<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Цифрлық төлем карталарын қолмен ұстап көруге болмайды, себебі олар пластик тасымалдағышта&nbsp;емес, алайда оларды&nbsp;смартфонға&nbsp;оңай байланыстырып,&nbsp;офлайн&nbsp;есеп айырысуға болады. Сондай-ақ,&nbsp;оларды толтыруға, басқа карталар мен шоттарға қаражат аударуға,&nbsp;олар арқылы&nbsp;интернет-сатып алулар жүргізуге болады.&nbsp;Көптеген ата-аналар балаларына виртуалды карталарды пайдалануға рұқсат беріп жатады, алайда олардың&nbsp;көпшілігі онлайн-сатып алулар кезінде мұндай карталарды пайдалану қағидалары мен қауіпсіздік шаралары жөнінде айта бермейді.Виртуалды картаны қалай дұрыс ресімдеу қажеттілігі және оның артықшылықтары жөнінде, сіздер «OYLA» ғылыми-танымдық журналының келесі санынан білесіздер. Танымдық ақпарат, глоссарий, түрлі-түсті иллюстрациялар, коллаждар – осылардың барлығы жас оқырмандарға материалды тез игеруге көмектеседі.Балаларға арналған қосымшалар Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің қолдауымен мемлекеттік және орыс тілдерінде шығарылады.Fingramota.kz&nbsp;балаларға арналған&nbsp;банк картасын&nbsp;қауіпсіз&nbsp;пайдалану&nbsp;қағидалары жөнінде&nbsp;ескертеді&nbsp;–&nbsp;ата-аналар&nbsp;төмендегілер&nbsp;жөнінде&nbsp;баласына үнемі еске салып отырулары қажет:1. Сізде банк картасының бар екендігі туралы барлығына айтпаңыз. Бұл қауіпті болуы мүмкін: картаны ұрлау, күштеп алып қою және т. б.2. Картаны ешкімнің қолына беруге, сондай-ақ фотоға түсіруге болмайды.3. Сіздің картаңызға жазылған деректерді басқа біреуге беруге, айтуға, жариялауға болмайды.4. Әрбір банк картасының құпия коды— ПИН-код болады. Оны онлайн немесе банкоматта енгізген кезде карта бойынша барлық операцияларды жүргізуге болады. ПИН-кодты банктің мобильдік қосымшасы арқылы ауыстыруға болады. Сіз оны жаттап алуға немесе өзіңізге кішкентай парақшаға жазып алуға тиіссіз және белгілі бір жерде, шифрланған түрде сақтасаңыз тіпті жақсы. Оны қалай шифрлау өз еркіңізде. Бастысы, ешкім сіздің кодыңызды шеше алмауы қажет. Ешбір жағдайда ПИН-кодты картаның өзіне жазбаңыз және онымен бірге сақтамаңыз.5. Дүкенде немесе банкоматта ПИН-кодты енгізген кезде пернетақтаны қолыңызбен жауып тұрыңыз, сандарды дауыстап айтуға болмайды.6. Егер сіз банктік картаңызды жоғалтып алсаңыз, бұл туралы ата-анаңызға дереу хабарлау қажет. Ата-анаңыз дереу банкке хабарласып, картаны ешкім пайдалана алмайтындай етіп бұғаттауды сұрауға тиіс. Карта бойынша операцияларды сондай-ақ мобильдік қосымша арқылы онлайн режимде бұғаттай аласыз.7. Телефоныңызда оны кез келген уақытта пайдалана алатындай карточкасын пайдаланатын банктің жедел желісінің нөмірін сақтап қойыңыз. Қандай да бір жағдай туындаса, сіз немесе сіздің ата-анаңыз сол нөмір бойынша телефон соғып, карта бойынша ақпарат алу үшін шынында да банк қызметкері хабарласқанын, немесе шындығында олардың банкі ұтыс өткізгені және карта иелері-қатысушылар үшін SMS жіберіп жатқаны жөнінде нақтылай алады. Қоңырау шалу үшін себептер көп болуы мүмкін. Сізге картаны бұғаттау, «қауіпсіздік қызметінің тексеруі», «қате ақша аударымдары» немесе кез келген басқа «қорқынышты» SMS немесе электрондық пошта арқылы хабарламалар келуі мүмкін. Олардың түпнұсқалығын тексеру үшін банктің ресми нөміріне хабарласқан дұрыс.Қаржылай сауатты адамдар цифрлық төлем карталарын белсенді түрде пайдаланады. Сіз оларды қолыңызбен ұстай алмайсыз, өйткені олар пластик тасымалдауышта емес. Бірақ оларды смартфонмен оңай байланыстырып, офлайн режимде төлеуге, қаражатты толықтыруға, басқа карталарға немесе шоттарға ақша аударуға және онлайн сатып алу жасауға болады.Виртуалды немесе цифрлық картаны алу үшін осы опцияны ұсынатын банктің қосымшасы арқылы өтініш бере аласыз. Егер кәмелетке толмасаңыз, онда сіз үшін виртуалды картаны тек ата-анаңыз немесе заңды өкілдеріңіз жасай алады. Енді жаңа технологиялар цифрлық картаны бір рет басу арқылы жасауға мүмкіндік береді.Негізінен мұндай карталар шығып қана қоймай, оларға тегін қызмет көрсетіледі. Оларды пайдаланып сауда жасағанда кешбэк түсуі мүмкін. Сатып алған заттарды цифрлық картамен жай дүкендерде, сондай-ақ интернет-дүкендерде де төлей аласыз.Дүкеннің веб-сайтында төлем деректемелерін енгізсеңіз, кәдімгі пластик карта сияқты, төлем бетінде виртуалды карта нөмірін, оның жарамдылық мерзімін және үш таңбалы кодты көрсетуіңіз керек. Көп сайттарда сатып алу телефонға келетін тексеру SMS-коды арқылы немесе push-хабарламалар, яғни банктік қосымшаға келетін қысқа хабарламалар арқылы расталады.Виртуалды картаның төлем деректемелерін банктік қосымшаның жеке кабинетінде «Деректемелер» деген бөлімде көруге болады. Кейбір қосымшаларда деректемелерді автоматты түрде көшіру функциясы бар.Виртуалды карталардың ең маңызды артықшылығы – олар интернетте сатып алу кезінде қауіпсіздіктің қосымша деңгейін қамтамасыз етеді. Мұндай карталар негізгі банктік шотпен байланыстырылмайды, тіпті виртуалды карта туралы ақпарат сыртқа таралып кетсе де, негізгі шоттағы қаражат қорғалған күйінде қалады.Картадағы ақшаны алаяқтардан қорғауға көмектесетін банк карталарын қауіпсіз пайдалану қағидалары туралы еске түсірейік.Қағидалар қарапайым және әмбебап:Бейтаныс адамдарға есептік жазбаға кіруге арналған құпиясөзді немесе SMS-пен келген тексеру кодтарын хабарламаңыз.Әрқашан банктен келген хабарламаларды оқып шығыңыз және ата-анаңызбен бірге банктік қосымшадағы операциялардың тарихын кезең-кезеңімен тексеріп отырыңыз. Осылайша сіз алаяқтық шабуылдарды дер кезінде байқай аласыз.Ересек адамдардан онлайн төлемдерді жасау үшін пайдаланылатын құрылғыға вирусқа қарсы бағдарламалық қамтылымды орнатуды сұраңыз.Күмәнді сайттарда картамен төлем жасамаңыз. Әдетте, тиісті сертификаты жоқ сайттардыңа браузері сенімсіз деп белгіленіп тұрадыйді. СӘдетте сайтқа кіргеу кезінде браузердің жолында «қорғалмаған» немесе «not secure» деген жазба пайда болады.Еліктіретін жарнамалық ұсыныстарға сенбеңіз және пошта немесе мессенджерлер арқылы келіп түсетін күмәнді сілтемелерді баспаңыз.Ұялы телефоныңыз ұрланған болса, бұл туралы ата-анаңызға хабарлаңыз. БСізге банктік қосымшаны (бар болса), сондай-ақ телефон нөміріңізді бұғаттап, электронды пошта мен әлеуметтік желілердің барлық құпиясөздерін жаңасына өзгертуіңіз керек.Егер сізге банктен немесе мемлекеттік органдардан маңызды ақпарат берілген қоңырау түссе, телефон тұтқасын дереу қою керек. Интернеттегі немесе телефондағы бейтаныс адамдарға сенбеңіз,ды бұл оқиға туралы ересек адамдарға туралыайтып беріңізхабардар етпеңі;Цифрлық картада сізге жақын болашақта қазіргі немесе алдағы шығыстарға қажет соманы ғана сақтауға болады. Қосымшада сізнегізгі картаңызды пайдаланып онлайн сатып алуға тыйым салуды және виртуалды карта үшін жұмсалатын шығыстарға лимиттерді, мысалы айынан 20 мың теңгеден аспайтындай белгілеуді таңдайй аласыз., дыБірақ мұны тек ересек адамдар өздерінің банктік қосымшасынан жасай алады. Егер қызмет немесе тауар үшін төлем сіздің лимитіңізден асып кетсе, операция жасалмайды.Фото: Fingramota.kz

Сатып алу үшін виртуалды картаны қалайша дұрыс пайдалану қажет

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz</a> Онлайн-алаяқтар күн сайын алдау әдістерін жетілдіріп жатыр, егер бұрын,&nbsp;цифрландыруға&nbsp;дейінгі кезеңде, олардың әдістері қарапайым болса, қазір олар соңғы технологияларды – нейрондық желілерді, виртуалды нөмірлерді, танымал банктердің сайттары мен қызметтерінің имитациясын қолдануда. Жаңа технология пайда болғаннан кейін көп ұзамай қаскүнемдер оны өз мақсатында пайдаланатыны сөзсіз.Киберқылмысқа&nbsp;қарсы күрес орталығының аса маңызды істер жөніндегі аға жедел уәкілі Ерлан Асанов Fingramota.kz-ке&nbsp;алаяқтық шабуылдардан қалай қорғануға болатынын айтып берді.Ішкі істер министрлігінің деректеріне сәйкес, 2024 жылдың тоғыз айында Қазақстанда интернет-алаяқтықтың 15,9 мыңнан&nbsp;астам оқиғасы тіркелген, бұл барлық алаяқтық түрлерінің (33 832) шамамен 47%-ын құрайды. Жалпы шығын шамамен 26 миллиард теңгені құрады. Қаскүнемдерден зардап шеккендердің қатарында болмас үшін, сергектікті жоғалтпау және алаяқтықты тани білу маңызды.Алаяқтар қандай әдістерді қолданады?Интернет-алаяқтықтың ең кең тараған түрі фишинг деп аталады. Жыл сайын фишинг әдістері одан әрі жетілдіріліп келеді, бірақ оның басты мақсаты өзгеріссіз қалады – азаматтардың жеке және банк деректерін алу.«Фишерлер белгілі бір компанияның сайтын жасап, оның атынан хабарламалар, сілтемелер жіберіп, қандай да бір жобаға қаржы салуды немесе мұқтаж жандарға көмек көрсетуді сұрай алады. Азаматтар осыған сеніп, өздерінің жеке деректерін, оның ішінде банк картасы&nbsp;және шот туралы ақпараттарын береді.Телефонияның дамуымен вишинг пайда болды, мұнда алаяқтар телефон арқылы байланысқа шығады. Схемалардың бірі – SIP-телефонияны қолдану, ол компаниялар немесе қарапайым азаматтардың нөмірлерін қайталауға және солардың атынан құпия төлем ақпаратын беруді сұрауға мүмкіндік береді», – деп түсіндірді Ерлан Асанов.Кейде қаскүнемдер банк қызметкері ретінде көрініп, несие рәсімдеуді немесе банктік шотқа шабуыл жасалып жатқанын айтады. Олар қашықтан қол жеткізу&nbsp;бағдарламаларын пайдалана отырып, азаматтарды оларды телефонына орнатуға итермелейді, бұл күдіктіні анықтау үшін қажет деп сендіреді. Аталған нұсқауларды орындағаннан кейін азаматтар автоматты түрде алаяқтарға қол жеткізуге мүмкіндік береді, олар телефонды бақылауға алып, жәбірленушінің атынан әрекет етеді.Соңғы уақытта алаяқтар салық және коммуналдық қызметтердің, ювеналды полицияның, курьерлік жеткізу қызметінің, дүкендердің қызметкері ретінде де көрінеді.Банктік жүйе дами бастаған кезде QR-код арқылы төлем жасауға арналған қосымшалар пайда болды, алаяқтар бұл технологияны тез игерді. Мысалы, маркетплейстерде қаскүнемдер сатушыларды да, сатып алушыларды да алдайды. Кейбір жеке кәсіпкерлер өз аккаунттарына немқұрайлы қарайды, оларды адал емес адамдарға береді. Нәтижесінде олар тауарсыз және сатып алушылар алданып қалады, олар тауарды төлегенімен, қолына алмаған. Кейде алаяқтыққа назар аудармаған сатушыны сотқа беріп жатады және ол өзінің кінәсіздігін дәлелдеу қиынға соғады, себебі операциялар оның аккаунты арқылы жүргізілген.Тағы бір «сұр» схема – алаяқтардың сәлемдемені төлеу туралы өтінішпен хаттары. Адам ештеңе тапсырыс бермегенін айтады, және одан бас тартуды автоматты түрде рәсімдеу үшін QR-кодты сканерлеуді сұрайды. Сканерлеуді өткізгеннен кейін жәбірленуші автоматты түрде қаскүнемдерге деректерін береді, олар әрі қарай қалағанын істей алады.Дипфейк деп аталатын жаңа технологияны қылмыскерлер ақша немесе банктік деректерді алдау мақсатында пайдалануда. Олар белгілі тұлғалардың немесе шынайы өмірде жоқ адамдардың бейнелерін жасайды. Әдетте, дипфейк фишингтік сайтқа сілтемемен бірге жүреді, оны алаяқтар жеке деректерді ұрлау үшін алдын ала жасайды.Мессенджерлер де интернет-алаяқтар арасында танымал, әсіресе WhatsApp. Мессенджердегі аккаунт – адамның телефонына кірудің ең оңай жолы. Бұл үшін алаяқтар кездейсоқ құрбанның нөміріне қауіпсіздікті жақсарту үшін авторизация кодымен SMS жіберіп, осы кодты айтуды сұрайды. Адам мұны жасаса, алаяқтар оның аккаунтына автоматты түрде қосылады және барлық контактілерден қарызға ақша сұрайды немесе құпия ақпаратты алдап алады.<figure class="image"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/fingramota_kaz_98b98d7138.jpeg" alt="финграмота каз.jpeg"></figure>Интернет-алаяқтардың құрбаны болмау үшін не істеу керек?Алаяқтықтан ешкім сақтандырылмаған. Сондықтан, егер сіз алаяқтардың құрбаны болғаныңызды түсінсеңіз, ең алдымен, шоттар мен карталарды бұғаттау үшін банкке хабарласыңыз. Тек содан кейін полицияға шағым беріңіз. Кез келген қаржылық операцияларды мүмкіндігінше тезірек тоқтату маңызды, бұл шығынды азайтуға мүмкіндік береді. Енді қауіпсіздік бойынша негізгі ережелерді қарастырайық.«Ең алдымен, ешқашан жеке деректеріңізді, соның ішінде банк реквизиттерін интернет немесе телефон арқылы бермеңіз. Тіпті сізге таныс нөмірден қоңырау шалса да, басқа жақта кімнің шын мәнінде отырғанын әрдайым тексеріңіз. Банк және басқа қаржы ұйымдарының қызметкерлері, сондай-ақ салық органдары, ҰҚК сізден SMS-тен&nbsp;кодтарды немесе басқа құпия деректерді сұрамайды және сізден күмәнді мобильді қосымшаны жүктеуді өтінбейді.Сондай-ақ телефонға екі факторлы аутентификация бағдарламаларын орнату және мессенджерлерде, әсіресе WhatsApp-та қосылған құрылғыларды үнемі тексеріп тұру ұсынылады», – деп атап өтті Ерлан Асанов.Ол күмәнді хабарламалардан немесе хаттардан сілтемелерге ешқашан өтпеу керек екенін еске салды, тіпті олар ресми көрінсе де. Алаяқтар жиі ірі компаниялардың сайттары мен қосымшаларын қолдан жасайды. Егер күмәндансаңыз, әрдайым ұйымның ресми сайтында көрсетілген нөмір бойынша өзіңіз қоңырау шалыңыз.Тағы бір маңызды ереже – жеке деректеріңізге мұқият қарау. Құжаттарыңыздың немесе банктік карталарыңыздың фотосуреттерін мессенджерлер арқылы ешқашан жібермеңіз. Туыстар мен жақын достар арасында да деректердің таралу қаупі болуы мүмкін.Ақпарат көздерін тексеріңіз, әсіресе ол қаржылық операцияларыңызға қатысты болса. Егер сізден құпия деректерді беру сұралса, әңгімені тоқтатып, ақшамен байланысты бейтаныс адамдарға сенбеңіз. Антивирустық бағдарламаларды ұмытпаңыз. Осы шаралардың барлығы қарапайым, бірақ деректеріңізді қорғауда өте тиімді.&nbsp;Өзіңізді және жақындарыңызды қорғаңыз, Fingramota.kz-пен бірге қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз!Фото: Fingramota.kz

Фишинг, дипфейктер және QR-код: интернет-алаяқтар арасында қандай схемалар кең тараған 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Биыл 18-19 қазанда бүкіл ел бойынша ҚР Ішкі істер министрлігімен және басқа да мүдделі мемлекеттік органдармен, сондай-ақ қаржы ұйымдарымен бірлесіп ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі өткізетін «Stop-алаяқтық» ақпараттық акциясы өтуде.Күн сайын алаяқтар заманауи цифрлық технологиялар мен адамдарға әсер етудің психологиялық әдістерін қолдана отырып, алдаудың жаңа схемаларын ойлап табады. Олар туралы және зиянкестерден қорғау әдістері туралы толығырақ біздің қаржылық сауаттылық бойынша www.fingramota.kz сайтымызда «Абайлаңыз, алаяқтар» бөлімінде, сондай-ақ әлеуметтік желілерде баяндап береміз.Алаяқтардың&nbsp;тұзағына&nbsp;түспеу&nbsp;үшін&nbsp;не&nbsp;істеу&nbsp;керек?&nbsp;Цифрлық&nbsp;гигиенаны&nbsp;сақтаңыздар!Сақ болыңыздар! Күдікті хабарламалар мен қоңырауларға сенбеңіздер, күмәнді сілтемелерге өтпеңіздер және бейтаныс адамдардың нұсқаулары бойынша қосымшаларды жүктемеңіздер. Дербес деректеріңізді, әсіресе картаның толық деректемелерін, оның жарамдылық мерзімін, код сөзін, сырт жағындағы үш таңбалы кодты, сондай-ақ SMS және push хабарландырулардың кодын жария етпеңіздер.Fingramota.kz! сайтындағы ақпаратпен бөлісіңіздер! Достарыңыз бен жақындарыңызға алаяқтық схемалар туралы айтыңыздар, сонда олар да өздерін қорғай алады.Еgov.kz сайтында «Банктік қарыздар, микрокредиттер алудан ерікті түрде бас тарту» қызметін орнатыңыздар.Интернеттегі қаржылық алаяқтардың құрбаны болмас үшін мынадай цифрлық гигиена ережелерін сақтаңыз:- Жеке басын куәландыратын құжаттың фотосуретін әлеуметтік желілерде жарияламаңыз және мессенджерлер арқылы, әсіресе бейтаныс адамдарға жібермеңіз. Конфиденциалды деректерді жоғалту көп жағдайда оларды үшінші тұлғалардың заңсыз пайдалануына әкеледі;- Карточканың толық деректемелерін, әсіресе артқы жағындағы үш таңбалы кодты, SMS-тегі кодты және өзге де дербес ақпаратты айтпаңыз;- Күмәнді сілтемелер бойынша өтпеңіз, белгісіз дереккөздерден лицензияланбаған қосымшаларды жүктемеңіз;- Телефонға ресми емес дүкендердің қосымшаларын орнатпаңыз және конфиденциалдылық теңшеулерін мұқият қадағалаңыз;- Күрделі комбинацияларды ойлап тауып, құпия сөздерді жиі өзгертіңіз және әрқашан антивирусты қолданыңыз. Сіздің гаджетіңізге алаяқтық шабуылдар жасалған жағдайда оларды сенімді бұғаттайтын антивирустық бағдарламаны жаңартуды ұмытпаңыз;- Сыртқы USB-тасымалдағышқа маңызды файлдардың сақтық көшірмесін үнемі жасап отырыңыз. Бұл опция теңшеулер конфигурациясын, барлық қосымшалар мен жеке ақпаратты сақтау үшін жасалған. Мұндай функция жоғалған құрылғыдан деректерді қалпына келтіруге және гаджет жоғалған немесе бұзылған жағдайда оны жаңасына көшіруге көмектеседі.Егер&nbsp;сіздер&nbsp;алаяқтарға&nbsp;тап болсаңыздар,&nbsp;бұл&nbsp;туралы&nbsp;құқық&nbsp;қорғау&nbsp;органдарына&nbsp;міндетті түрде&nbsp;хабарлаңыздар,&nbsp;банкке&nbsp;қоңырау&nbsp;шалып, &nbsp;карталарыңыз&nbsp;бен&nbsp;шоттарыңызды&nbsp;бұғаттаңыздар.Фото: fingramota.kz

Fingramota.kz «Stop-алаяқтық» акциясын қолдайды 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қоғамда цифрландырудың маңызы күн өткен сайын артып келеді. Қазір онлайн-режимде банк қызметі мен мемлекеттік қызметтерді алуға болады. Өкінішке орай оны қылмыстық алаяқтар белсенді пайдаланады. Облыс көлемінде 252 интернет алаяқтық тіркеліп, азаматтарға 117 млн астам шығын келтірілген. Бұл туралы облыстық полиция департаменті бастығының орынбасары Серік Тоқтыбаев мәлімдеді.<blockquote>– Алаяқтықтың ең көп тараған тәсілі - ол белгілі сауда алаңдарының сайттарында. Сондай-ақ әлеуметтік желілер мен мессенджерлерде хабарландырулар орналастыру арқылы жасалатын интернет-сауда. Әдетте, алаяқтар тауардың немесе қызметтің төмен бағасын көрсетеді және алдын-ала төлемді не толық төлемді сұрайды. Биыл 48 осындай қылмыс тіркелді, - деді Серік Әбдімәуленұлы.</blockquote>Алаяқтың құрбаны болмас үшін тексерілген жарнама сайттарын пайдаланыңыз. Тауарды алғаннан кейін төлем туралы келісіңіз. Бейнеқоңырау арқылы тауардың бар екеніне көз жеткізіңіз. Егер сатушы басқа қалада болса, өзіңіздің таныстарыңыз немесе туыстарыңыздан тауарды алуын және жіберуін сұраңыз.&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Интернет-алаяқтық жаһандық мәселе айналып отыр. Ақпараттық сауаттылықты дамыту және сақтық шараларын қолдану арқылы ғана біз өзімізді және жеке деректерімізді алаяқтардың ықпалынан қорғай аламыз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/inetrnet_2ffd6b873d.jpg" alt="инетрнет.jpg"> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;

Интернет алаяқтарынан сақтанайық

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Жыл сайын онлайн&nbsp;шопингке&nbsp;басымдық беретін адамдар саны артып келеді. Бұл өте ыңғайлы, себебі интернетке қосылған кез келген жерде тәуліктің кез келген уақытында сауда жасауға болады. Алайда, желіде&nbsp;киберқатерлер&nbsp;әрдайым бар, сондықтан сақ болу және алаяқтардан қалай қорғану керектігін білу маңызды. Бұл туралы Fingramota.kz толығырақ айтып береді.&nbsp;Онлайн алаяқтар сатып алушыларды қалай алдайды?&nbsp;Тұзақ №1. Танымал сайттардың жалған көшірмелері&nbsp;Алаяқтар белгілі сайттардың жалған нұсқаларын жасайды және оларды нақты интернет-дүкендерден ажырату кейде қиын, бірақ бұл мүмкін, өйткені олар сайт атауындағы әріптерді ауыстыра алады немесе баннерді сәл өзгерте алады. Мұндай интернет-ресурстарда сатып алушылардан толық банк деректемелері көрсетілген элементтерді қамтитын пішіндерді толтыру ұсынылады. Бұл ақпаратты алғаннан кейін алаяқтар ақшаны алып, кредит алуға және басқа да заңсыз әрекеттерді жасай алады.Тұзақ №2. Алаяқтық сатылымдар&nbsp;Алаяқтар азаматтарға үлкен жеңілдіктермен акцияларға қатысуды ұсынады. Жеңілдік тек бірнеше сағатқа ғана созылады деп мәлімдеп, тіркелуді талап етеді. Тиімді шарттарға қызыққан сатып алушылар алдын ала төлем жасайды, содан кейін алаяқтар байланыссыз қалады.Тұзақ №3. Есептік жазбаларды ұрлау&nbsp;Алаяқтар сатып алушылардың интернет-дүкендердегі тіркелгілеріне, банк карталары тіркелген есептік жазбаларына қол жеткізеді. Олар карта иесі байқамай тұрып, сатып алуды жүзеге асырады. Себебі, барлық әрекеттер жеке есептік жазба арқылы жасалды.Тұзақ №4. Тауарлар туралы жалған хабарландырулар&nbsp;Алаяқтар өздерін сатушы ретінде көрсетіп, түрлі тауарлар туралы жарнамаларды орналастырады. Сатып алушы тауарды сатып алғысы келгенде, олар тауарды тек пошта арқылы жіберетінін айтады. Жаңа жеткізу қызметін ұсыну арқылы алаяқтар төлем жасау үшін сілтеме жібереді. Сатып алушы сол жерде картасының мәліметтерін енгізсе, картасынан барлық ақша шешілген соң, "сатушы" із-түзсіз жоғалады.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/Whats_App_Image_2024_10_17_at_15_49_57_9848095883.jpeg" alt="WhatsApp Image 2024-10-17 at 15.49.57.jpeg">Алаяқтықтан қалай сақтануға болады?&nbsp;Онлайн сатып алу кезінде қарапайым қауіпсіздік ережелерін сақтаңыз. Олардың негізгілерін атап өтейік:Ресми қосымшаларды жүктеу. Онлайн-дүкендердің қосымшаларын тек Google Play немесе App Store арқылы жүктеңіз. Олардың пікірлерін алдын ала оқып шығыңыз. Құрылғыңыздың қауіпсіздік параметрлерінде ресми емес дүкендерден бағдарламаларды орнатуға рұқсат бермеңіз.Сілтемелерді тексеру. «Сатушылардан» SMS, push-хабарламалар немесе электрондық пошта арқылы келген күмәнді сілтемелерге ешқашан өтпеңіз. Акциялар туралы ақпаратты нақтылау үшін дүкеннің ресми нөмірлеріне қоңырау шалыңыз. Сенімді дүкендер сізден төлемдерді немесе балама төлем әдістерін талап етпейді.Құжаттарды талап ету. Онлайн-дүкендердегі сатушылар төлем құжаттары мен шот-фактураларды ұсынуға міндетті. Егер сатушы бас тартса, бұл сізге күмән тудыруы керек.URL мекенжайларын тексеру. Сайт арқылы сатып алулар жасаған кезде, әрқашан онлайн-дүкендердің URL мекенжайларын тексеріңіз. Егер https:// мекенжайындағы «s» әрпі жоқ болса, сіз алаяқтық сайтқа кіріп кетуіңіз мүмкін.Қауіпсіз желілерді пайдалану. Тауарларды тек өзіңіздің Wi-Fi желіңіз арқылы сатып алыңыз. Қоғамдық желілер қауіпті болуы мүмкін және алаяқтарға картаңыздың деректері, жарамдылық мерзімі мен артқы үш таңбалы коды сияқты жеке ақпаратқа қол жеткізуге мүмкіндік беруі мүмкін.Цифрлық карталармен төлем жасау. Онлайн-сатып алулар үшін бөлек, шектеулі сомасы бар, мысалы, виртуалды карта ашыңыз. Бұл алаяқтық жағдайда шығындарыңызды шектейді.Гаджеттерді&nbsp;қорғау. Барлық құрылғылардағы антивирустық бағдарламалық жасақтаманы үнемі жаңартып отырыңыз және күрделі құпиясөздер жасап, оларды мезгіл-мезгіл өзгертіңіз. Мүмкін болса, биометриялық идентификацияны орнатыңыз.Қауіпсіз зарядтау құрылғыларын пайдалану. Тек өзіңіздің зарядтау құрылғыңызды пайдаланыңыз – бұл бір қарағанда оғаш болып көрінуі мүмкін, бірақ алаяқтар қоғамдық USB зарядтағыштарға хакерлік құрылғыларды орнату арқылы құпия ақпараттарды ұрлауы мүмкін.Бейтаныс адамдарға сенбеңіз. Егер сізбен курьер байланысқа шығып, сіз дәл сатып алмаған немесе жеткізу мерзімін есіңізде жоқ тауарды жеткізу туралы хабарласа, абай болыңыз. Алаяқтар соңғы уақытта курьерлер ретінде маскировка жасап, тауарды алу үшін SMS арқылы келген кодты айтуды сұрайды. Қауіпсіз болу үшін, сізге қоңырау шалған немесе хабарлама жіберген ұйыммен байланысып, мәліметтерді нақтылаңыз.Цифрлық гигиенаның осы қарапайым ережелерін сақтау арқылы сіз онлайн алаяқтардың құрбаны болудан аулақ боласыз. Ақпаратпен достарыңызбен және жақындарыңызбен бөлісіңіз. Өздеріңізді, ақшаңызды сақтаңыз және Fingramota.kz-пен бірге қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз!&nbsp;Фото: fingramota.kz

Жоспарланбаған шопинг: онлайн сатып алу кезінде ақшаңызды жоғалтпау үшін не істеу керек

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> 2024&nbsp;жылғы&nbsp;1&nbsp;қазаннан&nbsp;бастап&nbsp;коллекторлық&nbsp;агенттіктердің&nbsp;жеке&nbsp;тұлғалардың&nbsp;борыштарына&nbsp;қатысты&nbsp;жұмысының&nbsp;жаңа&nbsp;қағидалары қолданысқа&nbsp;енгізілді.&nbsp;Енгізілген&nbsp;жаңалықтарды&nbsp;Fingramota.kz-пен&nbsp;бірге&nbsp;қарастырайық.Коллекторлық агенттіктердің жеке тұлғалардың берешегін реттеу қағидалары Қазақстан Республикасының қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің 2024 жылғы 16 тамыздағы № 51 қаулысымен бекітіліп, 2024 жылғы 1 қазаннан бастап күшіне енді.&nbsp;Аталған қағидалар 2024 жылғы 19 маусымда Мемлекет басшысының Жарлығымен қол қойылған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне кредит беру кезінде тәуекелдерді барынша азайту, қарыз алушылардың құқықтарын қорғау, қаржы нарығын реттеуді және атқарушылық іс жүргізуді жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» жаңа заңды іске асыру мақсатында әзірленген.Барлығы&nbsp;неден&nbsp;басталды?2017 жылы «Коллекторлық қызмет туралы» заң қабылданды, оның нәтижесінде коллекторлардың жұмысы құқықтық аяда реттеле бастады. Аталған заң коллекторлардың ғана емес, сондай-ақ борышкерлердің құқықтары мен міндеттерін айқындайды. Бірнеше жылдан кейін, 2021 жылғы мамыр айында, Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі бірінші кезекте, борышкер мен коллектор арасындағы қарым-қатынасты өркениетті түрде құруға бағытталған маңызды заңнамалық өзгерістер енгізді. Барлық қабылданған нормалар қаржылық көрсетілетін қызметтерді тұтынушылардың құқықтары мен мүдделерін қорғауға бағытталды. Мәселен, борышкер кредитордан сотқа дейінгі қарызды өндіріп алу және берешекті реттеу жұмыстарын жүргізетін коллекторлық агенттік туралы, оның орналасқан жері, оның қолында жеке деректерінің бар-жоғы, берешектің мөлшері мен құрылымы туралы мәліметтер талап етуге құқылы болды. Және де, борышкер коллекторлық агенттіктің талаптарын толығымен немесе ішінара даулауға құқылы болды.2021 жылғы 1 қазаннан бастап Қазақстанда қаржы ұйымдары үшін міндетті тәртіп қолданысқа енді, оның шеңберінде кредитті өтеуде қиындықтарға тап болған қарыз алушы өзінің мерзімі өткен берешегін реттеу үшін кредиторға өтінішпен жүгінуге құқылы. Осы тәртіпке сәйкес, коллекторлар, мысалы, мерзімі өткен берешегі өтелген борышкерлерге несие шартының талаптарын өзгерту туралы жазбаша өтінішпен коллекторлық агенттікке жүгіну құқығы туралы хабарлады. Мұны &nbsp;күнтізбелік 30 күн ішінде жасау керек болды. Коллекторлық агенттік осы өтінішті алғаннан кейін оны күнтізбелік 10 күн ішінде банкке немесе МҚҰ-ға жіберуге міндетті болды. Кредитордың шартты өзгерту талаптарын қарау мерзімі күнтізбелік 15 күнді құрады, бұдан әрі банк немесе МҚҰ коллекторлық агенттікке жазбаша нысанда: келісетіні туралы; кредиттік шарттың талаптарын өзгерту жөніндегі өз ұсыныстары туралы; не себептерін көрсете отырып, өзгерістен бас тарту туралы хабарлауға тиіс болды. Ал коллектор кредитор қабылдаған шешімді алғаннан кейін күнтізбелік 10 күн ішінде борышкерге хабарлауға тиіс.&nbsp;Қандай жаңалықтар енгізілді?Жаңа қағидаларға сәйкес, коллекторлық агенттіктер борышкерлерге мынадай мерзім ішінде өз міндеттемелерін орындау талаптарын өзгертуге құқығы бар екенін хабарлауға міндетті:<ul><li style="text-align:justify;">2024 жылғы 1 қазанға дейін&nbsp;сатып алынған берешек үшін: күнтізбелік 20 күн ішінде;</li></ul>Жаңа берешек үшін:&nbsp;банктік қарыз немесе микрокредит шарты бойынша құқықтарды алған сәттен бастап күнтізбелік 30 күн ішінде. Осылайша коллекторлар үшін азаматтардың кредиттер бойынша берешегін реттеу рәсімдерін жүргізу тікелей міндеті енгізілді.&nbsp;Бұл ретте, борышкер хабарламаны алғаннан кейін кез келген уақытта (бұрын 30 күн ішінде болған) коллекторлық агенттікке өтініш беруге құқылы. Өтініште өзінің қарыз бойынша міндеттемелерін орындай алмайтын себебін және мәселені шешу бойынша өз ұсыныстарын көрсету қажет. Бұдан басқа, борышкер өтінішке кірісінің азайғанын көрсететін, сондай-ақ қарыз бойынша төлемдерді төлей алмайтынын растайтын құжаттарды қоса ұсынады.Борышкерде коллекторлар ол мәліметтер мен құжаттарды толық бермеді деп санаса, қосымша мәліметтер жинауға уақыт беріледі. Оған 5 жұмыс күні беріледі, ал коллекторлық агенттік қосымша ақпаратты талап етуге 10 жұмыс күні ішінде құқылы. Осы мерзімнен кейін коллекторлар қосымша мәліметтер талап ете алмайды. Алайда, көрсетілген мерзімде құжаттарды тапсырмау борышкердің өтінішін қараусыз қалдыруға негіз болады.Өтінішті қарау процесіСонымен, құжаттардың толық пакеті жиналып, мақұлданғаннан кейін, коллекторлық агенттік қарыз алушының өтінішін күнтізбелік 15 күн ішінде қарайды. Борышкер төмендегі үш нұсқаның бірін ала алады:<ul><li style="text-align:justify;">коллекторлар қарыз алушының шарттарын өзгерту туралы ұсыныстарымен келіседі;</li><li style="text-align:justify;">шарттарды өзгерту бойынша қарсы ұсыныс жасайды;</li><li style="text-align:justify;">шарттарды өзгертуге бас тартып, бас тарту себебін негіздеп береді.</li></ul>Шешім қабылдау кезінде коллекторлар ішкі құжаттарды басшылыққа алады, ол құжаттарда міндетті түрде борышкерлердің санаттары, мысалы, ресми жұмыссыздар немесе халықтың әлеуметтік осал топтарының өкілдері екендігінің нақты аражігі көрсетілуі тиіс. Әр санатқа қажетті құжаттардың тізімі және борыш жүктемесін азайту шаралары енгізілген. Бұл ақпаратты коллекторлық агенттіктер заң бойынша өзінің ресми интернет-ресурсында орналастыруға міндетті.&nbsp;<figure class="image"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/kollektor_e5306f77c5.jpeg" alt="коллектор.jpeg"></figure>Міндеттемелерді&nbsp;біржақты&nbsp;тәртіпте&nbsp;өзгертуЖаңа қағидаларға сәйкес коллекторлық агенттік борышкер үшін міндеттемелердің шарттарын біржақты тәртіпте анағұрлым қолайлы жаққа өзгертуге құқылы. Бұл мыналар болуы мүмкін:&nbsp;<ul><li style="text-align:justify;">Айыппұлдарды, өсімпұлдар мен комиссияларды төмендету немесе жою;</li><li style="text-align:justify;">Борышты немесе пайыздарды толық немесе ішінара кешіру;</li><li style="text-align:justify;">Негізгі борыш пен пайыздар бойынша төлемдерді кейінге қалдыру немесе бөліп төлеу.</li></ul>Егер коллекторлар жақсартылған шарттарды қолдану туралы шешім қабылдаса, олар бұл жөнінде борышкерге міндетті түрде хабарлауға міндеттенеді. Өз кезегінде борышкер өзгерту шарттарынан бас тартуға және 14&nbsp;күн ішінде коллекторлық агенттікке тиісті өтініш жазуға құқылы.Қарыз алушымен жұмыс істеу барысында коллектор әрбір байланыс жасаған кезде өзін таныстыруы, коллекторлық агенттіктің және кредитордың атауын, берешек сомасы мен құрылымын, сондай-ақ міндеттемелерді орындамаудың салдарын хабарлауы тиіс. Бұл ретте, борышкердің банктік шотын бұғаттауға, борышкердің мүлкіне тізімдеме жасауға және оған тыйым салуға, атқарушылық іс жүргізудің шеңберінде аталған мүлікті сатуға коллектордың құқығы жоқ. Бұл жеке сот орындаушыларының құзыретіне жатады.Жаңа&nbsp;заң&nbsp;және&nbsp;мораторий:&nbsp;тағы&nbsp;нені&nbsp;білу&nbsp;керек?Бұрын, 2024&nbsp;жылғы&nbsp;1&nbsp;шілдеге&nbsp;дейін халықтың кредиттері бойынша құқықтарды (талаптарды) коллекторларға беруге мынадай талаптар орындалған кезде рұқсат етілгенін атап өткен жөн:&nbsp;<ul><li style="text-align:justify;">кредит шартында қарыз алушының келісімі болған кезде;</li><li style="text-align:justify;">мерзімі өткен берешек болған езде (тұтынушылық кредит бойынша 90 күннен астам, ипотекалық кредит бойынша – 180 күннен астам);</li><li style="text-align:justify;">берешекті реттеу рәсімдері жүргізілген кезде.</li></ul>Мұндай әрекеттердің нәтижесінде коллекторлық агенттіктер жаңа кредиторлар болып табылатын.Кредит беру кезінде тәуекелдерді барынша азайту, қарыз алушылардың құқықтарын қорғау мәселелері жөніндегі заңда мораторий - 2024 жылғы 1 шілдеден бастап 2026 жылғы 1 мамырға дейін қазақстандықтардың проблемалық тұтынушылық кредиттерін коллекторларға сатуға толық тыйым салу енгізілді. Осы уақытта коллекторлар қарыздарды өндіріп алу жұмысын жалғастыруда, бірақ кредиттер банктер мен микроқаржы ұйымдарында қалып отыр, олар проблемалық қарыз алушылармен жұмыс істеуге жауапты болады.2026 жылғы 1 мамырдан бастап коллекторларға азаматтардың кредиттері мерзім 2 жылдан астам уақытқа кешіктірілген жағдайда ғана берілетін болады. Егер қарыз алушы 90 күннен астам уақыт төлем жасамаса, банк немесе МҚҰ бұл кредитті коллекторларға 2 жыл ішінде бере алмайды. Осы кезеңде кредиторлар берешекті реттеу бойынша іс-шаралар өткізуге тиіс.Коллекторлық агенттіктермен даулы жағдайларда көмек алу үшін азаматтардың Қазақстанның ұлттық коллекторлар палатасының https://stop-collector.kz/ сайтында өтінім қалдыра алатынын, +7707 573 00 00 нөміріне қоңырау соғып немесе +7776 508 33 00 нөмірі бойынша Қазақстан коллекторлар қауымдастығына хабарласа алатынын еске саламыз.&nbsp;Fingramota.kz-пен&nbsp;бірге&nbsp;қаржылық&nbsp;сауаттылығыңызды&nbsp;арттырыңыз!Фото: Fingramota.kz

Жаңа қағидалар: коллекторлар бұдан былай борышкерлермен қалай жұмыс істейді 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp;Кейінгі кезде Қазақстан жаңалықтарында полицияның дропперлерді ұстағаны туралы хабарды жиі еститін болдық. Көбіне олар жасөспірімдер, жастар болып жатады. Алаяқтар олардың өзін немесе шоттарын алданып қалған азаматтардың ақшасын аудару үшін пайдаланады. Кейде қандай да бір қылмысқа сыбайлас болып жатқанын дроппердің өзі де білмеуі мүмкін.Дроппер (немесе дроп) деп алаяқтар қылмыстық жолмен басқалардың шотынан ұрлаған ақшаларын шығаруға немесе қолма-қол ақша&nbsp;айналдыру үшін пайдаланатын адамды айтады.<figure class="image"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/dropper2_01_291ec50b7c.png" alt="dropper2-01.png"></figure>Дроппер не істейді? Ол басқа біреудің ақшасын қылмыскерлердің картасына аударады немесе өз шотынан шешіп алып, қолма-қол ақша түрінде береді. Сонымен бірге ол банкомат арқылы ақша толықтыруы немесе шешуі де мүмкін. Алаяқтар кәмелетке толған делдалдарға өз карточкаларын рәсімдеп, оның мәліметтерін (карта нөмірі, шыққан күні, үш саннан тұратын код) пайдалануға бергендері үшін ақшалай сыйақы береді. Қаскүнемдер мұндай карточкаларды ұрлап алған ақшаны аудару үшін және шығару үшін пайдаланады. Алайда, заң бойынша картаны атына рәсімдеген адам ол арқылы жүргізілген барлық операцияға өзі жауапты болады. Кейіннен картаны басқа біреулер пайдаланғанын, иесі картасына қастық әрекет жасалғанынан мүлде хабарсыз екенін полицияға дәлелдеу қиынға соғады.Алаяқтар дропперлерді қалай табады және қалай арбайды? Көбіне алаяқтар мұндай «іске» ақшаға мұқтаж әрі осы әрекетінің салдары неге соғатынын саралай алмайтын жасөспірімдер мен тәжірибесіз студенттерді тартады. Ондай аңқау «қызметкерлерді» әдетте әлеуметтік желілер мен мессенджерлер, электрондық пошта бойынша, таныстары арқылы және қоғамдық орындарда жұмыс тәжірибесі мен білімін талап етпейтін вакансия туралы хабарландырулар жариялау арқылы табады. Мысалы, алаяқтар жеңімпаздарға «ұтысын» жіберіп отыратын лотерея әкімшісінің жұмысын ұсынады. Сондай-ақ, олар ақшаға карта ашып табыс табуды, тіпті досын да әкелуді ұсынады. Ата-анасы ашып берген виртуалды картасын белсенді пайдаланатын оқушы да дропперге айналуы мүмкін.<figure class="image"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/dropper3_01_fab3ba186b.png" alt="dropper3-01.png"></figure>Алаяқтар жастарды тартымды талаптарымен: ешбір ауыр жұмыс істеместен, оңай ақша табуға болады деп қызықтырады. Әрине, олар карта арқылы қылмыстық жолмен алынған біреулердің ақшасын аударатынын және алатынын айтпайды. Жасөспірімдердің сеніп, оларды қалай да көндіру үшін түрлі аңыздар ойлап табады.Сонымен қатар міндетті түрде қолданылатын заң бойынша жауапкершілік жайлы да ешкім сөз қозғамайды. Себебі осы әрекеттері арқылы қаскөйлер адамдарды алаяқтық әрекеттеріне қатыстырып, қылмыстық істеріне сыбайлас болуға тартады.Жақында ғана, биыл қыркүйекте Алматыда алаяқтардың қылмыстық жолмен алған ақшасын қолма-қол ақшаға айналдыруға көмектескен екі жас дроппердің ұсталғаны туралы айтылды. Олар ақшалай сыйақы үшін өздерінің банк карталары мен жеке мобильді банктік шоттарын қаскүнемдерге берген. Алаяқтардың бір әйелді алдау арқылы ұрлап алған 20 миллион теңгені осы жастардың шоттары арқылы қолма-қол ақшаға айналдырғаны белгілі болды. Полиция қылмыстық іс қозғап, дропперлерді қамауға алды.<figure class="image"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/dropper1_01_645ba654de.png" alt="dropper1-01.png"></figure>Алаяқтыққа қатысы бар адамдар заң бойынша бес жылға дейін бас бостандығынан айырылу түрінде жауапқа тартылады.&nbsp;Есіңізде болсын, түбінде&nbsp;дропперлер&nbsp;Фемидаға&nbsp;сай қатаң түрде жауапқа тартылады.&nbsp;Ерте ме, кеш пе, олардың ізіне түседі. Әдетте дропперлер бірінші болып ұсталады, себебі ақша ағыны солар арқылы өтеді, ал барлық аударым және басқа да операциялар банк жүйесінде тіркеледі. Барлық жерде камералар орнатылған, оның үстіне қазір полиция мұндай қылмыстық топтарды залалсыздандыруға жаңа технологияларды қолданады.Бұл – қылмыстық жаза қолданылатын қылмыс! Алаяқтар ұрлаған барлық соманы сот шешімі арқылы кәмелетке толмаған дропперлердің өздерінен немесе олардың ата-аналарынан, қамқоршысынан өндіріп алуға болады. Әдетте бұл – миллиондаған ақша.<figure class="image"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/law_01_61047b219e.png" alt="law-01.png"></figure>Алаяқтардың тұзағына қалай түспеуге болады?Біріншіден, «батпан құйрықты» уәде ететін «керемет» ұсыныстар мен «вакансияларға» алданып қалмаңыз.Екіншіден, өзіңізге және ата-анаңызға қатысты қаржылық ақпаратты немесе банк карталарының деректерін ешкімге беруге болмайды.Үнемі ата-анаңызбен және ересек туыстарыңызбен кеңесіңіз!<figure class="image"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/2_millions_01_1_86e14314a2.png" alt="2-millions-01-1.png"></figure>Фото: Fingramota.kz

Дроппер деген кім? Олар несімен қауіпті? 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz</a> Жыл сайын 31 қазан&nbsp;күні бүкіл&nbsp;әлем бойынша Халықаралық жинақ күні атап өтіледі. Бұл күн бізге ақшаға&nbsp;жауапты&nbsp;қарауды және&nbsp;жинақ жасаудың қаншалықты маңызды екенін еске салады. Жинақтар тек қаржылық қауіпсіздікті қамтамасыз етіп қана қоймай, сонымен қатар біздің жоспарларымыз бен мақсаттарымызды жүзеге асыруға мүмкіндік береді.Халықаралық жинақ күні – өзіңіздің қаржыңыз жайлы ойлануға жақсы себеп. Мұндай күн 1924 жылы Миланда өткен Халықаралық жинақ конгресінде белгіленген болатын. Сол уақыттан бастап бұл күн адамдарды ақшаны дұрыс басқару қажеттілігіне назар аудартып, қаржылық сауаттылықтың символына айналды.&nbsp;Неліктен бұл соншалықты маңызды? Жинақтардың болуы ертеңгі күнге сенімділікпен қарауға және өзіңізді қауіпсіз сезінуге мүмкіндік береді. Жинақ мөлшері неғұрлым көп болса, ол пәтер сатып алу, арманыңыздағы сапарға шығу, білім алу және т. б. сияқты сіздің қаржылық мақсаттарыңызға қол жеткізу соғұрлым жеңіл болады.Жинақ күні басқа елдерде қалай атап өтіледіӘлемнің әр түкпірінде бұл күн жергілікті дәстүрлерді ескере отырып, ерекше атап өтіледі, алайда оларды біріктіретін бір мақсат – адамдарды қаржылық сауаттылыққа оқытумен барынша қамту, ақша жинау мен қаржылық жоспарлаудың маңыздылығы жөнінде хабардарлығын арттыру, сондай-ақ оларға тәжірибе алмасып, жаңа қаржылық білім алуға мүмкіндік беру.АҚШ:&nbsp;АҚШ-та Жинақ күні жиі «National Savings Day» шарасымен сәйкес келеді. Банктер мен қаржы мекемелері бұл науқан кезінде жинақ шоттарына арнайы ұсыныстар беріп, қаржылық жоспарлау бойынша семинарлар өткізеді.Жапония:&nbsp;сакура елі бұл күнді «Ақша жинау күні» деп атайды. Осы күнге орай қаржы ұйымдары отбасыларға арналған арнайы іс-шаралар ұйымдастырады, онда балаларға ақшаны дұрыс пайдалану жолдарын үйретеді. Бұл балаларда ерте жастан жинақтау дағдысын қалыптастыруға көмектеседі.Франция:&nbsp;мұнда әртүрлі акциялар мен білім беру бағдарламалары өткізіледі. Оқу орындарында қаржылық сауаттылық бойынша арнайы сабақтар ұйымдастырылып, оқушылар жинақ және инвестициялардың маңыздылығы туралы біледі.Италия:&nbsp;Жинақ күні көбінесе қаржылық көрсетілетін қызметтер көрмелері мен жәрмеңкелеріне арналған. Адамдар қаржы сарапшыларымен араласып, әртүрлі жинақ опциялары мен арнайы ұсыныстар туралы біле алады.Қаржылық сауаттылық басталатын негізгі қағида – үнемдей білу және ақша жинай білу. Бұл балалар мен ересектердің бойында қалыптасуы жөн деп саналатын, маңызды қаржылық әдеттердің бірі.<figure class="image"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/fingramota_kaz_216025e3a8.jpeg" alt="финграмота каз.jpeg"></figure>Шығындар мен кірістерді есепке алыңызҚаржыңызды жазып отыру — пайдалы әдет. Бұл шығынның көбірек болуынан сақтайды және ойланбай жұмсалған қаржыны көрсетеді. Мысалы, такси орнына метрода жүруді жоспарлағаныңызбен, жолда жоспарламаған сатып алулар жасап, күткеніңізден көп шығынға ұшырауыңыз мүмкін.Есеп жүргізу ақшаның қайда кететінін түсінуге және қандай шығындарды қысқартуға немесе кейінге қалдыруға болатынын көруге көмектеседі. Есеп жүргізу үшін блокнот, Excel немесе арнайы мобильді қосымшаларды пайдаланыңыз. Бюджетіңізді күнге, аптаға немесе айға жоспарлаңыз — бұл қаржыңызды бақылауды жеңілдетеді.Fingramota.kz бірнеше танымал жинақтау әдістерін ұсынады:&nbsp;«50/30/20» әдісіКірістеріңізді үш санатқа бөліңіз: 50% қажетті шығындарға (тұрғын үй төлемдері, тамақ және көлік), 30% ойын-сауыққа (мейрамханаға, киноға, театрға бару және т.б.) және 20% жинаққа немесе қарызды төлеуге.Артықшылығы: бюджетті теңестіруге және қажетсіз шығындарды болдырмауға көмектеседі. Ақшаны жүйелі түрде жинауға мүмкіндік беріп, қауіпсіздік жастықшасын қалыптастырады.&nbsp;«Алдымен өзіңізге төлеңіз» әдісіЖалақы алғаннан кейін жинақтауға белгілі бір соманы бөліп қойыңыз, содан кейін қалған ақшаны шығындарға жұмсаңыз.Артықшылықтары: жинақтардың бірінші кезектегі міндет болуын қамтамасыз ете отырып, маңызды емес нәрселерге ақша жұмсаудан аулақ болуға көмектеседі.«52 апта байлығы» әдісіЖылдағы апталар санына сай 52 ұяшықтан тұратын кесте сызыңыз. Бірінші ұяшыққа, мысалы, 1000 теңге, ал келесілеріне біртіндеп соманы көбейтіп жазыңыз. Әр аптада осы кестедегі соманы жинақтауға әдеттеніңіз. Ең бастысы – сомалар қайталанбауы керек, бірақ мүмкіндік болса, көбірек жинаңыз.Артықшылығы: жыл бойы айтарлықтай соманы оңай әрі қиналмай жинауға мүмкіндік береді.Ақша жинау сандықшасы немесе белгіленген мерзімі бар жинақ шотыЕгер күн сайын ақша жинау сандықшасына қосып отырсаңыз, жинақ сомасының көбейіп отыратынын байқап, жинақтау әдетін жалғастыруға мотивация аласыз. Сондай-ақ белгіленген мерзімі бар арнайы жинақ шотын ашуға болады, онда сіздің ақшаңыз «пайыздарды» жинақтайды.Артықшылығы: Ақша жинау сандықшасын пайдалану отбасылық дәстүрге айналып, барлығы ортақ мақсат үшін ақша қосады немесе балаларға өз қаржысын сауатты дұрыс басқаруды үйретеді. Ал жинақ шоттары мерзімінен бұрын шешу құқығынсыз жоғары пайыздық мөлшерлемелерді ұсынады, бұл жинақты уақыт өте арттырып, шоттағы ақшаны ерте алудан сақтайды.Бұл қарапайым әдістер сізге жинақ жинауға және қаржылық мақсаттарыңызға қиындықсыз жетуге көмектеседі.Өзіңізді, жақындарыңызды қорғаңыз және Fingramota.kz-пен бірге қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз!

Жинақ күні: ақша жинауды және қаржылық мақсаттарға жетуді қалай үйренуге болады 

Қазақстанда&nbsp;бағалы&nbsp;қағаздарға&nbsp;инвестициялар&nbsp;соңғы&nbsp;жылдары&nbsp;халық&nbsp;арасында&nbsp;танымал&nbsp;бола&nbsp;бастады.&nbsp;«Бағалы&nbsp;қағаздардың&nbsp;орталық&nbsp;депозитарийі»&nbsp;АҚ&nbsp;деректері&nbsp;бойынша&nbsp;ағымдағы&nbsp;жылғы&nbsp;01&nbsp;қыркүйектегі&nbsp;жағдай бойынша&nbsp;қазақстандық&nbsp;брокерлік&nbsp;компаниялар&nbsp;ашқан&nbsp;және&nbsp;омнибус-шоттар&nbsp;арқылы&nbsp;есепке&nbsp;алынатын&nbsp;ашық&nbsp;шоттардың&nbsp;саны&nbsp;3 млн&nbsp;астам&nbsp;болды,&nbsp;дәлірек&nbsp;айтсақ,&nbsp;3 086 673&nbsp;шотты&nbsp;құрайды.&nbsp;Оның&nbsp;ішінде&nbsp;683 205&nbsp;шот&nbsp;ұстаушылардың&nbsp;қосалқы&nbsp;шоттарына&nbsp;және&nbsp;2 403 468&nbsp;–&nbsp;Орталық&nbsp;депозитарийдегі&nbsp;омнибус-шоттар&nbsp;арқылы&nbsp;есепке&nbsp;алынатын&nbsp;ұстаушылардың&nbsp;брокерлік&nbsp;шоттарына&nbsp;тиесілі.Азаматтарды қор нарығында қандай артықшылықтар мен тәуекелдер күтетіні жөнінде&nbsp;Fingramota.kz. айтып береді.&nbsp;Бағалы қағаздар нарығындағы инвестициялар – бұл белгілі бір активтерге ақша салу және қосымша табыс көзін алу мүмкіндігі. Инвестицияларды сондай-ақ өз жинақтарын инфляциядан қорғаудың бір түрі ретінде қарастыруға болады.Кез келген инвестицияның оң тұстары, сонымен қатар ықтимал тәуекелдері де бар. Бағалы қағаздармен жұмысты бастамас бұрын, инвестициялық қызметтің барлық аспектілері мен бүге-шігесін түсініп, саналы шешім қабылдау маңызды.&nbsp;<figure class="image"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/fingramota_kaz_6b77ac799d.jpeg" alt="финграмота каз.jpeg"></figure>Инвестициялаудың артықшылықтары- Акцияларды кез-келген адам сатып ала алады – көптеген азаматтар үшін бағалы қағаздарды сатып алуға инвестициялық қызметпен айналысуға заңнамалық деңгейде тыйым салынған үлестес тұлғалар мен мемлекеттік қызметшілердің белгілі бір сыныптарын есептемегенде, ешқандай шектеулер мен кедергілер жоқ;- Ол үшін қалтаңда миллион теңгенің болуы немесе табысты кәсіпкер болудың қажеті жоқ – аз мөлшердегі сомаға да акциялар сатып алуды бастауға болады;- Тұрақты есеп беріп тұратын және кірісі бар ірі және табысты компаниялардың қағаздары инвесторға жақсы пассивті кіріс бере алады. Сондай-ақ, олардың артықшылығы – аты әлемге әйгілі әлемдік брендтердің акциялары өтімді болып келеді, яғни тез сатылады деген сөз;- Қарапайымдылық пен жайлылық. Бағалы қағаздарды, акцияларды да, облигацияларды да, басқа қағаздарды да әлемнің кез келген жерінен, үйден немесе кеңседен сатып алуға және сатуға болады. Ол үшін интернетке және қажетті бағдарламалық қамтылымға қол жеткізу жеткілікті;- Арнайы дағдылардың қажеті жоқ. Брокер арқылы жұмыс істеу үшін қағазды сатып алушы мен сатушыға тиісті қаржылық білім алудың, оқуға уақыт бөлудің, кітап оқудың немесе арнайы материалдарды білудің қажеті жоқ. Мұның бәрін кәсіби брокер өзіне алады, алайда мұндай тәуекел кездесетін құралға инвестиция салып отырғаны туралы түсінік болуы керек. Есіңізде болсын, қор нарығында алаяқтардан басқа ешкім ешқашан инвестицияның қайтарылуына кепілдік бермейді;- Қор нарығы туралы түсінігі жоқтар үшін ИПҚ пайларын сатып алудан бастауға болады. Бұл жағдайда сома 100 доллардан немесе одан да аздан басталуы мүмкін;- Егер сіз жаңа және перспективалы жобалар мен компанияларға инвестиция салсаңыз, онда инвестициялардың кірістілігі жүздеген, кейде мыңдаған пайызды құрауы мүмкін. Бұған мысал Meta компаниясынан Facebook әлеуметтік желісінің акциялары. Нәтижесінде бірінші кезеңде осы компанияның акцияларына инвестиция салған инвесторлар миллиондаған пайда тапты;- Егер сіз инвестициялаудың егжей-тегжейлері мен әдістерін зерттейтін болсаңыз, онда сіз акцияларды құны төмен кезінде сатып алып, олардың құны көтерілген кезде сату арқылы, одан қосымша табыс ала аласыз, бұл саудаңыздың сәтті болғанын көрсетеді;- Инвестор болу және акциялар пакетін сатып алу арқылы сіз үлестік мүше боласыз және дауыс беру құқығына ие боласыз. Бұл өз кезегінде кәсіпорын басшылары тыңдауы керек дауыс беру құқығын береді. Айтпақшы, акционер ретінде сіз компанияның басшы құрамын тағайындауға және басқа да маңызды шешімдер қабылдауға қатыса аласыз.Инвестицияны аз мөлшерде бастауға болатындығын және дағдылар мен ақпараттандыру дамыған сайын оларды көбейтуге болатындығын білу маңызды. Дегенмен, сіз жоғалтуға дайын бос ақшаны ғана инвестициялауға болатынын түсінуіңіз керек. Инвестициялау үшін кредит немесе қарызға ақша алудың қажеті жоқ!Инвестициялаудың&nbsp;минустары&nbsp;мен&nbsp;тәуекелдері- Акцияларды, облигацияларды сатып алғанда, компанияның банкротқа ұшырау қаупі әрқашан бар. Сіз әрқашан нарықты және компанияның өзін мұқият қадағалап отыруыңыз керек, содан кейін сіз бағалы қағаздардан тез құтыла аласыз;&nbsp;- Компания үнемі қосымша акциялар эмиссиясын жүргізе алады. Бұл жағдайда бұл қағаздардың құны айтарлықтай төмендейді;- Компаниялардың санкцияларға ұшырау қаупі бар, сол кезде компаниялардың акцияларының құны айтарлықтай төмендейді. Бұрынғы позицияларды қалпына келтіру үшін жылдар қажет болуы мүмкін. Ал екінші және үшінші эшелондардың бағалы қағаздарында өтімділік төмендейді. Елдегі саяси жағдай да акцияның құнына әсер етеді;- Егер компанияларға қатысты санкциялар енгізілсе, жетекші әлемдік биржалар олардың акцияларын сауда-саттыққа жібермейді, ал иесі оларды сата алмайды;- Егер бөлшек инвестор бір ғана компанияның қағаздарына ақша салса, барлық қаражаттан айырылу қаупі бар, сондықтан әр түрлі компаниялардың акциялары мен облигацияларын сатып алу арқылы портфельді әртараптандыру ұсынылады;&nbsp;- Операциялардың көлеміне немесе жиілігіне байланысты брокердің комиссиясын төлеу қажеттілігі. Сондай-ақ, бағалы қағаздарды мамандандырылған компания – Қазақстанда бұл Бағалы қағаздардың орталық депозитарийінде сақтау үшін төлеуге тура келеді;- Қор нарығындағы дүрбелең көңіл-күй шу мен қағаз құнының төмендеуіне әкелуі мүмкін. Көптеген ісін жаңадан бастаған инвесторлар биржада ойнау кезінде дүрбелең арқылы ақша жоғалтады;- Кез-келген кірістен, соның ішінде инвестициядан салық төлеу керек екенін түсіну керек.&nbsp;Егер сіз инвестициялау стратегиясын дұрыс құрсаңыз, жоғарыда аталған кемшіліктердің көпшілігін жоюға болады. Бұл жағдайда инвестор барлық нюанстарды ескере отырып, әр құралды объективті бағалауы керек.&nbsp;Жалпы, акцияларға инвестициялау – перспективалық бағыт, бастысы – бәрін ақылмен жасау.&nbsp;&nbsp;&nbsp;Fingramota.kz-пен бірге инвестициялық сауаттылығыңызды арттырыңыз!&nbsp;

Бағалы қағаздарға инвестициялардың артықшылықтары және тәуекелдер 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp;Fingramota.kz онлайн-алаяқтықтан қорғау тақырыбына арналған «OYLA» журналының бірінші шығарылымын ұсынады.Орта және жоғары мектеп жасындағы балалардың қаржылық сауаттылығын арттыру мақсатында Fingramota.kz «OYLA» ғылыми-көпшілік журналымен ынтымақтастықты жандандырды.Балаларға арналған қосымшаның бірінші шығарылымындағы тақырыптардың бірі «Цифрлық гигиена дегеніміз не және ол балаларға не үшін қажет» деген тақырыпқа арналған. Бұл материалда сіздер Интернетте балаларды қандай киберқауіптер күтіп тұрғанын және желідегі қауіпсіздіктің қандай негізгі ережелері бар екенін білесіздер. Бұл ақпарат онлайн-алаяқтардың құрбаны болмау үшін тек балаларға ғана емес, ересектер үшін де маңызды.Танымдық ақпарат, глоссарий, түрлі түсті иллюстрациялар, коллаждар жас оқырмандарға киберқылмыскерлердің тұзақтарын тануға, өздерін және жақындарын қорғауға көмектеседі.Қаржылық іс-қимыл мәдениеті жанұядан басталуы керек. Балаңызды интернеттегі алаяқтардан қорғау үшін оның қаржылық сауаттылығын ерте жастан арттыру керек. Ата-аналар мен ұстаздар балалардың Интернетте не істеп жатқанын бақылап қана қоймай, оларға киберқауіпсіздіктің негізгі ережелерін үйретуі керек, Ең жақсысы – өздері үлгі болуы керек, сондай-ақ олармен ашық және шынайы сөйлесуі керек.Балаларға арналған қосымша Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің қолдауымен мемлекеттік және орыс тілдерінде шығарылатынын естеріңізге саламыз.Келесі шығарылымдарда сіздер қаржылық көрсетілетін қызметтердің алуан түрлі болуы және олардың ерекшеліктері, арманға қалай дұрыс ақша жинау керектігі, мобильді қосымшалар, әлеуметтік желілер мен мессенджерлер қандай қауіптерге толы екендігі, төлем карточкасын қалай дұрыс пайдалану қажеттілігі және қаржы пирамидаларына кірмеу үшін не істеу керектігі және тағы басқалары туралы білесіздер. Жіберіп алмаңыздар!<h2 style="text-align:justify;">Цифрлық гигиена дегеніміз не және ол балаларға не үшін қажет?</h2>Заманауи өмірде интернет балалардың білім алуына, қарым-қатынас жасауына және көңіл көтеруіне үлкен мүмкіндіктер береді. Алайда сонымен қатар оның белгілі бір қауіпі де бар. Тек биыл жыл басынан бері Қазақстан полициясы 9,4 мыңға жуық интернет-алаяқтық оқиғасын анықтаған, бұл барлығы үшін, әсіресе балалар үшін желідегі қауіпсіздік мәселесі өзекті болып тұрғанын көрсетеді.Балаларға&nbsp;цифрлық&nbsp;гигиенаны&nbsp;үйретудің&nbsp;маңызыЦифрлық гигиена — өзіңізді және деректеріңізді қауіпсіз түрде қорғауға көмектесетін интернеттегі тәртіп ережелерінің жиынтығы. Бұл әсіресе балалар үшін өте маңызды: олар көбіне өзіне төнуі мүмкін желідегі барлық қауіпті түсіне бермейді. Цифрлық гигиенаны үйрену шынайы өмірдегі қаржы қауіпсіздігі негіздерін үйрену сияқты өзекті. Яғни, офлайн өмірде де маңызы бар.Балаларға&nbsp;арналған&nbsp;интернеттегі&nbsp;негізгі&nbsp;қауіптер1.Кибербуллинг — онлайн-ортада баланы қорлауға бағытталған агрессивті немесе қорлау әрекеттері. Олар баланың психикалық денсаулығына елеулі теріс әсер етуі мүмкін.2.Алаяқтық&nbsp;— балалар әлеуметтік желілер, мессенджерлер, ойындар арқылы ақша немесе жеке мәліметтерін бопсалайтын қаскүнемдердің құрбаны айналуы мүмкін: үйдегі ересектердің төлем картасының толық дерегін, артқы жағындағы құпия кодты, геолокацияны, тұратын жері туралы мәліметтерді сұрайды. Алаяқтар баланың сенімін пайдаланады.3.Жасына&nbsp;сай&nbsp;емес&nbsp;контент. Интернетте балалар байқаусызда өз жасына сәйкес келмейтін материалдарға тап болуы мүмкін. Олар: зорлық-зомбылық көріністері, бейәдеп сөздер, 18+ арналған ақпарат және т.б.4.Интернетке&nbsp;тәуелділік. Интернетте тым көп уақыт өткізу баланың денсаулығы мен мектептегі үлгеріміне теріс әсер етуі ықтимал. Балалар көбіне шынайы өмірді ұмытып, виртуалды кеңістікке еніп кетеді. Бұл олардың физикалық және психикалық әл-ауқатына әсер етеді.Балаларға&nbsp;арналған&nbsp;цифрлық&nbsp;гигиенаның&nbsp;негізгі&nbsp;ережелері1.Жеке&nbsp;ақпаратпен&nbsp;бөліспеңізИнтернетке жеке ақпаратты ешқашан жарияламаңыз: үйіңіздің мекенжайы, мектебіңіз, телефон нөміріңіз, құпия сөздер, банк карталары және т.б. Бейтаныс адамдар бұл ақпаратты өз мақсатына, мысалы, деректер немесе ақша ұрлау үшін пайдалануы мүмкін.2.Интернеттегі&nbsp;бейтаныс&nbsp;адамдарға&nbsp;сенбеңізИнтернет арқылы ғана таныс адамдарыңызбен кездесуге ешқашан келіспеңіз. Олар өздерін кез келген адам ретінде көрсетуі мүмкін, мысалы, құрдастар, банкирлер, полиция қызметкерлері, мұғалімдер. Олар ойын ойнауды ұсынса да, нұсқауларын орындамаңыз. Сонымен қатар, алаяқтар жеке ақпаратыңызды алу немесе кездесуді алаяқтық жолмен ұйымдастыру үшін жарыстар мен сауалнамалар сияқты түрлі айла-тәсілді жиі қолданады. Интернеттегі бейтаныс адамдардың ұсыныстарына «жоқ» деп айтуды үйреніңіз және ата-анаңызға бәрін айтатын болыңыз!3.Бірнәрсені&nbsp;интернетке&nbsp;жариялағанда&nbsp;сақ&nbsp;болыңызИнтернетте жарияланған кез келген ақпарат (фотолар, видеолар, мәтіндер) сонда мәңгі қалады және киберқылмыскерлер оны өздерінің пайдакүнемдік мақсатына, мысалы, бопсалау үшін пайдалана алады.4.Күдікті&nbsp;сілтемелерді&nbsp;ашпаңыз&nbsp;немесе&nbsp;тексерілмеген&nbsp;көздерден&nbsp;бағдарламалар&nbsp;жүктемеңіз.Қолданбаларды тек ресми дүкендерден орнатыңыз және жүктеп алмас бұрын шолуларды тексеріңіз. Бұл құрылғыға вирустардың кірмеуіне және жеке ақпаратыңызды қорғауға көмектеседі.5.Бірегей&nbsp;әрі&nbsp;күрделі&nbsp;құпиясөздерді&nbsp;пайдаланыңызӘртүрлі сервистер үшін бірдей құпиясөздерді пайдалану — ең жиі кездесетін қателік. Кибералаяқтар олардың біреуіне кірсе болды, қалған барлық аккаунтыңызды бұза алады. Ұзындығы кемінде 8 таңбадан тұратын және әріптерден, сандардан және арнайы таңбалардан тұратын күрделі құпиясөздер құрастырыңыз.6.Маңызды&nbsp;сервистерге&nbsp;кіру&nbsp;үшін&nbsp;жария&nbsp;Wi-Fi-ды&nbsp;пайдаланбаңызҚоғамдық орындарда әлеуметтік желілердегі аккаунттарға, түрлі қолданбаларға, әсіресе банк картасы байланыстырылғандарына кіру қауіпті. себебі деректер қорғалмаған желілер арқылы ұрлануы мүмкін. Мобильді интернетті немесе қорғалғалған VPN-қосуды қолданған дұрыс.7.Достарыңызбен&nbsp;желіден&nbsp;тыс&nbsp;сөйлесіңізГаджеттерге ұзақ уақыт жұмсап, шынайы өмірде достарыңызбен және жақындарыңызбен әңгімелесуден алатын қуанышты сәттерді өткізіп аласыз. Спортпен айналысу, хобби, кітап оқу сияқты істерді де ұмытпаңыз.&nbsp;Цифрлық гигиена заманауи балаларды тәрбиелеудің ажырамас бөлігіне айналып келеді және ол отбасы мен мектептен басталады. Ата-аналар мен мұғалімдер балаларының интернетте не істеп жатқанын бақылап қана қоймай, сонымен қатар оларға қарапайым қауіпсіздік ережелерін, ең жақсысы — өзі үлгі болуы, сондай-ақ балаларымен ашық және шынайы сөйлесуі керек.&nbsp;Фото: Fingramota.kz&nbsp;

Балаларға арналған қаржылық сауаттылық жөніндегі арнайы жобаны іске қосу туралы 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Сақтандыру – бұл өзіңізді және жақындарыңызды қорғаудың, сондай-ақ күтпеген жағдайларда тәуекелдерді&nbsp;барынша&nbsp;азайтудың бір&nbsp;тәсілі. Алайда, оны рәсімдеу кезінде сақтандыру шартын егжей-тегжейлі,&nbsp;мұқият зерделеу&nbsp;қажет. Нақты неге назар аудару керектігін Fingramota.kz&nbsp;айтып береді.&nbsp;Қарапайым тілмен айтқанда, сақтандыру – күтпеген оқиғалар туындаған жағдайда шығындарды өтеп алу мүмкіндігі. Мысал келтірейік: Әлия жұмыстан келіп, көлігін үйінің ауласына қойды. Түнде оның көлігін ұрлап кетті, бірақ қыз көлік ұрланған жағдайда зиянды өтеу туралы алдын ала қамданып, КАСКО полисін тиімді шарттармен алған еді, нәтижесінде жақсы сақтандыру төлемін алды. Әлияның ерікті автосақтандыру шартында үшінші тұлғалардан келген зиян немесе табиғи апаттардан болатын жағдайлар да жазылған. Егер көлігіне ағаш құласа, сақтандыру компаниясы оған шығынды өтеп берер еді. Бұл өте ыңғайлы екенімен келісерсіз. Әрине, сақтандыру – сізбен жағымсыз жағдай болмайды деген кепіл емес, бірақ ол жағдайды жеңілдетеді. Мұнда ең бастысы – сақтандыру шартының талаптарын орындау, құқықтарыңыз бен міндеттеріңізді білу және сақтандыру жағдайы туындаған кезде сақтандырушының нұсқаулығын орындау.&nbsp;Қазақстанда қандай сақтандыру түрлері бар?&nbsp;Қазақстанда екі түрлі&nbsp;сақтандыру бар – міндетті және ерікті. Біріншісінде сақтандыруды ел заңнамасының талаптарына сәйкес рәсімдеу керек. Ол кейбір жағдайларда сізді ғана емес, айналадағы адамдарды да қорғайды – мысалы, мұздан тайып, жол-көлік оқиғасына кінәлі болсаңыз, зардап шеккен тарапты да қорғайды.Міндетті сақтандыру түрлері:<ul><li style="text-align:justify;">көлік құралдары иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігі (АҚЖ);</li><li style="text-align:justify;">тасымалдаушының жолаушылар алдындағы АҚЖ;</li><li style="text-align:justify;">үшінші тұлғаларға зиян келтіру қаупімен байланысты нысандар иелерінің АҚЖ;</li><li style="text-align:justify;">қызметкердің жұмыс (қызметтік) міндеттерін орындау кезінде жазатайым оқиғалардан сақтандыруы;</li><li style="text-align:justify;">туристерді сақтандыру;</li><li style="text-align:justify;">кейбір мамандықтардың АҚЖ (аудиторлар, жеке нотариустар, экологиялық сақтандыру).</li></ul>Ерікті сақтандыру, атауынан белгілі болғандай, қалауыңыз бойынша ресімделеді. Мысалы, КАСКО полисі бойынша автокөлікті сақтандыру да ерікті түрге жатады – бұл біздің кейіпкеріміз Әлияның басынан өткен жағдай. Сондай-ақ пәтер, үй немесе кеңсені форс-мажор жағдайынан сақтандыруға болады. Тіпті өз өміріңізді немесе түрлі аурулардан сақтандыруды алуыңызға болады.<figure class="image"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/fingramota_kaz_45c5043c34.jpeg" alt="финграмота каз.jpeg"></figure>Қандай тәуекелдер бар?&nbsp;Күткен үміттер VS Шындық. Сіз сақтандырушы сақтандыру жағдайы болып табылмайтын оқиға үшін төлем жасайды деп ойлайсыз. Нәтижесінде, қандай да бір төлемге үміттенбеңіз. Қалайша? Өкінішке орай, көптеген қаржылық қызметтерді тұтынушылар сақтандыру шартының талаптарын мұқият оқымайды, онда әдетте барлық мәліметтер, оның ішінде сақтандыру жағдайлары мен сақтандыру болып табылмайтын жағдайлар туралы жазылады.Сондықтан сіз өзіңізге толық сәйкес келетін сақтандыру компаниясын таңдап, сақтандыру шартын алғаннан кейін, оған қол қоюға асықпаңыз. Барлық тармақтарды оқып шығыңыз, егер қандай да бір тармағын түсінбесеңіз, заңгердің көмегіне жүгініңіз – бұл сіздің әл-ауқатыңызға байланысты. Сақтандыру компаниясының кеңесшілеріне сұрақтар қоюдан ұялмаңыз, жауап беру – олардың міндеті, олар сіздің сақтандыруды ресімдеуіңізге мүдделі. Осылайша сақтандыру шартына барлық «жасырын» талаптарымен толық танысып, шешіміңізге толық сенімді болған кезде ғана қол қойыңыз.Сақтандыру шартына қол қояр алдында мыналарға назар аударыңыз:<ul><li style="text-align:justify;">сақтандыру жағдайлары мен алып тастаулар тізімі – сақтандыру қандай тәуекелдерді өтейді және қандай тәуекелдерді өтемейді;</li><li style="text-align:justify;">төлем мөлшері – әр сақтандыру жағдайында қанша алатыныңыз нақты сомасы көрсетілуі керек;</li><li style="text-align:justify;">өтемақы тәртібі – сақтандыру жағдайы туындаған кезде қандай құжаттарды және қандай мерзімде ұсыну қажет. Сақтандырушыдан нақты алгоритмді талап етіңіз;</li><li style="text-align:justify;">шартты мерзімінен бұрын тоқтату талаптары – полистен бас тартуға болатын мерзім және бұл жағдайда қанша ақша қайтарылады;</li><li style="text-align:justify;">сақтандыру шартында франшиза бар ма, яғни бұл – сақтандыру жағдайы болғанда сақтандырушы өтемейтін сома. Алайда, франшиза мөлшері неғұрлым жоғары болса, сақтандыру құны соғұрлым төмен болады.</li></ul>Тағы бір тәуекел алаяқтармен байланысты. Бүгінгі таңда азаматтарды алдау схемаларының ішінде сақтандыру да бар, сондықтан сақ болыңыз. Алаяқтардың «ең сүйікті» сақтандыру түрі – автокөлікті сақтандыру. «Көмекшілер» әлеуетті құрбандарын арнайы ХҚКО, автосалондар мен автобазарларда аңдып жүріп, оларға сақтандыруды жылдам рәсімдеуді ұсынады. Ақша алғаннан кейін олар жалған сақтандыру полисін жібереді, ал одан әрі автокөлік иесін полиция құжаттарды тексеру үшін тоқтатса, оны айыппұл күтіп тұрады. Cақтандыру компанияларының ресми сайттарына сілтемелер Агенттіктің және «Мемлекеттік кредиттік бюро» АҚ сайттарында орналастырылғанын атап өткен маңызды.Қылмыскерлер сіздің дербес төлем деректеріңізді алу мақсатында сақтандыру компаниясының қызметкері ретінде қоңырау шалып, хабарласуы мүмкін. Сондай-ақ, қаскөйлер сақтандыру ұйымдарының интернет-ресурстарының фишингтік сайттарын жасайды. Пайдаланушылар тіркелу кезінде онда өз дербес деректерін, оның ішінде төлем картасының деректемелерін қалдырып кетуі мүмкін. Ал әрі қарай бәрі – зардап шеккен адамның шоттарынан барлық ақшаны алу және кредит ресімдеу, дайын схема бойынша жүреді.Алаяқтардың құрбаны болмас үшін мынадай қарапайым ережелерді орындау қажет: сақтандыру компаниясын мұқият таңдау, фишингті тани білу және цифрлық гигиенаны сақтау.&nbsp;&nbsp;Қаржылық сауаттылығыңызды Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!Фото: Fingramota.kz

Сақтандыру не үшін қажет және сақтандыруда қандай тәуекелдер болуы мүмкін? 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz</a> Қазақстанның ЖІӨ-нің өсуіне энергетика және тау-кен саласына салынған инвестициялар және мұнайдан тыс сектордың да тұрақты дамуы ықпал етіп отыр. Осылай деп мәлімдеген Халықаралық валюта қорының Таяу Шығыс және Орталық Азия департаментінің директоры Жиһад Азур Ресей мен Украина арасындағы қақтығысқа қарамастан, Орталық Азия елдері, соның ішінде Қазақстан экономикасында тұрақтылық байқалып отырғанын айтты, – деп хабарлайды ХВҚ-ның ресми сайты.&nbsp;Халықаралық валюта қоры (ХВҚ) 2024-2025 жылдарға арналған Таяу Шығыс, Солтүстік Африка және Орталық Азия аймақтарының экономикалық даму болжамдарын жариялады. Болжам бойынша, алдағы уақытта экономикалық өсім артады деген сенім бар, бірақ геоэкономикалық жағдайларға байланысты ахуал әлі белгісіз.Қаржы сарапшыларының пайымдауынша, Ресей мен Украина арасындағы қақтығыстың Қазақстан және Орталық Азия елдері экономикасына әсері азайып келеді. Қақтығыстың алғашқы жылдарында Қазақстан экономикасына қауіп жоғары болды, бірақ кейінгі жылдары еліміз бұл қысымға бейімделіп, экономикалық тұрақтылығын сақтауға күш салды. Болжам бойынша, Қазақстанның жалпы ішкі өнімі биыл 3,5%-ға өседі, ал 2024 жылы бұл көрсеткіш 4,6%-ға дейін жетуі мүмкін. Бұл өсімнің негізгі себебі – мұнай-газ саласындағы жаңа инвестициялар мен кен орындарының ашылуы, сондай-ақ мұнайдан тыс сектордың да тұрақты дамуы.Орталық Азия елдері үшін Қазақстанның тұрақты экономикалық дамуы маңызды болып қала бермек. Қаржы саласындағы аймақаралық әріптестікті нығайту мақсатында Қазақстанда болашақтағы өсу бағыттары, соның ішінде құрылымдық реформалар мен тұрақтылыққа бағытталған шаралар бойынша арнайы сессиялар өткізу жоспарланған.<blockquote>Аймақтық қауіптерге қарамастан, елдің қарқынды дамуы инфляцияны бақылауда ұстап, халықтың әл-ауқатын жақсартуға мүмкіндік береді, – деді Жиһад Азур.</blockquote>Экономикалық өсімді одан әрі арттыру үшін халықаралық сарапшылар Қазақстанға құрылымдық реформаларды жеделдетіп, макроэкономикалық тұрақтылықты сақтауды ұсынады. Алдағы жылдары осы реформалар экономикалық өсімнің артуына және Орталық Азия мен Кавказ елдері арасындағы дамудың тепе-теңдігіне жол ашуы мүмкін.Фото: Celal Gunes/Anadolu

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Қаржы