<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қазақстанда инвестициялар жыл сайын пайда табудың және қаражат жинаудың танымал тәсіліне айналуда - сарапшылар тұрақты түрде жарияланымдар мен талдауларларын жариялап, немесе өз аккаунттарын осы тақырыпқа толығымен арнайды.&nbsp;Дегенмен де, бұл тақырып халық үшін әлі де түсініксіз, сондықтан Fingramota.kz түрлі салымдардың кемшіліктері мен артықшылықтарын саралап, инвестициялық алаяқтардың айла-амалдарына түсіп қалмау үшін пайдалы ұсынымдар беруді шешті.Алдымен ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді инвестициялардың не екенін түсінейік. Ұзақ мерзімді инвестициялар — &nbsp;мерзімі бес немесе одан да көп жыл аралығындағы салымдар. Оларға акциялар, облигациялар, жылжымайтын мүлік жатады. Ұзақ мерзімді инвестициялау ұзақ уақыт шыдамдылықпен күтуге әзір және капиталын өсіру, жинақтау, зейнетақы және т. б. сияқты стратегиялық мақсаттар қоятындарға жарайды.Қысқа мерзімді инвестициялар бір жылға немесе бірнеше жылға дейінгі кезеңге арналған. &nbsp;Олар жоғары өтімділікті қамтамасыз етеді: оларға үш айдан бір жылға дейінгі мерзімге жинақтаушы депозиттер, өтеу мерзімі қысқа корпоративтік немесе мемлекеттік облигациялар, вексельдер, тиімді бағаммен сату есебімен валюта сатып алу және т.б. жатады.&nbsp;Дегенмен, сарапшылар инвестициялау нұсқаларының бірінде тоқтап қалмауға және мынадай схеманы қолданып көруге: 70-80% ұзақ мерзімді инвестициялауға, ал 20-30% қысқа мерзімді инвестицияларға қалдыруға кеңес береді. Бұл ретте, инвестиция түрін таңдаған кезде олардың әрқайсысының артықшылықтары, сондай-ақ кемшіліктері бар екенін түсіну керек.Ұзақ мерзімді инвестициялардың артықшылықтары<ul><li style="text-align:justify;">Капитал күрделі пайыздар арқылы өседі, нәтижесінде кіріс қайта инвестицияланады және жаңа табыс әкеледі.</li><li style="text-align:justify;">Тұрақтылық&nbsp;нарықтың құбылмалылығын&nbsp;реттейді - қысқа мерзімді ауытқулар сіз үшін маңызды емес және сіз нарықтағы өсу немесе құлдыраудың жалпы үрдісін зерттей отырып, жинақтау стратегияңызды әрқашан қайта қарай аласыз.</li><li style="text-align:justify;">Салықтық жеңілдіктер, капиталдың өсуіне жеңілдіктер, төмен транзакциялық шығындар және қысқа мерзімді инвестицияларға қарағанда сауда-саттықтың аз болуы.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">Психологиялық тыныштық — сізге нарықты үнемі қадағалап отырудың қажеті жоқ, жалпы үрдісті бақылап отыру жеткілікті. Нәтижесінде сіз ойланбаған және эмоционалды шешімдерді аз қабылдайсыз.</li></ul>Ұзақ мерзімді инвестициялардың кемшіліктері<ul><li style="text-align:justify;">Төмен өтімділік – активтерді тез сату немесе ақшаны шығынсыз алу қиын;&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">Инфляция тәуекелдері – сіз қысқа мерзімді ауытқулардан қорғалған болсаңыз да, ақшаны немесе акцияларды ұзақ уақыт сақтау валюта құнының немесе компанияның беделінің төмендеуіне байланысты инвестицияларды құнсыздандыруы мүмкін.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">Ұзақ күту қажеттілігі – пайдасын бірден алу мүмкін емес, сондықтан көп шыдамдылық қажет, кейде өте көп шыдадылық қажет болады. Сізге тіпті бірнеше қызықты ұсыныстарды жіберіп алу қажет болуы мүмкін, себебі жайдан жай сіз ақша ала алмайсыз.</li></ul>Ұзақ мерзімді инвестициялардың артықшылықтары<ul><li style="text-align:justify;">&nbsp;Жоғары өтімділік және қаражатқа еркін қолжетімділік – сіз активтерді тез сатып, ақша ала аласыз.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">Жылдам пайда – сіз нарықтағы қысқа мерзімді өзгерістерді өзіңіз үшін үлкен пайдамен бірден пайдалана аласыз.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">Инфляция тәуекелі төмен – егер сіз ақшаны ұзақ уақыт сақтамасаңыз, онда олардың құнсыздануы сізге қауіп төндірмейді, себебі сіз салымдарға еркін қол жеткізе отырып, жағдайды өз пайдаңызға тез шешесіз.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">Икемділік – сіз өзіңіздің қаржылық стратегияңызды тез өзгерте аласыз және капиталды қалағаныңызша қайта бөле аласыз.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">&nbsp;Болжаудың қарапайымдылығы – қысқа мерзімде кірістілік пен қаржылық нәтижелерді болжау оңайырақ болады.</li></ul>Қысқа мерзімді инвестициялардың кемшіліктері<ul><li style="text-align:justify;">Ұзақ мерзімді салымдармен салыстырғанда төмен кірістілік. Соның салдарынан – күрделі пайыздар жоқ, себебі ақшаның ұзақ уақыт «жұмыс істеуге» уақыты жоқ.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">Нарықтың өсуін жіберіп алу тәуекелі – мұндай инвестициялар қаржылық операцияларды тез жасауға мүмкіндік беретіндіктен, сіз «ойыннан ерте шығып», тиімді мүмкіндіктерді жіберіп алуыңыз мүмкін.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">Жиі операциялар кезінде жоғары транзакциялық шығасылар – өкінішке орай, банктер барлығына комиссиялар мен салықтарды алады, әсіресе егер бұл өзінің пайыздар есептейтін салымдарға байланысты болса.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">Нарыққа көп көңіл бөлуді және үнемі шешім қабылдауды талап ету, бұл өз кезегінде стресс пен эмоционалды күйзеліске әкелуі мүмкін.</li></ul>Инвестициялау кезінде алаяқтардан қалай қорғануға боладыӨкінішке қарай, инвестициялар бұрыннан бері әр түрлі алаяқтардың — жалған брокерлердің, жалған қаржы ұйымдарының, қаржы пирамидаларының және т.б. сүйікті құралына айналды. Жыл сайын қазақстандықтар ондаған миллион теңгелерін жоғалтуда, себебі олар күнәмді адамдарға сенім артып, тез ақша табу жолында қауіпсіздік жайлы ұмытып кетті.Сондықтан біз инвестициялаудағы алаяқтықтың негізгі белгілерін тағы бір рет еске салғымыз келеді:<ul><li style="text-align:justify;">лицензияның болмауы немесе жалған құжаттар – алаяқтар көбіне жалған сертификаттарды пайдаланады немесе басқа компанияның лицензиясын көрсетеді. Деректердің түпнұсқалығын Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің және ҚР Қаржылық мониторинг агенттігінің сайттары арқылы тексеруге болады;</li><li style="text-align:justify;">жоғары кепілдікпен пайда табуға уәде беру –&nbsp;инвестицияларда 100% кіріс кепілдігі жоқ, ал нарықтағы адал қатысушылар тәуекелдер туралы ескертіп отырады. Айына 20% таза пайда туралы хабарлау – алаяқтықтың айқын белгісі;</li><li style="text-align:justify;">агрессивті және айла-шарғыға негізделген маркетинг –&nbsp;«Бірегей мүмкіндікті жіберіп алмаңыз, содан кейін өкінесіз»&nbsp;немесе&nbsp;«Тек бүгін ғана салымдар бойынша тиімді пайыздар»&nbsp;деген сияқты тіркестер – эмоцияға берілуге, асығыс шешім қабылдауға арналған тіркестер. Сенімді брокер, керісінше, сіздің шешімді асықпай қабылдауыңызға мүдделі, себебі бұл – кепілдік, болашақта түсетін пайда;</li><li style="text-align:justify;">ақшаны шығарып алу проблемасы –&nbsp;егер ақшаны алу кешіктірілсе немесе 30% мөлшерінде «алу комиссиясын» төлеуді немесе шығарып алу үшін қосымша төлем жасауды талап етсе, бұл – алаяқтардың схемасы;</li><li style="text-align:justify;">басқа БҚ-ны орнатуды талап ету – тіркеуге көмектесетін қашықтан қол жеткізу бағдарламаларын (AnyDesk, TeamViewer) жүктеп алуды өтіну — компьютеріңізді және банктік деректеріңізді бақылауға алу әрекеті. Сенімді брокерлер мен компанияларға бұлар қажет емес, олар сенімді және тексерілген платформаларда жұмыс істейді, себебі олар үшін ақшаның қауіпсіз жерде болуы мен беделі маңызды.</li></ul>Қаржылық алаяқтардан қорғау үшін қандай қауіпсіздік қағидаларын &nbsp;сақтау керек:Әрқашан компанияның заңдылығын тексеріңіз — брокердің, қордың немесе платформаның лицензиясы бар екеніне және ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің сайты арқылы ресми тізілімге кіретініне көз жеткізіңіз. Сондай-ақ, СТН/БСН, заңды мекенжайын және тіркелген күнін тексеріңіз.Инвестиция шарттарын зерттеңіз&nbsp;— сіз ақшаңызды неге салып жатқаныңызды және сіздің табысыңыз қалай қалыптасатынын нақты түсінуіңіз керек. Кез келген түсініксіз тұжырымдар мен нақты ақпараттың болмауына назар аударыңыз.&nbsp;Нарықтан жоғары кепілдендірілген кірістілік туралы уәделерден сақ болыңыз — бұған 20%, 30%, 50% және т.б. кірістілік туралы барлық ұсыныстар жатады. Сонымен қатар, бірде-бір сенімді брокер немесе компания сізге тәуекелдерден қорғаудың 100% кепілдігін бермейді, себебі нарық, әсіресе қазір, өте тұрақсыз.Тек сенімді ақша аудару арналарын пайдаланыңыз — жеке карталарға немесе компанияға тиесілі емес шоттарға ақша аудармаңыз. Түбіртектер мен аударым растауларын сақтаңыз.Өзіңізге психологиялық қысым жасамаңыз — алаяқтар сіздің көңіл-күйіңіз арқылы жұмыс істейді, жасырын түрде қорқытады және айла-шарғы жасайды. Сіз біреудің қысым көрсетуі арқылы жұмыс істеп жатқаныңызды сезсеңіз, сәл кідіріп, ақпаратты тексеріңіз.&nbsp;Шоттарыңызға кіру тәртібін үнемі сақтап отырыңыз&nbsp;- ешқашан логиндер, пароль, растау кодтарын тіпті «компания қызметкерлеріне» бермеңіз. Екі факторлы аутентификацияны орнатыңыз.Тәуелсіз сайттар, форумдар және БАҚ арқылы брокер мен компанияның беделін тексеріңіз. Олардың реттеушінің «қара тізімдеріне» кірмейтінін тексеріңіз.Салымдарды әртараптандырыңыз&nbsp;— барлық ақшаны бір жобаға, бұл сізге қаншалықты тиімді болып көрінсе де, түсініксіз жобаға салмаңыз.<figure class="image"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/Fingramota_kaz_a46a8daf6e.png" alt="Финграмота каз.png"></figure>Fingramota.kz-пен бірге қаржылық және инвестициялық сауаттылықты арттырыңыз!Фото: Fingramota.kz

Ұзақ мерзімді vs қысқа мерзімді инвестициялар: қайсысын таңдау қажет? 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қызылорда облысы бойынша Экономикалық тергеп-тексеру департаментінің ұйымдастыруымен өңірлік кәсіпкерлер палатасында маңызды дөңгелек үстел жиыны өтті. Шараға облыстық кәсіпкерлер палатасының өкілдері, Қаржы нарығын реттеу және қадағалау агенттігі, Ұлттық банк пен екінші деңгейлі банктердің филиал басшылары қатысты. Кездесуде Қаржылық мониторинг агенттігінің облыс бойынша қолма-қол ақшаға айналдыру жағдайына жүргізген талдауының қорытындысы талқыланды.Жиынды департамент басшысы Аслан Кеңес ашып, қолма-қол ақшаға айналдыру әрекеттерінің қазіргі таңдағы өзекті мәселелердің бірі екенін атап өтті. Ол бұл құбылыстың еліміздің қаржы жүйесінің ашықтығы мен тұрақтылығына тікелей әсер ететінін баса айтты.<blockquote>– Мемлекет кәсіпкерлікті қолдау, салықтық және қаржылық тәртіпті күшейту бағытында ауқымды шаралар атқарып келеді. Алайда көлеңкелі экономика мен күмәнді қаржылық операциялар, соның ішінде қаражатты заңсыз қолма-қол ақшаға айналдыру фактілері әлі де алаңдатып отыр, – деді ол.</blockquote>ҚР Үкіметінің деректеріне сүйенсек, өткен жылдың соңында экономикадағы көлеңкелі айналым көлемі жалпы ішкі өнімнің 17,5%-ын құраған. Оның шамамен жартысы салық және кеден төлемдерінен жалтару, жалған шот-фактура жасау, қаржы пирамидалары, өнім мен қызмет көрсететін кәсіпорындардың қаражатын шетелге заңсыз шығару секілді әрекеттерге тиесілі. Ал өңірде көлеңкелі экономиканың үлесі құрылыс саласы &nbsp;30%, ауыл шарушылығы 25%, сауда - 20% және басқалары 20%-ды құрап тұр. Бұл туралы жиында облыс бойынша экономикалық тергеп-тексеру департаментінің талдау-әзірмелері бөлімінің басшысы Қайрат Ахметов мәлім етті.&nbsp;Оның айтуынша биылғы жылдың алғашқы төрт айында облыс көлемінде заңды тұлғалардың қолма-қол ақшаға айналдыру көлемі өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 1,5 млрд теңгеге азайған. Дегенмен, наурыз айымен салыстырғанда сәуірде бұл көрсеткіш 638 млн теңгеге артқан.Талдау барысында «Халық банк» АҚ, «ForteBank» АҚ және «Jysan Bank» АҚ филиалдарында заңды тұлғалардың қолма-қол ақша шешуі былтырғыдан айтарлықтай көбейгені анықталған.<blockquote>– Осы бағытта банктер қолма-қол ақша айналымын азайту үшін аударым арқылы төлемдерді жетілдіру, VIP клиенттермен түсіндіру жұмыстарын жүргізу және балама төлем операцияларын ынталандыру қажет деп санаймыз, – деді Қайрат Ахметов.</blockquote>Жиында ҚР Қаржы нарығын реттеу және қадағалау агенттігінің Қызылорда өңірлік өкілдері басқармасының бас маманы Мұрат Сарманов кірістерді жылыстатуға және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл бойынша атқарылып жатқан жұмыстарды баяндады.Кездесу соңында қатысушылар пікір алмасып, көлеңкелі экономиканың алдын алу және қаржы жүйесінің ашықтығын арттыру жолдарын талқылады.

Қаржы жүйесінің ашықтығы – басты назарда

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Егде жастағы адамдар мен зейнеткерлер – алаяқтар үшін халықтың ең осал санаттарының бірі. Бұл сенгіштікке, цифрлық сауаттылықтың жеткіліксіздігіне және кейде жақындарының тұрақты қолдауының болмауына байланысты.Fingramota.kz аға буын үшін ең көп таралған алаяқтық схемалар туралы әңгімелейді және алданып қалмау үшін практикалық кеңестер береді.«Сіздің картаңыз бұғатталған»: «банктен» соғылған қауіпті қоңырау«Сәлеметсіз бе, сіздің шотыңызда күдікті операция тіркелді. Бұл сіздің картаңызға кіруге тырысып жатқан алаяқтар болуы мүмкін. Қаражатты қорғау үшін, өз деректеріңізді растаңыз», - көбінесе бөгде адамдар мен құқық қорғау органдарының қызметкерлерін тарта отырып құрылған тұтастай алаяқтық схема осындай сөздерден басталады.Алаяқтардың түпкі ойы – жалғыз кіріс көзі болып табылатын егде жастағы адамдардың зейнетақы картасына қол жеткізу. Олар қаражатты «қауіпсіздендіруді», карта нөмірін, CVV кодты, PIN кодты, сондай-ақ SMS кодтарды айтуды сұрайды. Кейде «ақшаны қауіпсіз шотқа аударуға көмектесу» үшін телефонға қашықтан қол жеткізу бағдарламаларын орнатуды сұрайды. Негізгі мақсат – банктік шотқа қол жеткізу және қаражатты ұрлау.Өзіңізді қалай қорғауға болады – төмендегі қағидаларды туыстарыңызға айтыңыз:Есіңізде болсын! Банк ешқашан телефон арқылы жеке деректер мен кодтарды сұрамайды.Ешкімнің өтініші бойынша бөгде қосымшаларды орнатпаңыз.Күмәнді қоңырау кезінде телефонды қойып, ресми нөмір бойынша банкке қайта қоңырау шалыңыз.Ешқашан телефон арқылы қосымшаларды, әсіресе «қашықтан қол жеткізуге» арналған қосымшаларды орнатпаңыз (Anydesk, TeamViewer және т.б.).«Сіздің туысыңыз қиындыққа тап болды»: алаяқтардың адамның эмоциясы мен қорқынышын өз пайдасына қолдануыАлаяқтар эмоционалды қысымды жиі қолданады. Олар өздерін полиция немесе дәрігер ретінде таныстырып, қарт адамдарға қоңырау шалады, немересі немесе ұлы апатқа ұшырағанын, қамауға алынғанын немесе ауруханада жатқанын хабарлайды. «Мәселені шешу» үшін жедел түрде ақша аударуды немесе қолма-қол ақшаны курьер арқылы жіберуді сұрайды.Схеманың мәні –&nbsp;адамды сасқалақтатып қорқыту және асықпай ойлануға және мән-жайды тексеруге мүмкіндік бермеу.Қалай қорғану керек:Туыстарыңызбен тікелей байланысқанша ешқандай әрекет жасамаңыз.Ақшаны бөгде адамдарға бермеңіз.Осындай қоңыраулар полицияға туралы хабарлаңыз.Жалған жұмысшылар және «мемлекеттік төлемдер»: сендіре отырып алдауЗейнетақы қорының, әкімдіктің қызметкерінің немесе еріктілердің атынан алаяқтар зейнетақыға қосымша төлемдер, өтемақылар, субсидиялар және басқа да «тиісті» төлемдерді уәде етеді. Ақшаны алу үшін адамға банктік карта нөмірін және SMS кодтарын айтуды немесе тіпті белгілі бір «өтініш бланкісіне» қол қоюды ұсынады.Көбінесе мұндай «әлеуметтік қызметкерлер» пәтерлерді аралап, бейдждер мен жалған құжаттарды қолдана отырып, ресми көрініс жасайды. Олар әр түрлі «акцияларды», «жеңілдіктерді», тегін қызметтерді ұсынады немесе керісінше, міндетті түрде бірдеңе жасауды талап етуі мүмкін. Мысалы, медициналық тексеруден өту, үйді жөндеуге, коммуникацияларға ақы төлеу немесе банктердегі немесе eGov-тағы жеке кабинетіңізге кіруге рұқсат беру.Қалай қорғану керек:Есте сақтаңыз: мемлекеттен төлемдер ХҚКО немесе eGov.kz арқылы ғана ресімделеді.Куәлігі жоқ «мемлекеттік өкілдерге» сенбеңіз, тіпті бар болғанның өзінде олардың барлық әрекетін қайта-қайта тексеріңіз. Ол үшін 1414 нөміріне немесе қызметкерімін деп тұрған ұйымға тікелей қоңырау шалыңызТіпті адам сенімді болып көрінсе де, жеке деректеріңіз мен кодтарды ешкімге айтпаңыз.Жалған инвестициялар: «тәуекелсіз табыс»Кейбір қарт адамдар қаржы пирамидаларының не жалған инвестициялардың құрбаны болады. Алтынға, криптовалютаға, стартаптарға немесе акцияларға инвестиция салу сылтауымен алаяқтар айына 10%-дан 30%-ға дейінгі жоғары табысқа уәде береді. Олар мұны «қауіпсіз» және «ресми» деп сендіріп, жалған сайттар мен құжаттарды көрсетеді.Адам ақшасын салғаннан кейін компаниямен байланыс үзіліп, қаражат із-түзсіз жоғалады.Қалай қорғану керек:ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің сайтында ұйымдардың лицензияларын тексеріңіз.Сенімді ақпарат ала алмайтын жобаларға инвестиция салмаңыз.Есте сақтаңыз: егер «тәуекелсіз жоғары табысқа» уәде берсе, бұл – алдап-арбау. Қаржылық қауіпсіздік қағидалары:Жеке деректерді, карта деректемелерін немесе SMS-пен келген кодтарды телефон арқылы ешқашан бермеңіз.Туыстарыңыздың атынан қоңырау шалса да, курьерлер арқылы ақша бермеңіз.Өздерін мемлекеттік органдардың немесе коммуналдық қызметтердің қызметкері деп таныстырғандардың барлығының құжаттарын тексеріңіз.Қағаздарға қол қоймас бұрын немесе ақша аудармас бұрын туыстарыңызбен кеңесіңіз.Жақындарыңыздың, банктің және полицияның телефондары қолжетімді болсын.Үйде қомақты қаржыны сақтамаңыз.Бейтаныс адамдар «өте ресми» болып көрінсе де оларға «жоқ» деп айтудан қорықпаңыз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/1_aa29aabe81.png" alt="1.png">Қаржылық сауаттылық пен сақтық – алаяқтардан қорғанудың ең дұрыс жолы. Бұл схемалар туралы ата-анаңызға, ата-әжелеріңізге айтыңыз. Дегенмен, алаяқтардың арбауына түсіп қалсаңыз, дереу полицияға хабарласып, картаңызды бұғаттаңыз. Fingramota.kz – қаржыңыз бен тыныштығыңыздың сақшысы!Фото: fingramota.kz

Қарт адамдарға қаржылық алаяқтардан қалай сақтану керек?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp;Бюджет те ағза секілді «тазаруды» қажет етеді. Осы орайда көмекке қаржылық детокс келеді — яғни шығыстарды қайта бағалау және шығыс пен кірісті ретке келтіру. Fingramota.kz сайтындағы жаңа материалымызда қаржылық жүктемені жеңілдетуді неден бастау керектігін және оны қалайша барынша тиімді жасауға болатынын айтамыз.Ақшаңызды нақты неге жұмсап жүргеніңізді анықтап алыңызОл үшін барлық шығыстарыңызды жазуды бастаңыз, бірақ әзірге оларды талдаудың қажеті жоқ – тек тіркеп отырыңыз. Бұл үшін сізге Excel кестелері, блокнот (қағаздан жасалған немесе телефондағы электрондық), сондай-ақ CoinKeeper және Monefy секілді арнайы қосымшалар көмектесе алады.Шығыстарды тіркеп отырған маңызды, себебі ақша көп жағдайда байқаусыз жұмсалады, ал шын мәніне келгенде ол нақты нәрселерге жұмсалады. Мысалы, сіз бір аптада төрт рет 850 теңгеге кофе сатып алғаныңызды (барлығы 3 400 теңге), бес рет 1 500 теңгеге такси шақырғаныңызды (7 500 теңге), үш рет 2 000 теңгеге тағамға жеткізумен тапсырыс бергеніңізді (6 000 теңге) жазып алдыңыз. Нәтижесінде, бір аптада сіз 16 900 теңге жұмсадыңыз, ақшаның қайда жұмсалып жатқанын шығыстарды белгілеуді бастағанда ғана байқадыңыз. &nbsp; &nbsp;«Қаржылық қоқыстан» арылыңызШығыстарыңызды тіркеуді және талдауды бастаған соң, еш қиындықсыз бас тартуға болатын қажетсіз шығыстардың бар екенін түсінесіз. Бұл – сіз фильмдерін қарамайтын дерлік түрлі онлайн-кинотеатрларға жазылымдар, ақылы ойындар және сіз пайдаланбайтын әрі қызбалықпен сатып алған, жазылымнан бас тартуды ұмытып кеткен өзін-өзі дамытуға арналған қосымшалар болуы мүмкін. Мұндай жазылымдардың құны аса қымбат болмайды, 2 000 теңге шамасында болуы мүмкін, &nbsp;алайда барлығы бірге маңызды соманы құрайды.Мысалы, сіз үш түрлі онлайн-кинотеатрға жазылып алдыңыз, бірақ барлық фильмдерді біреуімен ғана көресіз. Әрқайсысының жазылым құны 1 500 теңгені құрайды. Яғни, жалғыз кинотеатрды қалдырсаңыз, 4 500 теңгенің 3 000 теңгесін үнемдеуге болады.Әрі қарай, сіз өзін-өзі дамытуға арналған платформаға жазылдыңыз, бірақ сабақтарды тыңдайтын бос уақытыңыз жоқ және оған ай сайын босқа 1 800 теңге төлейсіз. Сонымен қатар, сіз онлайн-ойынның жаңартылуына жазылғансыз, бірақ оны да қолдануға уақытыңыз тапшы, ал картаңыздан ай сайын 1 900 теңге есептен шығарылады. Осылайша, артық шығыстардан бас тарту арқылы сіз ай сайын елеулі қаражат болып табылатын 6 700 теңгеңізді үнемдейсіз.Басымдықтарыңызды нақты айқындаңызМақсаттарыңызды нақты тұжырымдаңыз: алдағы үш айда сіз үшін не маңызды? Мысалы, демалысқа ақша жинау, қаржылық қауіпсіздік жастығын қалыптастыру немесе білімге инвестиция жасау. Егер ай сайын 30 000 теңгеден жинап отырсаңыз, үш айдың ішінде-ақ өзіңізге шағын саяхат жасауға мүмкіндік бере аласыз – шетелге бармасаңыз да, Бурабайға барып, жайлы демалып келуге әбден болады. Немесе кәсіби біліктілігіңізді арттыруға қажетті маңызды курстардың ақысын төлеуге болады. Әсіресе, егер бұған дейін «қаржылық қоқыстан» арылған болсаңыз, ақша жинау сіз үшін қиынға соқпайды.50/30/20 қағидасын қолданыңызБұл табысты бөлудің базалық схемасы міндетті шығыстар, жинақтар мен ойын-сауық арасындағы тепе-теңдікті сақтауға көмектеседі. Табысыңызды келесі үш бөлікке бөліңіз:50% – өмірлік маңызы бар шығындар (тұрғын үйді жалға алу немесе ипотека, коммуналдық қызметтер, көлік, дәрі-дәрмек, азық-түлік және т.б.); 30% – жинақтар мен қаржылық қауіпсіздік (депозитті толықтыру, жинақ қорын қалыптастыру, қарыздарды мерзімінен бұрын өтеу және т.б.). Басқаша айтқанда, бұл – сіздің қаржылық қауіпсіздік жастығыңыз; 20% – жеке шығыстар (хобби үшін ақы төлеу, кино және кафе, ойын-сауық және т.б.). Қарапайым тілмен айтқанда, бұл соманы өміріңізге жағымды әсер беретін нәрселерге жұмсайсыз. &nbsp; Мысалы, сіздің табысыңыз 300 000 теңгені құрайды. Оның ішінде 150 000 теңге міндетті шығыстарға, 90 000 теңге жинақтарға, ал 60 000 теңге ойын-сауыққа жұмсалады. 50/30/20 сияқты схемаларды қолдану арқылы сіз артық шығыстарға жол бермейсіз және ақшаңыздың нақты қайда жұмсалып жатқанын білетін боласыз.Саналы тұтынуды дағдыға айналдырыңызӘрбір сатып алу алдында өзіңізге мына үш сұрақты қойыңыз:Мен бұл затты шынымен пайдаланамын ба? Мен оны жалға алу немесе сұрау арқылы алмастыра аламын ба?Бұл сатып алу қажеттілік үшін болды ма, әлде эмоция алу үшін бе?Осылайша, сіз өзіңізді қызулықпен шығынға кіруден қорғайсыз. Мынадай жағдайды елестетіңізші: сіз дүкенге барып, 30 000 теңге тұратын сөмкені көресіз, оны қатты ұнатасыз. Енді бірінші сұрақты өзіңізге қойып, гардеробыңызда дәл осыған ұқсас модель бар екенін есіңізге түсіресіз. Осылайша, жаңа сөмкеге деген қажеттілік өздігінен жойылып, сіз оны сатып алудан мүлде бас тартасыз немесе өзіңізге өмірдің әртүрлі жағдайларына мысалы, күнделікті немесе жиындарға ұстайтын фасоны немесе сәні басқа сөмке керек екенін түсінесіз.Нәтижені бекітіңізҚаржылық детоксты бастау жеткіліксіз, оны сақтау қажет, сондықтан айына бір рет шығыстарыңызды қайта қарап, мақсаттарыңызды жаңартып, әрі қарай ынталану үшін жақындарыңызбен жеткен нәтижелеріңізбен бөлісіп отырыңыз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/fingramota_kz_ec9b06d1b2.png" alt="fingramota.kz.png">Fingramota.kz-пен бірге қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Қаржылық детокс: шығыcтарды қалай ретке келтіруге болады?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Егер картаңыз бұғатталса, не істеу керек? Қандай жағдайларда банк мұны істеуге құқылы және не істеу керек - толығырақ Fingramota.kz-пен бірге қарастырайық.Картаны бұғаттау дегеніміз не?Қазақстан заңнамасының шеңберінде «бұғаттау» деген ұғым төлем карточкаларына қатысты ғана қолданылатынынан бастайық. Бұғаттау деп төлем карточкасын пайдалана отырып операцияларды жүзеге асыруға, оның ішінде тауарларға ақы төлеуге, ақша аударымдарына және қолма-қол ақшаны алуға тыйым салу түсініледі.Айтпақшы, еліміздің заңнамасында «карточкалық шот» деген жеке түсінік жоқ, ал төлем карточкасы оны ұстаушының қарапайым банктік шотына қол жеткізуге мүмкіндік беретін құрал болып табылады.Банк қандай жағдайларда картаны бұғаттай алады?Егер қате ПИН-код бірнеше рет енгізілсеКейбір банктерде банкоматқа ПИН-кодты 3 рет, кейбірінде 5 рет қате енгізілсе болды, карта автоматты түрде бұғатталады. Банктер әдетте клиенттерге бұл туралы хабарлайды және қосымша ақпарат алу үшін өздерінің байланыс орталығына хабарласуға кеңес береді.Карта қанша уақытқа бұғатталады?&nbsp;Бұғаттау мерзімі құрылғының түріне байланысты. Картаны банкомат ұстап қалған жағдайда, оны тиесілі банк бөлімшесінен алуға болады. Кейбір жағдайларда картаны қайта шығару қажет болуы мүмкін. Егер мобильді қосымша арқылы бұғатталса, жеке басын тексергеннен немесе PIN-код жіберілгеннен кейін бұғаттан босатылады.Не істеу керек? ПИН-кодты енгізу есептегішін нөлге келтіру керек. Мұны банктің мобильді қосымшасында «Теңшеу» бөлімінде жасауға немесе банктің сall-орталығына немесе бөлімшесіне хабарласуға болады.Егер банк үшін транзакция күмәнді болып көрінсеҚазақстанның банктерінде күдікті транзакцияларға ерекше көңіл аударылады. Қолма-қол ақшасыз төлемдердің өсуімен қаржылық алаяқтықтың да саны артып келеді. Сондықтан банктер карточкамен жүргізілетін алаяқтық операциялардың алдын алу үшін қолдан келгеннің бәрін жасайды. Егер банктің пікірінше, операция күмәнді болып көрінсе, банк оны болдырмай тастап, карточкамен жүргізілетін транзакциялардың жекелеген түрлеріне жүйелік шектеулер қоя алады. Нәтижесінде карточка мен ол байланыстырылған банктік шот бұғатталады. Содан кейін банк картаны шығару туралы шартта келісілген тәсілмен: SMS, электрондық пошта немесе телефон нөмірі арқылы клиентке хабарласады.Карта қанша уақытқа бұғатталады? Әдетте, карта мән-жәй анықталғанға дейін бұғатталады. Ішкі тексеруге және клиентпен өзара іс-қимылға байланысты бірнеше күннен бірнеше аптаға дейін созылуы мүмкін.Не істеу керек? Барлық мән-жайды анықтау үшін ең дұрысы – банкіңіздің ең жақын бөлімшесіне бару немесе байланыс орталығына хабарласу. Егер операция заңды болса, банк сізге жіберілген қосымша код арқылы операцияны растауды, өзіңіздің келуіңізді немесе тіпті растайтын құжаттарды сұрай алады.Егер банк КЖ/ТҚҚ туралы заңның ықтимал бұзылу белгілерін байқасаБұл жерде біз «Қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл туралы» ҚР Заңы туралы айтып отырмыз. Банк, егер операцияны күдікті деп санаса, атап айтқанда, оны жасау үшін пайдаланылатын ақша қылмыстық қызметтен түсетін табыс болып табылады, не операцияның өзі, мысалы, терроризмді немесе өзге де қылмыстық қызметті қаржыландыруға бағытталған деп санаса, карточка мен шотты бұғаттайды. Банктерде өздері басшылыққа алатын осындай операциялардың өз тізбесі бар.Карта қанша уақытқа бұғатталады? Картаны банктің ішкі тексерісі аяқталғанға дейін бұғаттауға болады: әдетте 3-тен 30 жұмыс күніне дейін. Егер іс құқық қорғау органдарына берілсе, онда белгісіз мерзімге бұғатталады.Не істеу керек? Мән-жайды анықтау үшін банкке жүгіну керек, себебі сіз КЖ/ТҚҚ туралы заңды бұзатын клиенттердің «қара тізіміне» түсесіз, яғни сізге тәуекелдердің қауіпті деңгейі беріледі. Банкке қандай төлем жасағаныңыз және не үшін жасағаныңыз туралы түсініктеме беріңіз.Тағы қандай жағдайларда банк карта мен шотты бұғаттай алады?Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген бірқатар жағдайларда банк клиенттің шотына қолжетімділікті уақытша шектеуге және төлем картасын бұғаттауға құқылы. Мұндай әрекеттер клиенттің немесе банктің бастамасымен де, мемлекеттік органдар талаптарының салдары да болуы мүмкін.Қолданыстағы нормаларға сәйкес эмитент (картаны шығарған банк) төлем карточкасын:сот шешімімен;сот орындаушысының қаулысы негізінде;алимент, салық, айыппұлдар немесе үшінші тұлғалар алдындағы міндеттемелер бойынша қарыздар болған кезде бұғаттай алады.Банк мұндай өкімдерді заңнама шеңберінде орындауға міндетті.Карта қанша уақытқа бұғатталады? Міндеттемелер орындалғанға дейін немесе негіз болған шешімнің күші жойылғанға дейін. Мысалы: егер карта сот орындаушысының қаулысы бойынша бұғатталған болса, онда берешек өтелгеннен кейін немесе сот немесе орындаушы бұғаттан босатқаннан кейін ғана бұғаттан босатуға болады. Салық берешегі болған жағдайда оны төлегеннен кейін және Мемлекеттік кірістер комитетін хабардар еткеннен кейін бұғаттан босатуға болады.Жалақы картасы бұғатталуы мүмкін бе?Иә, себебі ол әдеттегі төлем карточкасымен бірдей. Осыған байланысты жалақыға арналған төлем карточкасын бұғаттау оны шығару туралы шартта белгіленген төлем карточкасын бұғаттау талаптарына сәйкес жүзеге асырылуы мүмкін. &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; Нені бұғаттауға болмайды?Арнайы шоттар бұғаттаудан, тыйым салудан және есептен шығарудан қорғалған. Бұл:мемлекеттік жәрдемақылар мен әлеуметтік төлемдер алуға;алимент есептеуге;мүгедектігі бойынша төлемдерге, бала туған кездегі біржолғы жәрдемақыларға және басқа да әлеуметтік трансферттер алуға;білім беру жинақтау салымдарында қаражатты сақтауға арналған шоттар;жылжымайтын мүлікті сатып алуға қаражат жинауға арналған тұрғын үй жинақ шоттары.Мұндай арнайы шоттарға тыйым салуға, инкассалық тапсырмалар бойынша қаражатты есептен шығаруға, сондай-ақ банктер мен басқа ұйымдардың талаптары бойынша өндіріп алуға жол берілмейді. Егер сіз мемлекеттен төлемдер алатын болсаңыз, алдын-ала арнайы шот ашып, бұл туралы тиісті органдарға хабарлауға кеңес береміз. Бұл әлеуметтік қаражатты ықтимал бұғаттаудан қорғауға мүмкіндік береді.Банктердің барлық клиенті төлем карточкасының неге «бұғатталғаны» не банк шоты бойынша шығыс операцияларын тоқтатыла тұрғаны туралы түсініктеме алуға құқылы. Ол үшін сіз өзіңіздің қаржы институтыңызға жүгінуіңіз керек, ал банктің іс-әрекеттерінің заңдылығына күмән туындаған жағдайда, қаржылық қызметтерді тұтынушылар өз құқықтары мен мүдделерін қорғау үшін ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігіне жүгіне алады. &nbsp;<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/0204_infographics_rus_25_067a8d6dfe.png" alt="0204-infographics-rus-25.png">Назар аударыңыз! Картаны ешкімге бермеңіз!Естеріңізге сала кетейік, соңғы уақытта банктік карта алаяқтық жолмен алынған қаражатты аудару үшін пайдаланылатын дропперлік жағдайлары жиілеп кетті. Мұндай операциялар туралы толығырақ Fingramota.kz сайтынан оқи аласыз. Картаңызды немесе шотыңызды ешкімге бермеңіз немесе аударым жасамаңыз, тіпті уәде етілген сыйақы үшін де қолма-қол ақша алмаңыз.Тіпті дропперлікке қатысқаныңыз үшін де сіз қылмыстық істің &nbsp;қатысушысы боласыз және картаңыз бен шотыңыз арқылы алынған қаражатты өтеуге міндетті боласыз.Сонымен бірге сізге банктен картаңыз бұғатталып, оны бұғаттан босату үшін сілтемеге шұғыл өту керек деген хабарлама да келуі мүмкін. Өзін «банк қызметкері» деп таныстырған &nbsp;бейтаныс адам қоңырау шалып, алаяқтық шабуылдарға байланысты картаны бұғаттау қажеттігін хабарлайды, сол арқылы психологиялық қысым көрсетіп, картаның сырт жағындағы үш таңбалы кодты, сондай-ақ SMS арқылы келген кодты хабарлауды өтінеді. Сенбеңіз – бұл алаяқтар! Олар бұрыннан банктер мен басқа ұйымдардың ресми нөмірлерін қолдан жасауды үйренген. Абайсызда әрекет жасамау үшін банкіңіздің Call-орталығына өзіңіз қоңырау шалып, сіздің картаңыз бен шоттарыңызда бәрі дұрыс екеніне көз жеткізіңіз. Оларға қаскүнемдердің сізге жасаған шабуылдары туралы айтуды ұмытпаңыз.Қаржылық сауаттылығыңызды Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Банк қандай жағдайларда картаны бұғаттай алады?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Бәс тігу мен букмекерлік кеңселерге қатысты алаяқтық алуан түрлі: қауіпсіз ұтысты уәде етуден бастап, қаржы пирамидаларына, фишингке және жеке деректерді жоғалтуға дейін барады. Мұның бәрі заңды және сенімді болып көрінуі мүмкін, бірақ іс жүзінде — бұл құрбандар үшін қақпан.Fingramota.kz ең танымал схемалар мен қаржылық қауіпсіздік ережелері туралы айтып береді.Төле де, алҚазақстанда әлеуметтік желілер немесе мессенджерлер арқылы жоғары ұтысқа ие болуды уәде ете отырып, ақша салуды немесе кепілдендірілген кірісі бар түрлі іс-шараларға бәс тігуді ұсынатын схемалар жиі кездеседі. Бәс тігуге арналған платформада (онда жеке деректер де жиналады) жеке кабинетте тіркелгеннен кейін, сізге «фрибет» – қауіпсіз және тегін бәс тігу ұсынылады. Бұл кез келген жағдайда белгілі бір ұтыс әкеледі. Ал оны шығарумен, яғни ақшалай баламаға аударумен мәселелер туындауы мүмкін.Алаяқтық схемасы мынадай: алаяқтар комиссияны – шығарылатын соманың шағын пайызын немесе тіпті 200 теңге сияқты аз мөлшердегі тіркелген төлемді төлеуді сұрайды. Осыдан кейін олар салық төлеуді талап етуі мүмкін – әрине, белгісіз шотқа, содан кейін аудит, сөйтіп, адам ақша төлеуге дайын болғанша осылай жалғаса береді. Ақшаны қолды қылғаннан кейін, алданған адамды бұғаттап тастайды және әрі қарай ештеңе істеу мүмкін емес.Тағы бір қауіпті нәрсе – бұл бәс тігуге және ұтыстарға арналған мобильдік қосымшалар. Алаяқтар орнату, бірінші жарна немесе депозит енгізу және тіпті қосымшалардың ішіндегі жарнаманы қарау үшін түрлі бонустар ұсынады – бонустық ұпайларды да бәс тігуге жұмсауға болады. Іс жүзінде мұндай қосымшаларда зиянды бағдарламалық қамтылымдар болуы мүмкін, олар жеке деректерді ұрлайды, сондай-ақ банктік шоттар мен қосымшаларға қол жеткізуге тырысады. Кейде алаяқтар әдейі сізге ұтыс тағайындап, картаның толық деректерін енгізуді сұрайды. Бірақ бұл олардың ақша аударуы мақсатында емес, сіздің ақшаңызға қол жеткізу және ұрлау &nbsp;мақсатында жасалады.Нақты өмірден алынған жағдай«Шымкентте бір ер адам ұтылыссыз бәс тігу схемасын білетінін айтып, «чаттар» құрып, құрбандарды шақырған. Ол кез келген соманы аударуға көндіріп, оны екі есе көбейтуді уәде еткен. Сенімге кіру үшін ұтыс түбіртектерінің фотосуреттерін жариялаған. Нәтижесінде алаяқ 2,5 млн теңгеден астам ақша жинаған, бірақ көптеген шағымдар бойынша полиция оны ұстады».Шақыр да, алБасқа схемалар да болады. Айлакер букмекерлер немесе онлайн-казинолар шынайы матчтардың нәтижелері немесе казинодағы ставкалар үшін емес, басқа адамдарды тартқаны үшін «фрибеттер», бонустар және тіпті шын ақша береміз деп шақырады. Мұндай алгоритмдер қаржы пирамидаларына өте ұқсас болады. Айырмашылығы - бонустар көбінесе шын ақшамен төленбейді, ақша &nbsp;жеке &nbsp;кабинетке есепке жазылады. &nbsp;Мұндай комбинация бұрын ұсынылған схемаға ұқсас. Осылайша, өзіңіздің қолыңызға да ақша түспейді, және сіз тартқан таныстарыңыз да қауіпті аймақта болады.Кейбір кезде алаяқтар тартылған қатысушылар үшін бірінші рет шағын төлемдер жүзеге асырады. Бірақ, қаржы пирамидаларындағы сияқты, сомалар айтарлықтай қомақты бола бастаған кезде, жеке кабинет бұғатталады және сіз ешқандай төлем алмайсыз.Нақты өмірден алынған жағдай«Біздің жазылушыларымыздың мәліметтері бойынша, Telegram-арнасы спорттық іс-шараларға бәс тігуді ұсынған. Ал ұтыс мөлшері басқа пайдаланушыларды – рефералдарды тартуға байланысты болған. Алғашқы бірнеше мың теңге сомаға төлемдер пайдаланушылардың карталарына төлем қызметтері арқылы аударылған. Алайда, ұтыс сомасы ұлғайған кезде арна әкімшілігі пайдаланушының жеке деректері жинақталған арнайы қосымшада тіркелу қажет екенін айтқан, ал төлемдер техникалық себептерге байланысты жүзеге асырылмаған деп сылтау келтірген. Нәтижесінде, ойыншылар ұтыстарын алмақ түгілі, тіккен барлық ақшаларынан айырылды».Онлайн-казинолар сондай-ақ тегін ойындар ұсынуы мүмкін. Ол үшін белгілі бір құпия кодты енгізсеңіз немесе басқа пайдаланушының шақыруымен келсеңіз болды. &nbsp;Мұндай ойындар алғашқыда жаңа пайдаланушыларды ірі ұтыстармен қызықтырады. Алайда, ақшаны &nbsp;шығаруға шектеулер қояды, мысалы, ең аз &nbsp;сома 50 000 теңге. Пайдаланушы оны ешқашан ұтып ала алмайды – ұтыс сомасы «құбылып», кейде төмендеп, кейде қайта өседі, бірақ қажетті белгіге ешқашан жетпейді. Сонда қолдау қызметі ақшаны шығарып алу үшін қажетті сомаға дейін ақша салуды ұсынады. Бірақ мұның бәрі сіз кем дегенде тағы бір кіші-гірім төлем жасауыңызға есептелген. Ал содан кейін сіздің профиліңіз «алаң ережелерін бұзғаныңыз үшін» бұғатталуы мүмкін.Есіңізде болсын!Өткен жылдан бастап бір жыл ішінде бәс тігулерге немесе онлайн-казиноларға 300 000 теңгеден астам ақша жұмсайтын азаматтарға кредит беруге тыйым салынды. Мұндай азаматтар тәуекел тобына жатады банктер мен МҚҰ оларға кредит беруге құқылы емес!Алаяқтардың құрбаны болмау үшін қауіпсіздік бойынша ұсыныстар:Ақшаны шығарып алу бойынша қандай да бір төлем немесе комиссия жоқ. &nbsp;Ешқандай жағдайда алаяқтарға қосымша ақы төлемеңіз. Заңды букмекерлік кеңселерде сіз ұтысыңызды картаға шығарасыз, ешқандай қосымша төлемдер жоқ;Лицензияның бар-жоғын тексеріңіз.&nbsp;Ресми букмекерлік кеңселер тіркелген және реттеліп отырады. Егер лицензиясы болмаса, абай болған жөн.«Досыңды әкел де табыс тап» схемаларына сенбеңіз.&nbsp;Егер табыс негізінен бәс тігулерді талдауға емес, жаңа адамдарды тартуға негізделсе, бұл қаржы пирамидасы деген сөз.Белгісіз сілтемелерге өтпеңіз және үшінші тарап қосымшаларын орнатпаңыз. Бонустар немесе VIP мәртебесі уәде етсе де, олар фишингтік сайттар немесе зиянды APK арқылы банкке кіруді сұрауы мүмкінКарта деректері, CVV, құпия сөздер, SMS кодтармен бөліспеңіз. Ешқандай беделді бәс тігулер қызметі бұл деректерді мессенджерлер арқылы талап етпейді.«Жеңіс дәлелдерінен» сақ болыңыз. Түбіртектердің фотосуреттері немесе скриншоттар жиі жалған болып табылады – алдымен алаяқтар аз сома төлейді, содан кейін жоғалып кетеді.Түбіртектер мен хат-хабарларды сақтаңыз.&nbsp;Егер күдік туса – дәлелдеме базасын жинаңыз, бұл банкке немесе полицияға шағым түсіруге көмектеседі.Тәуелсіз көздердегі пікірлерді тексеріңіз. Егер ұйым жарты жыл жұмыс істесе, ал пікірлер жоқ болса – бұл дабыл белгісі. Жалған пікірлерден сақ болыңыз.Эмоционалды қысымға берілмеңіз. «Бүгін соңғы мүмкіндік», «жүз рет ойлан – жіберіп аласың» сияқты сөз тіркестері –алаяқтардың классикалық айласы.Әрине, бәс тікпеген жөн.&nbsp;Бірақ егер сіз құмар болсаңыз, қауіпсіздік қағидаларын &nbsp;сақтаңыз және тек ресми алаңдарда ойнаңыз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/1905_infographics_rus_49_62fbf247f7.png" alt="1905-infographics-rus-49.png">Қырағы болыңыз және Fingramota.kz-пен бірге қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Бәс тігу: онлайн-казино мен букмекерлік кеңселердегі алаяқтық

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp;Соңғы уақытта мемлекеттік органдардың атауларын қолданып &nbsp;жасалатын алаяқтық жағдайлар жиілеп кетті. Қаскүнемдер өздерін Мемлекеттік кірістер комитетінің (МКК) немесе Халыққа қызмет көрсету орталығының (ХҚО) қызметкерлері ретінде таныстырып, хабарламалар таратып, айлаларын асырып азаматтардың дербес деректерін қолға түсіруге немесе оларға қаражат аудартуға тырысады.«Бақыт хаттары» &nbsp;— бұл алаяқтықтың түрі!Мысалы, Сізге мессенджерге (WhatsApp, Telegram), электрондық поштаңызға немесе SMS арқылы хабарлама келеді. Жіберуші – Мемлекеттік кірістер комитеті мыс. Хабарламада сізде салық берешегі, айыппұл немесе декларацияны уақытылы тапсырмау секілді «проблемаңыз» бар екені жазылған. Көп жағдайда онда берешектің сомасы мен оны өтеу мерзімі көрсетіледі, оны орындамаған жағдайда шоттарды бұғаттау, сот орындаушыларының араласуы немесе ЖСН-ді бұғаттау сияқты санкциялармен қорқытады. Мұндай хабарламада «төлем порталына» сілтеме берілуі мүмкін, ал &nbsp;шындығында ол фишингтік сайт &nbsp;болып шығады. Алаяқтар хатқа немесе хабарламаға сондай-ақ &nbsp;«құжаттың көшірмесі» ретінде жалған файлдар қоса береді. Шын мәнінде бұл кәдімгі вирус немесе құрылғыңызды бұғаттап, дербес деректеріңізді ұрлауы мүмкін зиянды бағдарлама болып шығады. &nbsp;Тағы бір тәсіл — хабарламада QR-код болады, ол сырттай көзбен қарағанда eGov.kz порталына ұқсайды және төлеу үшін деректемелер берілген &nbsp;жалған сайтқа апарады. Алушы ретінде «Кірістердің төлем терминалы» немесе «Төлем қабылдау орталығы» сияқты ресми атауға ұқсас мекемелер көрсетіледі. Сонымен қоса, алаяқтар ресми хат алмасу стилін қолданады: МКК немесе «Азаматтарға арналған үкіметтің» ресми логотиптерін, қол қою үлгілерін, қызметтік «нөмірлерді» қолданады. Нәтижесінде алаяқтың құрбаны оны &nbsp;шынайы хабарлама деп ойлайды. &nbsp;Сілтемеге өткен кезде қолданушыдан мыналарды енгізу сұратылады:ЖСН;банк картасының деректері;SMS-код (жеке басын растау үшін).Бұл ақпарат бірден алаяқтардың қолдарына түседі. Олар оны интернет-банкингке кіру, SIM-картаның телнұсқасын жасау немесе &nbsp;қаражат аудару үшін пайдаланады.Басқа жағдайларда хабарламаға тіркелген файл (мысалы, payment_notification.exe немесе penalty_pdf.zip зиянды бағдарлама &nbsp;болып шығады. Мұндай вирустар пернетақта әрекеттерін, SMS-кодтарды бақылап, сіздің файлдарыңызға кіре алып, құрылғыңызды бұғаттап, кейін оны ашу үшін төлем талап етуі мүмкін («шифрлаушы-вирус»).Алаяқтар сонымен қатар телефон арқылы хабарласып, өздерін салық қызметкері ретінде таныстырып, нұсқау берулері мүмкін, мысалы, ақшаңызды «қауіпсіз уақытша шотқа» аударуды немесе өздері жіберген деректемелер бойынша төлем жүргізуді талап &nbsp;етулері мүмкін. Қарым-қатынас барысында алаяқтардың сөзінше проблемаңыз одан сайын «ушыға түсуі» мүмкін – &nbsp;бастапқыда салық берешегі туралы айтса, кейін «қылмыстық жауапкершілік» туралы қорқытуға көшеді. Олардың мақсаты — жәбірленушіні адастырып, олардың айтқандарына көндіру.«Деректеріңізді жаңартыңыз – сіз қауіп тобындасыз»Сізге «ХҚО қызметкері» қоңырау шалады немесе хабарлама жібереді. Әдетте бұл ресми түрде сөйлейтін адам, ол сізді атыңызбен және әкеңіздің атымен атап,&nbsp;дерекқор жаппай жаңартылып жатқанын&nbsp;және сіздің жеке мәліметтеріңіздің ескіргенін айтады: мысалы, бұрынғы мекенжай мен ескі жеке куәлік деректерінің көрсетілгені, телефон нөмірінің дұрыс көрсетілмегені.Сендіру үшін «оператор» сіздің өмірбаяныңыздың нақты мәліметтерін — ескі тіркеу мекенжайын, ауыстырғанға дейінгі тегіңізді, туған жеріңізді айтуы мүмкін. Бұл – әр түрлі дереккөздерден Интернетке кетіп қалған деректер. Осыдан кейін сізден «деректерді жаңарту» үшін сілтеме бойынша (SMS, мессенджер немесе электрондық пошта арқылы) өтуді сұрайды. Парақша eGov жеке кабинеті ретінде ресімделген, бірақ бұл – фишингтік сайт. ЖСН, карта нөмірі мен растау кодын енгізген кезде барлық мәліметтер алаяқтарға түседі.Басқа бір нұсқада сізге мобильдік қосымшаны жүктеп алу немесе «кеңейтілген мүмкіндіктерге» немесе «кезексіз мемлекеттік қызметтерге» қол жеткізу үшін жаңартуды орнату ұсынылады. Бұл іс жүзінде – зиянды бағдарлама. Бұл бағдарламада хабарларды ұстап қалу, хат-хабарларды көшіру немесе тіпті банктік қосымшаларға қол жеткізу және камера мен микрофонды іске қосу мүмкіндіктері бар.Сонымен қатар, алаяқтар жеке куәліктің екі жағын суретке түсіріп, пошта немесе чат арқылы жіберуді сұрауы мүмкін. Бұл суреттер кейін түрлі алаяқтық схемаларда қолданылуы мүмкін.ӨЗІҢІЗДІ ҚАЛАЙ ҚОРҒАУҒА БОЛАДЫ — НҰСҚАУЛЫҚЖіберушіні мұқият тексеріңіз. Мемлекеттік органдар WhatsApp, Telegram мессенджерлері немесе Gmail арқылы хабарлар жібермейді. Барлық ресми хабарламалар тек eGov.kz порталына және eGov Mobile мобильдік қосымшасына келеді. Хабарлардағы сілтемелерге өтпеңіз. Әсіресе, егер мәтінде «айыппұл», «тыйым салу», «берешек», «шұғыл», «24 сағат ішінде» деген сияқты сөздер болса — бұл алаяқтыққа тән белгілер. Сайттың мекенжайын тексеріңіз. Ресми eGov мекенжайы — egov.kz. Егер сілтеме ішінде «egov-update.com», «egov.kz-pay.net» сияқты бөгде қосымшалар болса — бұл жалған сайт. Ешқашан үшінші тұлғалардың талабы бойынша жеке деректеріңізді және SMS арқылы келген кодтарды енгізбеңіз. Олар өздерін «жеке басын растау үшін» деп таныстырса да сенбеңіз. Хабардағы сілтеме арқылы қосымша орнатпаңыз. Барлық мемлекеттік қосымшаларды (eGov Mobile, Kaspi, Halyk және т.б.) тек App Store немесе Play Market арқылы жүктеңіз. Алаяқтық әрекеттер туралы хабарлаңыз. Егер сізге алаяқ қоңырау шалса немесе хат жіберсе — Киберполицияға (102) немесе 1414 байланыс &nbsp; &nbsp;орталығына хабарласыңыз. Есте сақтаңыз: мемлекеттік органдар:WhatsApp арқылы ақы төлеуге сілтеме жібермейді;хат-хабар арқылы тыйым саламыз деп қорқытпайды;ақшаны картаға аударуды сұрамайды;СМС-пен жіберілген сайт арқылы тез арада «жеке басыңызды растауды» талап етпейді.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/Whats_App_Image_2025_07_21_at_16_00_43_58c87aaafc.jpeg" alt="WhatsApp Image 2025-07-21 at 16.00.43.jpeg">Сіздің әр нәрсеге сын көзбен қарауыңыз — ең сенімді қорғаныс. Fingramota.kz-пен бірге қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз! Фото: fingramota.kz

Салық органдары мен Халыққа қызмет көрсету орталығынан келетін «бақыт хаттары»: алаяқтардың айласы  

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Заманауи әлемде шетелге ақша аудару оп-оңай шаруа болуға тиіс сияқты көрінгенімен, оның күрделі тұстары жеткілікті, оларды білмесеңіз шатасу оңай – комиссиялар, валюталар бағамы және, өкінішке орай, алаяқтық.Қазақстандықтар үшін халықаралық аударымдардың қандай тәсілдері қолжетімді екенін Fingramota.kz-пен бірге қарастырып көрелікҰлттық Банктің деректері бойынша халықаралық ақша аударымдары жүйелері (бұдан әрі - ХААЖ) арқылы жіберілген ақша көлемі 2025 жылғы сәуірде&nbsp;60,1 млрд&nbsp;теңге сомаға&nbsp;151,3 мың&nbsp;транзакция құрады. 2025 жылғы наурызбен салыстырғанда аударымдар санының 4,3%-ға өсуі және операциялар көлемінің 20,3%-ға өсуі байқалады. Негізінен қазақстандықтар аударымдар үшін Western Union, MoneyGram, UPT және «Золотая корона» жүйелерін пайдаланады.Банктік аударымдар (SWIFT)SWIFT аббревиатурасының ашып жазылуы Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication, бұл «Дүниежүзілік банкаралық қаржылық телекоммуникация қоғамы» дегенді білдіреді. Бұл жүйе бүкіл әлемде танымал және күн сайын ол арқылы он миллионнан астам операциялар өтеді. Шын мәнінде, SWIFT-ті банктер үшін «қауіпсіз мессенджер» деп айтуға болады, себебі олар бір-бірімен қатаң белгіленген форматтағы хабарламалармен алмасады. Мұндай стандарттаудың арқасында сұрау салуларды өңдеу тез жүреді, бұл халықаралық аударымдар жүргізуді едәуір жеделдетеді. SWIFT арқылы екі тәсілмен ақша аударуға болады: банк бөлімшесінде немесе мобильді қосымшада онлайн.Бұл жерде SWIFT арқылы ақшаның өзі аударылатыны емес, тек шифрланған төлем нұсқаулары берілетінін түсіну керек. Мысалы, А БанкіБ банкіне клиентке белгілі бір сома беру туралы нұсқау жібереді. Мұны егер банктердің әрқайсысының әріптес-банкте корреспонденттік шоты &nbsp;болса ғана мүмкін болады. Осындай шифрланған хабарламаны алғаннан кейін Б банкі алушыға ақша бере алады.Артықшылықтары: SWIFT ақша аударымының жоғары жылдамдығын қамтамасыз етеді, ал SWIFT GO сервисін қолданған жағдайда ақша сол сәтте түседі. Сондай-ақ, операциялар заманауи шифрлау технологиялардың көмегімен алаяқтықтан сенімді қорғалған. Оның тағы бір маңызды артықшылығы – жаһандық қол жетімділік: SWIFT арқылы әлемнің кез келген жеріне ақша жіберуге болады, себебі жүйеге мыңдаған қаржы ұйымдары қосылған.Кемшіліктері: аударымдар әртүрлі валюталарда жіберілетін болғандықтан, клиентке берілген кезде ол тағайындалған елдің валютасына айырбасталады, яғни валюта бағамына байланысты шығындар болуы мүмкін. Сонымен қатар, төлемдер сомаға байланысты өте жоғары және оның мөлшері банктерге байланысты қарай өзгеруі мүмкінАқша аударымдары жүйелері (Western Union, Contact, Золотая корона)Осы жүйелердің ішіндегі ең танымал және сенімді жүйе – Western Union, себебі ол 150 жылдан астам уақыт бойы сәтті жұмыс істейді және әлемнің 200-ден астам елдері мен аумақтарын қамтиды. Бұл жүйе әлемнің кез келген бұрышында қаражатты тез жіберуге және алуға мүмкіндік береді. Ақшаны қолма-қол, онлайн немесе мобильді қосымша арқылы аударуға болады, ал қолма-қол ақшаны банк картасына немесе электрондық әмиянға алуға болады. Аударымның ең жоғары сомасы 7 300 долларды немесе оның теңгедегі баламасын құрайды.Артықшылықтары: алаяқтардан сенімді қорғау, себебі әрбір аударымға оның мәртебесін бақылауға болатын бірегей нөмір (MTCN) беріледі. Сонымен қатар, аударым жүйелері деректерді қорғаудың заманауи технологияларын және алаяқтыққа қарсы жүйелерді қолданады. Сондай-ақ қаражатты жіберу және алу үшін банктік шоттың болуы қажет емес – алушы жеке куәлік пен аударым нөмірін көрсете алады.Кемшіліктері: аударым жүйелері көбінесе нарықтық бағамнан ерекшеленетін және жіберуші немесе алушы үшін онша тиімді болмайтын ішкі айырбастау бағамын қолданатындығына байланысты жасырын комиссия. Әр түрлі елдерде ақша алу тәсілдері де әр түрлі. Мысалы, кейбір елдерде аударымды тек банк бөлімшесінде алуға болады. Сомалар бойынша шектеулер бар, ал кейбір елдерде аударымға комиссиялар Wise немесе Revolut сияқты цифрлық сервистермен салыстырғанда өте жоғары болуы мүмкін.Электрондық әмияндар (PayPal, WebMoney, Skrill, Wise, Revolut)Электрондық әмиян – интернетте ақшаны сақтауға, алуға және жіберуге арналған цифрлық құрал. Ол негізінен кәдімгі әмиян сияқты жұмыс істейді, тек онлайн кеңістікте: оны банк картасынан немесе шотынан толықтыруға, заттар &nbsp;сатып алу үшін ақы төлеуге, аударымдар жасауға, тіпті жалақы немесе ақшаны қайтаруға болады. Қазақстандық банктермен жұмыс істейтін ең танымал &nbsp;әмияндардың бірі – WebMoney, ол жоғары қауіпсіздікпен және транзакцияларды қатаң бақылаумен танымал.Артықшылықтары: жүйе ішіндегі төмен комиссиялар – мысалы, әмияндар арасында аударымдар болған кезде комиссия небәрі 0,8% болуы мүмкін (бірақ 50 доллардан аспайды). Жүйе екі факторлы аутентификация және операцияларды растау арқылы пайдаланушыларды қорғаудың жоғары деңгейін қамтамасыз етеді. Сондай-ақ, әрбір транзакция тексеруден өтеді, лимиттер мен шектеулер белгіленуі мүмкін. Пайдаланушылардың қауіпсіздігі үшін фотосуреттер мен құжаттар арқылы жеке басын растаусыз үлкен сомаларды жіберу және алудың мүмкін еместігі ықпал етеді. Сонымен қатар, пайдаланушыларға ыңғайлы болу үшін валюта айырбастауға арналған ішкі биржа және шоттар құру, фриланс-биржалар үшін пайдалану, төрелік &nbsp;арқылы мәмілелер жасау мүмкіндігі бар.Кемшіліктері: кейбір электрондық әмияндардың интерфейсі күрделі болады, жаңадан бастаушылардың оны түсінуіне ұзақ уақыт кетеді. Біз аударымдар кезінде комиссияның аз болатынын атап өттік, бірақ егер сіз банктік картаға немесе шотқа ақша салуды жоспарласаңыз, сізге 2% және одан жоғары қосымша комиссия төлеуге тура келеді. Қолдау қызметі әрдайым тұрақты жұмыс істемейді (электрондық әмияндардың ерекшелігі де осында), пайдаланушылар өз талаптарына жауапты ұзақ күтетініне шағымданады. Дегенмен, WebMoney сияқты электрондық әмияндар ТМД немесе Шығыс Еуропадан келген тапсырыс берушілермен жұмыс істейтін фрилансерлерге, сондай-ақ жақындары осы әмиянды пайдаланатын қазақстандықтарға қолайлы – бұл жағдайда аударымдар дереу түседі.Халықаралық аударымдар кезінде алаяқтардан қалай қорғануға боладыАударма деректерін ешкімге бермеңіз – тіпті ішінара болса да. Аударым нөмірін және басқа ақпаратты алаяқтар пайдаланып кетуі мүмкін.Аударманы рәсімдеу кезінде абай болыңыз: сізге ешкім қарап тұрмағанына көз жеткізіңіз. Барлық аударым деректерін қауіпсіз жерде сақтаңыз.Бейтаныс адамдарға ақша жібермеңіз – тек сенетін адамдарға жіберіңіз. Әйтпесе, алаяқтардың қармағына түсіп қалуыңыз мүмкін.Егер біреу түбіртектің көшірмесін немесе аударым деректерін сұраса, бұл алдау деген сөз, сондықтан сіз байланысты дереу тоқтатуыңыз керек. Аударымдар төлем қабілеттілігін растау ретінде пайдаланылмайды.Банктің атынан деп соғылған қоңырауларға немесе келген хабарламаларға сенбеңіз: банк қоңырау шалмайды немесе ақша аударуды немесе аударымды алуды сұрайтын хабарламалар жібермейді.Интернет-аукциондар арқылы тауарға ақы төлеу үшін ақша аударымдарын пайдаланбаңыз.&nbsp;Бұл қауіпті болуы мүмкін, өйткені алаяқтар мұндай схемаларды жиі пайдаланады.Ешқашан&nbsp;«ұтып алынған» сыйлықтар үшін ақша аудармаңыз.&nbsp;Нағыз лотереялар алдын ала салықтар немесе алымдар төлеуді сұрамайды – бұл алаяқтардың айласы.Егер сіз онлайн ақша жіберіп жатсаңыз, жалған (фишингтік) бетте емес, төлем жүйесінің ресми сайтында екеніңізге көз жеткізіңіз.<figure class="image"><img src="/uploads/1905_infographics_rus_33_d826a84d0c.png"></figure>Өзіңізді, ақшаңызды қорғаңыз және қаржылық сауаттылығыңызды Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!Фото:Fingramota.kz

Халықаралық аударымдар: қандай тәсілі арзан және қауіпсіз? 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp; Онлайн ойындар әлемі тек көңіл көтеріп, тілдесетін орын ғана емес, сонымен қатар қауіп-қатер аймағына да айналды: алаяқтар платформаларды және ойын ішіндегі ресурстарды алдау құралы ретінде белсенді пайдаланып жүр. Ойын неғұрлым танымал болса, алаяқтарға тап болу қаупі соғұрлым жоғары. Fingramota.kz онлайн ойындардағы ең кең таралған алаяқтық схемалар туралы айтып, одан қорғану жолдарын ұсынады.Цифрлық қауіптерБүгінде ойын аккаунттарының құны мыңдаған теңге немесе тіпті доллармен есептеледі. Себебі оларда құнды виртуалды заттар, скиндер (ойын ішіндегі элементтердің көрінісі), валюта, жетістіктер, кей жағдайда аккаунтқа байланған банк карталары да болады. Сондықтан киберқылмыскерлер оларды шынайы әмиян секілді иеленуге тырысады. Алаяқтықтың негізгі бірнеше тәсілі бар. Ең жиі кездесетіндерін қарастырайық.Ең кең таралған мысал – бұл фишингтік сайттар мен ойын немесе платформа "әкімшілігінен" келген жалған хаттар. Алаяқтар Steam, Epic Games, Roblox, PUBG, Free Fire сынды танымал ойын платформаларының айнытпай көшірмесін жасайды. Мұндай сайттар ресми ресурстан тек бір әріппен ғана ерекшеленуі мүмкін (мысалы, steamnunity.com орнына steamcommunity.com). Жәбірленушіге хат, мессенджердегі хабарлама немесе ойын ішіндегі ескерту келеді: «Сіздің аккаунтыңыз ережені бұзды. Жеке басыңызды растаңыз» немесе «Сізге сыйлық берілді – сілтеме арқылы алыңыз». Сілтеме бойынша өткенде жалған кіру беті ашылады. Пайдаланушы логин, құпиясөз, кейде СМС арқылы келген кодты енгізеді – осы сәтте бұл мәліметтер алаяқтардың қолына түседі. Бірнеше минут ішінде аккаунт бұғатталып, пароль, электронды пошта, телефон нөмірі өзгертіледі. Қалпына келтіру өте қиын.Екінші әдіс – зиянды «читтер», «бустерлер» және «валюта бұзғыштар». Чит – ойында артықшылық беретін код, бустер – кейіпкерді жылдам және тегін «көтеруге» көмектесетін құрал, ал «валюта бұзғыш» – виртуалды ақшаны көп мөлшерде алуға, әрі оны кейін нақты ақшаға сатуға мүмкіндік беретін бағдарлама ретінде ұсынылады. Алаяқтар «ойыныңды жақсартады», «тежелуді жояды», «валюта немесе сирек заттар береді» деген сылтаумен арнайы бағдарламаны жүктеуді ұсынады.Шын мәнінде, пайдаланушы зиянды бағдарлама жүктейді: кейлоггер (пернетақтада жазғандарыңызды оқиды), троян (компьютердегі файлдарға қол жеткізеді), бэкдор (қашықтан басқару мүмкіндігін ашады). Мұндай «читтер» арқылы тек ойын аккаунттарын ғана емес, банк карталарын, құжаттарды және басқа сервистердегі құпиясөздерді де ұрлайды.Заттар мен валютамен сауда жасауға болатын ойындарда мынадай схема кең таралған. Алаяқ қандай да бір затты сату немесе сатып алу жөнінде ұсыныс жасайды – ресми платформада емес, Telegram, WhatsApp немесе басқа сайт арқылы. Ол алдын ала төлемді талап етеді: «Алдымен ақша аудар – затты сосын жіберемін», ақша алынған соң байланыс үзіледі. Кейде керісінше – алдымен затты алып, ақшаны төлемейді. Кейбірі жалған түбіртектер немесе төлемнің фейк скриншоттарын пайдаланады.Сондықтан сауда жүргізу қажет болса – тек ресми сауда алаңдарында жасаңыз.Алаяқтар жағдайды пайдаланады?Кейде алаяқтар серверде техникалық қызмет көрсету кезінде немесе ойынға кіруде ақау туындаған сәттерді пайдаланады. Осы кезде «Қолдау қызметіненбіз» деген желеумен жалған хабарлама келеді. Онда «Аккаунтыңыз ереже бұзды. Меншік иесі екеніңізді растаңыз – логин мен қалпына келтіру кодын жіберіңіз» немесе «Қате орын алды, біз оны түзету үшін аккаунтыңызға уақытша кіруіміз керек» делінеді.Мұндай хабарламалар – 100% алаяқтық. Нағыз техникалық қолдау қызметі ешқашан логин, пароль, код немесе рұқсат сұрамайды.Кейде жасөспірімдер аккаунттарын достарымен бөліседі: «Бір аккаунтпен бірге ойнайық», «Аккаунтыңды көрейінші, абайлап қараймын». Бірақ кей жағдайда досы аккаунтты мәңгілікке иеленіп, парольді, поштаны, нөмірді өзгертеді, скиндер мен заттарды сатып, аккаунтты бұғаттап тастайды.Бөлек бір алаяқтық түрі – «сыйлық беру» жүйесі бар ойындарда кездеседі. Жәбірленуші сыйлық жібереді, жауап ретінде бірдеңе аламын деп үміттенеді, бірақ ештеңе алмайды.Ең қарапайым, бірақ қауіпті схема – алаяқтар аккаунтқа қол жеткізгеннен кейін оны қайтару үшін ақша талап етеді. Мұндай жағдайда ешқашан ақша да, банк деректері де берілмеуі керек. Мұндай алаяқтықтың құрбаны көбінесе ойын жетістіктеріне қатты уайымдайтын балалар болады. Олар ата-анасының карта деректерін беріп қояды.Алаяқтықтан қалай қорғануға болады?Геймерлерге арналған қарапайым, бірақ тиімді қауіпсіздік ережелері:Екі факторлы аутентификацияны (2FA) қосыңыз – логин мен пароль ұрланған жағдайда да, растамасыз кіру мүмкін емес.Күмәнді сілтемелерге өтпеңіз, әсіресе хаттар мен жеке хабарламалардан келгендерге.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/02_04_infographics_rus_13f837daf4.jpg" alt="02.04 infographics rus.jpg">Өз мәліметтеріңізді — логин, пароль, қалпына келтіру кодын – ешкімге, тіпті достарыңызға да бермеңіз.Виртуалды заттарды тек ресми дүкендер немесе лицензияланған алаңдар арқылы сатып алыңыз.Сайттың мекенжайын тексеріңіз — алаяқтар домендерді жалған әріптермен жасап жібереді (мысалы, «steamc0mmunity» орнына «steamcommunity»).Бейтаныс бағдарламаларды орнатпаңыз, әсіресе тексерілмеген дереккөздерден.Тым тиімді ұсыныстарға сенбеңіз — интернетте ешкім тегін «скин» таратпайды.Аккаунтыңыздың белсенділігін үнемі бақылап отырыңыз және күмәнді әрекет байқасаңыз, пароліңізді өзгертіңіз.Қауіпсіз ойнаңыз және Fingramota.kz арқылы қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз!Фото: Fingramota.kz&nbsp;

Интернет алаяқтардан сақ болыңыз!

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Әлеуметтік осал қазақстандықтар мен төтенше жағдайдан зардап шеккен азаматтар кемінде үш ай мерзімге несие төлемдерін кейінге қалдыру мүмкіндігіне ие болады. Бұл ретте комиссиялар мен өзге де қосымша төлемдер алынбайды, деп хабарлайды<a href="https://el.kz/elimizde-kimder-nesie-tolemderin-keyinge-qaldyra-alady_400029558/"> El.kz</a> интернет порталы.Мұндай шешім тек табысы 30% немесе одан да көп төмендегені құжат жүзінде расталған жағдайда қабылданады. Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі қарыз алушылардың құқықтарын күшейтуде, ал микрокредиттер мен банктік қарыздарға қатысты жаңа шарттар 2025 жылғы 31 тамыздан бастап күшіне енеді.Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің сайтындағы құжатта көрсетілгендей, қарыз алушы шарттарды өзгерту туралы өтінішті еркін түрде емес, бекітілген нысан бойынша, өмірлік жағдайларды (жұмыссыз қалу, ауру, мүгедектік, төтенше жағдай және т.б.) растайтын құжаттар тізімімен бірге тапсыруы тиіс. Банк немесе микроқаржылық ұйым (МҚҰ) өтінішті 15 күнтізбелік күн ішінде қарауға міндетті, ал қарыз алушыға қарсы ұсынысқа жауап беруге кемінде 15 күн беріледі.Қарыз алушы бас тартудың себептері немесе балама шарттар ұсынылған жауап алуы тиіс. Егер 30 күн ішінде тараптар келісімге келмесе, өтініш қабылданбаған деп есептеледі. Дегенмен бұл мерзімді екі тараптың келісімімен ұзартуға болады. Банктер мен МҚҰ әр тоқсан сайын реттеуші органға қаралған өтініштер, қабылданған шешімдер және бас тарту себептері туралы есеп беруге міндетті.Жаңа редакция қаржы қызметтері тұтынушыларының құқықтарын қорғау туралы заң ережелерін жүзеге асыруға бағытталған және осал жағдайдағы халықтың қарыздық жүктемесін азайту мақсатында қабылданған.Бұған дейін Қазақстанда несие төлемдерін кейінге шегеру бойынша бірыңғай және міндетті тәртіп болмаған. Қарыз алушы шарттарды өзгерту, төлемді кейінге қалдыру немесе қайта құрылымдау туралы өтініш жасай алатын. Бірақ заң несие берушіні, тіпті дәлелді себептер болса да, өтінішті қабылдауға міндеттемейтін. COVID-19 пандемиясы кезінде уақытша қаулылар енгізілген. 2020 жылы Ұлттық банк пен Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі МҚҰ мен банктерге пандемиядан зардап шеккен қарыз алушыларға несие төлемдерін кейінге шегеруді ұсынған еді.Сондай-ақ Қазақстанда мерзімді әскери қызметтегі сарбаздар мен кейбір жағдайларда әскери жиындарға шақырылған резервистер де несие каникулын ала алады. Бұл шара әскери қызмет барысында олардың қаржылық жүктемесін азайтуға бағытталған.Фото: Нұрболат Нұржаубай

Елімізде кімдер несие төлемдерін кейінге қалдыра алады?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қазақстанның қаржы нарығы күннен күнге түрленуде — бүгін қазақстандықтардың әртүрлі банктердің арасында ғана емес, сондай-ақ банктердің өз жұмысында басшылыққа алатын қағидаттарын да таңдау мүмкіндігі бар. Осындай балама тәсілдердің бірі — шариғат нормаларына негізделген және алыпсатарлықты, өсімқорлықты және тыйым салынған салаларға инвестицияларға (мысалы, алкоголь немесе құмар ойындар) тыйым салатын исламдық қаржыландыру.Толығырақ Fingramota.kz-пен бірге қарастырамыз.Барлығы неден басталды?Қазақстан ТМД елдерінің ішінде ислам қаржысын ресми түрде енгізген &nbsp;алғашқы мемлекет болды. Бұл 15 жылдан астам уақыт бұрын басталды:• &nbsp; &nbsp;2009 жылы заң жүзінде ислам банктерінің, исламдық инвестициялық қорлардың жұмыс істеуі, исламдық бағалы қағаздарды шығару үшін жағдайлар жасалды.• &nbsp; &nbsp;2011 жылы мемлекеттік исламдық бағалы қағаздар шығару мүмкіндігі құрылды.• &nbsp; &nbsp;2015 жылы заң жүзінде «исламдық сақтандыру», такафул исламдық сақтандыру нарығын реттеу ұғымы, «тауарлық мурабаха» операциясын банк операциясы ретінде тану, ислам банкінің банк операцияларын салықтық басқару &nbsp;енгізілді.• &nbsp; &nbsp;2015 жылы заң жүзінде дәстүрлі банктерді ислам банктеріне айналдыру &nbsp;үшін жағдайлар жасалды. &nbsp;Классикалық банктерден айырмашылығы, исламдық банктер басқа қағидаттар бойынша жұмыс істейді: олар пайыздар алмайды және тәуекелдерді клиентпен бөліседі. Заңға сәйкес Қазақстандағы мұндай банктер мынадай қызмет түрлерін көрсетеді:1. &nbsp; &nbsp;Пайызсыз салымдарды қабылдау және шот ашу;2. &nbsp; &nbsp;Сенімгерлік басқару шарттарында инвестициялық депозиттер ашу (мурабаха);3. &nbsp; &nbsp;Пайызсыз қарыздар беру (кард әл-хасан) – мысалы, емделуге немесе оқуға;4. &nbsp; &nbsp;Сауда-саттықта делдал болу – тауарды сатып алу және оны үстеме бағамен қайта сату;5. &nbsp; &nbsp;Клиенттің бизнесіне серіктес ретінде қатысу және пайданы бөлісу (мушарака);;6. &nbsp; &nbsp;Мүлікті лизингке беру (ижара) — мысалы, техника, автомобиль немесе жылжымайтын мүлік;7. &nbsp; &nbsp;Клиенттің атынан агенттік қызмет көрсету (вакала).Қандай банктер осындай қағидаттар бойынша жұмыс істейді?Бүгінгі күні Қазақстанда екі ислам банкі жұмыс істейді:• &nbsp; &nbsp;«Ислам банкі ADCB» АҚ• &nbsp; &nbsp;«Заман-Банк» Ислам банкі» АҚОлар клиенттерге исламдық қағидаттарға сәйкес инвестициялар, бизнесті қаржыландыру және жеке қаржы ұсынады.Тағы қандай жаңалық енгізу жоспарланып отыр?Бүгінгі таңда Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі «исламдық терезелер» тетігін енгізуді көздейтін «Банктер және банк қызметі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жаңа жобасын әзірлеу бойынша жұмыс жүргізуде. Аталған тетік дәстүрлі банктерге өз инфрақұрылымын пайдалана отырып, жеке ислам банкін құруды қажет етпей, исламдық қаржыландыру қағидаттарына сәйкес келетін қызметтер ұсынуға мүмкіндік береді.Негізгі басымдықтар• &nbsp; &nbsp;Бұл біздің қаржы жүйемізді неғұрлым икемді және орнықты етеді;• &nbsp; &nbsp;Тұтынушылардың кең ауқымы үшін исламдық қаржы өнімдеріне қолжетімділікті кеңейтеді;• &nbsp; &nbsp;Исламдық қаржыландыру саласында жұмыс істейтін халықаралық инвесторлар үшін банк секторының тартымдылығын арттырады;• &nbsp; &nbsp;Қазақстанда исламдық қаржының одан әрі дамуын ынталандырады«Исламдық терезелер» тетігін енгізу — бұл бүкіл банк жүйесін қайта құрмай-ақ исламдық қаржыландыруды кеңейту тәсілі.Исламдық қаржыландыру — бәріне балама дегенді білдірмейді, ол бұрыннан бар мүмкіндіктерге қосымша мүмкіндік көзі. Бұл — олардың дүниетанымы мен діни нанымына жауап беретін қағидаттар бойынша инвестиция салғысы, кредит алғысы немесе ақша жинағысы келетіндердің таңдауы. Мемлекет те ол үшін барлық жағдай жасайды.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/2_cf75558e8a.jpeg" alt="2.jpeg">Fingramota.kz-пен бірге қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз!fingramota.kz

Қазақстандағы исламдық қаржыландыру: нелерді білу маңызды  

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Соңғы жылдары Қазақстанда қаржылық алаяқтыққа байланысты құқықбұзушылықтар саны артып келеді. Қарапайым азаматтарды қылмыстық әрекеттерге тартудың жаңа түрлерінің бірі — дропперлік. Алғашында бұл жеңіл әрі тәуекелсіз табыс көзі сияқты көрінеді. Алайда іс жүзінде — бұл қылмыстық жауапкершілікке апаратын жол. Fingramota.kz дропперлік схемалардан қалай сақтану керектігін түсіндіреді.Дроппер деген кім?Дроппер (ағылш. dropper) — бұл өз атына тіркелген банк шоттарын, карталарын, электронды әмияндарын немесе ЖСН/ИИН нөмірін қылмыстық жолмен алынған қаражатты қабылдау, аудару немесе қолма-қол ақшаға айналдыру үшін пайдалануға беретін тұлға. Көп жағдайда дропперлер өздерінің алаяқтарға көмектесіп жатқанын білмейді. Олар фишинг, жалған кредит беру, онлайн-дүкендер немесе телефон арқылы жасалатын алаяқтық жолымен алынған ақшаны «қаржылық делдал» ретінде заңдастыру үшін пайдаланылады.Қалай тартады?Сізге&nbsp;жеңіл табыс&nbsp;ұсынады: «Тек банк картасын ашып, деректеріңізді берсеңіз жеткілікті», «Ештеңе істемейсіз — тек ақша қабылдап, әрі қарай жібересіз» деген уәделермен алдайды.Түйіндемеңізді жартылай жұмыс іздеу сайтына орналастырсаңыз, хабарлама жібереді: «Белсенді картасы бар адам керек. Қауіпсіздік кепілдендірілген. Аптасына 50 000 теңгеге дейін табыс табасыз».Жұмыс ұсынысы&nbsp;интернет-дүкен,&nbsp;курьерлік қызмет, логистикалық компания немесе инвестициялық платформа ретінде бүркемеленеді.Instagram желісінде жалған “HR-менеджер” жазады: «Карта ашасыз, оған ақша түседі, кейін басқа клиентке аударасыз. Бұл – заңды. Біз – микроқаржылық ұйымбыз».Кейде сізге арнайы қосымша орнатуды сұрайды немесе электрондық шот ашуға ұсыныс жасайды, осылайша сіздің құрылғыңызға және банк деректеріңізге қол жеткізеді. Банк картасына немесе шотқа қол жеткізген соң, алаяқтар сол шотқа қаражат аударады, ал сізден оларды шешіп беру немесе басқа біреуге аудару сұралады. Барлық транзакциялардың ізі бақыланады, сондықтан құқық қорғау органдарына алдымен көрінетін адам — сіз. Қазақстанда барлық қаржылық операциялар банктердің бақылауында: IP-адрес, құрылғы, геолокация және ақша жіберушілер мен алушылар арасындағы байланыс тіркеледі. Тергеу барысында шот иелері бірінші болып анықталады — дроппер ең алдымен күдікке ілінеді. «Мен тек картамды бердім» деген сылтау жауапкершіліктен құтқармайды.Алаяқтық схема қалай жұмыс істейді?Алаяқтар жұмыс ұсынып, хабарласады.Картаны немесе электронды шот ашуды сұрайды, кейде арнайы қосымша орнатуды талап етеді.Шотқа басқа біреулерден ұрланған немесе алдау арқылы алынған қаражат түседі.Сіз ақшаны шешіп бересіз немесе басқа біреуге аударып жібересіз.Сізге аз ғана сыйақы төленуі мүмкін, кейде тіпті ештеңе берілмейді.Бірнеше аптадан кейін полиция келеді, не банк барлық шоттарыңызды бұғаттайды, не сіз өзіңіздің қылмыстық іс бойынша күдікті екеніңізді білесіз. Қазақстандағы нақты жағдайларАлматы, 2023 жыл. 20 жастағы студент «қашықтан көмекші» деген жұмысқа жауап беріп, өз атына банк картасын ашқан. Алаяқтар оған басқа адамның шотынан ұрланған 2 миллион теңгеден астам қаражат аударған. Ол бұл соманы шешіп, Qiwi-әмиян арқылы жіберген. Нәтижесінде — ҚК 218-бабы бойынша қылмыстық іс, соттылық және шартты жаза.Шымкент, 2024 жыл. Жұмыссыз әйелге үш банк картасын ашып беру ұсынылған, әр карта үшін ай сайын 50 000 теңге төленетіні айтылған. Оның атына 15 миллион теңгеге жуық қаражат айналымы жүргізілген. Телефон арқылы жасалған алаяқтық схемасы бойынша тергеу барысында ол негізгі тұлғалардың біріне айналды. Әйел заңсыз әрекеттердің мәнін білмегенін айтқанымен, жауапкершілікке тартылды.Қарағанды, 2022 жыл. Студенттер тобы басқа адамдардың ЖСН-ін пайдаланып, олардың атына электрондық әмияндар ашқан. Бұл деректерді алаяқтарға беріп, сол шоттар арқылы заңсыз қаржылық операциялар жүргізілген. Бір студент ұйымдастырушы ретінде танылып, нақты мерзімге сотталған.Алаяқтар көбінесе жастарды, зейнеткерлерді, жұмыссыздарды және табысқа мұқтаж адамдарды таңдайды. Олар адамның сеніміне кірудің және күдігін сейілтудің тәсілдерін жақсы біледі. Көбіне келесі психологиялық әдістер қолданылады:«Қауіпсіз жұмыс»«Бәрі заңды, тек реквизиттеріңіз керек»«Сіз ештеңе бұзбайсыз, тек техникалық көмекшісіз»«Сіз болмасаңыз, басқа біреу көмектеседі»Қиын жағдайда жүрген адамдар болашақ табыстан айырылып қалудан қорқып, алаяқтардың сөзіне сеніп қалуы мүмкін.Fingramota.kz ұсынған 7 кеңес: алаяқтардан қалай қорғануға боладыБанк карталарыңызды, логиндеріңізді, ИИН/ЖСН-ді және SMS-кодтарды ешкімге бермеңіз.«Досым немесе танысым сұрады» деп шот не кредит рәсімдемеңіз.«Ештеңе істемей-ақ оңай ақша табуға болады» деген жарнамалардан сақ болыңыз.Деректеріңізді кімге беріп жатқаныңызды тексеріңіз. «Мен банк менеджерімін» деген адамның сөзіне бірден сенбеңіз.Егер күмәндансаңыз — сөйлесуді тоқтатыңыз және құқық қорғау органдарына хабарласыңыз.Мобильді банк қосымшасында лимиттер мен операциялық хабарламаларды орнатыңыз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/1_e42be51e62.jpeg" alt="1.jpeg">Fingramota.kz сайтын оқып, әлеуметтік желілердегі парақшаларымызға жазылыңыз — қаржылық сауаттылыққа қатысты барлық маңызды ақпараттар сізге қолжетімді болады.Есіңізде болсын: «Бұл менің басыма түспейді» деп ойлаудың қажеті жоқ. Сіз тікелей алаяқтық әрекет жасамасаңыз да — сіздің шотыңыз, деректеріңіз және әрекеттеріңіз үлкен қылмыстық схеманың бөлігіне айналуы мүмкін. Ал салдары нақты болады: шоттардың бұғатталуынан бастап, сотталуға дейін.Сақ болыңыз және Fingramota.kz арқылы қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Қаржы