<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp;Қазақстанда дропперлік үшін қылмыстық жауапкершілік ресми түрде енгізілді – яғни банк шоттарына, карталарға, электрондық әмияндарға немесе ЖСН-ге (ИИН) үшінші тұлғалардың қол жеткізуіне заңсыз рұқсат беру, сондай-ақ олардың нұсқауы бойынша аударымдарға қатысу қылмыс болып саналады. Fingramota.kz заңнамадағы өзгерістер мен дропперлік схемалардың негізгі белгілерін еске салады.Қылмыстық кодекстің жаңа бөліміне 232-1-бап енгізілді, ол қатысу дәрежесіне қарай жауапкершілікті бөледі:Өз шоттарыңызға немесе карталарыңызға заңсыз қолжетімділік бергеніңіз үшін – 3 жылға дейін бас бостандығынан айыру;Үшінші тұлғалардың мүддесіне аударымдар немесе төлемдер жасағаныңыз үшін – 5 жылға дейін бас бостандығынан айыру;«Дропповод» деп аталатын – өзге адамдардың деректерін қасақана қылмыстық схемаларда пайдалану үшін сатып алғандар үшін – 7 жылға дейін бас бостандығынан айыру. Егер дроппердің әрекеті елеулі залал келтірсе немесе қаржылық пайдамен қатар жүрсе, мүлікті тәркілеу және ірі айыппұлдар да көзделген.<h2 style="text-align:center;">Дроппер деген кім?</h2>Дроппер – бұл өзінің шотының, картасының, мобильді банкінің немесе сәйкестендіру деректерінің (логиндер, парольдер, SMS-кодтар) қолжетімділігін ұсынып немесе сатып, сол арқылы өз реквизиттері арқылы басқа адамдардан ұрланған ақшаны аударуға немесе қолма-қол етуге мүмкіндік беретін адам.Көп жағдайда адамдар өздерінің заңсыз схемаға қатысып жатқанын білмейді, ал олардың шоты арқылы жүргізілген қаржылық операциялар оларды алаяқтық схемалардың сыбайласы етеді.Алаяқтар сирек ашық әрекет етеді. Көбіне олар өз схемаларын «қосымша жұмыс» немесе «бір реттік қызмет» ретінде бүркемелейді. Төменде кең тараған сценарийлер:«Жеңіл табыс» туралы хабарландырулар. Әлеуметтік желілерде, жұмыс іздеу сайттарында немесе чаттарда «ештеңе істеудің қажеті жоқ, карта ашып, аударымдар қабылдаңыз» деген тартымды ұсыныстар пайда болады. Адамға салымсыз тез табыс уәде етіледі, бірақ оның картасы ұрланған ақшаны аударуға пайдаланылатыны айтылмайды.Жалған HR-менеджерлер.&nbsp;Telegram немесе WhatsApp-та ірі компаниялардың «өкілдері» қашықтан жұмысқа қызметкер іздеп жүргендей жазады. Шын мәнінде олар сізге «есеп айырысуды жеңілдету» немесе «тестілеу үшін» бірнеше шот ашуды ұсынады.«Курьерлер» және «көмекшілер».&nbsp;Адамнан өз шотына ақша қабылдап, оны әрі қарай аударуды сұрайды. «Компания әлі заңды тұлға ашқан жоқ» немесе «бақылаудан тезірек өтеміз» деген сылтау айтылады. Шын мәнінде бұл – ақшаны жылыстату.Таныстар немесе көршілер. Кейде сенімді пайдаланады: «Көмектесші, менде уақытша картаға қолжетімділік жоқ», «аударымды қабылдап тұр, кейін мен аламын» – мұндай өтініштер зиянсыз көрінуі мүмкін, бірақ салдары ауыр болуы ықтимал. Негізгі қармақ – «оңай ақша». Сізге «қызмет» үшін 10 000-нан 100 000 теңгеге дейін уәде етеді. Дәл осындай схемалар қарапайым адамды қылмысқа қатысушы етеді.<h2 style="text-align:center;">Неліктен бұл қауіпті?</h2>Көп адам: «Не болды, мен жаман ештеңе істеген жоқпын, тек карта/шотымды бердім ғой» деп ойлайды. Бірақ дропперліктің қауіптілігі – құқық қорғау органдары үшін сіз бірінші күдіктіге айналасыз.Барлық транзакциялар тіркеледі. Банктер мен төлем жүйелері операциялардың қай құрылғыдан және IP-мекенжайдан өткенін көреді. Егер сіздің шотыңыз арқылы алаяқтық жасалса, бірінші болып сізді тергеуге шақырады.«Мен білмедім» деген сөз жауапкершіліктен босатпайды. Заң мұндай әрекеттерді ұйымдастырушы болмасаңыз да, қылмысқа қатысу деп қарастырады. Картаны немесе ақшаны аударуға келісім беруіңіз – алаяқтарға көмектесу болып саналады.Мүлікті жоғалту қаупі бар. Егер сыйақы алғаныңыз дәлелденсе, ол тәркіленеді. Сонымен қатар азаматтық сот арқылы жәбірленушілерге келтірілген залал толықтай өндірілуі мүмкін.Беделге нұқсан келуі де ықтимал. Қылмыстық іс қозғалған факті деректер базасында қалады. Бұл жұмысқа орналасуға, шетелдік виза немесе лицензия алуға кедергі келтіруі мүмкін.Ең бастысы: дроппер алаяқтарға басқа адамдардан ұрланған ақшаны заңдастыруға көмектеседі, яғни өз еркімен болмаса да олардың сыбайласы болып саналады.Fingramota.kz кеңестері: дропперге айналмаудың жолдарыБанктік карталарыңызды, логиндеріңізді, парольдеріңізді, ЖСН немесе SMS-кодтарыңызды үшінші тұлғаларға бермеңіз. Тіпті сенетін адамыңыз болса да, зиян шегу қаупі артады.Таныс емес адамдардың өтініші бойынша немесе уәде етілген табысқа айырбас ретінде шот немесе карта ашпаңыз.«Оңай ақша» уәделерінен және «ештеңе істемейсің – тек қабылдап, жібересің» деген сияқты қарапайым ұсыныстары бар вакансиялардан сақ болыңыз.Табыс ұсынған адамды немесе компанияны тексеріңіз: пікірлерін, ресми сайтын, байланыс деректерін, лицензияларын қараңыз.Егер сізді бір схемаға тартуда деп күдіктенсеңіз – дереу кез келген байланысты тоқтатыңыз және банкке немесе құқық қорғау органдарына хабарласыңыз.Мобильді банкте хабарламаларды баптап, аударымдарға лимиттер қойып, өз тарапыңыздан бақылау жасаңыз. Fingramota.kz сайтындағы жаңалықтарды оқып, қаржылық сауаттылық бойынша дер кезінде ұсыныстар алып отырыңыз.Фото: fingramota.kz

Дропперлік - қылмыс! 

2025 жылы Қазақстанда телефон нөмірі арқылы банкаралық аударымдар іске қосылды (және әлі де қосылып жатыр), төлемдер жасау үшін бірыңғай QR стандартын енгізу мәресіне жетіп, онлайн төлемдерге биометриялық тексерулер күшейтілуде, онлайн-кредит беру қағидалары жаңартылуда және тарифтердің ашықтығына қатысты тұтынушылық нормалар әзірленуде. Мұның бәрі біздің төлемдеріміз бен аударымдарымызға, яғни өзімізді алаяқтықтан қалай қорғауымызға әсер етеді. Fingramota.kz негізгі жаңалықтар жөнінде айтып береді.<h2 style="text-align:center;">Жаңадан нелер пайда болды</h2>Телефон нөмірі арқылы банкаралық аударымдар. Енді ақшаны IBAN бойынша емес, алушы басқа банкте болса да мобильді нөмір бойынша аударуға болады. &nbsp;Қызмет кезең кезеңмен іске қосылып жатыр: алғашқы бес банк маусым айында қосылды, тағы бірнешеуі қосылу процесінде, ал барлық екінші деңгейлі банктерді қосуды реттеуші 2025 жылдың соңына дейін жоспарлап отыр. &nbsp;Егер Сіздің қосымшаңызда «телефон нөмірі бойынша» опциясы болса — алушы үшін &nbsp;бұл мүмкіндік ашық па, қай банкте екендігін тексеріңіз.Төлемдер жүргізу үшін бірыңғай QR стандарты. &nbsp;Бірыңғай QR стандартының көмегімен Сіз әртүрлі банктерде төлем жасай аласыз. Банкаралық &nbsp;QR-төлемдер функционалы үшін &nbsp;инфрақұрылым дайын; &nbsp;банктер өз жүйелерін жетілдіріп, кезең кезеңмен қосылып жатыр. Жыл соңына дейін қызмет барлық тұтынушыларға қолжетімді болады деп күтілуде.Телефон арқылы аударымдар IBAN енгізуде жіберілетін қателерді азайтады, ал бірыңғай QR стандарты кассада «дұрыс емес» қосымшаны іздеуден құтқарады. Алайда, сақтықты ұмытпаңыз: операцияны растау алдында қосымшада көрсетілген алушының аты-жөнін және терминал/QR экранындағы деректерді мұқият тексеріңіз.Биометрия және онлайн-клиенттер. Онлайн-қызметтер үшін банктер клиенттерді сәйкестендіруді күшейтті: қашықтан көрсетілетін өнімдерде міндетті биометриялық тексеру және екі факторлы бірдейлендіру &nbsp;енгізілуде. Кейбір талаптар 2025 жылдың шілде–тамыз айларынан бастап күшіне енді. Қосымша тексерулер алаяқтардың сіздің атыңызға «қашықтан» кредит ресімдеу мүмкіндігін азайтады. Биометриядан тек ресми қосымшалар арқылы немесе бөлімшелерге барып өтіңіз, фото/бейне материалдарын бөгде адамдарға бермеңіз.Онлайн-микрокредиттер бойынша жаңа қағидалар.&nbsp;Қашықтан кредит беру талаптары жаңартылды: тұлғаны қосымша тексеру, сессиялардың бейнежазбасын сақтау және жеке деректердің таралуына күмән туған жағдайда қосымша шаралар енгізілді. Кейбір нормалар 2025 жылғы 31 тамыздан бастап, қалғандары 30 қыркүйектен бастап күшіне енді. Қаржылық көрсетілетін қызмет тұтынушыларының құқықтарын қорғауға бағытталған өзгерістер туралы толық ақпаратты материалымыздан оқи аласыз.Антифрод-орталық және жедел бұғаттау. Ұлттық Банк алаяқтық белгілері бар транзакциялар жөнінде деректер алмасу орталығының жұмыс қағидаларын бекітті. Бұл нарық қатысушылары арасында «сигналдармен» тез алмасуға және күмәнді операцияларды жедел шектеуге мүмкіндік береді. Бірқатар нормалар қазір күшіне енуде, қалғаны 2026 жылдан бастап қолданылады.Егер төлем «күмәнді» деп танылса, банк операцияны немесе қаражатты уақытша бұғаттай алады.&nbsp;Бұл қолайсыздық туғызуы мүмкін, бірақ алаяқтық тізбегін дер кезінде үзеді. &nbsp;<h2 style="text-align:center;">Аударымдар бақылауда</h2>Мемлекеттік кірістер комитеті мобильді аударымдарды бақылау үшін тексеруші органдардың қызығушылығын арттыратын өлшемшарттардың енгізілгенін хабарлады. Бұл талаптар ең алдымен кәсіпкерлікпен айналысып, бірақ салық төлемейтін азаматтарға бағытталған.Мұндай өлшемшарт үшеу-ақ, бірақ олар бір мезгілде орындалуы тиіс:&nbsp; • &nbsp; &nbsp;Айына 100-ден астам жеке тұлғадан аударым түсуі;&nbsp; • &nbsp; &nbsp;Бұл жағдай қатарынан 3 ай қайталануы;&nbsp; • &nbsp; &nbsp;Жалпы сома 1 млн теңгеден асуы.Яғни, мерекеде туыстарыңыз бен достарыңыз ақша аударса, ал келесі айда аударымдар саны азайса, сіздің қаржыңызға күмән туындамайды. Бір адамға, мысалы, отбасы мүшесіне ондаған немесе жүздеген рет ақша аударсаңыз да, бұның ешқандай айыбы жоқ, яғни «бір тұлға» ретінде есептеледі.Әріптестер сыйлыққа ақша жинап, барлығы бір адамға ақша жіберсе — бұған да алаңдаудың қажеті жоқ. Ал егер жүзден астам әріптесіңіз болып, сіз әр ай сайын &nbsp;мереке ұйымдастырушы ретінде болсаңыз, әріптестеріңізді құттықтаудың басқа тәсілін ойластырған жөн.Кез келген жағдайда, мемлекеттік кірістер комитеті күмәнді жағдай байқаса, алдымен хабарлама жібереді және азаматқа аударымдардың мақсатын түсіндіруге мүмкіндік береді.Қандай да бір қызметпен айналысатын, бірақ кәсіпкер ретінде әлі тіркелмеген тұлғаларға үшін қарапайым кеңес – тіркеліңіз. Бақытымызға орай, салық режимдері бізде айтарлықтай адал, және қазір уақытта есептілікті автоматты түрде тапсыра аласыз.<h2 style="text-align:center;">Қауіпсіз төлем мен аударым жасау — қысқаша нұсқаулық</h2>«Банк/мемлекеттік орган қызметкерінің» өтініші бойынша экранды ешқашан қоспаңыз және қашықтан қол жеткізу бағдарламаларын орнатпаңыз. Қазір фишерлер жиі жағдайда кодты сұрамайды – олар оны сіздің экраныңыздан «оқи» алады.Аударымды алушыны тексеріңіз.&nbsp;Телефон нөмірі арқылы аударым жасаған кезде қосымшада үнемі аударымды алушының аты-жөні/аты шығып тұрады – ақша жіберіп жатқан адамыңызбен салыстырыңыз. QR бойынша төлем жасаған кезде растаудан бұрын экрандағы жазу мен соманы қараңыз.Лимиттер мен хабарламаларды қосыңыз.&nbsp;P2P мен онлайн-төлемдер үшін бір күндік/бір жолғы лимиттер қойыңыз. Жедел смс/push-хабарламалар алаяқтықты алғашқы минуттарда тоқтатуға көмектеседі.Биометриядан тек ресми арналардан өтіңіз.&nbsp;«Тексеру үшін» селфи, бейне мен құжаттардың көшірмелерін мессенджерлер арқылы жібермеңіз.Әрқашан екі факторлы қорғауды қолданыңыз.&nbsp;Қосымшаларды телефон нөміріңізге және e-mail-ге байланыстырыңыз, күрделі құпиясөздер мен құпиясөз менеджерлерін қолданыңыз, банк пен пошта арасындағы құпиясөздерді қайталамаңыз.Тарифтерді қадағалап отырыңыз. Банк төлемдер/аударымдар бойынша алдағы уақыттағы өзгерістер туралы хабарлайтын болса, балама нұсқаларға алдын ала баға беріңіз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/infographics_1211_8_6e8de41140.png" alt="infographics-1211-8.png">«Тиімді ұсыныстарға» қатысты асығыс шешім қабылдамаңыз. Алаяқтар криптокарталар, телефон арқылы жасалатын аударымдар, «қайтарым» және т.б. сияқты жаңа сервистердің «қолдау қызметі» ретінде жасырынады. «Шұғыл растау/орнату» туралы өтініш – қауіпті белгі. &nbsp;Даулы операция ма? Картаның артындағы нөмір бойынша немесе қосымшада дереу банкке қоңырау соғыңыз, шағым жасаңыз, хат-хабарды тіркеңіз. Сіз дереу әрекет жасайтын болсаңыз, Антифрод-тетіктер тезірек жұмыс істейді.Фото: fingramota.kz

Төлемдер мен аударымдар жүйесіндегі жаңалықтар – сіз үшін не өзгереді?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp; «Біз азаматтарға көрсетілетін мемлекеттік қызметтерді цифрландыру ісінде зор жетістікке жеттік. Бірақ бюрократиялық рәсімдер әлі күнге дейін бизнеске кедергі болып отыр. Цифрландыру ісінің мақсаты әлі орындалған жоқ.Бұл ахуалды шұғыл түзеу керек. Ең алдымен, салықтық әкімшілендіруге назар аудару қажет. Мемлекеттік кірістер комитеті цифрландыру үдерісі бойынша мемлекеттік органдар арасында көш бастауға тиіс. Бұл мекеме жасанды интеллектінің және басқа да озық технологияның әлеуетін салық төлеушілердің мүддесіне сай тиімді қолдануы керек. Осы жүйелі қадамның бәрі мемлекет пен бизнестің арасындағы қарым-қатынастың мүлдем жаңа, сервистік үлгісін жасауға арналған.Жаңа Салық кодексі қазіргі нормалар мен рәсімдерді өзгертумен шектелмеуі керек. Бұл құжат салық төлеушілердің ашықтық пен адалдыққа негізделген жаңа таным-түсінігі мен болмысын қалыптастыруға тиіс.Мемлекет адал жұмыс істейтін салық төлеушілердің мүддесін қорғайды. Олардың адал еңбегінен түскен салықты елімізді дамытуға жұмсайды. Салықтан түскен әр теңге халықтың игілігіне жұмсалуға тиіс. Бұл – азаматтарға сапалы мемлекеттік қызмет көрсетіліп, инфрақұрылым салынып, мемлекеттік қолдау шаралары ұсынылуы қажет деген сөз.Даму институттары кәсіпкерлердің белсенділігін арттыру ісінде айрықша рөл атқаруға тиіс. Бірақ олардың жұмысында біраз кемшілік бар. Даму институттарының қызметін өзгертетін кез келді.Шын мәнінде, бұл құрылымдар нақты бір салаға бағытталған, терең талдау жасауға қабілетті және инвестиция салуға құқылы толыққанды даму институты ретінде жұмыс істеуге тиіс».Фото pixabay.com

Президент: «Салықтан түскен әр теңге халықтың игілігіне жұмсалуға тиіс»

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp;Банктер нақты секторға белсенді түрде қаржы салуы керек. Бұл туралы Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына Жолдауы барысында <a href="https://kaz.inform.kz/news/prezident-bankter-turali-zan-kabildau-manizdi-kadam-bolmak-f015ad/">айтты.</a><blockquote>— Екінші дәрежелі банктер нақты секторға белсенді түрде қаржы салуы керек. Бұл мәселе қоғамда баяғыдан қызу талқыланып жатыр. Осы жұмысты көп созбай қолға алу қажет. Қазақстандағы банктердің активтері мен қаражаты дамыған елдерге қарағанда орта есеппен бірнеше есе көп пайда әкеледі. Себебі, біздің банктер экономикаға несие бергеннен гөрі қаржылық тәуекелі төмен бағыттарға ақша салғанды жөн көреді. Осы мәселені депутаттар, сарапшылар үнемі көтеріп жүр, — деді Қасым-Жомарт Тоқаев.</blockquote>Президенттің айтуынша, Ұлттық банк пен Үкімет банктердің ақшасын экономикаға барынша тартудың тиімді тәсілдерін табуы қажет. Енді бұл мәселені созуға болмайды, шұғыл шешу қажет.<blockquote>—&nbsp;Банктер туралы заң қабылдау осы бағыттағы маңызды қадам болмақ. Бұл заңда экономиканың сұранысы мен технологиялық өзгерістер ескерілуі қажет. Құжатта бәсекені күшейту, нарыққа жаңа қатысушыларды тарту, қаржы жүйесіндегі технологияларды ілгерілету және цифрлық активтер айналымын ырықтандыру мәселелері қамтылуы керек. Үкімет Қаржы нарығын реттеу агенттігімен бірлесіп, заң жобасын жан-жақты пысықтауы қажет. Депутаттардан осы заңды жыл соңына дейін қабылдауды сұраймын,&nbsp;— деді Мемлекет басшысы.</blockquote>Фото: Ақорда

Президент: Банктер туралы заң қабылдау маңызды қадам болмақ   

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Биыл KazHackStan жетінші рет өтеді және бір алаңда Қазақстаннан, Орталық Азия елдерінен әрі әлемнен келген 6000-нан астам қатысушы мен 65-тен аса жетекші спикерлерді біріктіреді.Конференция форматы ақпараттық қауіпсіздіктің негізгі қырларын толық қамтуға бағытталған: мемлекеттік реттеуден бастап тәжірибелік дағдылар мен тікелей көрсетілімдерге дейін қамтиды.Тақырыптық үш күн1-күн — Government &amp; Business DayБірінші күн реттеу және жауапкершілік мәселелеріне арналады. Мұнда талқыланатын тақырыптар:&nbsp; • &nbsp; &nbsp;киберқауіпсіздік саласындағы біліксіздікке мүлдем төзбеушілік, әсіресе мемлекеттік құрылымдарда;&nbsp; • &nbsp; &nbsp;деректердің таралуы, бюджет тапшылығы және негізгі қауіпсіздік талаптарын елемеу;&nbsp; • &nbsp; &nbsp;аса маңызды ақпараттық инфрақұрылымға (ААИ) рұқсатсыз пентест жүргізу мәселесі;&nbsp; • &nbsp; &nbsp;қаржы секторының азаматтардың деректерін қорғауға бейжай қарауы;&nbsp; • &nbsp; &nbsp;әлсіз тұстар мен ақпараттың сыртқа таралуын жасыру мәселелері қарастырылады.2-күн — Secure Development DayЕкінші күн қауіпсіз әзірлеу тәжірибесіне және технологияларға арналады:&nbsp; • &nbsp; &nbsp;қорғалған периметр моделінің өзектілігін жоғалту себептері;&nbsp; • &nbsp; &nbsp;жасанды интеллект пен бұлттық шешімдердің әсерінен қауіп-қатер ландшафтының өзгеруі;&nbsp; • &nbsp; &nbsp;өзгермелі ақпараттық қауіпсіздік ортасында қорғаудың жаңа тәсілдеріне ерекше назар аударылады.3-күн — Hack DayҮшінші күн — хакерлер мен Red/Blue Team мамандарына арналған арнайы күн. Қатысушыларды келесі іс-шаралар күтуде:&nbsp; • &nbsp; &nbsp;әлемдік және өңірлік сарапшылардың мазмұнды баяндамалары;&nbsp; • &nbsp; &nbsp;аймақтағы ең ірі хакерлік жарыс — CyberKumbez финалы;&nbsp; • &nbsp; &nbsp;real-time бұзу көрсетілімдері, баг іздеу және кибер-шабуыл мен қорғау тәсілдерінің көрсетілімі ұсынылады.Конференцияны киберқауіпсіздік пен цифрлық егемендік саласында аймақтық көшбасшы TSARKA Group ҚР ЦДИАӨМ Ақпараттық қауіпсіздік комитетімен бірлесіп ұйымдастырылады.KazHackStan 2025 іс-шарасы Freedom Holding, PS.kz және Astana Hub қолдауымен өтеді. Бұл ұйымдар Қазақстандағы финтех, бұлтты сервистер және стартап-экожүйесін белсенді түрде дамытып келеді. Сонымен қатар, шараға Hewlett Packard Enterprise (HPE) – корпоративтік ІТ-шешімдер саласындағы жаһандық көшбасшы да киберфорумға қосылады.KazHackStan — бұл тек қана конференция емес. Бұл — мемлекет, бизнес және хакерлер киберқауіпсіздік тілінде сөйлесетін ең ірі өңірлік алаң. Қазіргі заманда шабуыл — уақыт мәселесі, ал әлсіздік кез келген жүйеден табылуы мүмкін. Сондықтан мұндай кездесулер артықшылық емес, қажеттілікке айналды.Фото: fingramota.kz

Жылдың киберфорумы: KazHackStan 2025  

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Жыл сайын Қазақстанда қарыз алушыларды қорғаудың халықаралық тәжірибеге негізделген жаңа шаралары енгізілуде. Fingramota.kz екі жыл ішінде қабылданған жаңалықтарды қорытындылады.<h2 style="text-align:center;">2024 жыл. Кредиттер бойынша сыйақы мөлшерлемесін қайта қарау және алаяқтықтан қорғау</h2>2024 жылғы маусымда халықтың борыш жүктемесін азайтуға бағытталған заң қабылданды.Негізгі өзгерістер:2024 жылғы 1 шілдеден бастап төлеу мерзімін 90 күннен аса кешіктірген қарыз алушыларға жаңа кредит беруге тыйым салынды; коллекторларға проблемалық кредиттерді сатуға&nbsp;екі жылдық мораторий&nbsp;енгізілді (2026 жылға дейін); омбудсмендердің өкілеттіктері кеңейтілді: енді олар тек ипотека бойынша ғана емес, тұтынушылық кредиттер бойынша да дауларды шешуге көмектеседі; берешекті сотқа дейінгі реттеу жүйесі күшейтілді – қайта құрылымдаудың бірыңғай ережелері қолданылады. Борыш жүктемесін төмендету үшін сыйақының шекті мөлшерлемелері қайта қаралды:кепілсіз кредиттер бойынша — 56%-дан 46%-ға дейін, кепілді кредиттер бойынша — 40%-дан 35%-ға дейін. Бұдан басқа, қаржылық алаяқтық мәселесі өзекті болып қала береді — бұл тек қазақстандықтар ғана емес, әлемнің көптеген елдерінің тұрғындары да тап болып отырған мәселе. Бүгінгі таңда негізгі қауіп әлеуметтік инженериямен байланысты. Қаскүнемдер қоңырауларды, хабарларды немесе жалған сайттарды алдап немесе қысыммен адамның өз атына кредит алуына мәжбүрлеу үшін пайдаланады.Мұндай тәуекелдерді азайту үшін Қазақстанда жаңа қорғау шаралары енгізілді. Мәселен, eGov порталында кредиттерден ерікті түрде бас тарту қызметі пайда болды – оны&nbsp;2,7 млн-ға жуық азамат&nbsp;пайдаланып үлгерді. Енді онлайн-қарыздарды алу кезінде биометриялық сәйкестендіру және бейненің шынайлығын міндетті түрде тексеру қолданылады, бұл фотоны қолдану жасаудан және дипфейктерден қорғайды.Сонымен қатар, Ұлттық Банктің жанынан Антифрод-орталық құрылды, оған 200-ден астам қатысушы қосылды. Оның жұмысы 80 мыңнан астам алаяқтық операцияның алдын алуға және 3 млрд теңгеге жуық қаражатты бұғаттауға мүмкіндік берді. Егер клиент алаяқтық туралы іс бойынша ресми түрде жәбірленуші деп танылса, банктер мен МҚҰ кредиттер бойынша өндіріп алуды тоқтата тұруға міндетті екендігі де маңызды толықтыру болды.<h2 style="text-align:center;">2025 жыл. Қандай қосымша шаралар қабылданды?</h2>2025 жылғы маусымда заңнамаға қарыз алушыларды қорғауды күшейтуге бағытталған қосымша түзетулер енгізілді. Сонымен, 31 тамыздан бастап банктер мен микроқаржы ұйымдары 21 жасқа толмаған және 55 жастан асқан клиенттерден жеке келісім алуға міндетті — мұны бөлімшеге келіп те, онлайн түрде де жасауға болады.Ірі кредиттерді алғаш рет ресімдейтін азаматтар үшін ерекше қағидалар белгіленген: егер сома МҚҰ-да 75 АЕК-тен немесе банктерде 150 АЕК-тен асатын болса, шартты бөлімшеде клиенттің жеке қатысуымен ғана жасауға болады.30 қыркүйектен бастап «шешім қабылдау кезеңі» енгізіледі. Бұл дегеніміз –шартқа қол қойылғаннан кейін ақша сол сәтте емес, тек 24 сағаттан кейін аударылады деген сөз. Мұндай тетік қарыз алушыға бәрін асықпай ойлауға және қажет болған жағдайда, кредиттен бас тартуға уақыт береді. Бұл МҚҰ-да 75 АЕК-тен астам және банктерде 225 АЕК-тен астам сомаға кредиттерге қатыстыБұдан басқа, алаяқтық кредиттерді соттан тыс есептен шығару үшін негіздер тізбесі кеңейтілді. Егер қарыз азаматтардың атына алаяқтық жолмен ресімделген болса, мұндай жағдайда олар өз құқықтарын оңай және тез қорғай алады.Сонымен қатар, азаматтар қарыздарын оңай өтеуі үшін жеке тұлғалар үшін комиссиялар мен мерзімінен бұрын өтеу үшін айыппұлдар алып тасталды.<h2 style="text-align:center;">Өз қаражатыңызды өзіңіз &nbsp;қалайша қорғай аласыз?</h2>1) Ең алдымен, келісімшартқа қол қоймас бұрын кез келген қаржылық өнімдердің шарттарымен — ол кредит, микроқарыз немесе сақтандыру қызметі болмасын, мұқият танысып, оқып шығыңыз. Кредиттің толық құнына, сыйақы мөлшерлемесіне, ықтимал комиссиялар мен айыппұлдарға назар аударыңыз.2) Ешқашан дербес деректеріңізді және құжаттардың көшірмелерін үшінші адамдарға бермеңіз. «Сенімхат бойынша» немесе «сіз үшін» кредит ресімдеу туралы кез келген ұсыныс — алаяқтықтың тікелей белгісі. Цифрлық гигиенаны сақтау маңызды: күмәнді сілтемелерге өтпеңіз және күдікті сайттарға картаның немесе СМС-кодтың деректерін енгізбеңіз3) Егер сіз онлайн-кредит ресімдейтін болсаңыз, міндетті түрде биометриялық сәйкестендіру жүргізіліп жатқанын тексеріңіз, және eGov порталы арқылы қарыз алуға ерікті түрде тыйым салу мүмкіндігін пайдаланыңыз. Егер сіз кредит алуды жоспарламасаңыз, бұл – қосымша қорғаныс құралы.4) Егер даулы жағдайлар туындаған болса — мысалы, қызмет алуға мәжбүрлеу, қайта құрылымдаудан бас тарту немесе алаяқтыққа күдіктенсеңіз &nbsp;— қаржы ұйымына, қажет болған жағдайда қаржы омбудсманына немесе Агенттікке жүгіну қажет. Қолыңызда дәлелдер болуы үшін барлық ұсыныстарды жазбаша немесе электрондық сервистер арқылы тіркеп отырыңыз.5) Соңғы талап — кредиттік бюроларда кредиттік тарихыңызды үнемі тексеріп отырыңыз. Бұл заңсыз қарыздарды уақытында байқауға және тез әрекет етуге мүмкіндік береді.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/infographics_1712_6_4b1816883a.png" alt="infographics-1712-6.png">Осы қағидаларды сақтау тәуекелдерді азайтуға, қаржыңызды сақтауға және өз құқықтарыңызды уақытында қорғауға көмектеседі. Соңғы жаңалықтар жөнінде біліп отырыңыз және Fingramota.kz-пен бірге қаржылық тұрғыдан сауатты болыңыз. Фото: fingramota.kz

Қазақстанда қарыз алушылардың құқықтары қалай қорғалып, қаржылық алаяқтықпен қалай күреседі?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Елімізде күзгі мерзімді әскери қызметке шақыру басталды. Қорғаныс ведомствосының мәліметінше, 1 қыркүйектен 31 желтоқсанға дейін Қарулы күштер мен басқа да күш құрылымдарына 18 бен 27 жас аралығындағы 22 мыңға жуық азамат жіберілетін болады.Әскерге шақырылушылардың көбінде кредиттік &nbsp;міндеттемелер мәселесі туындайды. &nbsp; Fingramota.kz әскерге шақырылушылар үшін қандай заңнамалық нормалар күшіне енгенін және мемлекет әскерге шақырылушыларға қалайша қолдау көрсететінін айтып береді.<h2 style="text-align:center;">Қарыздар бойынша төлем мерзімін кейінге қалдыру: заң әскерге шақырушыларды қорғайды</h2>Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі (бұдан әрі – Агенттік) 2024 жылғы тамыздан бастап «Банктер және банк қызметі туралы» және «Микроқаржылық қызмет туралы» заңдарға енгізілген түзетулер күшіне енгені жөнінде еске салады, түзетулермен банктер мен микроқаржы ұйымдарының мерзімді әскери қызметін өткеруші қызметшілерге банктік қарыздар мен микрокредиттер бойынша төлемдерді кейінге қалдыру міндеті бекітілді.Бұл кейінге қалдыру әскери қызмет өткерудің барлық мерзіміне және ол аяқталғаннан кейін 60 күнге қолданылады. Осы кезеңде негізгі борыш пен пайыздарды өтеу тоқтатылады, сондай-ақ кредит бойынша сыйақы есептелмейтін болады.Ең бастысы — әскерге шақырылушыдан ешқандай өтініштер беруге, кредиторларға баруға немесе қосымша қағаздарға қол қою талап етілмейді. Барлығы автоматты түрде жасалады. 2025 жылғы шілдедегі жағдай бойынша 23 009 адам мерзімді қызметін өткеруде, оның ішінде 20 774 әскери қызметші қарыздар бойынша кейінге қалдыру алды. Яғни, әскерге шақырылушылардың 90%-дан астамы қарыздар бойынша кейінге қалдыруды пайдаланды.Бұл ретте, кредитор кредит бойынша төлемді кейінге қалдыруды автоматты режимде ұсынбаған жағдайда, қарыз алушы/әскери қызметші кредиторға тиісті өтінішпен жүгінуге құқылы екендігін атап өтеміз. Мәселе кредитормен реттелмеген жағдайда, әскери қызметші сондай-ақ Агенттікке жүгінуге құқылы.Білгеніңіз маңызды! Егер кредит бойынша сот шешімі, атқарушылық жазба немесе борышты өтеу туралы бітімгершілік келісім шығарылып қойған болса, онда бұл шешімдер «Атқарушылық іс жүргізу туралы» заң шеңберінде мерзімді әскери қызмет кезеңіне тоқтатыла тұрады.Жаңа өзгерістер: мерзімді әскери қызметін өткерушілерге ешқандай &nbsp;жаңа кредиттер берілмейді2025 жылдың жазында тағы бір маңызды заң қабылданды. 2025 жылғы 31 тамыздан бастап банктер мен микроқаржы ұйымдарына мерзімді қызметтегі әскери қызметшілерге қызметті өткеру мерзіміне кредиттер мен микроқарыздар беруге тыйым салынады.Бұдан былай кредит алуға өтініш берген кезде банктер мен МҚҰ кредиттік бюро арқылы жас адамның мәртебесін тексеруге міндетті. Егер кредиттік есепте «мерзімді әскери қызметші» мәртебесі көрсетілсе, кредит берілмейтін болады.Аталған тетікті іске асыру үшін Агенттік 2025 жылғы 20 тамызда № 34 қаулы қабылдап, ол Қорғаныс министрлігі мен кредиттік ұйымдар арасындағы мәліметтер алмасу тәртібін бекітіп берді. Әскерге шақырылушының кредиттік есебінде әскерге шақыру туралы бұйрықтың күні мен қызметтен босатылғаннан кейін жеке құрамның тізімдерін алып тастау күні көрсетіле отырып, енді оның мәртебесі автоматты түрде тіркеліп тұрады.Бұл шешімнің екі мақсаты бар:1. &nbsp; &nbsp;Әскери қызметшілерді шамадан тыс кредит алу тәуекелінен қорғау.2. &nbsp; &nbsp;Әскерге шақырылушылардың жиі жағдайда қарыздарды төлеуге көмектесуге мәжбүр болатын отбасыларына түсетін жүктемені азайту.Қорғаныс министрлігінің мәліметінше, мерзімді әскери қызметке шақырылған әскери қызметшілер әскери-оқытылған резервтің негізін құрайды. Бұл дегеніміз, қажет болған жағдайда елдің аумақтық тұтастығын қорғау үшін дәл осы қызметшілердің жұмылдырылуы мүмкін екенін білдіреді. Сондықтан мемлекет әскери қызметті құрметті міндет етіп қана қоймай, сонымен қатар қосымша қорғау мен қолдауды қамтамасыз етуге тырысады. Әскерге шақырылушылар қызмет кезеңінде олардың кредиттерінің уақытша тоқтатылып тұрғанына сенімді болған уақытта қызметті өткеру алаңсыз әрі біршама оңай өтеді.Бұдан басқа, процесті автоматтандыру қосымша бюрократиялық кедергілерді жояды: әскери қызметшіге банктер мен МҚҰ-ға жүгірудің, құжаттар ресімдеп, уайымдаудың қажеті болмайды.<h2 style="text-align:center;">Шақыруды ұйымдастыру: цифрлық шақырту қағаздары мен жаңа мерзімдер &nbsp;</h2>2025 жылы шақыруды ұйымдастыру процесінің өзі де өзгерді. Енді келу туралы хабарламалар қағаз түріндегі шақырту қағаздары арқылы ғана емес, сондай-ақ SMS және eGov порталындағы жеке кабинет арқылы да жіберіледі. Құжат келу күнінен кемінде үш күн бұрын келуі керек. Егер әскерге шақырылушының телефоны немесе eGov-та есептік жазбасы болмаса, шақырту қағазы қол қою арқылы жеке тапсырылады немесе пошта арқылы жіберіледі. Бұл ретте шақырту қағазын алғаны туралы қол қоюдан бас тартудың өзі келу міндетінен босатпайды – хабарлама бәрібір жарамды болып саналады.Тағы бір жаңалық: күзгі шақыру енді бұрынғыдай қазан айынан емес, 1 қыркүйектен басталады. Бұл шешім дайындық уақытын ретке келтіру және жұмылдыру ресурстарын оңтайландыру үшін қабылданды.Абайлаңыз: алаяқтар!Кез-келген ауқымды науқан алаяқтардың қызығушылығын тудырады. Қаскүнемдер мессенджерлер мен әлеуметтік желілер арқылы күдікті сілтемелерден &nbsp;тұратын жалған «шақырту қағаздарын» таратулары мүмкін. сондай сілтемелер арқылы өтіп, өзіңіздің телефоныңыз бен жеке деректеріңізге қол жеткізуге рұқсат беруіңіз мүмкін.Бұл &nbsp;- фишингтің классикалық мысалы. Интернет-хабарларға сенетін жастар әрдайым қауіп туралы ойлай бермейді.Сондықтан мынаны естен шығармау маңызды: ресми хабарламалар мемлекеттік сервистерден және әскери комитеттен тек eGov, SMS арқылы келеді. Қалған нәрсенің барлығы – сақтық шараларын қабылдауға себеп.Fingramota.kz-пен бірге қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Әскерге күзгі шақыру – 2025: кредиттік міндеттемелер жөнінде әскери қызметшілерге арналған жаңалықтар 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қазақстан азаматтары банк қызметкері, құқық қорғау органдарының өкілі атынан қоңырау шалатын жалған хабарламаларға немесе «картаңыз бұғатталды» деген SMS-терге үйреніп қалған. Алайда алаяқтар бір орында тұрған жоқ: олардың әдістері барған сайын күрделене түсуде. Бүгінде SMS-кодты тікелей сұраудың орнына қашықтан қол жеткізу технологиялары қолданылуда. Fingramota.kz жаңа схемалар туралы және олардан қалай қорғану керектігін түсіндіреді.Қауіпті технологияларҚазір қылмыскерлер SMS-кодты тікелей айтуды сұрамайды. Олар жәбірленушіні экранды көрсетуге немесе AnyDesk, TeamViewer сияқты қашықтан басқару бағдарламаларын орнатуға иландырады.Сылтаулары әртүрлі болуы мүмкін: «құрылғыны тексеру», «өтінішті толтыруға көмектесу», «техникалық ақауды жою». Жәбірленуші келісіп, қосылым орнатқаннан кейін оның телефонына мемлекеттік қызметтер порталына кіру немесе операцияны растау үшін код келеді. Адам кодты ауызша айтпаса да, алаяқтар экраннан көріп, оны ақша аудару немесе өзге де заңсыз әрекеттер үшін пайдаланады.Бұл әдістің қауіптілігі – жәбірленуші өз құрылғысын толық бақылауды қылмыскерлерге беріп қойғанын аңғармай қалады. Осы сәтте алаяқтар банк картасының деректерін, жеке кабинеттерге кіруді, қосымшалардағы мәліметтерді көре алады.Бейнеқоңыраулар арқылы жасалатын схемалар да кең таралуда. Жәбірленушіге мессенджерде «курьер» немесе «оператор» болып хабарласады, сенім ұялату үшін бейнеқоңырау ашады. Сол уақытта бейнежазба жасап, қашықтан қол жеткізуге немесе экранды жазуға рұқсат сұрайды.Алынған кодтар мен деректерден бөлек, жазбаларды да кейін жәбірленушінің туыстары мен таныстарын алдау үшін қолданады. Бұл үшін алаяқтар «deepfake» технологиясын пайдаланып, өзін шынайы адам ретінде көрсетеді.Ескі, бірақ әлі де өзекті тәсілдерЖалған интернет-дүкендер мен онлайн-сауалнамалар өзекті болып қала беруде. Адамдарға арзан бағада тауар ұсынады да, алдын ала төлем алғаннан кейін жоғалып кетеді. Кейде «сыйлық береміз» деп анкета толтыруды сұрайды, бірақ карта деректері мен CVV-кодты енгізуді талап етеді. Бұл деректердің өзі-ақ шотты босатуға жеткілікті.Классикалық әлеуметтік инженерия әдістері де танымал: жалған сайттар арқылы фишинг, зиянды ресурстарға апаратын QR-кодтар, нөмірді ауыстырып қоңырау шалу, белгілі тұлғаның бейнесін көрсетіп, ақша салуға шақыратын дипфейктер.Сондай-ақ «қайтадан алдау» тәсілі де жиі кездеседі: бұрын зардап шеккендерге «ақшаны қайтарып береміз» деп хабарласып, сенімге кіреді. Нәтижесінде бұл жаңа алдау әрекетіне айналады.Әдістер әртүрлі болғанымен, мақсат ортақ: адамды сендіріп, өз қолымен алаяқтарға қаржылық ресурстарға жол ашу.Қалай қорғануға болады?Негізгі қорғаныс құралы – сыни ойлау және сақтық.Бейтаныс адамдардың өтініші бойынша телефонға немесе компьютерге ешқашан қосымша бағдарлама орнатпаңыз. Егер қоңырау шалушы өзін банк немесе мемлекеттік орган қызметкері ретінде таныстырса да, есте сақтаңыз: ресми ұйымдар экран көрсетуді немесе қашықтан басқару бағдарламасын орнатуды талап етпейді. Бейтаныс интернет-дүкендерден тауар сатып алмас бұрын немесе сауалнамаға қатыспас бұрын ақпарат көзін мұқият тексеріңіз. Шынайы компаниялар тек ресми сайттар мен сенімді төлем жүйелерін пайдаланады. CVV-кодты енгізу немесе SMS жіберуді сұрау – алаяқтықтың айқын белгісі. Жақындарыңызға, әсіресе егде жастағыларға ескертіңіз: полиция да, банк те, мемлекеттік орган да ешқашан «қауіпсіз шотқа» ақша аударуды талап етпейді. Күмәнді қоңырау алсаңыз, бірден тұтқаны қойып, ұйымның ресми сайтындағы байланыс нөміріне өзіңіз қоңырау шалыңыз. Қосымша қорғаныс ретінде цифрлық құралдарды пайдаланыңыз: екі факторлы аутентификация, транзакциялар бойынша push-хабарламалар, күрделі құпиясөздер. Бұл әдістер күдікті әрекеттерді дер кезінде байқап, алаяқтарды тоқтатуға мүмкіндік береді. Ең бастысы: егер сіз алаяқтардың құрбаны болсаңыз, уақыт жоғалтпаңыз. Банкке және полицияға неғұрлым тез хабарлассаңыз, қаражатты тоқтатуға немесе ізін кесуге мүмкіндік жоғары болады.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/infographics_1211_2_bc704716d2.png" alt="infographics-1211-2.png">Жаңа алаяқтық схемаларын бақылап отырыңыз, олардан қорғану жолдарын біліңіз және Fingramota.kz-пен бірге қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Бір схема – түрлі сценарийлер: алаяқтардың жаңа айлалары 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қазақстанда банк карталарын пайдалану ережелері өзгерді, енді банкоматтан ақшаны&nbsp;карта иесі ғана шеше алады. Бұл туралы <a href="https://stan.kz/endi-bankomattan-tek-karta-iesi-gana-aksha-sheshe-aladi-422851/">Stan.kz</a> ақпарат&nbsp;агенттігі хабарлады.Тіпті жұбайы немесе жақын туыстары да ақша&nbsp;шеше алмайды. Бұл туралы қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің төрайымы Мадина Әбілқасымова мәлімдеді.<blockquote>"Әйелі күйеуінің картасынан ақша ала алмай қалған жағдайлар тіркелді, бұл жаңа талаптарға&nbsp;байланысты", – деді Әбілқасымова.</blockquote>Агенттік басшысы жаңа ережелердің алаяқтармен және карталарын&nbsp;қылмыскерлерге беретіндермен күресуге арналғанын атап өтті.<blockquote>"Бұл карта пайдаланушысының өзі екендігін тексеру және картаны пайдалану талаптарының қатаңдатылуымен&nbsp;байланысты. Жалпы алғанда, төлем картасын сол карта&nbsp;шығарылған адамның қолданатынын&nbsp;тексеру дұрыс бастама", – дейді&nbsp;Мадина Әбілқасымова.</blockquote>Оның айтуынша, бұл тәсіл қаржыға заңсыз қол жеткізу қаупін азайтады.Фото: freepik.com

Енді банкоматтан карта иесі ғана ақша шеше алады: Қазақстанда банк карталарын пайдалану ережелері өзгерді

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Криптовалюталар төлем жүйесіндегі валютаның жаңа түрі болуына байланысты ғана емес, сондай-ақ оны реттеу әлі де жеткіліксіз деңгейде болғандықтан қызығушылық танытады. Оның осындай осал тұсын &nbsp;алаяқтар қуана пайдаланады, азаматтарды жалған сайттардың, белгілі адамдардың есімдерін қолданып, шындыққа жанаспайтын уәделер беріп, агрессивті маркетинг арқылы алдайды.Криптоалаяқтардың қандай амалдар қолданатынын Fingramota.kz -пен бірге қарастырайық.Фишинг және жалған сайттарАлаяқтар криптовалютамен жұмыс істеу үшін ресми сервистердің немесе сайттардың атын бүркемеленіп, мессенджерлерде сайттар, электрондық хаттар немесе хабарламалар жасайды. Олардың басты мақсаты - аңғал азаматтардың дербес деректері мен ақшаларын ұрлау. Мысалы, Ақмола облысының тұрғыны алаяқтарға сеніп, қандай да бір сайтта криптовалютамен «ойнаған». Екі аптадан кейін ол «ойынды» жалғастыру және үлкен сома ұтып алу үшін компанияның шотына ақша аударған, алайда сайт бұғатталған болып шығады. &nbsp;Әйел алаяқтарға сеніп, 6,5 млн теңгесінен айырылды. &nbsp;Қаржы пирамидаларыАлаяқтықтың бұл түрінің схемасы бесенеден белгілі: ақшаны «бұрын-соңды болмаған» жоғары пайызбен салып, күнде бір жаңа адамдар әкелу. Егер осыған дейін алаяқтар кәдімгі ақшамен жұмыс істесе, қазір олар криптовалютамен жұмыс істейді. Мысалы, жақында Ақтөбе облысының Қаржы мониторингі агенттігінің департаменті Harmony Rider Technology атты электросамокаттар шығаратын американдық ірі компанияның атын жамылған қаржы пирамидасының қызметін әшкереледі.Салымшыларға салым сомасына байланысты күн сайын 12 доллардан 690 долларға дейін төлемдерге уәде етілді, ал жаңа қатысушыарды тартқаны &nbsp;үшін қосымша бонустық сыйақы есептелді. Нәтижесінде 115 қазақстандық азамат қаржы пирамидасына 197 млн теңгеден астам қаржы салған. Алаяқтар салымшылардың ақшасын OKX криптовалюталық әмиянға аударған, содан кейін оларды фиат ақшаға айналдырып, банктік шоттарға шығарған.Белгілі адамдардың жалған ұсыныстарыСенгіш азаматтарды өз желілеріне мүмкіндігінше көп тарту үшін алаяқтар танымал блогерлердің, әншілердің және актерлердің атынан жалған хабарландырулар жариялайды. Мәселен, алаяқтар танымал вайнердің жалған телеграм-арнасын құрып, ұтысқа ие болу үшін кем дегенде 100 доллар салуды ұсынған.Осы уақытқа дейін интернет кеңістігінде «белгілі вайнердің» инвестиция салуды ұсынатын әр түрлі дипфейк-бейнежазбалар орналастырылатын. &nbsp;Ол өз жанкүйерлеріне тек оның ресми парағындағы ақпаратқа сенуге шақырған, алайда алаяқтар оның атын өз мақсаттарына қолдануды жалғастыруда. Бұл жерде вайнер — алаяқтар бейнесін пайдаланған жалғыз адам емес, олар сонымен қатар топ-менеджерлердің, министрлер мен басқа да танымал тұлғалардың қатысуымен дипфейк-бейнежазбалар жасаған.Криптоалаяқтықты қалай танып-білуге болады?Кепілді пайдаға уәде беру: инвестицияларда кіріске жүз пайыз кепілдік берілмейді, себебі активтердің нарықтық құны өсуі де, төмендеуі де мүмкін. Егер сізге белгіленген және кепілді пайдамен уәде беріп криптовалюталық жоба ұсынылса — сақ болу қажет.Техникалық құжаттың болмауы немесе мазмұнының әлсіздігі: White Paper (техникалық құжат) —криптовалютаның кез келген іске қосудың негізгі элементі. Онда жобаның технологиясы, жұмыс қағидаттары мен мақсаттары егжей-тегжейлі сипатталуға тиіс. Егер құжат мазмұнсыз, жалпылама сөз &nbsp; тіркестерімен жазылған немесе мүлдем жоқ болса, сізге осы компаниямен жұмыс істеу қажет пе, жоқ па деген ой тастауға тиіс.Агрессивті жарнама: маркетинг кез келген бизнестің қалыпты және тіпті міндетті бөлігі болғанымен, алаяқтар көбінесе «жауыр болған» жарнаманы қолданады. Олардың мақсаты — қайтсе де қысқа мерзім ішінде мүмкіндігінше көп адам тартып, тез ақша жинап алу. Егер жарнамалық мәлімдемелер шындыққа жанаспайтын болып көрініп, фактілермен расталмаса — инвестициялауға асықпаңыз, өз бетіңізше тергеу жүргізіңіз. Бұл көп уақыт алмайды — ол үшін тәуелсіз алаңдарда пікірлерді оқып, сондай-ақ ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің сайтында компанияның лицензиясын тексеру жеткілікті.Анонимді команда: заңды инвестициялық жобаларда сіз әрқашан басқарудың артында кім тұрғанын — олардың есімдерін, тәжірибесін, тіпті әлеуметтік желілердегі кәсіби парақшаларын көріп, біле аласыз. Егер жобаның командасы өздерінің жеке басын жасырса немесе ашық көздерде олар туралы ақпарат болмаса, бұл ойланатын жағдай.Жеңіл ақшаға уәде беру:&nbsp;егер «тез, оңай, қиындықсыз» деген ұсыныс түссе, бұл, әрине, алдау, әсіресе криптовалютаға қатысты.Криптоалаяқтардан қалай қорғануға боладыӨзіңіз түсінетін нәрсеге ғана инвестиция салыңыз. Егер сіз белгілі бір криптовалютамен қалай жұмыс істеуді толық білмесеңіз, инвестициялауға асықпаңыз — алдымен технологияны, жұмыс қағидаттарын және ықтимал тәуекелдерді зерттеңіз.Қысымға берілмеңіз. Алаяқтар әлеуетті құрбандарын асықтырып, тез арада қатысқаны үшін бонустар немесе жеңілдіктер беруге уәде береді. Асығыс шешім қабылдамаңыз — «қыруар ақшаға» кенелуге уәде ететін компанияға өз зерттеуіңізді жүргізіңіз.Желілердегі жарнамаға сын көзбен қараңыз. &nbsp;Өкінішке орай, алаяқтар айла-шарғысын әлеуметтік желілер арқылы танымал адамдардың фотосуреттерін олардың рұқсатынсыз пайдалану немесе «сыйлықтар» мен жеңіл ақша ұсыну арқылы іске асыруы сирек емес. Мұндай хабарландыруларға сақтықпен қараңыз және атақты адамдардың, саясаткерлердің, компаниялардың және т.б. ресми аккаунттарындағы барлық ақпаратты қайта-қайта тексеріңіз. Ұсыныс керемет тартымды болып көрінсе де, сыни тұрғыдан ойлауды ұмытпаңыз.Күтпеген ұсыныстарға жауап бермеңіз. Егер сізге «инвестициялауға &nbsp;тиімді мүмкіндік» бар деп қоңырау шалса немесе хабарлама жіберілсе, бұл алдау болуы мүмкін. Дербес деректеріңізді ешкімге бермеңіз немесе қаражатты бейтаныс адамдарға аудармаңыз.Қосымшаларды тек ресми көздерден жүктеңіз.&nbsp;Google Play Store және Apple App Store басқа сайттарға қарағанда қауіпсіз, себебі онда үнемі тексеру жүргізіледі және барлық күдікті қолданбалар бірден жойылады. &nbsp;Сонымен қатар, басқа сайттардан жүктеу сіздің смартфоныңызға немесе компьютеріңізге вирус жұқтыруға әкелуі мүмкін, және сіз бірде-бір криптовалюта операциясын жасамай-ақ ақша мен дербес деректеріңізден &nbsp;айырыласыз.Тексеру жүргізіңіз. Егер криптовалюта сізге таныс болмаса, техникалық құжатын қарап зерттеңіз, оны кім шығаратынын және оның қалай жұмыс істейтінін біліңіз, тәуелсіз шолуларды қараңыз. Оның заңдылығына көз жеткізу үшін жалған криптовалюталардың өзекті тізімдерімен танысыңыз, алаяқтықтың жаңа тәсілдері туралы жиі айтатын мемлекеттік органдардың жаңалықтары мен есептерін зерттеңіз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/2605_infografika_kaz_18_805a6d3ef9.png" alt="2605-infografika-kaz-18.png">Өзіңізге, ақшаңызға абай болыңыз және Fingramota.kz -пен аржылық сауаттылықты арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Сақ болыңыз: криптовалютамен алдау схемалары 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Айдана сыйлықақы алып, кредит бойынша төлемді бірден үш айға төлеп тастады. «Енді аз төлеуге де болады», – деп ойлады ол. Алайда, &nbsp;бір аптадан кейін ол қосымшадан ай сайынғы төлемнің өзгермегенін көріп: «Бұл қалай?»,-деген ойда қалды. Банк оның аударымын ішінара өтеу ретінде ескеріп, кестені өзгертпеген, &nbsp;яғни бұл жерде нақты нені – &nbsp;мерзімін немесе төлемді өзгерту керектігін таңдау керек болған. Бұл жиі кездесетін жағдай. &nbsp;Мерзімінен бұрын төлеу – бұл пайдалы құрал, бірақ оның көптеген нюанстары бар. Оларды Fingramota.kz-тің көмегімен қарастырып көрелік.Мерзімінен бұрын төлем жасаған кезде пайыздар қалай азаядыМерзімінен бұрын өтеу – бұл кестеде көрсетілген мөлшерден көп төлеу &nbsp;немесе қарызды мерзімінен бұрын толығымен өтеу. Оның мынадай түрлері болады: &nbsp;Толық – белгілі бір күні сіз қарыздың барлық қалдығын және нақты пайдалану күндері үшін пайыздарды өтейсіз.Ішінара – сіз әдетте төлейтін соманың «үстінен» артық төлейсіз, борышыңызды азайтасыз және банктен кестені қайта есептеуді сұрайсыз. &nbsp;Шарттарда, әдетте, банктің мұндай төлемдерді қалай қабылдайтыны көрсетілген: қосымшада өтініш/өтінім беру қажет пе, қанша күн бұрын ескерту керек, ең төменгі сома көрсетілген бе, пайыздарды үнемдеу үшін айдың қай күні енгізген дұрыс.Аннуитеттік кесте бойынша алғашқы айларда негізгі қарыздың өзі емес, пайыздар төленеді. Ол борыштың басым бөлігін алады. Мерзімінен бұрын төлем жасаған кезде&nbsp;негізгі сома азаяды, сол сомадан әрі қарай пайыздар есептеледі. Бұл жағдайда бірден үнемдей бастап, оны мерзімнің соңына дейін жеткізу &nbsp;керек. Сіз үстінен артық ақша қосып төлеуді&nbsp;неғұрлым ерте&nbsp;бастасаңыз, банкке пайызды соғұрлым аз төлейсіз. Кейінірек мерзімінен бұрын өтеу де пайдалы, бірақ пайдасы аз болады.Бүгінгі күні банктер қарызды мерзімінен бұрын өтегені үшін, егер ол алғашқы алты айда (бір жылға дейінгі мерзімге қарыздар бойынша) не бірінші жыл ішінде (бір жылдан астам мерзімге қарыздар бойынша) жүзеге асырылса, айыппұл санкцияларын алуға құқылы. Бұл шектеу барлық қарыз алушыларға қатысты қолданылады.Алайда, 2025 жылғы 31 тамыздан бастап заң өзгереді: мұндай айыппұлдар тек заңды тұлғаларға (компанияларға) қатысты қолданылады. Қарапайым адамдар, жеке тұлғалар үшін мерзімінен бұрын өтеу үшін ешқандай айыппұлдар болмайды, берешекті кез келген уақытта қосымша айыппұл санкциясыз өтеуге болады.Ішінара өтеу кезінде таңдауға болатын екі нұсқаӘдетте банк екі сценарийдің бірін ұсынады. Өзіңіз таңдаған нұсқаны жазып көрсету маңызды — әйтпесе олар әдеттегі қалып бойынша кестені сол күйінде қалдыруы мүмкін.Төлемді өзгеріссіз қалдыру арқылы мерзімді қысқарту.&nbsp;Бұл – пайыздар бойынша барынша үнемдеу: Сіз кредит мерзімінің соңына тезірек жетесіз және көп артық төлем жасамайсыз. Өзіне ағымдағы ай сайынғы төлем &nbsp;ыңғайлы деп санайтын адамдар үшін қолайлы.Мерзімін өзгеріссіз қалдырып, ай сайынғы төлемді азайту.&nbsp;Үнем аз болады, бірақ ай сайын бюджетте бос ақша пайда болады. Ай сайынғы жүктеме маңызды болған жағдайда (мысалы, басқа міндеттемелер жоспарланған болса) ыңғайлы.Нені таңдау керек?&nbsp;Егер мақсат&nbsp;артық төлемді мейлінше аз төлеу болса, мерзімді қысқартқан&nbsp;жақсы.&nbsp;Егер&nbsp;бюджеттің орнықтылығы&nbsp;маңызды болса – төлемді азайтуды таңдаған дұрыс.Шарт және рәсім бойынша маңызды жайттарӨтініш/өтінім. Нұсқаны таңдаудың қай жерде тіркелетінін нақтылаңыз (мерзімді немесе төлемді қысқарту) — қосымшада, бөлімде немесе байланыс орталығы арқылы. Скринді/көшірмені сақтаңыз.Күндер және «есеп айырысу күндері».&nbsp;Пайыздарды есептеу күніне дейін&nbsp;енгізген дұрыс (әдетте жоспарлы есептен шығарудан 1-3 күн бұрын). Осылайша барынша көп үнемдейсіз.Мерзімінен бұрын өтеудің ең төменгі сомасы.&nbsp;Кейбір кредит берушілердің «шегі» бар, мысалы, кем дегенде 5-10 мың теңге немесе тіпті бірнеше айлық төлем. Алдын ала біліп алыңыз.Есептен шығарудың кезектілігі.&nbsp;Ереже бойынша алдымен айыппұлдар/өсімпұлдар мен комиссиялар, сосын пайыздар, содан кейін ғана алынған қарыз төленеді. Егер кешіктірулер болса, мерзімінен бұрын жарнаның бір бөлігі соларға «кетеді».Комиссиялар мен шектеулер.&nbsp;Тұтынушылық кредиттерде, әдетте, мерзімінен бұрын өтегені үшін төлемдер жоқ, бірақ&nbsp;шартты тексеріңіз&nbsp;– ипотека немесе автокредиттің ерекшеліктері болуы мүмкін. Егер талаптар реттеушінің қолданыстағы талаптарына қайшы келсе, банктің ұстанымын нақтылаңыз және қажет болған жағдайда кредиторға, ал егер ол сіздің сұранысыңызды қанағаттандырмаса, банк омбудсманы мен реттеушіге жүгініңіз.Сақтандыру және «пакеттер».&nbsp;Толық мерзімінен бұрын өтеген кезде,&nbsp;сақтандыру сыйлықақысының&nbsp;немесе пайдаланылмаған кезең үшін абоненттік төлемнің&nbsp;бір бөлігі қайтарылатынын нақтылаңыз.Ипотека және ауыртпалық.&nbsp;Берешек толық өтелгеннен кейін&nbsp;берешектің жоқ екендігі туралы анықтама&nbsp;алыңыз, ал ипотека болса, тізілімдегі&nbsp;ауыртпалықты&nbsp;міндетті түрде&nbsp;алып тастаңыз&nbsp;(ХҚКО/электрондық сервистер арқылы). Онсыз тұрғын үй заңды түрде «кепіл» болып табылады.Кредит тарихы.&nbsp;Толық өтеу – кредит тарихыңыздың артықшылығы. Кредиттік бюролар немесе egov қосымшасы арқылы кредиттік тарих бюроларындағы деректердің жаңартылғанын тексеріңіз.Артық төлемді қайтару.&nbsp;Кейде банк «артығымен» есептен шығарып қояды. Қалдықты шотқа қайтаруды сұраңыз және қарызыңыздың жоқ екендігі &nbsp;туралы анықтама алыңыз.&nbsp; Мерзімінен бұрын өтеудің артықшылықтарыПайыз бойынша төлемнің аз болуы. Бұл тікелей қаржылық тұрғыдан алғандағы пайда.Борыштан тезірек құтылу.&nbsp;Стресс пен тәуекелді азайту.Бюджеттің икемділігі.&nbsp;«Төлемді төмендету» нұсқасы кезінде шығыстарды қабылдау оңайырақ.Кредиттік бедел. Уақтылы және мерзімінен бұрын жасалатын төлемдер нарық үшін тиімді болып табылады.Ықтимал кемшіліктер мен тәуекелдерБалама құны. Мерзімінен бұрын өтеуге жіберілген ақша енді қауіпсіздік жастығы немесе инвестиция үшін жұмыс істемейді.Бонустардан/акциялардан айырылу.&nbsp;Кейбір сенімді бағдарламалар (кэшбэк, «бонустармен бөліп төлеу») мерзіміне байланысты –олар мерзімінен бұрын өтелген кезде қолданылмайды. Арнайы ұсыныстардың шарттарымен алдын ала танысыңыз.Рәсімдік ерекшеліктер. Өтінішсіз сіз қалаған нәтижеге қол жеткізе алмайсыз (мысалы, төлем азаймайды және мерзім қысқармайды).Резервтегі кемшілік. Біз бәрін өтеуге жібердік, нәтижесі бір айдан кейін &nbsp;мерзімді шығын. Тағы да кредит? Бұл пайданы нөлге айналдырады.Іс жүзінде қалай әрекет ету керек: қысқа чек-парағыҚаржылық «жастықшаны» есептеңіз (кем дегенде 3 айлық шығыстар). Егер ол жоқ болса, алдымен жастықшаны, содан кейін мерзімінен бұрын өтеуді санаңыз.Банктен&nbsp;ең төменгі соманы,&nbsp;күндерді және өтініш нысанын&nbsp;(мерзім/төлем) нақтылаңыз.Есептелген пайыздық күнге дейін&nbsp;соманы енгізіп,&nbsp;таңдалған кесте нұқсасын тіркеңіз.Жаңа кестені алыңыз және мерзімнің/төлемнің және борыш &nbsp;қалдығының төмендеуін тексеріңіз.Қарызды толық өтеген кезде берешектің жоқ екені туралы және шоттың/шарттың жабылғаны туралы екі анықтама алыңыз; ауыртпалықты алып тастаңыз (ипотека үшін).2-4 аптадан кейін&nbsp;кредиттік тарихыңызды&nbsp;және «мойныңыздағы» &nbsp;міндеттердің (комиссиялар, сервистік топтамалар, ақшаны автоматты түрде есептен шығару) жоқ екенін&nbsp;тексеріңіз.Жиі қойылатын сұрақтар (және қысқаша жауаптар)Ай сайын «аз-аздан» енгізуге бола ма? Иә, әдетте болады. әсіресе мерзімнің алғашқы жартысында тіпті кішігірім сомадан да әсер болады.Айына қанша рет мерзімінен бұрын өтеуге болады?&nbsp;Талаптарға байланысты: кейбір жағдайда шектеусіз, кейде – айына/тоқсанына бір рет.Төлем мерзімі өтіп кетсе, мерзімінен бұрын өтеудің маңызы бар ма?&nbsp;Бар, бірақ алдымен өсімпұлдарды/айыппұлдарды «жояды». Мерзімі өткен төлемді өтеңіз, содан кейін негізгі борышты мерзімінен бұрын өтеп тастаңыз.Төлем неліктен азайған жоқ?&nbsp;Сіз өтініш бермеген/қайта есептеу нұсқасын таңдамаған боларсыз. Өтініш беріп, жаңа кесте сұратыңыз.Және тағы бір айта кетерлігі: кредит алудан бұрын не істеу керек?Өзіңізге «не үшін» және «қанша қажет» деген сұраққа жауап беріңіз – кредиттің &nbsp;мақсаты мен сомасы «бір жағдай туындап қалса» деген емес, нақты болуы керек.ЖТСМ бойынша кемінде 3-5 ұсынысты салыстырыңыз&nbsp;(жылдық тиімді мөлшерлеме): ол кредит бойынша барлық шығысты ескереді және нақты құнын көрсетеді.Бюджетті стресс-тестілеуден өткізіңіз:&nbsp;барлық борыштар бойынша төлемдер тұрақты табыстың 30–40%-нан артық болмауға тиіс.Шартта айыппұлсыз мерзімінен бұрын өтеу құқығы және&nbsp;түсінікті тәртіп&nbsp;туралы жазылғанына көз жеткізіңіз&nbsp;(өтініш, мерзімдер, ең төменгі сомалар). &nbsp;График түрін&nbsp;(аннуитетті/сараланған) және мерзімінен бұрын өтеу кезінде төлем қалай қайта есептелетінін&nbsp;тексеріңіз. &nbsp;Кредиттің толық құнын:&nbsp;пайыздарды, комиссияларды, сақтандыруларды, сервистік пакеттерді, бағалау/нотариус (кепілдер үшін) есептеңіз.Қауіпсіздік жастықшасын дайындаңыз&nbsp;(кем дегенде шығындардың 3 айы) – әйтпесе кез келген іркіліс үнемдеуді жоққа шығарады. &nbsp;Шартты басынан аяғына дейін оқып шығыңыз, маңызды талаптардың скриншоттарын/көшірмелерін жасап алыңыз; сұрақтар қойыңыз –бұл сіздің ақшаңыз. &nbsp;Мерзімінен бұрын өтеу жоспарын алдын ала ойластырыңыз: пайдада қалу үшін борышты қашан және қандай сомалармен төмендетесіз. &nbsp;Кредит – үлкен жауапкершілік екенін есте сақтаңыз! Дұрыс жоспарлау және талаптарды зерделеу тәуекелдерді төмендетуге, ал мерзімінен бұрын өтеу артық төлемді төмендетуге мүмкіндік береді. Кредиттік өнімдердің барлық ерекшеліктерін білу үшін Fingramota.kz оқыңыз.Фото: fingramota.kz

Қарызды мерзімінен бұрын өтеу: нелерді білу маңызды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Біз таңқаларлық қызықты және күрделі дәуірде өмір сүріп жатырмыз: бір жағынан, біз өзімізді қызықтыратын кез келген ақпаратты бірнеше секунд ішінде ала аламыз, ал екінші жағынан, фейктерге және хайп-схемаларға алданып қалуымыз мүмкін. Неліктен Интернеттегі барлық нәрсеге сене беруге болмайтынын және ақпараттық қауіпсіздікті қалай қамтамасыз ету керек екенін Fingramota.kz-пен бірге қарастырамыз. &nbsp;Фейктер және хайп-схемалар – бұл не?Күнделікті өмірде біз фейктердің не екенін және оларға неге сенуге болмайтынын түсінетін сияқтымыз. Соған қарамастан, министрліктер мен басқа да мемлекеттік органдар ай сайын мыңдаған адамдар сенген, кейбіреуі тіпті ақшасын жоғалтып үлгерген тағы бір жалған ақпаратты жоққа шығарады.Соңғы мысалдардан: әлеуметтік желілер мен мессенджерлерде 1949 жылдан 2010 жылға дейін туған қазақстандықтарға 70 000 теңге көлемінде төлемдер төленуге тиіс екені туралы ақпарат тарады. Қаражат алу үшін, әрине, зиянды сілтемеге өту керек болды. Сонымен қатар, мұндай&nbsp;әлеуметтік көмек түрі жоқ, бұл – сілтеме арқылы сенгіш азаматтардың жеке мәліметтерін алғысы келген алаяқтардың ісі. Жәрдемақылар, төлемдер және жеңілдіктер туралы барлық ақпарат тек 1414 нөмірінен SMS-хабарламалар арқылы таратылады. &nbsp;Тағы бір мысал: Facebook әлеуметтік желісінде танымал «Алтын алма» дүкенінің пікіртеріміне қатысқаны үшін тегін бьюти-бокстарды уәде ететін жарнамалар таратылды. Жарнамадағы әйел соның арқасында тегін өнім алуға болатын бір «құпияны» ашқанына сендірді. Алайда, дүкеннің өзі бьюти-бокстарды алудың ешқандай жарнамасы немесе жасырын жолы жоқ екенін –олардың тіпті сатылымда да жоқ екенін және бұл тегін емес екенін айтты. Ал сілтеме бойынша кірген сайттарда деректерді сұраған, содан кейін картадан ақша ұрлаған. Сондай-ақ, алаяқтар «Алтын алманың» &nbsp;атынан пікіртерімдер ұйымдастырған, әрі қарай олар «сыйлық алу» үшін карта нөмірін енгізуді сұраған. Нәтижесінде адамдар ақшасынан айырылған, себебі іс жүзінде ешқандай сыйлықтар болмаған.Сондай-ақ, фейктерден бөлек көптеген басқа да алаяқтық амалдар бар, мысалы, хайп-схемалар. Олардың көмегімен қаскүнемдер төмендегілер арқылы өздерінің контеніне назар аудартады:«Мемлекеттен қанша ақша алуға болатынын естісеңіз, сенбейсіз!» деген сияқы кликбейттік тақырыптар;ойдан шығарылған трагедиялар немесе сенсациялар – блогер Daricorn ата-анасының келісімінсіз камераға түсіріп алып, кейін оның жауабын бұрмалаған, соның салдарынан Балалар құқықтары жөніндегі өкіл Динара Закиева мен мемлекеттік органдар араласқанға дейін әлеуметтік желілер, мектеп пен таныстарынан қысым көрген баланы мысал ретінде келтіруге болады;жазылушылар, репосттар, сатылымдарды арттыру үшін оқиғаларды бұрмалау – мұндай әдісті жазылушылардан мәжбүрлеп алу немесе қолдау көрсету үшін қандай да бір курстан өтуді ұсыну арқылы ажырасу, банкроттық туралы жалынышты оқиғаларды ойдан шығара отырып, көбінесе әлеуметтік желілердегі блогерлер пайдаланады.Алайда адамдарға әсіресе қаржылық хайп-схемалар көп зиян келтіреді – мұнда бізге барынша танымал қаржы пирамидалары әрекет ете бастайды, олар тиімді инвестициялық схемалардың, «табысты адамдар» клубы мен тиімді бағада сататын дүкендердің атын жамылады. Кеңінен тараған мысалдар ретінде мыналарды атауға болады:тиімді &nbsp;инвестициялар – Finiko қаржы пирамидасы өз салымшыларына айына 20–30% табыс табуды уәде еткен. Нәтижесінде адамдар бірнеше миллион теңгені құрайтын ақшаларынан айырылып қалған;жалған экожобалар немесе «жасыл инвестициялар» - алаяқтар қазақстандықтарға күн электр станцияларына ақша салуды ұсынып, жылдық 3000% табыс табатындарын уәде еткен, бірақ салымшылар шамамен 300 миллион теңге қаражатынан айырылған;Көкшетаудағы жабық «Миллионерлер клубы», ол адамдарға 100&nbsp;000 теңге жарна енгізген жағдайда табысқа жету құпияларын ашуға уәде берген, бірақ 3&nbsp;000 салымшы шамамен 600 миллион теңгесінен айырылып, ешқандай ақпарат ала алмаған;«шетелдік инвестициялық компаниялар» - Sincere Systems Group қаржы пирамидасы өзін осылай танытқан. Адамдарға мынадай кірістілігі жоғары жобаларға ақша салу ұсынылған: медициналық каннабис өсіру және сату, сондай-ақ басқа да «инновациялық» бағыттар. Қаржы пирамидасының фиаттық ақшаның орнына SWP және SWCT ішкі токендерімен шоттарды толықтыра алатын пайдаланушылардың жеке кабинеттері бар арнайы сайты болған. Алайда олардың барлық қаражатын алаяқтар өздері иемденіп алған, ондай ақша сомасы 52 миллионнан астам теңгені құраған.Неге біз фейктер мен хайп-схемаларға сенеміз?Кез келген алаяқтық біздің сезімдерімізге әсер ете отырып жұмыс істейді: қорқыныш, ашу, аяныш сезімдеріне күшті әсер еткен сайын біз оған сенеміз. Ал алаяқтар біздің сезімдерімізбен шебер жұмыс жасай біледі.Заманауи адамдар ақпараттық ағынның салдарынан да зардап шегуде: әлеуметтік желілер, телеарналар, жаңалық сайттарындағы деректердің көптігі сонша, оларды тексеріп отыруға мүмкіндік жоқ. Сондықтан адамдар бірінші көрген және тәжірибесінен өткен нәрсеге сенеді. &nbsp;Әлеуметтік желілердің алгоритмдері де шегінер емес — олар бізге фактілерді емес, жанжал немесе арандату реакциясын тудыратын нәрселерді шығарып отырады. &nbsp;Фейк және хайп-платформасын қалай білуге болады?Жаңалық немесе хабарландыру көргеннен кейін бірден дереккөзді тексеру — бұл медиа сенімді ме, оның беделі қандай, редакциясында кім жұмыс істейді, ол қандай жарияланымдар жасайды – жанжалдар немесе талдамалық;Мемлекеттік органдардың растауы бар ма екен, соны тексеріңіз — әлеуметтік желілер дәуірінде олар барлығына өте жылдам жауап береді, әсіресе бұл фейк болса;Бір ақпаратты бірнеше БАҚ және дереккөз қалай ұсынатынын салыстырыңыз – құрметті баспаларда, телеграм-арналарда және тағы басқа орындарда бұл жаңалыққа немесе хабарландыруға уақыт арнаған ба; &nbsp;Тыныс белгілері мен грамматикаға назар аударыңыз&nbsp;– леп белгінің, капслоктың, эмоциялардың, сондай-ақ қарапайым қателердің жиі ұшырасуы алдыңыздағы ақпараттың фейк болу ықтималдығын күшейтеді;StopFake және FactCheck.kz басылымдарының аккаунттарына міндетті түрде жазылып алыңыз – олар жүйелі түрде танымал фейктер мен хайп-схемаларды талдап отырады. &nbsp;<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/fingramota_b48a7d60e5.png" alt="финграмота.png">Өзіңізге, ақшаңызға сақ болыңыз және Fingramota.kz-пен бірге қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз!Фото: Fingramota.kz

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Қаржы