Kyzylorda-news.kz. Аутизм – ми қызметінің бұзылуы салдарынан айналадағы адамдармен қарым-қатынас пен байланысқа түсу қиыншылықтарын тудыратын психикалық ауытқу. Кейінгі жылдары елімізде бұл дертке шалдыққан балалар саны өскен.Ресми деректер бойынша Қазақстанда 9 мыңға жуық аутизмге шалдыққан бала тұрады, ал бейресми деректер бойынша аутизмі бар балалардың саны 30 мыңнан асады.Аутизм – қауіпті дерт емес, ол психикалық дамудың бұзылуы. Күнделікті тіл жетілдіру мен ой дамыту жаттығуларының арқасында жеңуге болады. Мұндайда мемлекеттің қолдау бағдарламалары, арнайы маман кеңесі мен сауықтыру-дамыту орталықтарының көмегі қажет-ақ. Сондай маманның бірі – тәуелсіз зерттеуші, аутизмді емдеудің өзіндік тәсілін пайдаланатын Александра Максимова. Тбилисиде тұратын маман Қытай, Украина, Беларусь, Әзербайжан және басқа да елдерде аутизмге шалдыққан балаларға қол ұшын созып жүр. Екі жыл бұрын Астанаға арнайы шақыртумен келіп, бала емдеген. Ол бала қазір физика-математика мектебіне оқуға түсіп, сабағына дайындалуда. Бүгін Александрамен болған шағын сұхбатты назарларыңызға ұсынамыз.- Аутизмді диагноз деп санамайтын мамандардың бірісіз. Неге?- Аутизм жайлы ХХ ғасырдың 40-жылдары айтыла бастады. Ол кезде Каннер синдромы деп аталған. Бұл диагноз психиатрлық клиникаларға жатқан балаларға қойылды. Кейіннен 90-жылдары Каннерге Аспергер синдромы қосылды. Ал аутизмді диагноз деп танудағы қателік, менің ойымша, дәл сол кезде болды. &nbsp;Аутизм тұлғаның даму ерекшелігі ретінде анықталды. Демек, аутизм – диагноз емес, оның себебі жоқ. Себебі жоқ болса, оны іздеудің де қажеті шамалы. Мұндай балаларды қабылдап, оған жағдай жасау керек, бірақ емдеу мен оның себебін іздеудің қажеті жоқ, өйткені бұл емделмейді. Сондықтан да бұл нағыз дерт және өзіндік патофизиологиялық механизмдері бар ауыр дерт деп есептеймін.- Ол қандай механизмдер?- Аутизммен ауыратын адамдарда мидың бұзылуына ондаған себептер әсер етеді. Оны іздеу және табу керек, жағдайын жасап, өмір сүру деңгейін арттыру мақсатында жұмыстар жасалуы тиіс.- Сіз мұндай тоқтамға қалай келдіңіз?- Мұның бәрінде жеке тәжірибем жатыр. Ұлым Андрейге 3 жасында ауыр деңгейдегі аутизм диагнозы қойылды. Маған бұл диагнозды зерттеу, нақты себебін анықтау, оны терең түсіну үшін 10 жыл уақытым кетті. Шын мәнінде, менің ұлымда басында иммундық жүйесі бұзылған, екпе арқылы нейроинфекция миына жеткен, оған босану кезіндегі омыртқа мен бас сүйегінің жарақаты қосылған. Мұны мен ұлым 12 жасқа жеткенде анықтап түсіне алдым.- Бұл түсінігіңіз баланы емдеуге көмектесе алды ма?- Жоқ. Біздің жағдайда бәрі кеш болды, уақыт өткізіп алған едік. Бірақ менің ұлым емделгеннен кейін айтарлықтай жағдайы жақсарды. Мен диагностикалық жүйе бойынша емдеп, оны ұлыма қолданып, қажетті мамандарды тапқанымда, ол үстел басында жөргекте отыратын, ал қазір мектепке баратын, спортпен айналысатын, кафелерге барғанды ​​​​жақсы көретін және жұртпен жақсы араласатын жігітке айналды. Бірақ бір жасына дейін тілі шыққан. Ауру басталғаннан кейін сөйлеуді қойды. Ұлым әлі күнге дейін сөйлемейді.- Сіз секілді аутизмді диагноз деп қарайтын адамдар көп пе?- Жоқ, өкінішке қарай көп емес. Әсіресе посткеңестік елдерде.- Неге озық саналатын батыстық медицина аутизм алдында қауқарсыз?Батыстық және жалпы әлемдік іргелі медицина бүгінде стандарт бойынша жұмыс істейді, ондағы барлығы тек хаттамалар бойынша жасалады: бұл сақтандыру медицинасының ерекшелігі. Бұл жүйеде ХАК (Халықаралық аурулардың классификациясы) бар. Әр аурудың өз хаттамасы болады. Ал бұл жүйеде аутизмді емдеу жолы жайлы хаттама жоқ, себебі жалпы қоғам бойынша аутизмді емдеудің жолы жоқ деп санайды. Ал мен сияқты бұл жүйемен келіспейтін, жаһандық көзқарасты дұрыс деп қарамайтын біздерді ақымақ көреді. Себебі біз аутизмді емдеу керек деп табандылық танытамыз.- Медициналық ортада болып, аутизм жайлы ақпараттармен қанық болғанда сеніміңізге селкеу түспеді ме?- Жоқ. Мен кері шегінетін жан емеспін, себебі менің ұлымның жағдайы жақсарды. Жалғыз менің емес, мен қолданған диагностика бойынша емделген, жекелей ақыл-кеңес арқылы айығар жол іздегендер жоғары нәтижеге қол жеткізді.- Аутизммен ауыратын балалар саны жыл сайын өсіп келеді. Неге әлемде бұл дертке дауа іздемейді?- Америкалықтар генетика арқылы емдеу жайын белсенді түрде іздеп келеді. Ара-тұра адам миындағы ақау мен сөйлей алмай қалуына әсер ететін генді тапты деген жаңалықтар шығып тұрады. Бірақ ол табылған зерттеулер нәтижесінің бәрі патофизиологиялық механизмдерге келіп тіреліп, емдеуді жолы күрделеніп қала береді.- Демек аутизмді ерекшелік деп танып, оны емдеудің қажеті жоғы кімге пайдалы сонда?- Мен мұны медициналық жүйеден көремін. Аутизммен болатын жағдай басқаша. Оны жекелей қарау керек. Ал медициналық сақтандыру мұны мүлде қарастырмайды. Медициналық сақтандыруда нақты ауруды емдеудің хаттамалары, яғни дайын емдеу жолы мен дәрілері бар. Емделушіні жеке дәрігер зерттеп, оған уақытын арнап, күшін салу жайы қарастырылмаған. Қазіргі дәрігер – ноутбук алдындағы оператор. Ол сонда ауру симптомдарын енгізеді, ал компьютер соған келіңкірейтін диагноз бен емделу жайын анықтап береді. Диагноз бойынша 15 дәрі шықса, сол арқылы емделу керек болады. Ал себебі жайлы мүлде ойланбайды да, қарастырмайды да.- Бұл енді орнығып қалған жүйе, өзгеруі қиын-ау...- Сонда да дәрігерлердің бір бөлігін емделушімен классикалық жүйеде жұмыс істеу жайын ойластыру керек. Бұл жүйеде мен секілді тәуелсіз зерттеушілерге де орын болғаны абзал. Біз бір-бірімізден үйренеміз. Бұған дейін мен аутизмге шалдыққандарды мамандарға жібергенде, олар қан-тамыр жүйелерін емдейтін дәрі ішіп жүргенін білгенде түсінбейтін. Қазір жағдай басқаша. Дәрігерлер емделушілерден нәтиже көре бастағанда, олар да менің жүйеме сене бастады. Бұл менің жеке тәжірибемнің нәтижесі. Мемлекеттік сақтандыру медицинасы бойынша хаттамасыз емдеу мүмкін емес. Сондықтан да бізге, аутизмге шалдыққан баласы бар ата-аналарға жекелеу емдеу жолы қымбат соғады.- Мемлекетке науқас бала үшін өмір бойы мүгедектігі бойынша жәрдемақы төлемей, біржола емдегені тиімді емес пе?- Иә, мұндай жол мемлекет үшін де тиімді болары анық. Аутизмнен толықтай айықтыру аз жағдайда ғана жүзеге асады, бірақ емдеу арқылы еңбекке жарамды, өз-өзін қамтамасыз ете алатын, мемлекетке қол жаймайтындай деңгейге жеткізуге де болады. Бұл арқылы науқас қана емес, ата-анасының, отбасының қолы ұзарады. Бірақ бұл неге жүзеге аспай жатыр? Меніңше, мұндағы жүйе ыңғайсыз, шешімдер қиын қабылданады, қабылданса да жүзеге асуы уақыт алады. Бірлесіп жұмыс істеу мүмкіндігі аз. Мұны өзгерту де оңай емес.- Бұл тұйықталған шеңберді не бұза алады?- Аутизмнің себебін дәл анықтауды енгізу. Әр баланың жағдайына қарай оны бұл жағдайға не алып келгені қаралу керек. Оның миының белгілі бір аймағының жұмысын не бәсеңдетіп тұр? Оны емдеуге бола ма? Бірақ бұл мәселе денсаулық сақтау министрлігі, халықаралық қауымдастықтар қолдауы деңгейінде шешімін табу керек.- Бұған қол жеткізгендер бар ма?- Қытайдың тәжірибесі қызық, олар қазір аутизмге шалдыққан науқастармен жұмыс істеуге арналған кешендерді құруға тырысуда, онда зерттеу, емдеу, ортаға бейімделу, тіпті әлеуметтік қызметтер бар. Украинада да ата-аналар бірігіп, орта құрған. Олармен денсаулық сақтау министрлігінің өзі санасады. Мемлекеттік клиникаларда хаттамадан тыс ем қабылдауларына рұқсат алған. Өкінішке қарай, қазір соғыс жағдайына байланысты бұл процесс тоқтап қалды. Ол болмағанда өз нәтижесін көріп те қалар едік.- Аутизм бойынша Қазақстандағы жағдайға қандай баға бересіз?- Мұнда жақсы. Қазақстанда қазір 2 жылдан бері екі-үш баламен жұмыс істеп келемін. Бұған дейін ата-аналар логопед және дефектология бойынша АВВА және TOMATIS әдістерін пайдаланып келсе, қазір менің де емдеу жолыма сенім артатындар саны артып келеді. Мен ерекше балалар тәрбиелейтін ата-аналар қауымдастығымен тығыз байланыстамын, бір жыл бұрын олар Денсаулық министрлігімен байланысқа шығып, бірлесе жұмыс істеуді қарастырған. Қазір біз ортақ үлкен зерттеу жүргізудеміз, ол әр балаға аутизмді жеке себебін анықтау мен емдеу жайын іздеу тұрғысында болмақ.- Қазақстанда қандай нәтиже бар?- &nbsp;Мен өз әдістеріммен емдеу жайын қарастырып жатқан Қазақстан алғашқы ел емес. Әуелі аутизммен ауыратын баланың миы неге дамымайды деген сұраққа жауап іздеу туралы ұсыныс ата-аналарға бос сөз сияқты естіледі. Одан кейін олар ойлана келе себебін бірге іздейміз, көбіне табамыз да. Одан кейін мен жекелей емдеу жолын көрсетіп, қажетті мамандарды табуға көмектесемін. Қазіргі таңда эпилептолог, невропатолог, нейропсихиатр, нутрициолог сынды мамандардың ортасы қалыптасып та үлгерді. Олар да алға жылжу барын айқын аңғарып отыр. Ал интегративті медицинаның құндылықтарымен бөлісетін, ізденімпаз, жеке көзқарасты жақтайтын дәрігерлер Қазақстанда көп-ақ. Тағы бір айта кететіні, ата-аналар да баланы бірден жазатын дәрі жоқ екенін түсінуі керек. Біз аутизмнің пайда болу себебін анықтағанмен, оны емдеу жолы ұзаққа созылады. Қазақстандық ата-аналар балалары үшін күресуге даяр.- Аутизмге шалдыққан қазақстандық балалар арасында қандай да бір себеп көп кездесетінін аңғара алдыңыз ба?- Иә. Бұл мәселені мен жақында Қазақстан Денсаулық сақтау министрлігімен талқылаймын деген ойдамын. Бұл – мойын омыртқасының жарақаты. Өйткені Қазақстанда 80% жағдайда босану кезіндегі мойын омыртқасы мен бас сүйегі жарақаты аутизмнің негізгі себебі саналып отыр. Бұл көрсеткіш бойынша менің тәжірибемде Қазақстан ТМД елдері ішінде алда тұр. Бұл баланы босандырудың ертеректен келе жатқан әдісіне байланысты болуы да мүмкін немесе хаттама бойынша босандыру жайын қайта қарастырып көру керек. Әзірге білмеймін. Бірақ қандай да бір қорытынды жасауды қажет етеді.Ақпарат дереккөзі: Massaget.kz

Александра Максимова:  Аутизм – диагноз емес

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Шала туған балалар – бұл медициналық және әлеуметтік проблема. Өкінішке қарай, жыл өткен сайын олардың саны азаяр емес. Оның сыртында жәрдемші репродуктивті технологияларды белсенді енгізуге байланысты бұған дейін бала көтермей келген әйелдер де ана болу бақытына қол жеткізуде. Денеден тыс ұрықтандыру сияқты технологиялар акушер-гинекологтар мен педиатр-неонатологтар үшін тың жұмыс болып табылады. Дей тұрсақ та, мерзімінен бұрын босанушылар саны өсіп келеді, демек, дәрігерлердің көмегіне мұқтаж бөбектер қатары да көбейе түсуде. Сондықтан да бүгінгі мақаланы шала туған бүлдіршіндер мәселесіне арнамақпыз. Өйткені, біз олар туралы өте аз білеміз, олай болса ондай сәбилерді күтіп жетілдіру ата-аналар үшін де елеулі қиындықтар туғызады.Жыл сайын әлемде 15 миллион сәби, ал Қазақстанда 22 мыңға жуық сәби шала туады екен. Денсаулық сақтау министрінің мәліметіне сүйенсек, 2022 жылдың 9 айында елімізде 299 711 сәби дүниеге келсе, олардың 16,3 мыңы – мерзімінен бұрын туған сәбилер санатына жатады. Ал «шала балалар неліктен дүниеге келеді?» деген сауалымызға акушер-генеколог Г.Кенесбаева «әрине, оған бірде-бір дәрігер 100 пайыз дәлдікпен жауап бере алмайды. Өйткені, оның себептері көп. Дегенмен, мерзімінен бұрын босануға түрткі болатын ең негізгі деген себептерді атап көрсетуге болады. Ең негізгілерінің бірі сыртқы факторларға, әсіресе, болашақ ана жұмысының химиялық, зиянды өндіріске қатыстылығына байланысты орын алады. Ұзақ уақыт тігінен-тік тұру, ұзақ жүріс немесе бір қалыпта отыру өте зиянды. Әйелдің ішкі жағдайы да, оның өз жүктілігіне көзқарасы шектен тыс үрейлену, стресс, толқу, баланың тууын қаламау немесе күйеуінің болмауы тәуекелді еселендіре түседі. Сондықтан, болашақ ана бүкіл алаңдаушылықтар мен үрейлерді ысырып қойып, сабырлылықпен нәресте туралы ғана ойлауы тиіс» дейді.Жаңа туған нәресте, егер ол шала туған болса, күтім жасауда, алғашқы көмек көрсе­ту мен ем-дом жасау да ерекше білімдерді талап етеді. Сондықтан, мұндай бөбектермен айрықша дәрігерлер – реаниматология саласында дайындығы бар неонатолог дәрігерлер айналысады. Оның сыртында жетілмей туған балалар айрықша жағдайларда күтімге алынады – ол үшін әлемнің бүкіл елдерінде мамандандырылған перинаталдық орталықтар жұмыс істейді. Олар ең кішкене және әлсіз нәрестелерді күтуге жағдай жасайтын арнайы аппараттармен және дәрі-дәрмектермен жабдықталған. Соңғы мәліметтер бойынша, Германияда жүктіліктің 25 аптасында туып қалған, салмағы 250 грамм ғана болатын бөбекті аман сақтап қалудың сәті түскен. Ресейде бүгінде 500-700 грамм салмақтағы нәрестелерді табысты түрде өсіріп, жетілдіруде. Мұндай жағдайлар біздің елде де орын алып, нәрестені аман-есен алып қалып жатқан білікті дәрігерлер баршылық.Сыр елінде 832 сәби мерзімінен бұрын дүниеге келгенҚызылорда облысында 2022 жылы барлығы 17120 бала дүниеге келсе, оның 832-сі шала туылған. Ал өткен жылы 19642 баланың 898-і мерзімінен бұрын жарық дүниенің есігін ашқан. Бұл былтырғы жылға қарағанда аймақтағы шала туылған балалар санының төмендегендігін білдіреді.&nbsp;Өңірімізде шала туған нәрестелердің өмір сүру сапасын жоғарылату үшін барлық шаралар жасалуда. Қазіргі заман талабына сай облыстық перинаталдық орталықтың дәрігерлері мен мейірбикелері тәжірибе алмасу, кәсіби біліктілігін жоғарылату мақсатында алыс-жақын шет елдерде оқытылды. Сонымен қатар дәрігер неонатологтар ішінен офтальмолог, невропатолог, кардиолог мамандары қайта даярланды. Өмір сүру деңгейін жақсарту мақсатында орталықта көптеген құрал-жабдықтар, атап айтсақ нәрестелерге емдік гипотермия жасауға арналған «TecoTherm Neo», көз көру қабілетін анықтайтын «Retcam Shuttel» аппаратары алынып, шала туылған нәрестелерді көктамыр ішілік тамақтандыруға арналған мөлшерлемелік аппарат – «компаундер» орнатылды. Шала туылған нәрестелердің өкпесін жетілдіру мақсатында сурфактант-орынбасушылық ем және инвазивті емес өкпені жасанды желдендіру емі нәтижелі қолданылуда.Сонымен бірге, жүрек және асқазан-ішек жолдарының туа біткен ақаулары бар нәрестелерді республикалық санавиация желісі арқылы Астана, Алматы қалаларындағы ғылыми-зерттеу орталықтарына аудару мәселесі жолға қойылғанын да тілге тиек етті.&nbsp;Айта кетейік, шала туылған нәрестенің дене салмағы экстремальды төмен болады, сол себепті алғашқы секундтан қамқорлық жасап, олардың дене жылуын сақтау маңызды екен.

Қызылордада былтыр 832 сәби мерзімінен бұрын дүниеге келген

Kyzylorda-news.kz. Алматыда энергетикалық сусынды тұтыну салдарынан хирургиялық патологиясы бар науқастар саны артқан. Бұл туралы №4 қалалық клиникалық аурухананың жоғары санатты дәрігері, С.Асфендияров атындағы ҚазҰМУ №1 хирургиялық аурулар кафедрасының профессоры Абылай Баймаханов айтты, деп хабарлайды ҚазАқпарат.Дәрігердің айтуынша, кейінгі кезде асқазан ауруына шалдыққан науқастар саны артқан. Бұдан басқа түрлі диагнозбен түскен пациенттер де бар. Мамандар кейбір ауруды дер кезінде анықтау қиынға болғандықтан хирургиялық диагностикалық әдісті қолданып жатқанын айтады.<blockquote>«Клиникамыздың жедел хирургия бөлімшесіне науқастар күн сайын қабылданады. Кейінгі кезде жастар арасында асқазан ауруларына шалдыққандар жиі анықталып отыр. Нақтырақ айтсақ, асқазан ойық жарасы мен асқазаннан қан кетудің ауыр түрі. Сондай-ақ қабылдау бөліміне іштің түсініксіз ауруы, жүйке қозуы, мазасыздану және жүрек айнуы мазалаған науқастар да жүгінеді. Мұның бәрі абдоминальды ауруларды диагностикалауда қиындық тудырады. Сондықтан хирургтар ауруды анықтау үшін диагностикалық лапароскопияға жүгінетін сәттері болады», – дейді профессор Абылай Баймаханов.</blockquote>Қабылдауға келген әр адаммен сөйлесіп, зерттеу жүргізген кезде, көбі күніне 3-4 құты энергетикалық сусын ішкенін айтқан. Ал дәрігерлер газдалған сусын құрамындағы шамадан тыс қанттан асқазан тітіркеніп, ауырсынуы және бұл метеоризмге әкелуі мүмкін екенін айтады.<blockquote>«Энергетикалық сусынның құрамындағы кофеин ауыр гастритке шалдықтыруы мүмкін. Салдарынан асқазан, ішекте қабыну, ауырсыну пайда болып, эрозия және қан кету белгілері анықталып жатады. Бүгінде әрбір жасөспірім энергетикалық сусынды кез келген сауда нүктесінен сатып ала алады. Өскелең ұрпақ энергетикалық сусынның зияны туралы білуі керек», – деп түсіндірді дәрігер.</blockquote>Маман ата-аналарға балаларын бақылауға алуға кеңес берді. Сонымен қатар жасөспірімдер де «бірінші байлық – денсаулық» екенін ескергені жөн.Айта кетейік, Ұлттық қоғамдық денсаулық сақтау орталығының мәліметі бойынша, Қазақстанда 11-15 жас аралығындағы жасөспірімдердің шамамен 45%-ы энергетикалық сусын ішкен. Ал кәмелетке толмағандардың шамамен 3%-ы күн сайын ішеді әрі бұл көрсеткіш жыл сайын артып келеді. Балалардың 17,5 пайызы энергетикалық сусынды аптасына бес-алты рет тұтынады. Сауалнамаға Қазақстанның 20 өңірінен 11-15 жас аралығындағы 8,5 мыңнан астам оқушы қатысқан.

Энергетикалық сусыннан жастар арасында асқазан ауруы өршіген

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Соңғы уақытта қант диабетi атауымен белгілі "сусамыр" ауруы бұл күні дүйім жұртты бейжай қалдырмауда. Дәрігерлер де салауатты өмір салтын сақтау керектігін, артық салмақтан арылу жайын түсіндіріп, дабыл қағуда. Осындай дертпен дер кезінде емделмесе, асқынып кететіндігі ақхалаттыларды алаңдатуда.Қант диабеті («тәтті ауру») - инсулиннің абсолютті немесе салыстырмалы жетіспеушілігі аясында дамитын гетерогенді патология (ұйқы безінің инсулин аппаратымен синтезделген гормон). Ауру біртіндеп көмірсулардан бастап метаболизмнің барлық түрлерінің бұзылуына әкеледі. Аурудың аясында үлкен және кіші қан тамырлары әсер етеді, сондықтан жедел және созылмалы асқынулардың алдын алып, патологиялық жағдайды уақытында диагностикалау қажет.&nbsp;Әлемде "қант диабеті" деген диагнозы бар адамдар саны жылдан-жылға артып келеді. Оның жиі кездесетіні соншалық, ол дерт инфекциялық емес пандемия сипатына ие болып отыр.&nbsp;Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметі бойынша, Жер ғалашмарындағы тұрғындардың шамамен 6%-і қант диабетіне шалдыққан. Ең өкініштісі, бұл дерт жылдан-жылға жасарып келеді: егер бұрындары қант диабетінің 2-ші түрі көбіне 50 жастан асқан адамдарда кездессе, қазір бұл ауру 30 жастағы науқастардан да анықталып жатыр. Осыдан 30 жыл бұрын қант диабетінің 2-ші түрі қарт адамдардың дерті деп саналды.Ресми статистикаға сүйенсек, қант диабетінің 2-ші түрі кең таралған. ДДҰ статистикасы бойынша 2025 жылға қарай әлемде осы ауруға шалдыққан адам саны 380 миллионға жетеді. Алайда бұл болжамды көрсеткіш іс жүзінде әлдеқайда көп болатыны анық. Себебі қазірдің өзінде қант диабетінің 2-ші түріне шалдыққандар саны 400 миллионнан асып отыр.Әртүрлі себептерге байланысты қандағы қант деңгейі тым жоғары болатын эндокриндік бұзылулар, яғни дене гипергликемиямен ауырады.Бұл жағдай зардап шеккен адамның денсаулығының ауыр проблемаларына шалдығудың көптеген мүмкіндіктері бар екенін білдіреді. Жүрек ауруы, бүйректің зақымдануы, депрессия, терінің зақымдануы, көздің және жүйке жүйесінің бұзылуы, есту қабілетінің бұзылуы. Мұның бәрі қант диабетін өлімге әкелетін ауруға айналдырады.Оның себептерін білу және бұл дұрыс емес диетаға байланысты емес екенін түсіну - бұл ауыр және сонымен бірге кең таралған ауру туралы білімдерімізді арттырудың кілті.Дәрігерлердің айтуынша, сусамырмен көбіне 40-50 жастан асқандар ауырады. Кейінгі кезде балалар да осы қатерлі ауруға жиі шалдығуда. Ағзаға дендеген сырқат жыл сайын өршуде. Оның ерекшелігі сонда, бастапқы белгілері білінбейді. Сол себепті де алдын алып азаматтардың денсаулығын жақсарту жолында "Саламатты Қазақстан" мемлекеттік бағдарламасы қабылданған болатын. Баянды бағдарлама аясында қатерлi iсiк, жүрек, қан-тамырлары аурулары мен қант диабетін де уақытылы анықтап, ем-дом жүргізу мүмкін болды. Дер кезінде емдеу шарасы ұзақ өмір сүруге кепілдік береді деседі мамандар.<blockquote>"Қант диабеті қазіргі таңда жиі таралған аурулардың қатарында. Оны эпидемиологиялық емес, пандемия жағдайында даму үстінде деп те айта аламыз. Негізгі ауру себебі – тұқым қуалаушылықпен қоса, дұрыс тамақтанбау, гиподинамия, семіздік, стресстік жағдайлар жатады. Белгілері, ұзақ уақыт бойы білінбегендіктен, науқастар көбіне денсаулығына мән бермей жатады. Ауыз құрғағау, шөлдеп жиі су ішу, терінің қышуы, жиі кіші дәретке шығу, шаршағыштық болса, уақыт өткізбей дәрігерге қаралған жөн. Егер қант диабеті диагнозы қойылса, дәрігер бақылауында болып, тағайындалған емін қабылдап, салауатты өмір салтын ұстану қажет. Қант диабетін ерте диагностикалау қазіргі кезде медицина саласының алға қойған өзекті мәселелері саналады. Ол үшін әр жылда жасқа сәйкес мектеп оқушыларын және ересектерді скринингтік тексеруден өткіземіз. Глюкометр арқылы қандағы глюкоза деңгейі тексеріледі. Сонымен бірге әр аптаның бейсенбі күні "Қант диабеті" мектебі өткізіледі", – дейді теміржол емханасының дәрігер эндокринологы Гүлфариза Бердібаева.&nbsp;</blockquote><blockquote>"ХХІ ғасырдың дерті – семіздік екені ешкім үшін жасырын емес. Диабеттің қатысы қанша? Қатысы бар. Себебі семіздіктің 80 проценті ерте ме, кеш пе, қант диабетіне алып келеді. Семіздікке ұшыраған әрбір екінші адам қант диабетіне тап болуы ықтимал", - дейді эндокринолог.</blockquote>Шамамен 20 жыл бұрын Америкада зерттеу жүргізіп, медбикелерді бақылады. Зерттеу бірнеше жылға созылды. Нәтижесі көрсеткендей, сынақ басталған кезде артық салмағы болған, бірақ семіздігі жоқ медбикелер семіздіктің 1-ші деңгейіне дейін артық салмақ қосқанда, қант диабетіне шалдығу қаупі 70 процентке артты.<blockquote>"Семіздікті адамның жай ғана косметикалық ақауы деп қарастыруға болмайды. Бұл – ақырында қант диабетінің 2-ші түріне алып келетін метаболизмдік ақаулардың кешені. Оған адамның жасы да әсер етеді. Егер адам өзі қорыта алатын шамадан көп мөлшерде тамақтанса, онда оның ағзасына түскен энергетикалық ресурстар май жасушалары түрінде сақтала бастайды. Бұл май жасушалары шексіз көлемде ұлғая бермейді. Олар белгілі бір деңгейге – 10 мкм жеткеннен кейін одан әрі өсе алмайды. Себебі қанмен қамтамасыз ету процесінде ақау пайда болады", - деп түсіндірді дәрігер.</blockquote>Соның салдарынан микрогипоксия – осы жасушалардағы қанның микроциркуляциясы бұзылады. Ағза мұндай жасушаларды қауіп ретінде бағалап, олардың көзін жоя бастайды.<blockquote>"Егер мұнда жасушалар саны онша көп болмаса, онда аса сау емес жасушалардың жойылуымен ғана аяқталар еді. Бірақ артық салмағы бар адамның ағзасында мұндай жасуша өте көп болғандықтан, бұл жағымсыз жағдайдың басталуына алып келеді. Себебі шамадан көп түзілген май жасушаларының көзін жою процесі кезінде қабыну пайда болады. Көп және өліп жатқан адипоциттер айналасында ақ қан жасушалары жинала бастайды. Олар қабынуға қосымша себеп болады. Жасуша неғұрлым көп болса, қабыну да соғұрлым күшті жүріп, осы арқылы ақ қан жасушалары мен қабыну факторларын ынталандыра түседі. Былай айтқанда, қабыну өзін-өзі тудыратын процеске айналады", - деді маман.</blockquote>Ағзадағы бұл созылмалы қабынудың белгілері аса қатты байқалмайтыны да жағдайды ушықтырады.<blockquote>"Ол адамдардың бойында қауіп сезімін тудырмайды. Мысалы, біз тұмауға шалдықсақ, дене қызуы көтеріледі және тағы басқа симптомдар пайда болады. Соған қарай адам әрекет етіп, ем қабылдайды. Ал семіздік саналы түрде бола бермейді. Оны сезіп білу мүмкін емес. Әрине адам бойында әлсіздік пен шаршаңқылық секілді өзгерістер пайда болады. Бірақ ешкім оған жете мән бермейді", - деді дәрігер.</blockquote>Соның салдарынан семіздік аясындағы қабыну инсулинге төзімділікке алып келеді. Яғни ағза инсулин әсеріне төзімді бола бастайды.<blockquote>"Глюкоза жасушаға түсе алмайды, жасуша энергия жетіспейтіні туралы миға сигнал береді, ми аштық орталығын іске қосады. Соның салдарынан адамның тәтті жегісі келеді. Себебі тәтті тағам ағзаны энергиямен өте жылдам қамтамасыз етеді. Бұл қандағы глюкозаның көлемін тез арттыратын және энергия беретін ең қарапайым өнім. Қанда глюкоза саны тағы артады. Соның салдарынан инсулинның қосымша синтезі басталады. Ақырында қанда глюкоза да, инсулин де көп болады. Бірақ жасушада глюкоза жетіспейді", - деп дерттің туындау механизмін түсіндірді эндокринолог.</blockquote>Ми энергия тапшылығы туралы сигнал беруді жалғастыра береді де, адам бей-берекет тамақтана бастайды. Көбіне тәтті, құнарлы, энергияға толы тағам таңдайды. Соның салдарынан салмағы одан бетер артып, бұл қант диабетінің туындау қаупін еселей түседі.Дәрігердің айтуынша, Қазалы теміржол емханасы бойынша 301 науқас "Қант диабетінен" диспансерлік есепте. Оның екеуі кәмелетке толмаған балалар. Ересектер 2021 жылдың 5 тамызында Қазақстан Республикасының белгілі бір аурулары бар азаматтардың жекелеген санаттарын тегін және жеңілдікті амбулаториялық қамтамасыз етуге арналған дәрілік заттар мен медициналық бұйымдардың тізбесін бекіту туралы бұйрығы негізінде тегін дәрілер алуда.&nbsp;Дүниежүзілік денсаулықсақтау ұйымының мәліметінше, қант диабетіне 20 миллионға жуық адам шалдыққан. Олардың ішінде 10 процентін балалар мен жасөспірімдер құрайды. Оның кең таралуы әлеуметтік ауруға жатқызуға және қоғамдық шараларды өткізуді талап етеді. Көпшілікті жаппай жоспарлы медициналық тексеруден өткізу, ауыратын адамдарды диспансерлік бақылауға алу, оларды инсулин препаратымен тегін қамтамасыз ету, арнайы тамақ түрлерін шығару және санитарлық-ағарту жұмыстарын кеңінен жүргізу. Науқастарды емдеуде негізгі ем – диетотерапия және тиісті режимді сақтау қажет.

 Гүлфариза Бердібаева: Қант диабетін ерте диагностикалау өзекті мәселелер қатарында

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru">Kyzylorda-news.kz.</a> Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының Қызылорда облысы бойынша филиалына МӘМС жүйесінде бір жылға алдын ала сақтандырылғысы келетін азаматтар хабарласады. Сіздердің назарларыңызға филиалдың бас сарапшысы Айгүл Аханованың дербес төлеушілерге арналған жадынамасы.Егер 12 айға төлемдер әр түрлі күндерде жасалса, онда сақтандыру мәртебесі бірден емес, барлық төлемдер өңделгеннен кейін ғана беріледі. &nbsp;Төлемдер 3 жұмыс күні ішінде өңделеді.Егер 12 айдың бірінде дербес төлеуші ретінде емес, БЖТ төлемі ретінде жүргізілсе, онда мәртебе берілмейді. Алдын ала төлем жасау арқылы сақтандыру мәртебесі тек дербес төлеушілерге беріледі. Егер сіз БЖТ-ны қате төлеген болсаңыз, онда төлемді «Азаматтарға арналған үкімет» «Мемлекеттік корпорациясы» КЕАҚ-ға жүгіну арқылы қайтарып ала аласыз.Егер төлем ағымдағы айдың соңында (27-28-ден кейін) жүргізілсе, онда төлемдерді тексеру келесі айда жүргізілуі мүмкін, яғни сақтандыру мәртебесі берілмейді және пациентке келесі жылдың тағы бір айы үшін қосымша ақы төлеу қажет.Егер төлем алдағы 12 айға емес, 11 ай үшін жасалса, онда да мәртебе берілмейді️. 2023 жылы дербес төлеушілер ай сайын 3 500 теңге төлейді. Бұл &nbsp;1 ен төменгі жалақының 5%.Егер 2022 жылы 2023 жылдың айларымен қоса бір жылға алдын ала &nbsp; &nbsp; 3 000 теңге көлемінде төлем жасалса, қосымша ақы төлеудің қажеті жоқ.<figure class="image"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/status_na_god_kaz_a9e10eecfd.jpg" alt="статус на год каз .jpg"></figure>

МӘМС жүйесінде бір жылға алдын ала сақтандырылғысы келетін азаматтар үшін пайдалы кенестер

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Қазірде ағзаға тиер залал көп. "Бірінші байлық – денсаулық" дегендей, әрбірімізге саналы, жарқын өмір сүру үшін ең алдымен деннің саулығы қажет.&nbsp;"Тірі адам түбінде бір ауырмай тұрмайды" деп данышпан Баласағұнидің айтқанындай, әрбір жан белгілі бір ауруларды бастан өткеретіні анық. Бірақ медицина саласының қызметкерлері сондай дерттердің шарықтауына жол бермей, әрдайым кез келген аурудың ауыздықтау мақсатында білімдерін толықтырып, оған төтеп беруге даяр тұрады. Жаңашылдықпен түрлі жағдайларға әзір Қазалы теміржол ауруханасы халыққа бір ғасырдан аса уақыттан бері қалтқысыз қызмет етіп келеді. Ұжым құрамының ізденімпаздығы мен жылы қарым-қатынасының арқасында қаншама науқастың бетін бері қаратып, олардың алғысына бөленуде. Дегенмен бүгінгідей алмағайып уақытта ауру басқа кейіпте түрленіп, ағзаға нұқсан келтіруде. Осындайда оның алдын алу бағытында аурухана басшылығы заманауи жабдықтарға тапсырыс беру жағдайдың жылдам шешілуіне жол ашады. Өйтпесе жанға батқан дертті дөп басып диагноз қою қиынның-қиыны. Сондықтан Қазалы теміржол ауруханасы ақхалаттылардың ісі іркіліссіз жүруіне және медициналық зерттеу барысында септігін тигізетін бірқатар су жаңа құрылғымен жабдықталып, зерттеу орталығы ашылды.&nbsp;Атап айтқанда, былтыр халықтың көптен күткен ПТР зертханасы іске қосылды. Бұл тұрғындардың жағдайын жақсартып, уақытын үнемдеу аясында жүзеге асырылды. Бұдан бөлек құны 120 миллион теңгені құрайтын "Эксперт класс УДТ 3,4Д" аппаратына қол жеткізілді. Ал жансақтау бөліміне жаңа үлгідегі жасанды өкпе аппараты алынды.&nbsp;<blockquote>“Ауруханадағы тыныс-тіршілік, оның ішінде жансақтау бөліміндегі қызмет қауырт әрі зор жауапкершілікті қажет етеді. Организмнің тіршілік етуінде маңызды органдар қызметінің бұзылуын не тоқтауын қалпына келтіретін аядай жерде ең ауыр жағдайдағы науқастарға интенсивті көмек беріледі. Сондықтан да біздің бөлім толықтай қажетті жабдықтармен кезең кезеңімен жабдықталған. Соның ішінде жасанды желдету аппараты науқас өздігінен дем ала алмағанда өкпені қалыпқа келтіріп, оттегімен қамтиды. Бұдан бөлек 3 ИВЛ, 6 монитор – қан қысымы мен тамыр соғысын автоматты түрде өлшейді, дозатор – дәрі-дәрмекті дәл өлшеммен енгізетін аппараттар бар. Тәулік бойы қарбаласқа толы бөлімде 15 адам тікесінен тік тұрып қызмет етеді”, – дейді бөлім меңгерушісі Жасұлан Қуанышбаев.</blockquote>Өткен жылы Қазалы теміржол ауруханасының білікті басшысы Құбыл Ршымбетов халықтың мұң-мұқтажын жеңілдету жолдарын қарастырып, арнайы "Полимеразды тізбекті реакция" зертханасын ашты. Қазір қазалылықтар оның игілігін көруде. Мәселен, бес айға жуық уақытта 4 мыңдай халыққа қызмет көрсетіліп үлгерген.&nbsp;Бүгінде мұнда жұмыс іркіліссіз жүруде. Күніге 25-30 адамның анализі қабылданады. Соңғы үлгідегі заманауи құрылғының құлағында шебер жұмыс істейтін маман зертханашы, дәрігер Гаухар Өмірзақ, зертханашы Ләззат Мұратбай, дезинфектор Бекарыс аманқос "COVID-19" инфекциясының ағзада бар-жоғын анықтайды.&nbsp;Тағы бір жағымды істің бірі – аудан әйелдерінің облыс орталығына барып жүгінетін "Эксперт класс УДТ 3,4Д" құрылғысы әкелінді. Бұл күні мамандар арнайы әзірленіп, қызметтеріне кірісіп кетті. Осы жабдықты түп-тұқиянына дейін меңгеруі үшін біліктіліктерін арттырып, алғашқы кеңестерін халыққа ұсынуда. "Voluson E10" маркалы аппараты Австрияда жасалған. Көбінесе жүкті әйелдерге арналған. Дегенмен басқа да ағзадағы дене мүшелерін бақылауға болады. Ерекшелігі іштегі өзгерістерді, мәселен, бауыр мен бүйректегі ақауларды анық көрсетеді. Осы сынды УЗИ құрылғысы облыста санаулы. Ал аудан бойынша алғашқы болып Қазалы теміржол емханасы жеке кабинетті жабдықтап қондырды. Соңғы уақыттары жас келіншектердің жүктілігі ауыр өтетіндіктен, іштегі сәбидің кедергісіз дамуын "Voluson E10" маркалы жабдығымен бақылайды.&nbsp;Қазалы теміржол ауруханасы алдағы уақытта қан тамыр ауруларының көбеюіне байланысты ота жасауды жеңілдететін және науқасты аман алып қалу мақсатында "Ангиограф" аппаратын алуды көздеп отыр. Бұл ендігі жерде ағзаның бір бөлігі салданып қалғанда осы құрылғының көмегімен қалпына келуіне септесеріне сенім мол.

Жаңашылдыққа құмартқан аурухана

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Тар бейінді дәрігерлердің консультациялары, КТ/МРТ, рентген және диагностиканың басқа да түрлерінің қызметтері сақтандырылған азаматтарға МӘМС жүйесінде емдеуші дәрігердің жолдамасы бойынша көрсетіледі. Олар үшін қосымша ақы талап етілмеуі керек. Егер емхана осы қызметтерді өзі ұсына алмаса, онда оны орындау шарты бойынша пациентке басқа клиникада қабылдауды қамтамасыз етуі қажет.Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының Қызылорда облысы бойынша филиалының директоры Бақыт Исмаханбетов консультациялық-диагностикалық қызметтерді (бұдан әрі – КДҚ) алу мүмкіндіктері туралы толығырақ айтып берді.КДҚ-ны қалай алуға болады?Науқасқа кез келген консультациялық-диагностикалық қызметті емдеуші дәрігер тағайындайды. Ол науқастың жағдайын, шағымдарын, аурудың белгілерін зерттейді. Тиісті көрсетілімдер болған кезде дәрігер КТ, МРТ немесе басқа да зерттеулер жүргізуге жолдама жазады. Қызметті жоспарлы түрде алу үшін пациент «Сақтандырылған» мәртебесіне ие болуы тиіс, өйткені емхана деңгейінде бұл қызметтер МӘМС шеңберінде көрсетіледі.Егер КДҚ-ны көрсетуден бас тартылса…ТМККК шеңберінде және МӘМС жүйесінде қызмет көрсететін медициналық ұйым Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорымен тиісті шарт жасасады және пациенттерге осы қызметтерді ұсыну бойынша міндеттемені орындауға тиіс.<blockquote>«Біз азаматтардан емхана көрсетілімдер болған кезде, оны өткізу мүмкіндігінің жоқтығына сілтеме жасай отырып, консультациялық-диагностикалық қызметке жіберуден бас тартады деген өтініштерді жиі аламыз. Алайда, мұндай жағдайда өнім беруші Қор дерекқорында (сілтемесі - https://fms.kz/kz/useful-to-know/vybrat-kliniku/) тұратын медициналық ұйымдар қатарынан бірлесіп орындаушыны тартуға міндетті. Егер бірлесіп орындау шарты ешкіммен жасалмаса, онда пациентті осы қызмет түрі бойынша Қордың өнім берушілерінің біріне жіберуге тиіс, шарт бағыт бойынша қызмет көрсету қорытындылары бойынша автоматты түрде жасалады», – деп атап өтті ӘМСҚ облыстық филиалының директоры Бақыт Исмаханбетов.</blockquote>Алайда пациент емханаға бармай, КДҚ-ны ақылы негізде алу үшін тікелей жіберілетін басқа да жағдайлар бар. «Кейде біз әлеуметтік желілерде науқасқа жолдама берілмегені және олар ақылы түрде қызмет алғаны, мысалы, КТ туралы шағымдарды көреміз. Мұндай жағдайларда науқастың құқығын қорғаушы ретінде Қор іске қосылады. Алайда, нәтижесінде науқас тіпті өз емханасына жүгінбеген, бірақ дереу басқа жерде ақылы тексеруден өтуге шешім қабылдаған болып шығады. Біз азаматтарды ТМККК шеңберінде және МӘМС жүйесінде медициналық қызметтерді пайдалануға шақырамыз. Егер мәселелер туындаса, Пациентті қолдау қызметіне хабарласыңыз және өз құқықтарыңызды қорғаңыз», – деп Бақыт Исмаханбетов атап өтті.ӘМСҚ филиалының директоры атап өткендей, 2023 жылы аймақтың халқына медициналық көмекті қаржыландыруға 105,5 млрд теңге бағытталды, оның ішінде ТМККК бойынша – 63,3 млрд теңге, МӘМС бойынша – 42,2 млрд мың теңге.Бұл ретте консультациялық-диагностикалық қызметтерді қаржыландыру ұлғайды. Бұл мақсаттарға 15,5 млрд теңге қарастырылған, оның ішінде МӘМС бойынша – 13,5 млрд теңге.Егер сізде консультациялық-диагностикалық қызметтерді алуға қатысты сұрақтар туындаса немесе сіз оларды көрсетуге қол жеткізе алмасаңыз, онда өз емханаңыздың Пациентті қолдау қызметіне хабарласуыңыз қажет. Ұзақ күтуге байланысты өз аймағыңызда томографиядан немесе басқа да қызметтерден өту мүмкіндігі болмаған жағдайда, сіз өз аймағыңыздың денсаулық сақтау басқармасындағы жағдайды нақтылай аласыз. Егер мәселені сол жерде шешу мүмкін болмаса, онда Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорына өзіңізге ыңғайлы тәсілмен өтініш беріңіз: fms.kz ресми сайты, 1414 байланыс орталығы, Qoldau 24/7 мобильді қосымшасы және Telegram-дағы SaqtandyryBot.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/KDU_kaz_5ad8ec452b.jpg" alt="КДУ каз .jpg">&nbsp;

Консультациялық-диагностикалық қызметтер: кімге және қалай алуға болады?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> «Бас ауырып, балтыр сыздаса» ең алдымен көмекке келетін дәрігер деген жанашыр қауым бар. Жаныңа шипа дарытып, тіпті ажал құрсауынан арашалап алатын да солар. Осындай ақ халатты абзал жанның бірі, жас дәрігер – Әділет Бек. Қазір Әділет Өркендеу ауылындағы дәрігерлік амбулатория меңгерушісі.Бұл ауылда 1983 жылдан бері фельдшерлік-акушерлік пункт жұмыс істейді. Бертін келе, Өркендеу ауылдық дәрігерлік амбулатория болды. Қазір бұнда бір дәрігер, сегіз орта медициналық қызметкер және төрт жұмысшы еңбек етеді. Он төсектік амбулаторияда науқастар күндізгі стационарда ем алады.<blockquote>«Денсаулық – байлықтан қымбат. Ол адам өміріндегі ең бағалы дүние болғандықтан, әр адам өз денсаулығына көңіл бөлуі қажет. Бәрі де денсаулыққа тіреледі. Осы орайда тұрғындар сергектік танытса екен», – деген амбулатория меңгерушісі Әділет Нұрланұлы Қожабақы ауылының тумасы. Бала кезінен дәрігер болуды армандаған жас, мектеп бітірген соң Алматы қаласындағы Санжар Асфендияров атындағы ұлттық медицина университетінде хирург мамандығын меңгерді. Қолына дипломы тиісімен туған жерге келіп, Қазалы аудандық орталық ауруханаға дәрігер болып орналасты. Әділеттің алғашқы еңбек жолы осылай басталды. Өзі қалаған салада еңбек еткеніне бес жылға жуықтаған Әділет қазір Өркендеу ауылдық дәрігерлік амбулаториядасында терапевт. Ол жауапкершілік жүгі салмағының қаншалықты жоғары екенін жүрегімен сезінеді. Уақытпен, күн-түн деп санасып жатпай, денсаулығы сыр берген жанның қасынан табылады. Құрақ ұшып, әр науқасты назардан тыс қалдырмайтын жас дәрігерге тұрғындар да дән риза. Ауыл халқы «Әділеттің біліктілігі өз алдына, кішіпейілділігі мен адамгершілігі адамды тәнті етпей қоймайды» дейді.</blockquote>Күнделікті қарбалас жұмыстан уақыт тауып, бізбен сұхбаттасуға сәл ғана кідірген Әділет Нұрланұлы: «Күніне бірнеше адаммен кездесіп, тіл табысуға тура келеді. Бәрі де ауруы жанына батқасын дәрігер алдына баратыны түсінікті жағдай. Сол себепті, сырқаттарға дәрігерлік еммен қатар, бір ауыз жылы сөздің өзі ерекше әсер етеді. Әр мамандықтың қиыншылығы бар. Мамандығын сүйген жан қиын жағын көп көре бермейді. Алдына келген науқас айыққан сәт дәрігер үшін үлкен жетістік», – деп қалаған ісіне деген сүйіспеншілігін аңғартты.Денсаулық туралы неміс философы Артур Шопенгауэр «Біздің бақытымыздың оннан тоғызы денсаулығымызға байланысты» деген екен. Иә, деннің саулығынан артық қандай бақыт бар. Дегенмен, адам болған соң, кейде ауырып қалып жатамыз. Осындайда шипалы қолы мен әсерлі сөзі-ақ ауруыңнан лезде айықтыра қоятын абзал жандар қатары көп болсын!

Жауапкершілік жүгін сезінген

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Халқымызда «Бірінші байлық – денсаулық» деген жақсы сөз бар. Сондай-ақ, «Қай жерің ауырса – жаның сол жерде», «Денсаулық – зор байлық» деп те бекер айтылмаса керек. Себебі, бір жерің ауырса саған ешқандай байлығың да, жинаған бақ-дәулетің де көмектесе алмайды. Бұл мезетте сіздің қасыңыздан табылып, жаныңызға жалау болатын дәрігер ғана. Шын мәнінде, ақ халатты абзал жандардың біздің ортамыздағы алар орны ерекше.Дәрігер өмір сақшысы, олар – қолын жүрекке қойып, адам өмірі үшін күресуге ант берген арашашы жандар. Бірақ, дәрігердің де дәрігері бар. Ерінбей еңбек етіп, зор ізденіс үстінде тәжірибе жинақтап, өз білгенін науқасқа қолданатын кіршіксіз пәк жүректі абзал азаматты нағыз маман деп білеміз.Бала күнінен дәрігер болуды армандаған Болтай әрдайым басы ауырып, балтыры сыздаған жандардың жанынан бірінші болып табылады. Оның медицина саласына келгеніне 20 жыл уақыт болыпты. Жанқожа батыр ауылынан түлеп ұшқан бұрымды қыздың арман жетегінде жүріп, Ақтөбе қаласындағы медициналық институтқа түскені әлі күнге дейін есінде. Оқуын жақсы деген бағамен бітірген жас маман алғашқы еңбек жолын Ақтөбе қаласындағы №1 қалалық емханасында аймақтық балалар дәрігері болып бастайды. Осы жерде табан аудармай 10 жыл жұмыс істеген соң, туған жерге оралуды ойға алады. Қазалыға келген Болтай Серікқызы Әйтеке би кентіндегі "Жетес би" ауылдық емханасында жұмысын жалғастырды. Ал, 2015 жылдан аудандық орталық ауруханада балалар бөлімінің меңгерушісі қызметін атқарып келеді.Балалар дәрігері Болтай туралы аудандық орталық аурухананың бас дәрігері Күншығар Әбіловтен сұрағанымызда: «Қай кезде болмасын науқастарды ілтипатпен қарсы алып, олардың шағымын ықыласпен тыңдайды. Алдына барған әрбір жанға мейірім төге қарап, ыждағаттылықпен емдеп, ақыл-кеңестерін береді. Қажет кезінде күн демей, түн демей қызмет орнынан табылады», – деген лебізін жеткізді.Дәрігер Болтай Нұрмаханова қарапайымдылығымен бірге адалдығымен, орнықты мінезімен, еңбексүйгіштігімен көптің құрметіне бөленуде. Ол көп ізденеді, көп оқиды, мамандығын үздіксіз жетілдіреді. Осындай бiлiм мен еңбекқорлықты ұштастыра бiлген ақ халатты абзал жанды 8 наурыз – Халықаралық әйелдер мерекесімен құттықтап, деніне саулық, отбасына бірлік, береке тілейміз.

Балалар дәрігері Болтай

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> “Қазалы теміржол ауруханасы” ЖШС дәрігер рентгенологы Ерболат Дәрібайдің мекеменің жетістікке жетуіне қосқан сүбелі үлесі мен кәсіби шеберлігі ескерілді. Жақында омырауына салтанатты түрде “Қазалы теміржол ауруханасы” ЖШС директоры Құбыл Ршымбетовтың қолынан “Кәсіби үлесі үшін” медалын тақты. Өз ісінің маманы осы салада 40 жылдан аса күн-түн демей, адал еңбек етуде.Ерболат Тәжібайұлы алғаш еңбек жолын Ақтөбе қаласының облыстық тубдиспансерінде бастады. Кейін Қазалы ауданының өкпе аурулар диспансерінің дәрігер фтизиатры ретінде жұмысқа орналасты. Мансаптық баспалдағын жалғастырған ол Қазалы ауданының санаториялық мектеп-интернатының бас дәрігері болған.Бүгінде Қазалы теміржол ауруханасында дәрігер рентгенолог қызметін мүлтіксіз атқаруда. Осыдан тура он жыл бұрын 1-санаттағы дәрігер рентгенолог дәрежесіне жетті. Ісіне адал ол еңбек өтілінде іс тәжірибесі мол, сауатты әрі білікті маман ретінде көрсете білді. Тәртіптілігімен, жинақылығымен ерекшеленді.<blockquote>“Шұғыл жағдайда сауатты әрекет етеді. Диспансерлік науқастардың, жұмысшылардың және олардың отбасыларының денсаулығын күтуді жоғары дәрежеде көрсетеді. Профилактикалық жұмыс пен рентгенология-флюрография және маммографиялық зерттеулерді өз денгейінде жүргізеді. Профилактикалық жұмысын жүргізу мақсатында дәрігерлік эксперттік комиссиясының мүшесі болып сайланған. Аурухананың спорт секторын басқарады. Жылда ауданішілік “Денсаулық” күніне мерекелік шаралар ұйымдастырады. Шахмат бойынша жарыстарға қатысып, бірінші орынға ие болған. “Денсаулық” пойызын ұйымдастыру жұмыстарына қатысып, халыққа медициналық көмек көрсетті”, – дейді аурухана директоры Құбыл Ршымбетов.</blockquote>Ерболат Дәрібай ұжым мен халық арасында беделі жоғары маман. Жастардың ұстазы ретінде білгенін үйретуден жалықпайды. Оның қарамағында дәрігерлер: Сахи Төлегенов, Ғалымжан Тәжібаев, Наурыз Сырымбаев еңбек етеді. Ал Нұрболат Мыңболсын, Аралбай Миралы, Биболат Түлеубай, Жадырасын Әзиев, Мұрат Байболат, Жалын Көбенов, Мақсат Жалғасбек рентгенолог-лаборант қызметін мінсіз атқаруда.Бірінші санатты дәрігер рентгенолог Ерболат Тәжібайұлы осы уақытқа дейін халық денсаулығын сақтауда үздіксіз қызмет көрсетіп келеді.

Марапат мінберіндегі маман

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Құбыл Ршымбетов Қазалы теміржол ауруханасының бас дәрігерілік қызметін ширек ғасырдан астам атқарып келеді. 47 жылдық жұмыс өтілінің 42 жылында басшылық қызметте шыңдайды.Бес жүзге жуық адамы бар үлкен ұжымды ширек ғасырдан бері нарық дауылына ұшыратпай, алып шыққан қайраткерге елдің берер бағасы өлшеусіз. Осындай бар салмақты көтере алған терапевт-дәрігер әрі І санаттағы ұйымдастырушы атағын иеленген ақ халатты інімізбен сұхбаттасудың сәті түсті.– Құбыл Ршымбетұлы, Қызылорда және Қазалы теміржол ауруханасында мамандығыңыз емдеу ісі болса да, инфекционер-дәрігер және бөлімше басқардыңыз. Институт қабырғасынан жаңа шыққан жас маманға бұл жүктеме ауыр тиген жоқ па?– Әрине, қос мамандықты бірдей алып жүрудің қиындығы болғаны рас. Осы тұста бұған рұқсат етілген-ді. Және өзімнің де талабым болған шығар. Оның үстіне Э.Файт, А.Абдуайтов, А.Ким, Ж.Қазмағамбетов, Г.Қанатова, В.Лим, К.Сансызбаев, А.Сейсенов, А.Жұбатов, А.Ержанов сынды тәжірибелі дәрігерлерден көмек алдым. Олар білгендерін айтуға әркез дайын еді.– Қызметке кіріскен 5 жылдан кейін бас дәрігердің орынбасарлығы қызметіне көтеріліп, осында 15 жыл отырдыңыз. Тым ұзақ емес пе?– Батыс теміржолының Ақтөбедегі санитарлық қызметінен, облыстық денсаулық сақтау басқармасы тарапынан бас дәрігерлікке ұсыныс болды. Бірақ, өзім бас тарттым. Мұндай үлкен іске дайын еместігімді, іс-тәжірибемнің аздығын айттым. Осы ауруханада екі бас дәрігер: В.А.Ким және Қ.Сансызбаевпен әріптес болдым. Қ.Сансызбаев 14 жыл бас дәрігерліктен зейнеткерлікке шықты да маған: «Орынбасарлықтан шөлің қанған шығар, Батыс Қазақстан теміржолы дәрігерлік-санитарлық қызметінің бастығы Я.Маруфов саған бұйрық бергелі жатыр, тартынба, іске кіріс, тәуелсіздік алған еліңе аянбай қызмет ет» деді.– Астана, Алматы, Ақтөбе, Қызылорда қалаларын айтпағанда, шетелдерде де болып, әлемді көрдіңіз. Солардан бірлі-жарым дерек келтірсеңіз…– 2013 жылдары Гонконгте медицина мекемелерін басқарудың, ал Испанияның Барселонасында жоғары менеджемент мектебінің мамандырылған 75 сағаттық іскерлік бағдарламасына, 2014 жылы «Денсаулық сақтаудың әлемдік үрдістері, Үндістан тәжірибесінің» көшпелі семинарына қатыстым. Сол сияқты «Жүйені реформалау кезіндегі» экономиканың өзектілігі және кәсіптік мекемелердің жұмысшыларына медициналық көмек ұйымдастыру тақырыптарында 144-162 сағаттық жиындарында да көптеген іс-тәжірибеге қанықтым.– Біраз уақыт бұрын Қызылорда облысы денсаулық сақтау департаментінің «Аудан деңгейінде емдеу диагностикалық жұмыстарына жаңа технологияларды белсенді енгізу» номинациясы бойынша дипломмен марапатталыпсыздар. Сол кезден бастап қандай алдыңғы қатарлы елдердің технологиясын енгіздіңіздер?– Сол жылы сандық УЗИ, гострофиброскоп, плазмафорез, Ресейден заманауи үлгідегі электрокардиограф аппараты, Қытайдан автоматты геоматологиялық және жартылай автоматты биохимиялық сараптама, тағы басқа да жабдықтар сатып алынып, орнатылды. Бүгінде технологиясыз, оны жетік білетін мамансыз медицинада ілгерілеу жоқ. Арал, Қазалы, Қармақшы ауданы тұрғындарының өтінішіне сәйкес 2011 жылдың шілде айынан «Реn medical» компаниясының филиалы есебінен аурухана ішінен гемодиализ бөлімшесі жұмыс жасауда. Оған дейін созылмалы бүйрек жетіспеушілігі бар науқастар Қызылорда қаласына күн сайын қатынап немесе пәтер жалдап ем қабылдайтын-ды.Қазір біздегі 8 гемодиализ аппаратынан науқастар аптасына үш мәрте ем алады. Ол жерде жедел және созылмалы бүйрек жетіспеушілігі бар 24 науқас емделуде. Көпшілігі Арал, Қазалы, Қармақшы аудандарынан келеді. Мұнда жылына 5500-ден астам науқас емделеді.2012 жылы облыс аудандарының алды болып, «Nel Viz Dial» маркалы компьютерлік томография сатып алынды. Арал, Қазалы, Байқоңыр тұрғындарына қызмет етеді. Жылына 3700-4000-дай зерттеу жүргізіледі.2020 жылы көп қатпарлы компьютерлік томография алынып, іске қосылды. 2016 жылдың ақпанынан бері облыстық денсаулық басқармасының арнайы бұйрығына сәйкес, аурухананың төсек қоры шеңберінде 10 төсектік нейроинсульттік және 10 төсектік ерте нейроинсульттік оңалту бөлімшесі ашылды. Қабылдау бөлімі оларға дер кезінде медициналық көмек көрсету үшін қажетті құрал-жабдық пен құрылғы, дәрі-дәрмектер мен тасымалдау арбасы, лифтімен жабдықталды. Үлкен және кіші операциялық зал тәулік бойы нейрохирургиялық ота жасау үшін дайындалып, арнайы жабдықпен қамтамасыз етілді. Реанимациялық-анестезиологиялық бөлімше 9 төсекке кеңейтілді әрі заманауи қондырғылар қойылды. Отадан шыққаннан соң ем алатын тағы да қосымша 4 төсектік реанимациялық палатаны жарақтадық.Бұдан бөлек Италиядан шыққан «MELODV» маркалы маммография аппаратымен қызмет көрсетеміз. Бұл туу және 35-49 жас аралығындағы әйелдердің сүт безі ауруларын тексеріп, мастопатияны, қатерлі ісіктің ерте кезеңін анықтай алады. Австриядан өндіріске енген ИФА аппараты да ерекше жетілген. Бұл құрылғы жүктіліктің 20-шы аптасында шарананың түрлі жұқпалы аурулар мен кемістіктерін анықтайды. Онымен бірге әйелдер мен еркектердің жыныстық гармондарын, жұқпалы және гепатит ауруларын зерттейді. АҚШ-тан жеткізілген «NICOLET companion» маркалы аппаратының қызметі зор. Ультрадыбысты допледограф деп аталады. Осы аппарат арқылы бас, ми қабығының жабық және ашық жарақаттарынан кейінгі өзгерістер, бас-ми қысымының жоғарлауы, жедел және өтпелі ми-қан айналысының бұзылуы, ұйқы артерияларының окклуюзиясы, мойын-омыртқа артерияларының қосылуы мен таралуы, қол басы артериялары мен аяқ-қан тамырларының ангиопатиялары, цереброваскуляр, ауруларын дәлме-дәл анықтай алады. Артериялық гипертензия, қант диабеті, жедел түрде болған қан айналуының бұзылысын диогонистикалық анықтауға көмектеседі.– Жергілікті басылымда ауруханада «Ортан жіліктің сынған ұршығына жаңа технология бойынша егде жастағы науқасқа жасалған ота сәтті шықты» деген ақпарат жарияланды. Жалпы бұл қалай болды?– Травматолог-ортопед А.Қанатов егде адамның сынығы жақын айларда бітіп, жазылып кетуі екіталай екенін пайымдап, сүйекті буынға арналған протезбен бекітуді ұсынды. Оған біз де келістік. Бұл облыстағы алғашқы ота болды. Ол Ресейден арнайы дайындықтан өтіп, 2012 жылы – 20, 2013 жылы – 24 ота жасады. Ал мемлекеттік тапсырыс республика мен жергілікті бюджет және денсаулық министрлігі мен облыстық денсаулық сақтау басқармасы арқылы келіп түседі. Соған сәйкес қаржы бөлінеді. Әрине қаржы босқа берілмейді. Оны уақытылы игеріп, тапсырыс деңгейінде қызмет етеміз.– Теміржол мекемелерінен сауықтыру кабинеттерін ашу, рейс алдында медициналық тексеру пункттерінің қойылуының мәнісі не?– Теміржол мекемелерінің талабына орай жұмыстан қол үзбей емделу мақсатында өздерінен профилактикалық кабинеттер ашты. Емдеу бізден, қаржы олардан болып келісілді. Рейс алдында медициналық тексеру қызметі Қызылорда магистралдық желі бөлімшесімен қағаз жүзінде іске асырылды. Ол үшін Арал, Сексеуіл, Қазалы, Төретам стансаларында төрт медициналық пункт жұмыс істейді. Онда сертификаттандырылған маман шартқа сәйкес қызмет көрсетеді. Теміржол бойындағы Алтай, Байқожа, Көбек, Майлыбас, Ойынды және 99-101 нөмірлі бекеттерде де мамандар жұмыс істейді.– Ауруханада ұста, токарь цехтарын ашудың нендей қажеттілігі болды?– Бұл қаржы үнемдеуден туған идея. Қазақ «Кісідегенің кілті аспанда» демекші, жабдықтар сынбай ма, істен шықпай ма? Кімге қол жаямыз әрі жөндеу пұлы қымбатқа түседі. Сондықтан да бұл цехтарды өзімізден аштық. Әрі тапсырыс қабылдап, ақылы түрде қызмет еттік. Бұл жұмыссыздарға да күнкөріс көзі болды.– Ауруханаішілік дәріханада 49 түрлі дәрілік зат дайындалады. Оның сапасы тексеріле ме?– Бұл іс мен бас дәрігерлікке тағайындалғаннан кейінгі екінші жылы басталды. Дәрілік заттарды дайындайтын шикізат мемлекеттің сатып алу қаулысы бойынша салыстырмалы баға ұсынысы арқылы алынады. Ал сапасын аурухананың зертханасы мен дәріхананың провизор аналитигі және дәрілік нысандарды сараптаудың ұлттық орталығы ай сайын тексереді. Дәрілердің сапасына жауапты Қ.Қарабала мен С.Қабылова. Бірі дәріхана меңгерушісі болса, екіншісі – провизор-аналитик. Бұлардың жұмысына еш күмән болмауы тиіс.– Бірнеше рет халық депутаттары поселкелік және аудандық кеңестер депутаттығына сайландыңыз. Осы аралықта бірқатар марапатқа ие болдыңыз. Тәуелсіздіктің 10 жылдық мерекелік медалін омырауыңызға таққанда қандай күйде болдыңыз?– Тәуелсіз елдің алғашқы 10 жылдық мерекелік медаліне ие болу әркімнің қолы жете бермейтін бақыт. Тәуелсіздікке аз да болса қосқан үлесімді бағалағаны үшін Елбасына аса риза болдым. Ал аудандық мәслихаттың депутаттығына Қазалы теміржол ауруханасының ұжымы ұсынып, №92 учаскеден додаға түстім. Сайлаушылар аманаты – емханада диспансерлік есептегі науқастарды диагностикалық аппаратпен қамтып, профилактикадан толық өткізу, дәрігер мамандарын дайындау, 5-кварталдың көшелерін асфальттау, жылу және кәріз жүйелерін орталықтандыру, маршрутты автобустарды уақытылы жүргізу еді. Мұның бәрі де жергілікті биліктің назарына алынып, жұрт күткендей дәрежеде орындалды.– Жоғарғы санаттағы дәрігер-терапевтсіз. Мұның сипаттамасы және ол атақ кімдерге тиісті?– Ол үшін еңбек өтілі 10 жылдан асып және кейінгі 5 жыл көлемінде 216 сағат біліктілігін жетілдіргені жөнінде куәлігі болу тиіс. Ұжымда менен басқа үш дәрігер де осы атаққа ие. Олар: Е.Дәрібаев – дәрігер-рентген, Қ.Қарабала – провизор, Ш.Байбазарова – дәрігер-педиатор. Мекемеде жалпы 424 қызметкер бар, оның 65-і дәрігер. Біліктілік санаты бары – 48. 199 мейірбекенің біліктілік санаты бары – 139.– Жергілікті басылымда аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Оразғали Бекбановтың «Болса екен басшылардың бәрі осындай» тақырыбында ой тербеді. Аудандық ардагерлер үйіне медициналық жабдықтарды тегін бергендеріңізді жазды…– Орекең елге танымал ағамыз. Қарттарға, әсіресе, өзімізден зейнетке шыққан ардагерлерді мереке сайын шақырып, дастарқан жаямыз. Ақшалай-заттай сый-сияпат жасалып, отын-суына қолғабыс беріледі. Басқа жаққа емделу шығынына қаржылай көмектесеміз. Сол сияқты мүгедектер қоғамына, тұрмысы төмен жандарға, КВН командасына, шахмат федерациясына және тағы басқаларына да қолұшын беруден аянып қалған емеспіз.– Әңгімеңізге рақмет.

Басты мақсат – емделушілер үдесінен шығу

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Білім, біліктілік, мейірім мен адалдық. Бұл кез келген дәрігер бойында болуы тиіс қасиеттер. Бірақ бұның бәрінен де қажетті де, ең негізгісі – шыдамдылық. Медицинаға тек жүрек қалауымен келгендер ғана мамандыққа адал болып қалады. Сондай жұмысын үлкен жауапкершілікпен атқарып жүрген дәрігерлер ішінде Индира Опабекованы ерекше атауға болады. Ол Ақтөбе мемлекеттік медициналық институтын емдеу ісі бойынша бітіріп, Қызылорда мен Астана қалаларында акушер-гинеколог қызметін атқарды. Кейінгі жылдары гинеколог эксперт, бас гинеколог лауазымын абыроймен атқарып жүр. Әрдайым басшылық тарапынан ұдайы білімін жетілдіріп, біліктілігін дамытып отыруға мүмкіндік жасалады.&nbsp;Бүгінде Индира Ахметоллақызы бас гинеколог ретінде жоғарғы топтағы жүкті әйелдерді бақылап, күнделікті 30 әйелге дейін қабылдайды. Оларға тиісті шараларын қолданады. Қажет болған жағдайда жолдамамен облысқа жібереді. Барлық анализдерді теміржол емханасында тапсыртады. Мұнда мамандар да, дәрілер де жеткілікті деген уәжін жеткізді. Тіпті келіншектер екі ортада жол жүріп, уақытын жоғалтпау мақсатында басшылыққа ойлар қосып, жаңа жабдықтарға қол жеткізіп отырғандарын қуана жеткізді. Дегенмен де бала сүйіп, перзентті болуға зар борлып жүргендер де ақхалаттылардың көмегіне зәру екендігін алға тартты.<blockquote>"Бедеуліктің себептері көп. Бедеулік көрсеткіші өндіріс орындары шоғырланған өңірлерде жоғары болып жатады. Кейбірі аяқтан суық өткізіп, алғашқы балаға түсік жасату әрекеттері арқылы денсаулыққа немқұрайлы қарап немесе басқа да оқыс жағдайлар әсерінен адам табиғи жолмен бала сүю мүмкіндігінен айырылып қалуы мүмкін. Сондықтан әйел адам жылына бір рет гинекологтың тексеруінен өткені абзал. Жұмыс барысында ешкімді алаламай, әрбір келген пациентке Гиппократқа ант берген маман ретінде қолдан келген көмекті аямаймын. Бар білімім мен тәжірибемді жинақтап, дәрігерлік кеңес беремін. Бізде тоғыз ай бойы жүктілікті бақылауға барлық мүмкіндік бар. Ана мен бала денсаулығына айрықша көңіл бөлінеді", – Индира Ахметтолақызы.</blockquote>Өткен жылы 3 адам "Аңсаған сәби" бағдарламасымен мемлекеттік квота арқылы балалы болды. Олар 9 ай бойы Индираның бақылауында болып, аман-есен босанған. Осы күні 2 әйел өз күштерімен жасанды ұрықтандыру жолдарына жүгініп, білікті дәрігердің қарауында.&nbsp;Биыл есеп бойынша 25 нәзікжанды перзентті болу жолында мамандардан кеңес алуда. Ал 15-49 туу жасындағы әйелдерден 3977 тұрғын тіркеуде болса, 6670 еңбектеген баладан еңкейген кәріге дейінгілер теміржол ауруханасының емделушілер санатында. Қазір Индираның қарамағында гинекология бөлімінің меңгерушісі Асқар Ахмедов, аймақтық акушер-гинеколог дәрігерлер: Шаки Медетбаева мен Аманкүл Ақметова және акушерлар: Ұлболсын Тұрдығұлова, Жанат Ізбасарова, Күлтай Жолжанова тұрғындарға қалтқысыз қызмет етеді.&nbsp;Аңыз адам Дінмұхаммед Қонаев бір жиында "Білсем деген талап қай жастағы, қандай дәрежедегі адамға да таптырмас қасиет. Елдің ықыласынан асқан сый жоқ" деген деседі. Индира Опабекова әйелдер қауымының алғаусыз алғысына бөленуде. Ұжымдастары да ол жайында жақсы пікірде.&nbsp;<blockquote>“Өзге қызметкерлерге қарағанада, Индираның адаммен сөйлесуі мен қарым-қатынасы бөлек. Жүргізген емі нәтижелі, өте білікті дәрігер”, – дейді теміржол ауруханасының бас дәрігері Айгүл Құлмағамбетова.</blockquote>Ал ұзақ жылдар бойғы қызметте жүрген кәнігі маман Серік Адаев кез келген дәрігерді мақтамайтынын айтады.&nbsp;<blockquote>"Біз кез келген дәрігерді мақтай бермейміз. Соған лайықтысын ғана айрықша атап өтеміз. Индира қазір біліктілігін көтеріп, жан-жақты тәжірибемен толысқан маман ретінде қалыптасты. Ота жасауға да қатысады, "УЗИ" аппаратымен диагнозын шығарып, ем жасай береді. Қоғамдық жұмысқа да еш сылтаусыз белсене кіріседі. Осындай ерекшелігінің арқасында былтыр бірқатар марапаттарға ие болды. Азаматтардың денсаулығын сақтау ісіне қосқан жеке үлесі мен мінсіз адал еңбегі үшін "Медицина қызметкері күніне орай" бұрынғы министр Алексей Цойдың Құрмет грамотасымен құрметтелді. Ауданда "Жылдың үздік дәрігері" номинациясы ұсынылды. Аурухана қызметкерлерінің жетістіктерімен біз де марқаямыз, – дейді медицина саласының тарланы.&nbsp;</blockquote>Мемлекеттің басты байлығы адам деп танылады. Ендеше әрбір тұлғаның денсаулығын бақылайтын ақхалатты абзал жандардың қоғам алдындағы еңбегі еселі.

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Денсаулық

Александра Максимова: Аутизм – диагноз емес