<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Fingramota.kz сіздерді Қазақстандағы қаржылық сауаттылық деңгейін әлеуметтанушылық зерттеу нәтижелерімен таныстыруды жалғастыруда.ҚНРДА жүргізген пікіртерімнің нәтижелері қазақстандықтардың кредиттерге көзқарасы салмақты және ұтымды екенін көрсетті. Орташа бағалар (3,31-ден 3,79-ға дейін) халықтың кредит берудің пайдасын, сол сияқты тәуекелдерін білетіндігін көрсетеді. «Кредиттер өмір сапасын жақсартуға мүмкіндік береді» (3,44) және «Кредиттер ыңғайлы, бірақ жоспарлауды қажет етеді» (3,45) сияқты пікірлер жауапты көзқараспен кредиттердің пайдасын түсінуді көрсетеді.Жалпы алғанда, халық кредиттерді саналы және тәртіпті пайдалануды талап ететін қажетті, бірақ тәуекелді құрал ретінде қабылдайды. Азаматтардың көпшілігі кредиттер арқылы өмір сүру деңгейін жақсартуға және мақсаттарға жетуге болатынын мойындайды, бірақ оларды абайсызда пайдалану қымбат және ықтимал қауіпті деп санайды. Осылайша, халық саналы қаржылық сақтықты көрсетеді: адамдар кредиттерден бас тартпайды, бірақ ұтымды тәсіл мен төлемді жоспарлау қажеттілігін түсініп, оларға мұқият қарауды жөн көреді.Қазақстандықтардың жартысына жуығы (50,7%) кредиттерді пайдалану тәжірибесіне ие. Ең көп тартылу Атырау (56,7%), Ақтөбе (54,7%), Жетісу (54,7%) және Солтүстік Қазақстан (54%) облыстарында байқалады, ал ірі қалаларда – Астана мен Алматыда – кредит алатындардың үлесі төмен (42% және 44%), бұл жоғары кірістерге және &nbsp;баламалы қаржы көздеріне &nbsp;қолжетімділікке байланысты.Жасы бойынша кредит алудағы белсенділік шамамен біркелкі, бірақ 22–29 және 50–62 жастағы адамдар арасында байқалады. Тұрақты кірісі бар, сондай-ақ айтарлықтай міндеттемелері бар жетілген жұмыс істейтін азаматтарға қарағанда, жас азаматтар тұрғын үй, көлік және тұрмыстық қажеттіліктерге арналған кредиттерді жиі пайдаланады.Кредиттердің құрылымы негізінен тұтынушылық болып қала береді. Тұрмыстық қажеттіліктерге кепілсіз кредиттерді респонденттердің 42,9%-ы, кепілді тұтынушылық кредиттерді 27%-ы, ипотеканы 23,2%-ы алды. Жасы ұлғайған сайын ипотека үлесі төмендейді, ал кепілсіз шағын кредиттер тіпті зейнеткерлер арасында да танымал болып қалады (63+), онда 48,8% осындай кредиттерді пайдаланады. Бұл көптеген адамдар үшін кредиттер әдеттегі өмір сүру деңгейін сақтау құралына айналатынын көрсетеді.Көп кредит алу және борыш жүктемесі. Респонденттердің 36,2%-ында бір кредит, 27,2%-ында екі, 8,2%-ында үш немесе одан да көп кредит бар. Осылайша, қарыз алушылардың 70%-дан астамы бір уақытта бірнеше кредитке қызмет көрсетеді. Көпшілік үшін борыш жүктемесі жоғары болып қалады, 31% кірістің шамамен 20%-ын , 23,9% кірістің &nbsp;30%-ын, ал 17,8% &nbsp;кірістің 40%-ын немесе одан да көп кредитке &nbsp;жұмсайды. Ең үлкен борыш жүктемесі Солтүстік Қазақстан, Қызылорда, Ақмола және Ұлытау облыстарында тіркелді, онда кірістің 40%-дан астам төлемдері бар азаматтардың үлесі 20%-дан асады.Төлем мерзімінің өтуі және кредиттік &nbsp;тәртіп. Қарыз алушылардың жартысынан көбі (56,1%) кем дегенде бір рет төлем мерзімін кешіктірді, бұл ретте тек 14,7% әрдайым уақтылы төлейді. 18–21 жас аралығындағы жастар (62,9%) және зейнеткерлер (58,5%) ең осал санатқа жатады. Төлем мерзімін кешіктірудің ең жоғары деңгейі Ақмола (67,1%), Алматы (64%), Абай (63,6%) және Түркістан (63,6%) облыстарында тіркелді. Төлем мерзімін кешіктіргендердің 26,6%-ы банктерден көмек сұрамады, 16,3%-ы реттеу туралы келісті, ал 17,1%-ы банктің бастамасын күтті.Төлемдерден кейінгі қаржылық орнықтылық. Қарыз алушылардың жартысы (52%) ай сайынғы төлемдерден кейін базалық шығыстарға кірістің жартысынан азы қалатынын атап өтеді. Жетісу (63,4%), Түркістан (58,4%), Қызылорда (56,8%) және Қарағанды (57,5%) облыстарындағы ерекше шиеленісті жағдай. Ең үлкен жүктеме 22–62 жастағы адамдарда сезіледі, жоғары міндеттемелер мен шығыстардың үйлесімі жинақтау мүмкіндігін азайтады.Кредиттердің мақсаттары. Қарыз алудың негізгі себептері — жөндеу (27,2%) және күнделікті қажеттіліктер (22,4%). Тұрғын үйге кредиттерді &nbsp;адамдардың 18,3%-ы, автомобильге 10,3%-ы алады. Жекелеген өңірлерде — Алматы қаласында (37,7%), Алматы (31,6%) және Түркістан (30,4%) облыстарында &nbsp;күнделікті шығыстарға арналған кредиттер айтарлықтай үлесті алады, бұл ағымдағы шығыстар үшін қарыз қаражатына жиі тәуелділікті көрсетеді.Баламалар және қаржылық тәуелділік. Шамадан тыс кредит алуға қарамастан, респонденттердің 54,6%-ында қаржылық проблемаларды шешудің балама әдістері болды, ал 43,6%-ында кредит алудан басқа &nbsp;нұсқаларды көрмеді. Әсіресе, Қызылорда, Қарағанды және Ақтөбе облыстарының тұрғындары, сондай-ақ 30 жасқа дейінгі жастар қарыз қаражатына тәуелді. Жалғызбасты, ажырасқан және жесір әйелдер кредиттерді көбірек пайдаланады, ал ерлі-зайыптылар қаржылық орнықтылықты көрсетеді.Бөліп төлеуді және банктердің ашықтығын қабылдау. Респонденттердің 60%-ға жуығы бөліп төлеу кредиттің бір түрі екенін түсінеді, алайда 40%-ы оны «пайызсыз балама» деп санайды. Төлем мерзімін кешіктіруге деген көзқарас алаңдатарлық: Қарағанды, Ақмола, Қостанай және Қызылорда облыстары тұрғындарының шамамен 40%-ы төлемнің кешігуінің елеулі салдары жоқ деп санайды. Бұл ретте респонденттердің 68,6%-ы банктер жеткілікті ашық емес деп санайды, бұл сенім деңгейіне әсер етеді.Кредиттерге жалпы көзқарас. Орташа алғанда, халық кредиттерді қымбат деп бағалайды (орташа балл — 3,79) және оларды қаржылық қиындықтар тәуекелімен байланыстырады (3,5).<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/infographics_1211_62_9e6e6b566b.png" alt="infographics-1211-62.png">Фото: fingramota.kz

Қазақстандықтар кредиттерге қалай қарайды?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі 2025 жылы халықтың қаржылық сауаттылық деңгейіне әлеуметтанушылық зерттеу жүргізді. Пікіртерімге Қазақстанның барлық өңірінен 18-63 жас аралығындағы 5 мың адам қатысты. &nbsp;Fingramota.kz әлеуметтанушылық зерттеудің негізгі көрсеткіштерімен таныстырады. 2025 жылы қаржылық сауаттылық индексі&nbsp;41,5%-ды құрады, бұл&nbsp;2024 жылғы көрсеткіштен (41,2%) сәл асты және соңғы бес жылда байқалған тұрақты өсу үрдісін растайды (2024 ж. – 41,2%, 2023ж. – 40,5%, 2022 ж. – 40,3%, 2021 ж. – 39,52%, 2020 ж. – 39,07%).Қазақстандықтардың қаржылық сауаттылығы біртіндеп өсіп келеді және білімі күнделікті әдеттерінен көрініс табуда. Дегенмен, дағдының дамуы біркелкі емес. Ең әлсіз көрсеткіш – жеке қаржыны басқару саласында (32,5%). Бұл дегеніміз, көптеген адам бюджетті жоспарлауды, үнемі үнемдеуді және шығындарын ұтымды бөлуді білмейді. Сондықтан да практикалық дағдыларға: шығындарды бақылауға, резервтерді қалыптастыруға және саналы тұтынуға баса назар аудару керек.Екінші жағынан, ең жақсы нәтижелер (52,6%) қаржылық алаяқтыққа қарсы іс-қимыл блогында тіркелген. Бұл халықтың мұқият, тәуекелдерді ажыратып, цифрлық ортаның қауіптерін түсіне бастағанын білдіреді. Мұндай өсу мемлекеттік органдардың, банктердің және құқық қорғау құрылымдарының белсенді жұмыс жүргізуімен, сондай-ақ медиа және әлеуметтік желілерде киберқауіпсіздік тақырыбын кеңінен жария етуімен байланысты.Кредит беру қаржылық сауаттылықтың ең күшті сегменті болып қала береді. Респонденттердің жартысынан көбі кредиттердің қалай жұмыс істейтінін түсінеді: артық төлем, төлемдер мен кірістердің арақатынасы туралы біледі. Бұл қаржылық сананың өскенін білдіреді. Бірақ тәуекелдер әлі де бар: 2-ден астам кредиттің болуы және кешіктірудің салдарын жете түсінбеу.2025 жылы қаржылық сауаттылық деңгейін зерттеу қазақстандықтардың біртіндеп білімнің неғұрлым сапалы кезеңіне - хабардар болудан саналы әрекетке ауысқанын көрсетті. Бұл ретте басты қауіп білімнің жетіспеуі емес, оларды іс жүзінде шектеулі қолдану болып қала береді.Отбасылық бюджетті жүргізу &nbsp;Респонденттердің пікіртерімі респонденттердің тек 15,7%-ы барлық кірістер мен шығыстардың есебін үнемі жүргізетінін, тағы 14%-ы кірістер мен шығыстардың негізгі көздерін анықтаумен шектелетінін көрсетті.Осылайша, халықтың шамамен 30%-ын қаржылық тұрғыдан тәртіпті деп жіктеуге болады. Сонымен қатар, азаматтардың 52,3%-ы шығыстарды эпизодтық түрде немесе қажет болған жағдайда ғана бақылайды, ал 17%-ы бюджетті мүлдем жүргізбейді. Тұрақты жоспарлаудың ең елеулі қиындықтары 22-29 жас тобында байқалады, мұнда тек 19,3%-ы бюджетті тұрақты негізде жүргізеді, бұл көбіне өмір сүру шығындарының жоғары болуымен байланысты.Қаржылық жоспарлау құралдарын пайдалану да шектеулі болып қалып отыр. Сауалнамаға қатысқандардың жартысына жуығы (48,8%) ешбір есепке алу құралын қолданбайды. Қаржысын қадағалайтындардың ішінде мобильді қосымшалар (15,9%) және электрондық кестелер (14,7%) жиі қолданылады. Жастар цифрлық шешімдерді көбірек қолданады (18,4%), дегенмен әрбір екінші жас респондент (49,2%) қаржылық есепті мүлдем жүргізбейтінін мойындады, бұл технологияға қол жеткізу ғана емес, тұрақты дағдыларды қалыптастырудың маңызды екенін көрсетеді.Қолма-қол немесе қолма-қол ақшасыз төлемді таңдау2025 жылы елімізде қолма-қол және қолма-қол ақшасыз есеп айырысу арасында нақты теңгерім қалыптасты. Қолма-қол ақшасыз төлемдерді таңдағандар үлесі 26,1%-дан 39%-ға дейін өсті, ал қолма-қол ақшаны таңдағандар үлесі де 25,6%-дан 37,6%-ға дейін өсті. Нақты таңдауы жоқ адамдар саны 0,4%-ға дейін қысқарды. Жастар қолма-қол ақшасыз төлем әдістерін жиі пайдаланады (40,2%), алайда барлық жас топтарында қолма-қол және қолма-қол ақшасыз есеп айырысуды таңдайтындардың арақатынасы жақын екені байқалады – 37-39% шегінде.Халықтың жинақтау дағдысы &nbsp;Халықтың ақша жинау дағдысында қалыпты оң серпін байқалады. Пікіртерім қорытындысы бойынша респонденттердің 36,4%-ы барлық шығыстардан кейін оларда жинақтау үшін қаражат қалатынын, тағы 31%-ы ішінара қалатынын, ал 30,5%-да қаражатты кейінге қалдыру мүмкін емес екенін хабарлады. 2022 жылмен салыстырғанда ақша жинақтау мүмкіндігі бар азаматтардың үлесі 31,5%-дан өсті. &nbsp;Жинақтаудың кеңінен таралған түрі банктік депозиттер (21,6%) болып қалуда, бұл ретте баламалы құралдарға қызығушылық артып келеді: акциялар мен облигацияларға инвестициялар (12,4%), криптовалютаға (11,6%) және жылжымайтын мүлікке (11,8%). Бұл ретте зейнетақы жинақтарын респонденттердің тек 0,5%-ы ғана таңдайды.Жинақ жасау мәдениеті біртіндеп нығайып келеді. 2025 жылы қазақстандықтардың 38,6%-ы ақшаларын тұрақты жинайды: 19,1%-ы белгіленген бір соманы және 19,5% - әртүрлі соманы жинайды. Салыстыру үшін, 2022 жылы тұрақты жинақтаушылардың үлесі тек 12-16%-ды құрады. Сонымен қатар, респонденттердің 19,8%- ы әлі күнге дейін жинақ жасамайды, бұл табыс теңсіздігінің тұрақты сақталуын көрсетеді. Қаржылық тәртіптің жоғары деңгейі жоғары білімі бар адамдар арасында жиі тіркеледі, мұнда тұрақты жинақтау үлесі 23,2%-ға жетеді.Жекелеген оң өзгерістерге қарамастан, қаржылық шиеленіс халықтың басым бөлігі үшін өзекті болып қалауда. Респонденттердің 34,4%-да табысы жетпейтін &nbsp;жағдайлар &nbsp;жиі кездеседі, &nbsp;тағы 32,4%-ы кей жағдайларда тапшылық көреді. Пікіртерімге қатысқандардың тек 29,8%-ы ғана ешқашан бюджет тапшылығын сезінбегенін атап өтті.Қаржылық қиындықтар жағдайында тапшылықты жабудың кеңінен таралған тәсілдері таныстардан қарыздар (32,8%) және «жалақыға дейінгі» қарыздарды қоса алғанда, микроқаржы ұйымдарына жүгіну болып қалуда &nbsp;(жиынтығында шамамен 27%). Бұл қаржылық жоспарлау мен жауапты қарыз алу тәжірибесін одан әрі дамыту қажеттілігін көрсетеді.Келесі материалда біз кредиттеу кезінде мақсаттарды түсіну және жауапты іс-қимыл, сондай-ақ қаржылық алаяқтық кезіндегі респонденттердің іс-қимылы тұрғысынан пікіртерім нәтижелері туралы айтып береміз &nbsp;<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/2605_infografika_kaz_88_ee790c10a4.png" alt="2605-infografika-kaz-88.png">Фото: fingramota.kz

Қазақстанда азаматтардың қаржылық сауаттылық деңгейі өсуде 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp; Жаңа жыл жақындап келеді, демек алаяқтар белсенді бола бастайды. Бұл жолы нысанада зиянсыз «Құпия Санта» ойыны — оның көмегімен қаскүнемдер қазақстандықтардың жеке деректерін алдап алуға тырысады, сондай-ақ балалар мен жасөспірімдерді алдайды.Алдаудың жаңа түрі және одан қорғану жолдары туралы көбірек білу үшін Fingramota.kz-тің жаңа материалын оқыңыз.Әншейін нәрсе үшін миллионМереке қарсаңындағы бір-бірімен сыйлық алмасатын әдемі дәстүрді &nbsp;алаяқтар жалған қайырымдылық науқанына айналдырды. Әлеуметтік желілерде көптеген «бақытты адамдар» пайда болып, қандай да бір қайырымды адам оларға үлкен соманы — кейбір жағдайларда миллион теңгеге дейін жібергенін айтуда. Kaspi Gold шотын толықтырған скриншоттар бірінен соң бірі жариялануда және бұл қарапайым лайк пен пікір үшін «Құпия Сантаның» сыйы деп меңзеуде. Аңғал адамдар сәттілігін сынап көру үшін банктік деректемелерін және тіпті жеке деректерін қалдыруда.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/2_7f2dee7b7c.jpeg" alt="2.jpeg">Бұл несімен қауіпті: карта нөмірін жариялау шоттан ақша алуға мүмкіндік бермесе де, деректемелерді көпшілік назарына қалдырған адам фишинг пен алаяқтық қоңыраудың құрбаны болу қаупі бар. Әрі қарай, керемет қайырымдылықтың шығу тегі түсініксіз – бұл қайырымдылықты жамылған қаражатты жылыстату болуы мүмкін. Картасына мұндай ақша түскен адам қылмыстың серіктесі бола алады, тіпті оның кінәсіздігі дәлелденсе де, стресс денсаулығына әсер етеді. Бұл жағдай сәтті болса ғана, әйтпесе ол қылмыстық жауапкершілікке тартылады.Дропперлік схеманың бір бөлігіАқтөбе полиция департаментінде схема уақыт өте келе біршама өзгеретінін айтады: аноним «қайырымды жандар» ақшаны аңқау азаматтар қалдырған деректемелер бойынша жібереді және қаражатты одан әрі жіберуді сұрайды, себебі бұл қайырымдылық науқанының бір бөлігі болып табылады, ал өздеріне белгілі бір пайызын қалдырады. Бірақ адам ақшаны қабылдап, оны өз шотынан белгісіз біреуге аударғаннан кейін, ол автоматты түрде дроппер -серіктес болып шыға келеді, себебі шот иесі кез келген операция үшін жауап береді. Сонымен қатар, алаяқтар ең қорғалмаған аудиторияны — балалар мен жасөспірімдерді айналдырады, бұл әлеуметтік желілердегі кең тараған «ойынның» бір бөлігі деп сендіреді.<blockquote>«Егер сізден карта деректерін, шот деректемелерін талап етсе немесе ақша аударуды ұсынса — бірден бас тартқан дұрыс. Егер бейтаныс адам күтпеген жерден сіздің шотыңызға ақша аударса, оларды қайтаруға асықпаңыз. Мұндай жағдайларда банкке хабарласып, қалай дұрыс істеу қажеттігін нақтылаңыз», - деп ескертеді полиция.</blockquote>Осылайша, алаяқтар ақшаның көп ақшаға «Құпия Санта» арқылы жол бойы ондаған, тіпті жүздеген немесе мыңдаған аңғал азаматтарды алдай отырып қол жеткізеді. Көп ұзамай олардың аккаунттары жойылады, транзакциялар мен аударымдардың көптігіне байланысты ақшаны қадағалау өте қиын болады, ал жазықсыз адамдар сан соғып қалады.<blockquote>«Егер сіз біреу үшін «Құпия Санта» болғыңыз келсе, онда кез келген қоғамдық қорға хабарласыңыз, ол жерде сізге нақты адамдардың атын және тілектерінің тізімі береді. Оңай олжа күтпей-ақ жақсылық жасаңыз. Телефон нөмірі мен карта нөмірін желіде қалдыру қауіпті екенін естен шығармаңыз. Сіз бұл деректердің қандай алаяқтардың қолына түсетінін ешқашан біле алмайсыз. Мен бұл челленджден қатты қорқамын. Бұл жерде сыни тұрғыдан ойлау мүлде жоқ және цифрлық гигиена деңгейінің төмен екені өзі-ақ «мен мұндалап» тұрады, - деді inbusiness.kz-ке берген сұхбатында қаржы кеңесшісі Әсел Әуелбекова.</blockquote>Алаяқ «Құпия Сантадан» қалай қорғануға боладыШындығында, бәрі қарапайым – біз үнемі айтып отыратын негізгі қағидаларды сақтау керек. Дәл осы айдан анық ережелерді сақтау сіздің қауіпсіздігіңізді қамтамасыз етеді.Банк деректемелерін, телефон нөмірін, ЖСН немесе басқа да дербес деректерді әлеуметтік желілерде және басқа да ашық көздерде қалдырмаңыз —&nbsp;карта нөмірі арқылы ақшаны тікелей алу мүмкін болмаса да, сіздің ақпаратыңыз фишингтік және алаяқтық қоңыраулар үшін пайдаланылуы мүмкін.&nbsp; Бейтаныс адамдардың өтініші бойынша, тіпті қайырымдылық ретінде де ақша аудармаңыз —&nbsp;бұл өте қауіпті сигнал, нәтижесінде сіз дроппер болып шығуыңыз ғажап емес. Сонымен қатар, шоттың иесі ретінде қаржылық операцияларға да сіз жауап бересіз.&nbsp; Бейтаныс жіберушіден түскен ақшаны өз бетіңізше қайтармаңыз –&nbsp;банкке хабарласыңыз және оның нұсқауы бойынша ғана әрекет етіңіз.&nbsp; Міндетті түрде балалармен және егде жастағы туыстарыңызбен әңгімелесіңіз —&nbsp;оларға ғажайыптардың жоқ екенін және алаяқтар оны өз мақсатына қолданатынын түсіндіріңіз.&nbsp; Ең қарапайым цифрлық және қаржылық гигиена туралы ешқашан ұмытпаңыз –&nbsp;картаның нөмірін, жарамдылық мерзімін, CVV-кодты, PIN-кодты, SMS кодтарды, логиндер мен құпиясөздерді бөгде адамдарға бермеңіз. Егер сізден осындай ақпарат сұраса, сіз алаяққа тап болдыңыз деген сөз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/1_922ff1457a.jpeg" alt="1.jpeg"> Олар да алаяқтардың айла-амалдарына түсіп қалмасын десеңіз, бұл материалды жақындарыңызбен бөлісіңіз!Фото: fingramota.kz

«Құпия Санта» желіде: алдаудың жаңа схемасы  

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp;Бүгінгі таңда кредиттер – қазақстандықтардың көпшілігінің өмірінің бір бөлігі. Ипотека, автокредит, тұтынушылық қарыз немесе картаға «жылдам ақша» — кредит алудың жол көп және ол оңай сияқты. Бірақ оны стрессіз қайтару – бұл басқа әңгіме.Кредит проблемаға айналмас үшін оған сауатты қарау керек: өз мүмкіндігіңізді дұрыс бағалаңыз, шарттарды зерттеңіз және құжаттарды мұқият оқып шығыңыз. Төменде оны қалай жасау керектігі туралы қарапайым нұсқаулық берілген.1. Нақты қажеттілігіңізді анықтап алыңыз&nbsp;Кредитті рәсімдемес бұрын өзіңізге сұрақ қойыңыз: расында да кредитсіз болмай ма? Кредит – бұл көмек емес, қаржылық міндеттеме және сіз алынған әрбір теңге үшін алғаныңыздан көп төлейсіз.Егер әңгіме шұғыл әрі өмірлік шығындар жайында болса — мысалы, емделу, оқу немесе апаттан кейін үйді жөндеу туралы айтатын болсақ, кредит тығырықтан шығудың жолы болуы мүмкін. Бірақ, егер мақсат жаңа гаджет, демалыс немесе «көңіл-күй үшін» қымбат нәрсе сатып алу болса, артын күтіп, қаражат жинақтаған дұрыс.Кеңес: қажетті соманың болмағанда бір бөлігін кейінге сақтаңыз. Егер сіз үнемі ақша жинай алсаңыз – бұл сіздің ай сайынғы төлемді төлей алатындығыңыздың белгісі. Егер олай болмаса, дәл қазір кредит жақсы нұсқа болмауы мүмкін.2. Кредит жүктемеңізді есептеңізЖаңа қарыз алмас бұрын, кірісіңіздің қанша бөлігін кредит «жеп жатқанын» түсіну маңызды. Ол үшін көрсеткіш бар – борыш жүктемесінің коэффициенті (БЖК) — кредиттер бойынша барлық ай сайынғы төлемнің сіздің ай сайынғы жиынтық кірісіңізге қатынасы.Формуласы қарапайым:&nbsp;БЖК = (Барлық ай сайынғы төлемдер сомасы/Бір айдағы кіріс)×100%Қазақстанда заңнамалық шектеулер белгіленген: егер сіздің&nbsp;БЖК 50%-дан асса,&nbsp;банктің жаңа кредит беруге құқығы жоқ. Бұл дегеніміз, кірістің жартысы күнделікті шығындарға — тамақ, баспана, көлік және күтпеген шығындарға қалуы керек.Мысал:&nbsp;Егер сіздің табысыңыз 300 000 теңге болса, онда барлық кредит бойынша жалпы төлемдер айына 150 000 теңгеден аспауға тиіс.Сіз өзіңіздің БЖК-ді банк сайттарындағы калькуляторлардың көмегімен тексере аласыз.3. Нарықты зерттеп, шарттарды салыстырыңыз&nbsp;Көптеген қарыз алушылардың қателігі – асығыстық. «5 минутта мақұлдаймыз» деген сөзді естіген адам терең үңілмей, шартқа қол қоя салады. Бірақ дәл соларда үстеме төлем бар.Кредитті таңдамас бұрын:жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесін (ЖТСМ)&nbsp;салыстырыңыз – бұл комиссиялар мен сақтандыруды есептегенде, кредиттің толық құнын көрсетеді;қызмет көрсету, шот ашу немесе мерзімінен бұрын өтегеніңіз үшін&nbsp;жасырын төлемдер&nbsp;бар-жоғын тексеріңіз;банк&nbsp;өмірді немесе мүлікті сақтандыруды&nbsp;талап ете ме жоқ па және бас тартуға бола ма екендігіне назар аударыңыз;&nbsp;кредитті&nbsp;айыппұлсыз&nbsp;мерзімінен бұрын өтеуге&nbsp;болу-болмауын біліп алыңыз — бұл қосымша ақша пайда болған жағдайда үнемдеуге көмектеседі.&nbsp;Ерінбей бірнеше банктің ұсыныстарын тексеріңіз – мөлшерлемелер арасында айтарлықтай айырма болуы мүмкін. Кейде жалақы алатын банктен кредит алу тиімдірек болады – онда тәуекел төмен, демек пайыз да аз болады.4. Кредиттік тарихыңызды тексеріңіз&nbsp;Тағы бір маңызды қадам — өз кредиттік тарихыңыздың жақсы екеніне көз жеткізу. Кез келген кешіктіру, тіпті бұрынғы болса да, банктің шешіміне әсер етуі немесе мөлшерлемені көтеруі мүмкін.&nbsp;Есепті&nbsp;Бірінші кредиттік бюро&nbsp;немесе&nbsp;eGov.kz&nbsp;порталы арқылы алуға болады. Егер сіз қателерді немесе әлі көрініп тұрған өтелген ескі қарыздарды көрсеңіз – түзету туралы өтініш беріңіз. Жақсы кредиттік тарих – бұл сіздің «қаржылық дерекнамаңыз», тек мақұлдау ғана емес, сонымен қатар кредит талаптары да соған байланысты болады.&nbsp;5. Титулдық бетті мұқият қарап шығыңыз&nbsp;Банк кредит шартын дайындаған кезде, бірінші кезекте титулдық бетке назар аударыңыз — бұл сіздің кредитіңіз туралы барлық негізгі ақпарат жинақталған ресми құжат.Титулдық бетте:&nbsp;кредит&nbsp;сомасы;өтеу мерзімі мен кестесі;&nbsp;жылдық тиімді мөлшерлеме (ЖТСМ);ай сайынғы төлем мөлшері;кредиттің бүкіл мерзімі үшін төлейтін жалпы сома;айыппұлдар, комиссиялар және мерзімінен бұрын өтеу талаптары көрсетіледі.Титулдық &nbsp;бетті Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі (ҚНРДА) бекітеді және ол стандартты нысанда болуы керек.Оған қол қою арқылы сіз барлық талаптармен танысқаныңызды және нақты немен келісіп жатқаныңызды растайсыз.Асықпаңыз: құжатты үйге апарыңыз, мұқият оқыңыз. Егер түсініксіз тармақтар болса – түсініктеме немесе кеңес сұраңыз. &nbsp;Сауатты түрде кредит алу – бұл қарыздан бас тарту емес,&nbsp;ақшаға саналы көзқарас. Жоспарлаңыз, есептеңіз, тексеріңіз және құжаттарды оқыңыз.Сонда кредит сізге жаңа қиындық әкелмей, мәселені шешуге көмектеседі.&nbsp;<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/kredit_fingramota_06e2e450bc.jpeg" alt="кредит финграмота.jpeg">Барлығын дұрыс есептеңіз және Fingramota.kz-пен бірге қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Кредит алмас бұрын: ақылмен қалай қарыз алуға және ол үшін өкінбеуге болады?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp;Алаяқтық схемалар бір орында тұрмайды, олар заман ағымымен бірге үнемі өзгеріп, түрленіп отырады. Бұрын қарапайым қаржылық пирамида ретінде белгілі болған тетіктер бүгінде «инновациялық» криптожобалар кейпіне енген. Атауы өзгереді, технологиясы күрделене түседі, алайда мәні сол күйінде қалады: пайда тек ұйымдастырушыларға тиесілі, ал қарапайым қатысушылар ақшасынан айырылады.Қазіргі криптопирамидалар қалай жұмыс істейді, олар заңды инвестициялардан несімен ерекшеленеді және қандай белгілер күмән тудыруы тиіс – осының бәрін Fingramota.kz-пенКриптовалюталық пирамидалар қалай жұмыс істейдіАуқымды жарнама науқандарыОсындай тәсілді Батыс Қазақстан облысында қазан айында әшкереленген Imrat Group пирамидасының ұйымдастырушылары қолданған. Қаржылық мониторинг агенттігінің дерегінше, алаяқтар заңды инвестициялық қызметтің көрінісін қалыптастыру үшін кең көлемді жарнама науқанын жүргізген. Олар әлеуметтік желілер мен мессенджерлер арқылы жұмыс істеп, жоғары табыс пен салымдардың қауіпсіздігі туралы уәделер айтылған бейнероликтер таратқан, сондай-ақ презентациялар мен онлайн-конференциялар өткізген. Криптопирамида өзін Канадада, Гонконгта және Ұлыбританияда тіркелген халықаралық инвестициялық компания ретінде көрсеткен. Қатысушыларға жоғары табысты бағдарламалар ұсынылып, оған қатысу үшін криптоәмиянға 20 доллардан 10 000 долларға дейін қаражат салу талап етілген. Тергеу мәліметінше, 30 адам зардап шегіп, 89 миллион теңгеден астам қаржысын жоғалтқан. Ұйымдастырушылар сот алдында жауап беріп, бас бостандығынан айыру жазасына тартылуы мүмкін.«Табысты» кәсіпке салынатын жалған инвестицияларҚазан айының ортасында құқық қорғау органдары S-Group қаржылық пирамидасына қатысты тергеуді аяқтады. Адамдарды S-Pharmaceutical жобасы және басқа да «инвестициялық бағыттар» арқылы медициналық каннабис өндіру мен таратумен байланысты инвестициялар деген желеумен тартқан. Қатысушыларға әрбір жаңадан тартылған адам үшін табыс уәде етіліп, жүйеге кіру үшін сайтта тіркеліп, 100 доллардан бастап жарна төлеу қажет болған.Тергеу деректеріне сәйкес, схемаға 59 адам тартылып, олар 136 миллион теңгеден астам қаражат салған. Бұл ақшаға алаяқтар Астанадан автотұрағымен бірге екі пәтер сатып алған, сот шешімімен мүлікке тыйым салынды. Ұйымдастырушылар сотқа тартылады, оларға нақты түрме жазасы қаупі төніп тұр.Жеңіл «жұмыс» үшін жоғары табысКейбір азаматтар бейнеролик көру арқылы қомақты табыс табуға болады деп сеніп, алдануы мүмкін. Boxy Wealth қаржылық пирамидасының ұйымдастырушылары өздерін инвестициялық компания ретінде таныстырып, жарнамалық материалдарды қарағаны үшін салымшыларға жоғары табыс уәде еткен. Салынған сомадан тәулігіне 5–10% табыс береміз деп сендірген, ал қатысу үшін алдын ала ақы төлеу қажет болған. Сонымен қатар, реферальды сілтемелер арқылы жаңа қатысушыларды тартқаны үшін әрбір салымнан 10% көлемінде дивиденд уәде етілген. Нәтижесінде 180-нен астам адам зардап шегіп, жалпы сомасы 230 миллион теңгені пирамиданың айналымына енгізген.Жалған криптовалюта саудасы мен псевдомайнингКриптовалюта мен майнингтен табыс табуға болады, алайда ол үшін қаржы нарығын терең түсіну қажет. Бұл салада сырттан «көмек» уәде етілсе, ол — алаяқтықтың айқын белгісі. Мұны қыркүйекте Алматыда ұсталған «Амир Капитал» қаржылық пирамидасының салымшылары өз тәжірибесінде көрді.Өзін халықаралық инвестициялық қор ретінде көрсеткен бұл пирамида үш жыл бойы Қазақстан, Беларусь, Ресей және Қырғызстан азаматтарынан қаражат тартқан. Қатысушыларға криптовалюта саудасы, майнинг және түрлі жобаларға инвестиция салу арқылы 5–10% тұрақты табыс уәде етілген. Қатысушылар реферальды сілтемелер арқылы тіркеліп, қаражат тек Amir Wallet электронды әмияны арқылы криптовалюта түрінде қабылданған. Алаяқтардың әрекетінен 40-тан астам адам зардап шеккен, келтірілген шығынның нақты көлемі белгісіз.Ғимараттар мен көлікті жалға беруден түсетін «табыс»Мамыр айында Қызылорда облысында HRT қаржылық пирамидасының ұйымдастырушылары ұсталды. Олар жобаны электросамокаттарды сатып алып, кейін Еуропа елдерінде жалға беру арқылы табыс табатын заңды инвестициялық бизнес ретінде таныстырған. Салымшыларға тұрақты пассивті кіріс пен салымның тез қайтарылуы уәде етілген. Қатысу үшін криптовалютаны электронды биржалардан HRT деп аталатын арнайы шотқа аудару қажет болған, инвестициялық операциялар осы шот арқылы жүргізіледі делінген. Міндетті шарт ретінде жүйеге кемінде екі жаңа қатысушы тарту талап етілген. Нәтижесінде 200-ден астам адам 50 доллардан 35 мың долларға дейін қаражат салып, ай сайын 1 200 долларға дейін төлем алуды көздеген. Жалпы шығын 28 миллион теңгеден асты.Криптовалюталық пирамиданы қалай тануға болады«Халықаралық қорлардан» бастап электросамокаттарды жалға беру мен бейнеролик көруге дейін әртүрлі аңыздарға қарамастан, барлық криптовалюталық пирамидалар бірдей қағидатпен жұмыс істейді. Біз негізгі белгілерді жинақтадық.Кепілдендірілген және жоғары табыс уәде етіледі.&nbsp;Егер сізге «тәуекелсіз тұрақты пайда» деп сендірсе — бұл қауіпті белгі. Инвестицияда, әсіресе аса құбылмалы криптовалюта нарығында, кепілдендірілген табыс болмайды.Табыс жаңа қатысушыларды тартуға тәуелді.&nbsp;Әрбір әкелген адам үшін бонустар, пайыздар немесе «мансаптық өсу» уәде етілсе, бұл — пирамиданың классикалық белгісі. Төлемдер нақты пайдадан емес, жаңа салымшылардың ақшасы есебінен жүзеге асады.Қаражат тек криптовалюта түрінде қабылданады.&nbsp;USDT, BTC, ETH сияқты аударымдардың келісімшартсыз, ресми деректемелерсіз белгісіз әмияндарға жіберілуі — алаяқтар үшін ыңғайлы құрал. Мұндай операцияларды қадағалау да, қайтару да өте қиын.Реферальды сілтемелер арқылы тіркеу. Жеке кабинет ресми қаржы платформалары арқылы емес, реферальды жүйесі бар сайттарда ашылады. Бұл пирамиданы тез кеңейтіп, адамдарды жаппай тартуға мүмкіндік береді.Нақты бизнес орнына әдемі аңыздар. Майнинг, трейдинг, медициналық каннабис, Еуропадағы көлік жалдауы, бейнеролик көру, халықаралық қорлар — мұның бәрі тек «қаптама». Көп жағдайда шынайы қызмет мүлде болмайды.Белсенді жарнама мен «мотивациялық» іс-шаралар.&nbsp;Презентациялар, конференциялар, әлеуметтік желілердегі роликтер, «табысты өмір» туралы оқиғалар, сән-салтанатты көрсету — барлығы жобаның сенімділігі мен ауқымдылығы туралы жалған әсер қалыптастырады.Лицензияның болмауы.&nbsp;Криптопирамидалар қаржы реттеушілерінің лицензиясына ие болмайды. Компанияның заңдылығын ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі арқылы тексеруге болады. Лицензияның жоқтығы — алаяқтықтың айқын дәлелі.Қысым көрсету және асықтыру. «Соңғы мүмкіндік», «ертең кіру қымбаттайды», «орындар шектеулі» сияқты сөздер — психологиялық қысым жасау әдісі. Нағыз инвестициялық жобалар асығыс шешім қабылдатпайды, ойлануға және барлық тәуекелді таразылауға уақыт береді.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/2605_infografika_kaz_74_28b5cc302e.png" alt="2605-infografika-kaz-74.png">Ең бастысы — криптовалюталық пирамидалардың соңы әрдайым бірдей: алғашқы қатысушылар аздаған табыс көруі мүмкін, ал қалғандарының барлығы ақшасынан айырылады. Көп ұзамай ұйымдастырушылар миллиондармен бірге ғайып болады. Сондықтан егер сізге тәуекелсіз жеңіл ақша, міндетті түрде жаңа адамдар тарту және келісімшартсыз криптовалюта аударымдары ұсынылса — бұл инвестиция емес, тұзақ.Фото: fingramota.kz

Цифрлық алдау: криптопирамидаларды қалай тануға болады

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Желтоқсанда мерекелік көңіл-күй орын алып, саяхаттауға деген белсенділік арта түседі, сонымен қатар алаяқтық схемаларда көрініс табады. Сіз курортты қуана таңдап, чемоданыңызды жинап жатқанда, қаскүнемдер сізді нысанаға алуы мүмкін. Демалысты тыныш және қауіпсіз өткізу үшін, Fingramоta.kz саяхатыңыздың жайлы болуына, ақшаңызды үнемдеуге және жүйкеңізді сақтауға көмектесетін бірнеше кеңес береді. &nbsp;Турларды ресми операторлардан ғана брондаңызЖаңа жыл алдында жалған туристік фирмалар, қолда жоқ жолдамаларды өте төмен бағамен ұсынатын клондық сайттар және аккаунттар көбейіп келеді. Сондықтан, операторды таңдағанда, лицензиясының бар-жоғын, мекенжайы мен &nbsp;кеңсенің орналасқан жерін нақтылап алыңыз. Әлеуметтік желілердегі немесе сайттағы пікірлерге сенбеңіз — боттар немесе жалған пікірлер болуы мүмкін.Кез келген дереккөздерден пікірлермен танысыңыз, таныстарыңыз бен әріптестеріңізден осы фирмадан бұрын тур алған-алмағанын сұраңыз, барлық ақпаратты жинақтаңыз. Сондай-ақ, есіңізде болсын: егер сатушы алдын ала төлемді немесе турдың толық құнын жеке картаға аударуды сұраса, бұл алаяқтықтың белгісі. Барлық ақшаны компанияның ресми шотына ғана аударыңыз, қандай &nbsp;жағдайда да жеке тұлғаға аударым жасамаңыз.Демалыста да цифрлық қауіпсіздік туралы ұмытпаңызҰшу барысы мен қонақүйге келіп орналасу Сізді біраз шаршатуы мүмкін, осыған байланысты қателік жіберуіңіз де ықтимал, сондықтан да әрдайым жинақы болып, өз-өзіңізді барынша қорғай біліңіз. Саяхатқа арнап бөлек банк картасын жасатыңыз және сол картаны пайдалансаңыз, негізгі картадағы үлкен соманы сақтап қаласыз. Пауэрбанкті бірге алып жүріңіз, оны уақтылы қуаттауға &nbsp;тырысыңыз және басқа біреудің пауэрбанкін пайдаланбаңыз: алаяқтар QR-ге ақысыз қуаттау кезінде сіздің ақшаңыз бен деректеріңізді ұрлайтын зиянды жүйенің кодын орнатуы мүмкін. Тегін Wi-Fi қолданбаңыз — ол арқылы қаскүнемдер зиянды БҚ-ны орната алады немесе барлық онлайн-банкинг деректерін ала алады.Билеттер мен турларды қолдан сатып алмаңызOLX типті сайттарда және әлеуметтік желілерде билеттерді және тіпті турларды жарты бағасына сату туралы ұсыныстары бар жарнамаларды кездестіруге болады, себебін жоспарларының өзгеруіне байланыстырады. Бірақ іс жүзінде 100% жағдайда бұл алаяқтық схемалар. Сіз «сатушымен» байланысқаннан кейін, ол кепілдік үшін алдын ала төлем сұрайды және ақшаны алғаннан кейін байланысқа шығуды тоқтатады. Екінші нұсқа: сізге жалған билеттер мен турлар сатылады, олар шынайы болып көрінеді, бірақ әуежайда сіз алданғаныңыз туралы жағымсыз жаңалықты білесіз. Сондықтан мұндай ұсыныстардан аулақ болыңыз, бірақ егер сіз оны сатып алған болсаңыз да, билеттерді авиакомпанияның веб-сайты немесе Aviata, Chocotravel және басқалары сияқты ресми сатушылар арқылы тексеруді ұмытпаңыз.Сілтемелер арқылы өтпеңізРесми және тексерілген оператор сізге мессенджерлер және әлеуметтік желілер арқылы «Брондауды растау қажет» немесе «Шұғыл түрде қонақүйді нақтылаңыз» деген сылтаулармен сілтемесі бар хабарлама жіберген жағдайда ол сілтеме бойынша еш жағдайда өтпеңіз. Турфирма аккаунтын алаяқтар бұзып ашып, оның атынан сізге жазып тұруы әбден мүмкін. Осындай хабарларды алғаннан кейін ресми телефон нөмірі бойынша қоңырау соғып, ақпаратты нақтылаңыз, себебі желтоқсан айы – фишингтің асқынатын кезеңі: адамдар жыл бойы шаршап, демалысты аңсайды, жылдамырақ бір жаққа ұшуды қалайды, ал мұны алаяқтар өз пиғылдарында пайдаланады. &nbsp;Паспортыңызды ешқашан мессенджер арқылы жібермеңізӘлеуметтік желілердің және мессенджерлердің қауіпсіздік қызметтері жүйелерді қанша жаңартқанымен, жаңа қорғаныс сертификаттарын орнатқанымен, доксинг және деректерді ұрлау тәуекелі жоғары болып қалуда. Сондықтан құжаттарды ешқашан мессенджерлер арқылы, әсіресе фирманы тексерместен жібермеңіз – алаяқтарға тап болсаңыз қайтесіз? Ресми операторды да бұзып ашуға болады, сондықтан құжаттарды жіберу кезінде аса абай болу керек және расымен де нақты фирмамен сөйлесіп тұрсыз ба, соны бірнеше рет тексеріп алыңыз. &nbsp;Сапар алдында өз әлеуметтік желілеріңізді қорғаңызБұл астыртын кеңес, себебі әлеуметтік желілер арқылы алаяқтар аккаунтқа байланысатын телефон нөмірі арқылы жеке деректерге және шоттарға қолжетімділік алуы мүмкін. Сондықтан, құпиясөздеріңізді алдын ала ауыстырып қойыңыз – неғұрлым күрделі құпиясөздерді таңдап, екі факторлы бірдейлендіруді орнатыңыз, бөгде құрылғылар арқылы кіруге тыйым салыңыз, аккаунтқа резервті e-mail қосыңыз. Айта кететін тағы бір маңызды нәрсе әлеуметтік желілерде сапар туралы ақпаратпен бөліспеңіз: қазіргі уақытта билеттермен паспорттарды суретке түсіру сәнге айналды, бірақ бұл да қауіпті, сондықтан ондай ойдан бас тартыңыз. Сондай-ақ, жол жүретін нақты күндеріңізді жарияламаңыз, геолокацияңызбен бөліспеңіз және өз демалысыңыз туралы егжей-тегжейлі көп ақпарат бермеңіз. Бөтен адамдар сіз туралы аз білгені жақсы. &nbsp;Демалыста да сақтық танытып, қырағылықты жоғалтпау керек. Картаңыздан есептен шыққан ақшаларды жиі тексеріп отырыңыз және VPN-сыз тегін Wi-Fi-ға қосылмаңыз, паспорттың суретін ашық галереяда сақтамаңыз. Алаяқтар сіз демалған кезде белсенді бола түседі. Көп уақытыңыз бен күшіңізді алмайтын базалық қауіпсіздік ережелерін сақтай отырып сіз демалысыңызды естен кетпейтіндей және жайбарақат өткізесіз. &nbsp;<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/2605_infografika_kaz_69_76d89ffe2b.png" alt="2605-infografika-kaz-69.png">Өзіңізге, ақшаңызға сақ болыңыз және Fingramota.kz-пен бірге қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Жаңа жыл алдындағы тур: саяхатшылар үшін пайдалы лайфхактар

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қаржылық тепе-теңдікті сақтай білу – қазіргі уақытта әлемдегі ең маңызды дағдылардың бірі. Сондықтан бүгін Fingramоta.kz сізге кредиттер мен жинақтар болған кезде ақшаны басқарудың тұрақты жүйесін қалай құру керектігін айтып береді.Кредит — зиян, жалғыз дұрыс жол ақша жинақтау деген пікір кең таралған. Бірақ іс жүзінде екеуі де адамның қолындағы құрал ғана: сіз біреуінің пайдасын жоғары қойып, екіншісінен бас тартпауыңыз керек, бірақ оларды ақылмен қолдануды үйрену керек.Жинақ орнықтылық жастығын жасайды: күтпеген шығындардан, кірістің жоғалуынан, дағдарыстан аман қалуға мүмкіндік береді. Кредит, өз кезегінде, мақсатқа жылдам қол жеткізуге көмектеседі немесе қиын жағдайдан құтқарады (ипотека, білім алуға немесе бизнеске қарыз алу).Екеуінің арасындағы сауатты тепе-теңдік борыш құрсауынан қорғайды, &nbsp;сонымен бірге инфляцияға байланысты ақшаның құнсыздануына жол бермейді. Кредиттің барлық кірістерді «жеп қоюына» жол бермеу керек, ал жинақ нақты пайда әкелмей, тек «кейінгі» жоспарлар болып қала бермеуге тиіс.Бірінші қадам: қаржылық қолдау нүктесін есептеңізЕң алдымен қанша ақша табатыныңызды, жұмсайтыныңызды және үнемдей алатыныңызды түсіну маңызды. Есептеу үшін таза кірісті, міндетті шығыстарды (жалдау немесе ипотека, коммуналдық төлем, жол жүру), өзгермелі шығыстарды (тамақ, киім, медицина, ойын-сауық), мерзімді шығыстарды (демалыс, сыйлықтар, салықтар) ескеріңіз. Бұл уақытша бос ақша қалдығын немесе жинақтар мен кредиттер арасында бөлуге болатын соманы анықтау үшін қажет.Мынадай көрсеткіштерге сүйенуге болады: жинақтар — кірістің 10-20%-ынан, кредит бойынша төлем — 30-35%-дан аспайды. Отбасының кірісі 500 000 теңгені құрайды деп есептеп көрейік:міндетті, өзгермелі және мерзімді шығыстар – шамамен 275 000 теңге;жинақтар – 75 000 теңгеден кем емес;кредиттер — ең көбі 150 000-170 000 теңге.Екінші қадам: ешқандай жағдайда қауіпсіздік жастықшасын жасауды ұмытпаңыз – бұл сіздің негізгі қорғаныс құралыңызҚаржы жастықшасының басты пайдасы – ол емделуге, жөндеуге және болжаусыз шығыстарға «шарасыздықтан» кредит алуға тура келетін жағдайдан қорғайды. Оның ең төменгі көлемі үш айдағы, оңтайлысы – алты айдағы шығыстарды өтеуге тиіс. Қауіпсіздік үшін жинақтарды: ішінара алу мүмкіндігі бар депозиттер, қолма-қол ақша және инвестициялар сияқты әр түрлі нұсқаларда сақтаңыз.Жинақтарды бөлудің әр түрлі нұсқалары бар: консервативті жағдайда сіз 100 000 теңгенің 60 000 теңгесін теңгемен депозитке, 20 000 теңгені валюталық депозитке аударып, тағы 20 000 теңгені сейфте сақтай аласыз. Егер сіз инвестицияларды зерттеген болсаңыз, онда теңгерімді нұсқаны таңдай аласыз: депозиттерге 40 000 теңге, акцияларға және мемлекеттік бағалы қағаздарға 50 000 теңге, ал сейфке 10 000 қолма-қол ақша жинай аласыз.Өзіңізге қандай кредиттер қажет екенін анықтап алыңызӘрбір кредитті қарызға батыратын қадам деп санаудың қажеті жоқ, бірақ стратегияңыз болмаса, келтіретін зияны бар. Сондықтан кредит ресімдемес бұрын жоспарланған кредиттің қай топқа жататынын шешіп алыңыз. Әдеттегі себептер – үй сатып алу, білім алу, бизнес бастау немесе оны кеңейту, күрделі жөндеу шығыстары. Қауіпті себептер – «мәртебе үшін» бренд заттар мен қымбат техниканы сатып алу, сыйлықтар, демалыс турлары.Кредит алуға дайындалып жатқанда, өзіңізге үш сұрақ қойыңыз:- Осыны маған қазір сатып алу қажет пе?- Дұрысырақ баламасы бар ма — мысалы, дәл соны сатып алу үшін қаражат жинау- Кредит бойынша төлемдер менің қаржылық теңгерімімді бұза ма?Төртінші қадам: кірісіңізді нақты бөліп қойыңызКлассикалық және тиімді нұсқасы бар — «50/30/20 ережесі». Кірісіңіздің 50%-ы міндетті шығыстарға (ипотека немесе тұрғын үйді жалдау ақысы, тамақ және көлік төлемдері), 30%-ы ойын-сауыққа (кафеге, киноға, театрға бару) және 20%-ы жинақтауға жұмсалады. Сол 500 000 теңгені алсақ: 50 000-ды міндетті шығыстарға, 30 000-ды ойын-сауыққа, 20 000-ды жинақтауға жібереміз.Бесінші қадам: төлеп отырған кредиттеріңізді оңтайландырыңызЕгер кредиттеріңіз бұрыннан болса, оларды төлеу ғана емес, басқару да маңызды. Мысалы, сіз қайта қаржыландыра аласыз немесе «қарлы кесек» (кредиттерді ең азынан ең көбіне дейін кезекпен өтеу) және «қар көшкіні» (алдымен пайыздық мөлшерлемесі үлкен кредитті жабыңыз, содан кейін одан азын, одан әрі одан да азын және т.б.) стратегияларын қолдана аласыз.Алтыншы қадам: инфляцияны және теңге бағамының ауытқуын ескеріңізТеңгемен және валютадағы депозиттер арасындағы бос ақшаны сұрыптаңыз. Сіз депозит форматтарының ішінен де таңдай аласыз: мерзімді емес (ақшаны шектеусіз толтыруға және алуға болады), мерзімді (ішінара алсаңыз, сыйақыны жоғалтасыз) және жинақтау (жоғары пайызбен, бірақ мерзімінен бұрын ала алмайсыз). Мұның бәрі сіздің мақсаттарыңыз бен мүмкіндіктеріңізге байланысты: сізге қаражат шұғыл қажеттілік үшін қажет, үлкен соманы жинау немесе капиталды инвестициялау үшін қажет.Жетінші қадам: ірі мақсаттарды алдын ала жоспарлаңызБаспана, оқу, көлік, демалыс бір-үш жыл бұрын жоспарлағаны дұрыс. Осының арқасында сіз қаражатыңызды есептеп, ең қолайлы мерзімді анықтап аласыз, жинақтау құралын таңдап, кредиттің қажет не қажет еместігін, әлде мәселені онсыз да шеше алатыныңызды бағамдайсыз. Жоспарлауды неғұрлым ерте бастасаңыз, кредитке деген тәуелділік те соғұрлым аз болады.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/2605_infografika_kaz_63_e49a6ddfb2.png" alt="2605-infografika-kaz-63.png">Өзіңізге, ақшаңызға сақ болыңыз және қаржылық сауаттылығыңызды Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Жинақтар және кредиттер: кірістер мен шығыстарды қалай теңестіруге болады?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> «AMANAT» партиясында «Қарызсыз қоғам» жобасы қорытындыланды. Үш жыл бұрын партия халықтың қаржылық сауатын арттыру және азаматтардың несие жүктемесін азайту бағытында жүйелі жұмыс жүргізу үшін жауапты мемлекеттік органдардың, банктердің және қаржы ұйымдарының ресурсын бір арнаға тоғыстырған еді. Жоба тұтас ел аумағында жүзеге асты. Биыл 860 мыңға жуық азамат оқудан өтіп, оларға кәсіби көмек көрсетілді.Сөз басында Мәжіліс спикері, «AMANAT» партиясының Төрағасы Ерлан Қошанов жобаға атсалысқандарға алғыс білдіріп, оның тұрғындарға әлеуметтік қолдау көрсетудің тиімді құралына айналғанын атап өтті.Бүгінде «Қарызсыз қоғам» жобасы ауқымды пікірлестер тобын біріктіріп, бұл қадам азаматтарға кешенді көмек көрсетудің тұтас экожүйесін құруға мүмкіндік берді. Партия базасында республикалық колл-орталық іске қосылып, күн сайын 180 заңгер 5 мыңға жуық өтініш қабылдауда. Бұған қоса, qogamfin.kz цифрлық платформасы құрылып, WhatsApp және Telegram-да AI-боттар жұмыс істейді. Биыл ауылдар, шалғай елді мекендер тұрғындарымен тікелей кездесу өткізетін мобильді топтар жұмысын бастады.Жоба қызметкерлері азаматтарға алғаш өтініш бергеннен бастап, қиындықты толық еңсергенге дейін қолдау көрсетеді. Заңгерлік, психологиялық кеңес береді. Сондай-ақ, шоттар мен мүліктерді бұғаттан шығаруға, қарызды қайта құрылымдауға, берешек бойынша төлем жасаудың қолайлы кестесін құруға, жаңа дағдыларды үйретуге көмектеседі. Бұл мыңдаған қазақстандық отбасының дағдарыстан шығып, өмірді қайта бастауына мүмкіндік берді.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/1_yzylordaly_komanda_zdikter_atarynda_e0a58a977e.jpg" alt="1Қызылордалық команда үздіктер қатарында.jpg">Елордада өткен іс-шараға қатысқан облыс әкімінің орынбасары Ардақ Зебешевке “Қарызсыз қоғам” жобасының аймақтық командасына берілген марапат табысталды.Биыл жоба аясында 22 800 азаматқа қызмет көрсету межесі бекітілген. Бүгінгі күні 39 167 азаматқа қызмет көрсетіліп, жылдық жоспар 172 пайыз артық орындалды. Желтоқсанның 1-індегі мәліметке қарағанда, өңір тұрғындарынан соттан тыс банкроттық рәсімін қолдану туралы 20 610 арыз түскен. Оның ішінде, 4 662 жеке тұлға банкрот деп танылса, 15 196 арыз қанағаттандырусыз қалдырылған, 334 арыз қарастырылуда.Фото: Қызылорда облысы әкімінің баспасөз қызметі

“Қарызсыз қоғам”: Қызылордалық команда үздіктер қатарында

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp;«Инвестициялық платформалардың» және «халықаралық брокерлердің» жарнамасы «мен мұндалап» әлеуметтік желілерде, мессенджерлерде, жарнамалық желілерде қазақстандықтардың қыр-соңынан &nbsp;қалмайтын болды. Олар жоғары пассивті кіріске, «кепіл берілген" пайдаға кенелуге, IPO-ға және әлемдік алпауыттардың акцияларына, криптовалюталарға және тіпті "мемлекеттің қолдауымен арнайы бағдарламаларға" қол жеткізуге &nbsp;уәде береді. Алайда, &nbsp;егер сіз осы таңғажайып &nbsp;уәделерге кәміл сенетін болсаңыз, &nbsp;онда сізді барлық ақшаңызды жоғалып алу қаупі күтіп тұр. Бұған жол бермеу үшін Fingramota.kz-тің материалын оқыңыз.Жалған брокерлер — бұл лицензиялары жоқ жалған инвестициялық &nbsp;компаниялар мен жеке «мамансымақтар». Олардың көздегені бір: аңғал азаматтардан неғұрлым көп ақша алып, қарасын жоғалту. Мұндай алаяқтардың барлығына &nbsp;тән белгі — &nbsp;бағалы қағаздармен операцияларға лицензияның жоқтығы.Жалған брокерлерлер қалай жұмыс істейді &nbsp;Агрессивті жарнамаАлаяқтар әлеуметтік желілерді белсенді пайдаланады, сондықтан ол жерде қысқа мерзім ішінде тіпті азғантай сомадан орасан зор пайда табуға уәде беретін платформалар немесе биржалар туралы жарнамаларды жиі кездестіруге болады. Көп жағдайда алаяқтар өздерінің айла-шарғы схемаларына назар аударnу үшін танымал блогерлермен, саясаткерлермен және тіпті қаржы ұйымдарының топ-менеджерлерімен дипфейктерді пайдаланады.Әлеуметтік инженерияАдам алаяқтар әлеуметтік желіде ұсынатын сілтеме бойынша өтіп, нөмірін қалдырса болды, оған бірден қоңырау түседі. Менеджер асқан биязылықпен &nbsp;оны "акция әрекет еткенше үлгеріңіз" немесе "Қазақстан үшін лимит таусылғанға дейін" деген сөздермен шот ашуға көндіреді. Біз бірнеше рет айтқанымыздай, алаяқтар адамның психологиясын жақсы біледі және өз дегендеріне жету үшін қалай қысым жасау керектігін біледі.Тартымды жалған сайт және зиянды БҚАлаяқтар көз тартатын сайттардың суретін салуды үйренді немесе ресми брокерлер мен компаниялардың нақты көшірмесін жасайды. Бір қарағанда, адам оның алдында алаяқтардың қолынан шыққан жұмыстың нәтижесі екенін бірден түсінбейді. Сондықтан сайтқа немесе платформаға кірген кезде сіздің алдыңызда түпнұсқаның өзі екеніне көз жеткізу маңызды.Әлеуетті клиентке сайтта немесе қосымшада тіркелу және, әрине де &nbsp;шотты толтыру ұсынылады. Алдымен адам жеке кабинетте «күннен күнге өсіп жатқан» ақшасын, сәтті мәмілелерді және көптеген цифрлармен әдемі графиктерді көреді. Шындығына келгенде, мұның бәрі нақты мәмілелер мен пайдаға ешқандай қатысы жоқ жай ғана әдемі суреттер.Екінші нұсқасы да &nbsp;болуы мүмкін: жалған брокерлер сізден жұмыстың сәтті болуы үшін қажет деген сылтаумен бөгде бағдарламалық қамтылымды (БҚ) &nbsp;орнатуды сұрайды. Егер клиент оны орнатса, онда алаяқтар оның барлық құрылғыларына қашықтан қол жеткізе алады және ақшаны шеше &nbsp;алады, жеке деректерді ұрлайды, кредит ресімдей &nbsp;және т.б..Жаңа толықтыруларға тартуАдам пайда тапқысы келгенде, алаяқтар, әрине, қызығушылық танытпайды және клиенттің назарын аударады. Мысалы, оған көрсеткіштерді алтын/платина мәртебесіне дейін жеткізу не аударымды сақтандыру немесе биржаға комиссия мен салық төлеу сұралуы мүмкін. Егер адам алаяқтардың айтқанын істесе, онда олар одан да көп ақша алады.Құпия жоқ болуАлаяқтар сенімді клиенттен бар ақшасын алғанын түсінгеннен кейін, байланыс жоқ болады. Сайт енді ашылмайды, менеджер нөмірді бұғаттайды, қолдау қызметі жауап бермейді. Ақша шетелде тіркелген шоттарға немесе жалған бөгде адамдарға кетті.Қазақстанда жалған брокерлердің ең танымал схемасыЖалған IPO және ірі компаниялардың акцияларыАдамдарға «брокер өкілдерінің» атынан қоңырау шалынады немесе хабарлама жібереді және белгілі компаниялардың биржасына немесе қағаздарына шыққанға дейін акцияларға «жабық жазылуды» ұсынады. Шындығында, оларда брокер де, нақты сауда-саттыққа қол жетімділік те жоқ.Төрт жыл бұрын Ақтөбе облысында Pepsi, Nike, Microsoft, Ford және BMW халықаралық компанияларының жалған акцияларына азаматтардың ақшасын тартудың алаяқтық схемасы анықталды. Оның үстіне ең төменгі жарна 1 000 долларды құрады, ал зардап шеккендер Астана, Алматы, Шымкент, Ақтөбе және Орал қалаларында тұрды. Схеманы ұйымдастырушылар 3 және 3,5 жылға бас бостандығынан айырылды. &nbsp;Әлеуметтік желілердегі «Инвестициялық платформалар»Жалған брокерлер Instagram, Telegram, TikTok парақшаларын ашады, «тәуекелсіз айына 30-50% кіріс» деген ұғымды жарнамалайды. Ақшаны келісімшарттар мен құжаттарсыз бірден «жетекші» картасына аударуды ұсынады.Осы жылдың қазан айында ҚМА 100% кірістілік кепілдігімен 30-дан 50 мың долларға дейін инвестиция салуды ұсынған инвестициялық жоба түріндегі алаяқтық схеманы ашты. Ұйымдастырушылар заңды етіп көрсету және оң имидж қалыптастыру үшін балалар үйлерінде қайырымдылық акцияларын өткізді. Схема алты бонустық деңгейдегі матрицалық жүйеге негізделген интернет-платформа арқылы жұмыс істеді: VIP-1 – VIP-6). Қатысушыларға cy USDT криптовалютамен төлемдер есептелді-мыс және олардың мөлшері салым сомасына және қатысушылардың анықтамалық сілтемелері бойынша тартылған санына байланысты болды. Алаяқтардың әрекетінен 117 адам зардап шекті.Жалған криптоброкерлерӘлеуетті клиенттерге «болашағы мықты токендерге», «дефай-платформаларға», «төрелікте табыс табуға» қатысуға уәде береді, баға ұсыныстарын өсіп келе жатқандай етіп көрсетеді. Шын негізінде, адам жай ғана &nbsp;алаяқтардың шотын толықтырады, қолында ешқандай монета болмайды.Осы жылғы қарашада криптовалюталық қаржы пирамидасына қатысты тергеп-тексеру аяқталды, оның ұйымдастырушылары азаматтарды Warner Bros трейлерлерін көруден жоғары пайда табуға болады деген сылтаумен жобаларға инвестиция салуға шақырды. Нақты кинокомпания ешқашан ақша табудың мұндай тәсілі туралы жариялаған емес.Салымның орташа сомасы 225 мың теңгені құрады, төлем тек USDT криптовалютасында қабылданып, бонустар есептелді. Шындығында, әрине, зардап шеккен 40 адамның криптоәмияндарына ақша түскен жоқ. Схеманы ұйымдастырушы бес жылға бас бостандығынан айырылды.Жалған брокерлерді қалай анықтауға болады?Лицензияның болмауы және жалған құжаттар: брокер жұмысының заңды екенін Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің сайтында екі-ақ минутта тексеруге болады. Алаяқтар жиі жағдайда жалған сертификаттарды тіркейді немесе басқа біреудің лицензиясын ұрлап, оны өзінікі етіп көрсетеді. Сондай-ақ, құжаттарды ҚНРДА-ның, Қаржылық мониторинг агенттігінің базалары арқылы және қажет болған кезде құқық қорғау органдары арқылы оңай тексеруге болады.Кепілдік берілетін жоғары табыс табуға уәде беру: бірде-бір кәсіби брокер 100% пайда табуға кепілдік бермейді, себебі бұл қаржы нарығының табиғатына қайшы келеді. Егер сізге бір айда ешбір тәуекелсіз 20-30% табыс табуды ұсынатын болса, онда бұл – инвестициялық стратегия емес, бұл – алаяқтардың әдеттегі айласы.Қызықтыратын және агрессивті маркетинг:&nbsp;«Тек бүгін», «Соңғы орындар» немесе «Асығыңыз, мүмкіндікті жіберіп алмаңыз» сияқты сөз тіркестері – жалған брокерлердің сүйікті құралы. Сенімді клиенттер клиентті асықтырмайды, өйткені олар сіздің дереу ақша аударғаныңызды емес, дұрыс шешім қабылдағаныңызды қалайды.Қаражат шығарудағы қиындықтар:&nbsp;егер брокер төлемдерді кешіктірсе, ақшаны шығару үшін қандай да бір комиссияны талап ететін болса немесе қаражатты бұғаттаудан босату үшін қосымша төлемдерді жүктесе – бұл сіздің &nbsp;алаяқтарға тап болғаныңыздың белгісі. Лицензиясы бар брокерлер үшін қаражатты шығару оңай, ашық өтеді және қатаң түрде регламенттеледі.Бөгде бағдарламалар орнату талабы:&nbsp;көмек көрсетуге қажет деген сылтаумен AnyDesk, TeamViewer немесе қашықтан қол жеткізуге арналған басқа да БҚ жүктеуді өтіну – алаяқтықтың айқын белгілерінің бірі. Осылайша, қаскүнемдер сіздің құрылғыңызға, интернет-банкинг пен жеке деректеріңізге қол жеткізе алады, ал нағыз брокерлер ешқашан мұндай бағдарламалар орнату туралы өтініш жасамайды.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/whatsapp_image_2025_12_08_at_091828_1_8cacfc24f5.jpeg" alt="whatsapp-image-2025-12-08-at-091828-1.jpeg">Өзіңізді, өз ақшаңызды сақтаңыз және Fingramota.kz-пен бірге қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз!fingramota.kz

Жалған брокерлер бас көтерді: өз ақшаңызды жоғалтып алмаудың жолдары

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> 2025 жылы алаяқтықтың негізгі түрлері толығымен онлайн-ортаға көшті. Ескі схемалар ешқайда жоғалған жоқ, бірақ олар жасанды интеллект, жалған сайттар, deepfake дауыстар және психологиялық қысым жасау арқылы айтарлықтай қауіп төндіретін болды.Заманауи алдау схемалары қалай жұмыс істейтіні және өзіңізді қалай қорғауға болатынын Fingramota.kz-пен қарастырып көрелік.Фишинг: адамды өз деректерін өз еркімен беруге қалай мәжбүрлейдіФишинг – бұл жалған сайттар, хаттар мен хабарламалар арқылы сіздің логиндеріңізді, құпиясөздерді, карта деректерін қолға түсіру.Бұл қалай болады: сізге мессенджерде банктен, салықтан, маркетплейстен немесе жеткізу қызметінен хат, SMS немесе хабарлама келеді. Хабарлама мәтінінде&nbsp;«сәлемдеменің кешігуі», «салық берешегі», «күдікті операция», «өтемақы»&nbsp;туралы айтылады және толығырақ ақпарат алу үшін сілтемеге өту керек. Әрі қарай, сілтемеге өту кезінде сайт ашылады, оның шынайы сайттан ешқандай айырмашылығы болмайды. Пайдаланушы логинді, құпиясөзді, карта деректерін немесе SMS-пен келген кодты енгізеді және бұл деректер бірден алаяқтардың қолына түседі және ақша есептен шығарылады.Азаматтар алаяқтардың арбауына жиі түсіп жатады, өйткені жалған сайттардың шынайы сайттардан ешқандай айырмашылығы жоқ, олар https-қорғанысымен қамтамасыз етілген, жасанды интеллекттің көмегімен &nbsp;жетілдірілген мәтіндермен толтырылған және «дәл қазір» шешім қабылдауға мәжбүр ететін «уақыттың тапшылығын» желеу етеді.Дауыстық алаяқтар және deepfake-қоңырауларКлассикалық сценарийлердің бірі келесідей: адамға «банктен» қоңырау шалып, күдікті операция туралы хабарлайды, қаражатты дереу «қауіпсіз шотқа» аударуды талап етеді, содан кейін SMS-пен келетін кодтарды сұрайды. Алайда, тағы бір қорқынышты әдіс жиі қолданылуда: алаяқтар әлеуметтік желілерде туысының дауысының жазбасын табады, оның сандық көшірмесін жасайды және жәбірленушіге «ұлының, қызының немесе бастығының дауысымен» қоңырау шалып, қайта-қайта жалбарынып &nbsp;немесе шұғыл түрде ақша жіберуді талап етеді. Мұндай жағдайда адам эмоцияға беріліп, тіпті ақпаратты тексеруге тырыспайды.Жалған интернет-дүкендер және «сатылымдар»Алаяқтар шынайы интернет-дүкендерден айнымайтын сайттар жасайды. Әдеттегі схема келесідей: «қойманы жаппай сату» немесе «90%-ға дейін жеңілдіктер» туралы уәделері бар әлеуметтік желілердегі жарнама арқылы жәбірленуші кері есеп таймері бар әдемі безендірілген сайтқа кіреді, онда олар тауарды картамен төлеуді ұсынады; ақша есептен шығарылады, бірақ сәлемдеме ешқашан келмейді және сайт та көп ұзамай жоғалады. Кейде алаяқтар бірден жоғалып кетпейді және бірнеше күн бойы сатып алушылардың қырағылығын жою үшін жұмыс көрінісін сақтайды.Жеке деректерді ұрлау және аккаунттарды қолды етуАлаяқтар азаматтардың жеке деректерін: фишингтік хабарлар мен жалған сайттар арқылы, қолды болған дерекқорлардан, жалған пікіртерімдердің көмегімен, сондай-ақ әлеуметтік желілердегі ашық профильдер сияқты әр түрлі тәсілдермен жинайды. Олардың қолында жеткілікті ақпарат болған кезде, олар келесі кезеңге өтеді — жәбірленушінің аккаунттарына қол жеткізеді, иесінің бақылау мүмкіндігін өзіне қайтаруды бұғаттау үшін қолжетімділікті қалпына келтіру деректерін өзгертеді, оның атына кредиттер мен микрокредиттер ресімдейді, зат сатып алуды және кез келген басқа қаржылық &nbsp;операцияларды жасайды. Көбінесе адам бұл туралы бірнеше айдан кейін, қарыз туралы хабарламалар, кредитті төлеу талаптары немесе коллекторлардан қоңыраулар келе бастағанда ғана бірақ біледі.Инвестициялық алаяқтықЕң тиімсіз және қауіпті схемалардың бірі мессенджерде немесе әлеуметтік желіде әдеттегі танысудан басталады. Алаяқ бірте-бірте адамды өзіне қаратып, кірісі көп инвестициялар туралы әңгімелерімен бөліседі және қалай оңай және тез ақша табуға болатындығын көрсетеді. Содан кейін ол жеке кабинетте кірістің біртіндеп өсуін көрсете отырып, «аз мөлшерде инвестиция салуды» ұсынады. Адам ақшасын шығарып алуға тырысқанға дейін бәрі сенімді болып көрінеді: бұдан кейін оларға «комиссия», «салық» немесе «сақтандыру сыйлықақысын» төлеу қажеттілігі туралы хабарлайды. Осы ақшаларды аударғаннан кейін байланыс кенеттен үзіліп, «кабинетке» қолжетімділік жоғалады.Мұндай схеманың ерекше қауіпті түрі— «ұзақ уақыт араласу» деп аталады. Алаяқ бірнеше ай бойы сенімді қарым-қатынас орнатып, күнделікті қарым-қатынас жасауы, қажетті уақытта инвестиция салуды ұсынуы мүмкін. Осыған байланысты адамдар ақшаны ғана емес, сонымен бірге өз пайымдауына деген сенімділікті жоғалтады, өйткені алдау мүмкіндігінше сенімді көрінеді.Маркетплейстер мен QR-кодтарды ауыстыру арқылы алдауАлаяқтар онлайн-төлемдер мен аударымдар кезінде адамдарды алдау үшін әр түрлі әдістерді қолданады. Олар жалған «төлемге» сілтемелер жібереді, жалған төлемдер туралы хабарламаларды көрсетеді және «қате аударылған ақшаны» қайтаруды сұрайды. Көбінесе шабуылдаушылар сатушылардың немесе сатып алушылардың шоттарын ұрлап, сенімділікті арттыру үшін олардың атынан әрекет етеді. Сонымен қатар, кафелерде, автотұрақтарда немесе қайырымдылық жинақтарында QR-кодтарды ауыстыру тәсілі қолданылады: адам кодты сканерлейді, ал кодты ауыстыру алаяқтың шотына немесе фишингтік сайтқа апарады, әрі қарай алаяқ қаражатты немесе жеке деректерді ұрлайды.Дропперлер мен «ақша будандары»Дропперлермен немесе «ақша будандары» деп аталатын схема адамдарға қарапайым әрі қауіпсіз жұмысқа қатысуға ұсыныс жасауға негізделген. Алаяқтар оңай ақша табуға уәде беріп, «банктік картасын жалға беруді», оған аударымдарды қабылдауды немесе «компанияның жұмысы үшін» жаңа шот ашуды өтініп сұрайды. Мұның бәрі зияны жоқ техникалық көмек ретінде көрінеді – адамға олардың картасы арқылы «төлем жасау ыңғайлы» немесе «компанияға қосымша қаржы арнасы қажет» деп түсіндіріледі.Іс жүзінде мұндай операциялар ұрланған ақшаны алу және жылыстату үшін қолданылады. Көмектесуге келіскен адам іс жүзінде қылмыстық схеманың бір бөлігіне айналады. Оған қоса не болып жатқаны үшін жауапкершілік алаяқтарға емес, күмәнді аударымдар жүргізілген карта немесе шот иесіне жүктеледі. Нәтижесінде, «қосымша ақша тапқысы» келген аңқау адам заңсыз операцияларға қатысатынын білмесе де, қылмыстық істің қатысушысы болу қаупі бар.Неліктен адамдар мұндай схемаларға сеніп қалады?Себептер көбінесе технологиялармен емес, адамның эмоциясы мен дағдыларына байланысты. Көптеген адамдар аккаунтқа кіре алмай қаламын, маңызды төлемді өткізіп аламын немесе мүмкіндікті жіберіп аламын деген қорқынышпен жүреді. Басқалары тым сенгіш, оларға күлімдеп, сенімді сөйлеген соң айла-шарғы жоқ деп ойлайды. Асығыстыққа салу да маңызды: қарбаласта адамдар мән-жайын тексермейді және бірінші көрген нәрсені баса салады. Тез пайда тапқысы келудің де өз рөлін атқарады – жеңіл ақшаға уәде беру сақтықты әлсіретеді. Заманауи схемалар туралы ақпараттың жетіспеушілігі адамды одан да осал ете түседі.Нәтижесінде, алаяқтарға күрделі жүйелерді бұзудың қажеті жоқ – олар тек адам психологиясын бұзады.Өзіңізді қорғау үшін Fingramota.kz-тен қарапайым, бірақ тиімді кеңестерді орындау маңызды:Ешқашан&nbsp;ешкімге&nbsp;растау&nbsp;кодтарын,&nbsp;құпиясөздерді және картаңыздың деректерін бермеңіз — тіпті қоңырау шалушы банк қызметкері болып көрінсе де.Күдікті сілтемелерді баспаңыз және белгісіз адамдардан келген &nbsp;файлдарды ашпаңыз.Операцияларға лимиттер&nbsp;қойыңыз және күдікті белсенділікті бірден байқау үшін есептен шығару туралы хабарлау функциясын қосуды ұмытпаңыз.Кредит тарихыңызды үнемі тексеріп отырыңыз,&nbsp;онлайн сатып алу үшін бөлек карта пайдаланыңыз және ешқандай жағдайда карталарыңызды, аккаунттарыңызды немесе рұқсатты үшінші тұлғаларға бермеңіз.Маңызды! Егер сіз күдікті нәрсе байқасаңыз, картаны дереу бұғаттап, банкке хабарласыңыз. Алаяқтық фактісі расталса, eOtinish платформасы арқылы полицияға дереу өтініш беру керек.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/2605_infografika_kaz_2_6f96cbf06b.png" alt="2605-infografika-kaz-2.png">Ең бастысы – сыни ойлауды дамытыңыз. Бұл сәйкессіздіктерді уақтылы байқауға, қысымға берілмеуге және импульсивті жауап бермеуге көмектеседі. Жағдайды неғұрлым сабырлы және саналы түрде бағаласаңыз, алаяқтардың сізді алдау мүмкіндігі де соғұрлым аз болады!Фото: fingramota.kz

2025 жылдағы интернет-алаяқтықтың кеңінен таралған түрлері: өзіңізді қалай қорғауға болады?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қазан айынан бастап теңгенің долларға шаққандағы айырбастау бағамы 499-500 теңге деңгейіне дейін нығайып, шамамен 9%-ға өскені байқалады. Ұлттық банктің мәліметінше, ұлттық валютаның күшеюі қолайлы сыртқы ахуал, дәйекті макроэкономикалық саясат және инвесторлардың оң күтулері нәтижесінде жүзеге асып отыр, деп хабарлайды <a href="https://baq.kz/ulttyq-bank-tenge-kursyna-qatysty-malimdeme-zhasady-200026783/">BAQ.KZ тілшісі.</a>Мұнайдың әлемдік бағасы барреліне 60 АҚШ долларынан жоғары деңгейде тұрақты қалыптасқан. Сонымен қатар, АҚШ Федералды резерв жүйесінің мөлшерлемені төмендету циклі жаһандық доллар индексінің 8,3%-ға әлсіреуіне ықпал етті. Нәтижесінде дамушы нарықтар валюталары да осындай деңгейде нығайды. Бұл халықаралық инвесторлардың активтерге, соның ішінде Қазақстан нарығына қызығушылығын арттырып отыр.Ұлттық банк Үкімет және Қаржы нарығын реттеу агенттігімен бірлесіп, 2026-2028 жылдарға арналған макроэкономиканы тұрақтандыру және халықтың әл-ауқатын арттыру жөніндегі іс-қимыл бағдарламасын іске асыруда. Оның мақсаты – бюджет шығыстарының тиімділігін арттыру, инфляцияны төмендету, сұраныс пен ұсыныс арасындағы теңгерімді қалпына келтіру және орнықты экономикалық өсімге жағдай жасау.Ақша-кредит саясаты нарық сенімін күшейттіҰлттық банктің қатаң әрі дәйекті шешімдері инфляциялық күтулерді қайта қарауға және теңгедегі қаржы құралдарының нақты кірістілігін арттыруға әсер етті. Бұл бейрезиденттер үшін де олардың тартымдылығын жоғарылатты.Қазан айының басынан қарашаның соңына дейін шетелдік инвесторлардың Қазақстанның мемлекеттік бағалы қағаздарына салған портфельдік инвестициялары 1,1 млрд АҚШ долларына артып, тарихи максимум – 3,6 млрд долларға жетті. Жыл басынан бергі өсім 1,5 млрд долларды құрады.Бұл қарыздық құралдардың құнын төмендетті: желтоқсанда 9 жылдық МБҚ 16,1% мөлшерлемемен орналастырылды (қазанда – 17,2%).Теңгенің нығаюы инфляцияны тежеуге әсер етудеҰлттық банк валюта нарығын тұрақты бақылауда ұстап отыр. Инфляцияның негізгі факторларының бірі – импорт үлесі жоғары тауарлар бағасы. Осы тұрғыдан теңгенің нығаюы сыртқы баға қысымының ішкі нарыққа берілуін шектейді және баға тұрақтылығын қолдайды.<blockquote>Біз еркін өзгермелі айырбас бағамы режимін сақтаймыз және теңгенің қисынды құбылмалылығына жол береміз. Валюта нарығында алыпсатарлыққа себеп болатын факторлар байқалмайды, – деп мәлімдеді Ұлттық банк.</blockquote>Айырбастау бағамының қазіргі динамикасы – экономикалық саясаттың сапалы жүргізіліп жатқанын және инвесторлар сенімінің артуын көрсетеді. Бұл Қазақстанға портфельдік инвестициялар ағынын әрі қарай да ұлғайтуға мүмкіндік береді.Фото: Александр Павский/Казинформ

Ұлттық банк теңге курсына қатысты мәлімдеме жасады

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қазақстанда тұтынушылық кредит беру және қаржы ұйымдары клиенттерінің құқықтарын қорғау жүйесін реформалау жалғасуда. Соңғы екі жылда банктер мен микроқаржы ұйымдарында мерзімі өткен берешекті реттеу тәртібін айтарлықтай өзгертетін жаңа нормалар күшіне енді. Реформалардың мақсаты – халықтың борыш жүктемесін азайту және азаматтарға сотқа жүгінбей және коллекторлардың қысымынсыз төлем қабілеттілігін қалпына келтіруге мүмкіндік беру.Fingramota.kz азаматтарда банктік қарыздар немесе микрокредиттер бойынша туындаған мерзімі өткен берешекті реттеу рәсімінде не өзгергенін, осы рәсімді қандай жағдайда қолдануға болатынын және ол міндетті түрде кімге берілетінін айтып береді.Не өзгерді?&nbsp;1. 2021 жылғы 1 қазаннан бастап Қазақстанда заңнамалық тәртіп қолданылады, оған сәйкес кредитті өтеуде қиындыққа тап болған қарыз алушы өзінің мерзімі өткен берешегін реттеу үшін кредиторға жүгінуге құқылы. Кредитор қарыз алушыдан кешіктіру себебін және кредитті одан әрі өтеудің мүмкін нұсқаларын көрсететін жазбаша өтініш қабылдады.Осы жылдың басынан бастап клиентте берешекті реттеу мәселелері бойынша кредитормен байланысу орнатудың жаңа, қарапайым тәсілдері бар. Енді борышкер қаржы ұйымының мобильді қосымшасы немесе сайты арқылы осындай өтінішпен жүгіне алады. Қаржы ұйымының мобильді қосымшасы немесе сайты арқылы жіберілген өтінішті банк немесе МҚҰ қабылдауға және тіркеуге міндетті.2. Мерзімінің өтіп кеткені туралы хабарлау мерзімі де өзгерді. 2021 жылдан бастап банк немесе МҚҰ борышкерді мерзімі өткен сәттен бастап 30 күннен кешіктірмей хабардар етті. 2024 жылдан бастап мерзім 20 күнге дейін қысқартылды. Қазіргі уақытта банктер мен МҚҰ&nbsp;мерзімі өткен кезден бастап 10 күн&nbsp;ішінде шартта көзделген тәсілмен&nbsp;қарыз алушыны хабардар етуге&nbsp;міндетті. Мерзімдерді қысқарту реттеу рәсімінің уақытын созбауға бағытталған.Мерзімі өткен сәттен бастап 30 күн ішінде қарыз алушы кредиторға мерзімнің өту себептері туралы ақпарат береді және өзінің реттеу нұсқаларын ұсынуға құқылы. Қарыз алушы қайта құрылымдау үшін жүгінген кезде кредиторға өзінің жағдайын түсіндіруі керек. Жолданымда ол қандай кредит туралы жазғанын көрсетеді, не болғанын және неге бұрынғы режимде уақытша төлей алмайтынын, қаржылық жағдайының қалай өзгергенін сипаттайды — табысы азайды, жұмысынан айырылды, қосымша шығындары бар, ауру немесе басқа да өмірлік қиындықтар пайда болды. Одан кейін қарыз алушы нақты қандай көмек сұрайтынын түсіндіреді: төлемді азайту, кейінге қалдыру, кредит мерзімін ұзарту немесе кестені және қайта құрылымдаудың басқа түрлерін қайта қарау. Мұндай қолдаудың қай кезеңге қажет екенін және ол қазір қанша төлей алатынын жазу маңызды. Қалыптасқан жағдайды растау үшін қарыз алушы құжаттарды ұсынуы қажет.&nbsp;Қаржы ұйымы өтінішті 15 күн ішінде қарап, шешім қабылдайды. Егер 30 күн ішінде ымыраға келетін шарттарға қол жеткізілмесе, онда кредитор реттеу &nbsp;рәсімінен бас тартты деп саналады.3. Егер өзара қолайлы шешім табылмаса, қайда жүгіну керек&nbsp;Егер кредитор мен қарыз алушы қайта құрылымдау нұсқалары бойынша ортақ пікірге келмеген жағдайда, қарыз алушы мәселені сотқа дейінгі тәртіппен шешу үшін&nbsp;банктік немесе микроқаржы омбудсмандарына&nbsp;жүгіне алады. Өткен жылдан бастап банк омбудсманының өкілеттігі кеңейтіліп, алғаш рет микроқаржы омбудсманы институты енгізілді. Егер бұрын банк омбудсманы банк пен клиент арасында тек ипотекалық кредиттер бойынша туындаған дауларды қараса, енді ол жеке тұлғалардың тұтынушылық қарыздары және коллекторлық агенттіктерге берілген қарыздар бойынша мәселелерді қарайды. Микроқаржы омбудсманының мәселелерін қарау аясына жеке тұлғалардың қарыздары мен коллекторлық агенттіктерге берілген қарыздар кірді. Омбудсмандардың қызметтері тегін.Осылайша, мерзімі өткен кредиттері бар қарыз алушылардың жолданымдарын қараудың үш деңгейлі жүйесі қалыптасты. Ең алдымен банкке немесе МҚҰ-ға хабарласу қажет. Егер мәселе шешілмесе және тараптар арасында шешім табылмаса, онда қарыз алушы банк немесе микроқаржы омбудсманына &nbsp;жүгінеді. Егер қарыз алушы омбудсманның шешімдеріне қанағаттанбаса немесе шешім қабылданбаса немесе банк / МҚҰ шешімді орындамаса – сіздің Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігіне жүгінуге құқығыңыз бар.4. Кредиттер бойынша төлем мерзімін кейінге қалдыруды кім міндетті түрде ала алады және қандай жағдайда?&nbsp;Қазақстанда кредиттер мен қарыздар бойынша заңнамаға 2024-2025 жылдары осал топтардағы адамдарды, оның ішінде әскери қызметшілерді, аз қамтылған азаматтарды, сондай-ақ төтенше жағдайлардан зардап шеккен адамдарды &nbsp;ескеретін маңызды толықтырулар енгізілді. Бұл өзгерістер борыш жүктемесін жеңілдетуге және қиын өмірлік жағдайдағы қарыз алушыға қарыздарды қайта құрылымдауға мүмкіндік беруге арналған.2024 жылғы маусымда қол қойылған заңда&nbsp;әскери қызметшілерге&nbsp;арналған арнайы қағида көзделген. Міндетті әскери қызмет өткеретін адамдар үшін, сондай-ақ демобилизациядан кейін 60 күн ішінде кредиттер бойынша айыппұлдар мен пайыздарды есептеу тоқтатыла тұрады, сондай-ақ кредитті төлеу бойынша төлем мерзімі кейінге қалдырылады.Яғни, егер әскери қызметшінің кредиті болатын болса, қызмет кезеңінде және демобилизациядан кейін оған борышқа қызмет көрсету бойынша «жеңілдік» беріледі. Бұл азаматтық өмірге қайта оралғаннан кейін кіріс немесе тұрақтылықты қалпына келтіруге уақыт береді.Сондай-ақ, Агенттік ағымдағы жылы мерзімді қызметтегі әскери қызметшілерге кредит беруге тыйым салу талабын енгізді. Банктер мен МҚҰ қарыз берудің алдында қарыз алушының мәртебесін мерзімді қызметке шақыру немесе оны өткеру тұрғысынан тексеруге тиіс. Егер адам мерзімді қызметте болса, оған кредит берілмейді. Әскери қызметшінің мәртебесі туралы деректер кредиттік бюроларға беріледі, содан кейін олар банкке немесе МҚҰ-ға хабарлайды.Халықтың әлеуметтік осал топтары және ТЖ-дан зардап шеккендер2024-2025 жылдардағы бастамалар күнделікті қиындықтарға немесе төтенше жағдайларға байланысты кірісін жоғалтқан немесе дағдарысқа ұшыраған азаматтарды қолдауға бағытталған. Әлеуметтік тұрғыдан осал азаматтар үшін өмірлік жағдайдың нашарлауы құжат жүзінде расталған жағдайда кредиттерді төлеу &nbsp;мерзімі кемінде үш айға кейінге қалдыру мүмкіндігі көзделген.&nbsp;Төтенше жағдай салдарынан зардап шеккендерге төлем мерзімі &nbsp;айыппұлдар мен қосымша комиссияларсыз міндетті түрде кемінде 3 айға кейінге қалдырылады. Төлемдер кестесін қолданыстағы төлем сомасының 50%-ына азайту арқылы өзгерту қолдау көрсетудің тағы бір нұсқа болуы мүмкін.Өмірлік қиын жағдайға (кірістің қысқаруы, ауру, жұмыстан немесе жалақыдан айырылу) тап болған адамдар айыппұлдар мен коллекторлық қысымынан уақытша босатылуы мүмкін.&nbsp;Қарызды қайта құрылымдау шарттары төмендегідей болуы мүмкін:сыйақы мөлшерлемесін азайту;төлем мерзімін кейінге қалдыру;өтеу әдісін өзгерту;қарыз сомасын ұлғайту;мерзімі өткен негізгі борышты және (немесе) сыйақыны кешіру, айыпақының (айыппұл, өсімпұл), комиссиялар мен қарызға қызмет көрсетуге байланысты өзге де төлемдердің күшін жою;&nbsp;ипотека нысанасы болып табылатын жылжымайтын мүлікті дербес түрде сату немесе кепіл мүлкін кредиторға беру арқылы бас тарту төлемін ұсыну;міндеттемені сатып алушыға беру арқылы жылжымайтын мүлікті өткізу.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/2605_infografika_kaz_55_0bb0fd8221.png" alt="2605-infografika-kaz-55.png">Фото: fingramota.kz

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Қаржы