеумен техника сатып алдыңыз. Сіз уақтылы ай сайынғы төлемдерді жасап отырдыңыз немесе кредитті мерзімінен бұрын өтеп тастадыңыз — бұл ақпарат сіздің кредиттік тарихыңызда тіркеледі. Яғни, сіз банк үшін сенімді қарыз алушыға айналдыңыз. Кейіннен, сіз жаңа кредит алу үшін басқа банкке немесе сол банкке жүгінген кезде, ол сіздің кредиттік тарихыңызды зерттейді және оң динамиканы көріп, мүмкін одан да көп мөлшерде немесе бұрынғыдан да жақсы талаптармен қарызды мақұлдайды. Оның себебі банктің &nbsp;алдында&nbsp;сіздің «мәртебеңіз өсіп»,&nbsp;сіздің беделіңге ешқандай нұқсан келтірілмейді.&nbsp;Сондай-ақ, кредиттік тарихта кредиттің ұзартылуы, ал 2024 жылғы қыркүйектен бастап — банктік қарыздар мен микрокредиттер бойынша мерзімі өткен берешекті реттеу жөніндегі мәліметтер (соңғы төлем, сомасы және т.б.) көрсетілетінін атап өтеміз.&nbsp;Бұдан басқа, банктер мен МҚҰ нақты уақыт режимінде кредиттік бюроларға клиенттердің қарыз ресімдеуге берген өтініштері жөнінде ақпарат беруге міндетті. Бұл деректерде қарыз алушының ЖСН, қарыз сомасы және оның нысаналы мақсаты көрсетіледі. Бұл 2024 жылы енгізілген жаңалықтардың бірі және де кредиторларға азаматтың бір уақытта бірнеше банктерге немесе МҚҰ-ға өтініш берген жағдайларын бақылауға мүмкіндік береді.&nbsp;Кредиттік тарихты жоюға бола ма және техникалық қате болған жағдайда не істеу керек?Бұл – ең көп қойылатын сұрақтардың бірі. «Қазақстан Республикасындағы кредиттік бюролар және кредиттік тарихты қалыптастыру туралы» Заңға сәйкес кредиттік бюро азаматтың кредиттік тарихы туралы ақпаратты ол туралы соңғы деректер келіп түскен кезден бастап бес жыл бойы сақтауға міндетті. Бұл ретте кредиттік тарихты толық жою көзделмеген — бюроның өзінің жүйесінде жіберілген техникалық қателерді қоспағанда, оның күшін жоюға жол берілмейді.&nbsp;Егер сіз кредиттік есепте дұрыс емес деректерді – мысалы, төленген төлем немесе толық төленген кредит бойынша жазбаның кешіктірілгенін байқасаңыз, олар туралы банкке немесе МҚҰ-ға хабарлаңыз. Хабарласуды кейінге қалдырмаңыз – бұл сіздің қаржылық жағдайыңызға әсер етеді және растайтын құжаттарды жинауды ұмытпаңыз.Сонымен қатар, сіз Fingramota.kz сайтында: «Өнімдер мен қызметтер» бөлімі —&gt; «Кредиттік тарихтағы ақпаратты даулау» кіші бөлімі алгоритмі бойынша дәйексіз ақпаратты тегін даулауға құқығыңыз бар. Өтініш беру үшін ЖСН және телефон нөмірі көрсетілген арнайы нысанды толтырыңыз. Айта кетейік, бұл жобаны Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі (ҚНРДА) Бірінші кредиттік бюромен бірлесіп жүзеге асыруда.&nbsp;Кредиттік тарихты қалай тексеруге болады?Қазақстандықтарға ыңғайлы болу үшін бұл деректерді онлайн және офлайн тексерудің бірнеше жолы бар. Сонымен қатар, заңнамаға сәйкес, Қазақстанның әрбір азаматы күнтізбелік жылда бір рет өзінің кредиттік тарихын тегін тексеруге құқылы. Қайта сұрау салу кезінде қызмет құны 400 теңгені құрайды.&nbsp;ОнлайнМемлекеттік кредиттік бюроның немесе Бірінші кредиттік бюроның сайттары арқылы (1CB.kz) қызмет алу үшін ЭЦҚ қажет; eGov.kz электрондық үкімет порталы арқылы өтінімді толтырып, оған ЭЦҚ көмегімен қол қою керек. Нәтиже сіздің жеке кабинетіңізде көрсетіледі.ОфлайнЕгер сіздерге онлайн-формат сәйкес келмесе, онда сіз қызметті «Азаматтарға арналған үкімет» филиалдарынан және «Қазпошта» бөлімшелерінен жеке ала аласыз. Өзіңізбен бірге міндетті түрде жеке куәлігіңіз болуы керек.Кредиттік тарихты қалай жақсартуға болады&nbsp;Ең бастысы: сыйақы үшін кредиттік тарихыңызды жылдам түзетуге уәде беретін делдалдарға сенбеңіз. Анық болғандай, оны жою мүмкін емес, ал қалғанының бәрі – сіздің қолыңызда. Сонымен қатар, егер сіз делдалдарға сенсеңіз, сіздің деректеріңіз алаяқтардың қолына түседі, ал олар, өз кезегінде, бұл деректермен білгенін істейді – жалған кредит ресімдей алады, сіздің жақындарыңызды алдайды және т.б.Кредиттік рейтингіңізді көтеру үшін кредитті өтеу кестесін қатаң сақтауды бастаңыз – кешіктіруге жол бермеңіз, тәртіпті қарыз алушы болыңыз. Сіздің жауапкершілігіңізді дәлелдеу үшін, мысалы, тұрмыстық техника алу үшін &nbsp;шағын қарызды ресімдеуге&nbsp;және оны уақтылы жабуға болады. Осылайша сіз кредиттік тарихыңызды жақсартасыз және банктер сіздің өз төлемдеріңізге байыпты екеніңізді көреді.Осыдан мынадай маңызды мәселе туындайды – «оңалтылды» мәртебесі және оның мүмкіндіктері. Естеріңізге сала кетейік, 2021 жылғы 9 сәуірден бастап Қазақстанда Агенттіктің қарыз алушыларды оңалту тетігі іске қосылды. Оған сәйкес, кредиттік бюро екі жағдайда мерзімі өткен берешегі 90 күннен асатын қарыздарға &nbsp;«оңалтылды» деген мәртебе береді:Кредитті қайта құрылымдаудан немесе қайта қаржыландырудан кейін соңғы күнтізбелік 12 ай ішінде және қайта құрылымдау немесе қайта қаржыландыру кезінде болған берешек сомасының 50%-ынан астамын өтегеннен кейін күнтізбелік 30 күннен артық мерзім өтелмеген жағдайда. Яғни, егер кредиттің жалпы сомасы бір миллион теңгені құраса және сіз 2025 жылғы 1 қаңтарға дейін 500 мың теңгеден астам өтеген болсаңыз, сондай-ақ күнтізбелік 30 күннен артық кешіктіруге жол бермесеңіз, онда 2026 жылғы 1 қаңтарға қарай сізге «оңалтылды» мәртебесі беріледі;&nbsp; Кредит бойынша берешек өтелгеннен кейін күнтізбелік 12 ай өткен соң. Мысалы, егер сіз 2025 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша кредит бойынша қарызыңызды толығымен өтеген болсаңыз, онда 2026 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша кредиттік бюро сіздің қарызыңызға «оңалтылды» деген &nbsp;мәртебені беруге тиіс.Бұл ретте «оңалтылды» деген мәртебе барлық кешіктіру кредиттік тарихтан жоғалады дегенді білдірмейді. Естеріңізге сала кетейік: кредиттер мен бөліп төлеу туралы барлық ақпарат тарихта бес жыл бойы сақталады. Сондықтан тіпті оң мәртебенің өзі жаңа қарыз алуға кепілдік бермейді – бұл банктер үшін жеткіліксіз болуы мүмкін. Алаяқтарға сенбеңізАлаяқтық әрекеттерден қорғау үшін мынадай негізгі ережелерді сақтауға кеңес береміз:&nbsp;• &nbsp; Қарыздарды тек қаржылық қызметті жүзеге асыруға лицензиясы бар банктер мен микроқаржы ұйымдарында (МҚҰ) ресімдеңіз. Лицензияның бар-жоғын ҚНРДА-ның ресми сайтында тексеруге болады.• &nbsp; ЖСН, жеке куәлік немесе паспорт нөмірін, электрондық цифрлық қолтаңбаны (ЭЦҚ), банк карталарының деректемелерін (CVV/CVC-кодты қоса алғанда) қоса алғанда, дербес деректерді WhatsApp, Telegram және басқа да мессенджерлер арқылы үшінші тұлғаларға бермеңіз. Мұндай ақпаратты беру деректеріңізді рұқсатсыз пайдалануға әкеп соғуы мүмкін.• &nbsp; Кем дегенде үш-алты айда бір рет кредиттік тарихыңызды үнемі тексеріп отырыңыз. Бұл ықтимал қателерді уақтылы анықтауға және түзетуге немесе алаяқтық әрекеттердің белгілерін анықтауға мүмкіндік береді.• Банктік қарыздар мен микрокредиттерді алудан ерікті түрде бас тартуды белгілеу үшін «Стоп-кредит» сервисін пайдаланыңыз. Сіз бұл қызметті ЭЦҚ-ның көмегімен немесе логин мен құпиясөзді енгізу арқылы өз бетіңізше және делдалдарсыз eGov.kz порталында немесе eGov mobile мобильді қосымшасында қосып, өшіре аласыз.Біздің кеңестерімізге сүйеніп, Сіз кредиттік тарихыңызды біртіндеп жақсартасыз және алаяқтық әрекеттермен байланысты тәуекелдерді азайтасыз. Қаржылық міндеттемелерге қашан да жауапкершілікпен қараңыз, еріксіз сатып алудан аулақ болыңыз, мүмкіндіктеріңізді объективті түрде бағалаңыз және үнемі ақшаңызды қаржылық қауіпсіздік қорыңызға жинаңыз. Бұл сізге қарызды аз алуға және кез-келген жағдайда өзіңізді сенімді сезінуге көмектеседі.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/Fingramota_10_04_2_796f83b285.jpg" alt="Финграмота 10.04 2.jpg">Фото: fingramota.kz

Кредиттік тарих: қалай тексеруге және жақсартуға болады?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp;2025 жылдың I тоқсанының қорытындысы бойынша 1940 азаматқа зиянды еңбек жағдайларында ұзақ уақыт жұмыс істеген адамдарға арналған арнаулы әлеуметтік төлем тағайындалды. Аталған төлемді тағайындауға жалпы 1957 адам өтініш білдірген, деп хабарлайды ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі.Екі көзден төленетін арнаулы әлеуметтік төлемге (республикалық бюджет және Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры) 128 адам жүгінді, оның 127-не арнаулы әлеуметтік төлем тағайындалды.Төрт қаржыландыру көзінен берілетін АӘТ (республикалық бюджет, Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры, жұмыс беруші және өмірді сақтандыру ұйымы) тағайындауға 1829 адам өтініш білдіріп, оның 1813-іне тағайындалған.Міндетті шартқа сәйкес келмеуіне байланысты 1 өтініш берушіге АӘТ тағайындаудан бас тартылды, сондай-ақ 16 азаматтың өтініштері қарау сатысында тұр.Сондай-ақ, 74 азамат сақтандыру компаниясымен зейнеткерлік алдындағы аннуитет шартының жасалуын күтуде, 50 азамат СМС хабарламаға жауап бермеген.Өңірлер бөлінісінде арнаулы әлеуметтік төлемге өтініш білдіргендердің ең көп саны Қарағанды (2 көзден – 17 адам, 4 көзден – 217 адам), Шығыс Қазақстан (2 көзден – 16 адам, 4 көзден – 180 адам) және Қостанай (2 көзден – 2 адам, 4 көзден – 180 адам) облыстарында тіркелді.2024 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстанда зиянды еңбек жағдайларында ұзақ уақыт жұмыс істеген адамдарға арнаулы әлеуметтік төлем енгізілді.Арнаулы әлеуметтік төлем тағайындау үшін 55 жасқа толу және Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорында&nbsp;кемінде 7 жыл кәсіптік зейнетақы аударымдарының болуы міндетті шарттар болып табылады. Төлем зейнеткерлік жасқа дейін төленеді. Арнаулы әлеуметтік төлемдерді алу үшін еңбек жағдайлары зиянды жұмыстармен айналыспауға тиіс. Жұмыскерлер жеңілірек жұмысқа ауыса алады, содан кейін олар жалақы мен төлем алады немесе демалысқа шығып, зейнетке шыққанға дейін арнаулы әлеуметтік төлем алады.ҚР Әлеуметтік кодексіне сәйкес жұмыс берушілер кәсіптері мен қызмет түрлері Еңбек жағдайлары зиянды жұмыстармен айналысатын жұмыскерлердің, өндірістердің, жұмыстардың, кәсіптердің тізбесіне енгізілген жұмыскерлер үшін міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын аударады, олардың 2,3 мыңнан астам позициясы бар. Осылайша, арнаулы әлеуметтік төлемді экономиканың 17 саласында, оның ішінде тау-кен өндіру және өңдеу өнеркәсібінде және өзге де салаларда жұмыс істейтін қазақстандықтар ала алады.2024 жылдың қорытындысы бойынша АӘТ 13 568 азаматқа, оның ішінде 2 көзден – 3 093 алушыға, 4 көзден – 10 475 алушыға тағайындалды. Төлемнің орташа мөлшері 208 мың теңгеден асты.Фото: ortcom.kz

2025 жылдың басынан бері 1940 қазақстандыққа арнаулы әлеуметтік төлем тағайындалды

&nbsp;<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp; Қызылорда облыстық прокуратурасы жыл басынан бері 7145 жұмысшының құқығын, оның ішінде 6342 адамның конституциялық құқығын қ<a href="https://kaz.inform.kz/news/kizilordada-zhastar-bagdarlamasimen-zhumiska-tartilgan-2-360-mamanga-zhalaki-tolenbey-kelgen-33f8a6/">орғады</a>.6 жұмыс беруші әкімшілік, 6 адам тәртіптік жауапкершілікке тартылған.&nbsp;<ul><li>Қадағалау актісі негізінде 601,3 млн теңге жалақы өндірілді. Мысалы, «Жастар практикасы» бағдарламасы аясында жұмыспен қамтылған 2360 жасқа 264 млн теңге жалақы қарызы төленді, – деді Ризабек Ожаров.&nbsp;</li></ul>Қадағалаушы орган еңбекті қорғау және еңбек қауіпсіздігі бойынша да кемшіліктер тапты.Облыстағы 8 мыңнан астам жұмыс беруші жұмысшыларын жазатайым оқиғалардан міндетті түрде сақтандыру туралы шарт жасамаған. Оның арасында күріш өсіру саласындағы іргелі құрылым — «Абзал және К» серіктестігі де бар. Компания 511 адамға байланысты шарт жасамаған. Кемшіліктер бойынша қадағалау актісі енгізіліп, нәтижесінде 55 жұмыс беруші 500-ден астам жұмысшысын жазатайым оқиғадан сақтандырды.&nbsp;Облыстық прокуратура осыған дейін Қызылордада іссапар шығынын өз шотына аударған бас есепшілер тергеліп жатқанын мәлімдеді.Фото: Нұрболат Нұржаубай

Қызылордада жастар бағдарламасымен жұмысқа тартылған 2 360 маманға жалақы төленбей келген

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp; Бұған дейін ҚМА Алматы қаласында алты микроқаржы ұйымының &nbsp;заңсыз қызметі әшкереленгені туралы хабарлаған болатын. Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің шешімімен екі компания микроқаржылық қызметті жүзеге асыру лицензиясынан айырылды, сондай-ақ тағы төрт аффилирленген МҚҰ-ға қатысты тексеру жүргізілуде.Белгілі болғандай, алты МҚҰ бірыңғай құрылым ретінде жұмыс атқарған, олар бір кеңсені пайдаланып, онда 200-ден астам қызметкер жұмыс істеген, ал олардың қызметі шетелдік азаматтардың бақылауында болған. Сот, қарыз алушылардың 130 кепілдік шартын жарамсыз деп тану туралы талаптарын міндеттемелерден босатылды, ал МҚҰ алынған қаражатты қайтаруға міндеттелді.Еске сала кетейік, олардың әрекеттерінің нәтижесінде 327 мыңнан астам адам зардап шекті, келтірілген залал 30 млрд теңгені құрайды. Агенттіктің бастамасымен Алматы қаласының прокуратурасы 327 мың азаматтың мүддесі үшін сотқа арыз түсірді.Тергеу жалғасуда.

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Қаржы