Облыс әкімі Нұрлыбек Нәлібаевтың төрағалығымен өткен&nbsp; мәжілісте тұрғындарды сапалы ауызсумен қамту, су бұру мәселелері талқыланды.Аймақ басшысы ауызсумен қамтамасыз ету және су бұру мәселелері өңір жұртшылығы үшін зор маңызға ие екенін атап өтті.– Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлы 2021 жылғы Қазақстан халқына Жолдауында Өңірлерді дамытудың ұлттық жобасы аясында бес жылда халықты 100 пайыз таза ауызсумен қамтамасыз етуді тапсырды. Қазір облыс аумағында 4 қала және 230 ауылдық елді мекен бар. Қалалардың барлығы ауызсумен толық қамтылған. Өткен жылы Арал ауданы «Көктем» елді мекеніне ішкі су жүйесі салынды, «Құландыға» су тұшытқыш қондырғы орнатылды, «Мойнаққа» шахталық құдық қазылды. Шиелі ауданы «Қосүйеңкі» және «Қызылқайың» елді мекендеріне ішкі су жүйесі жүргізілді, «Жуантөбеге» су тұшытқыш қондырғы қойылды. Осылайша халықты орталықтандырылған ауызсумен қамту үлесі 98,4 пайызға жетті. Қазіргі таңда облыс аумағында орталықтандырылған ауызсумен қамтылмаған адам аз қоныстанған 26 елді мекен бар. Ендігі кезекте алдымызға Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес осы елді мекендерді 2025 жылдың соңына дейін орталықтандырылған сапалы ауызсумен қамту міндеті қойылды. Бүгінде бұл бағыттағы жұмыстар қарқынды атқарылуда, – деді Нұрлыбек Машбекұлы.Тұрғындарды ауызсумен қамту мәселелеріне орай облыстық энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасының басшысы Медет Усаин, «ОДСП Арал» мекемесі басшысының міндетін атқарушы Серікбай Жәлелұлы, қала, аудан әкімдері баяндама жасады. Мұнан бөлек, орталықтандырылған ауызсуды пайдаланушы нысандарды есепке алу, қызмет сапасы, су ресурстарын үнемді әрі мақсатты пайдалану жолдары талқыланды. Жауапты мекеме басшыларына тиісті тапсырмалар берілді.&nbsp;

Ауызсумен қамту 98,4 пайызға жетті

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Егін саласын әртараптандыру бағытында былтыр жаңақорғандық диқандар жақсы нәтиже көрсете білді. Биыл да осы бағытта жүйелі жұмыс жасауды жоспарлап, нақты межені айқындауда. Әсіресе, суды аз қажет ететін дақыл түріне басымдық беріп, өнім көлемін көбейтуді көздеп отыр. Ерте көктемнен дала жұмысына білек сыбана кірісетін шаруалардың дайындығын пысықтап алуды жөн көрдік.Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев биылғы Жолдауында «Егемендік дегеніміз – жалаң ұран мен жалынды сөз емес» деп жұмыстың барысы емес, нәтижесі болуға тиіс екенін ескертіп, ертеңгі болашаққа еркін жол ашуды мақсат тұтты. Расында өңірдің өркендеуі үшін, ортақ мүдде орайы алға озу үшін іс пен сөздің үйлесімі артып, тиімділігі табысты болуы керек. Бүгінгі байыпты бастамалардың, бағыт-бағдардың басты бетбұрысы – халықтың игілігіне сай ілкімді істер пайдалы әрекетке айналғаны жөн. Сондықтан аудан әкімдігінің мәжілісі өткір, әрі өзектілігімен маңызды, мәнді, әлеуетті. Аудан әкімі Мұрат Жолкелдіұлының төрағалығымен өткен бұған дейінгі де, бүгінгі де мәжілістер ауданның дамуы мен жаңаруы жолына бар күш- жігерімізді сарқа жұмсауға үндеумен қатар жауапкершілікті жіті сезінуге жетелеп отырады. Халық қызметшілерін ширата түсіп, ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлының «Білімді болуға оқу керек. Бай болуға кәсіп керек. Күшті болуға бірлік керек. Осы керектердің жолында жұмыс істеу керек» деген даналық сөзін дәріптеп берді.Күткендегідей, күн тәртібі көтерген келелі талаптың бірі бойынша алдымен ауылшаруашылығы бөлімінің басшысы Талғат Зейдалиев мінбеге шықты. Ол аграрлы аймақтың күзгі жиыны мен биылғы болжамның орындалу барысын негіздеп:<blockquote>«Биыл су тапшылығына байланысты 1346 гектарға күріш кем егіліп, жалпы 6998 гектарды құрады. Егін жаман болмады. Науқандық жұмыстар бірқалыпты жағдайда жүргізіліп келеді. Негізі 27 тамыз бен 29 қыркүйек аралығына дәнді дақылды ору және бастыру графигі бекітіліп, сол бағыттағы серпінді іс нәтижесіз емес. Бүгінде 5700 гектар күріш орылып, 5100 гектары бастырылды. Әр гектарынан 55 центнерден өнім алынуда. Көктемде Шардара су қоймасынан Сырдария өзеніне су кеш түсіп, соның салдарынан 22 сәуірден 31 мамырға дейін диқандар күріштікті суға бастырды. Бұл біршама кедергі келтірді. Әсіресе, ауыспалы егіс танабындағы жоңышқалықтар өз дәрежесінде суарылмай қалды», – деді.</blockquote>Жаңақорған жұрты егін шаруашылығына бейімделген. Оның ішінде Сыр беткей тұрғындары ризық-несібесін жерден айыруға дағдылы. Әуелден көктемнен кетпен-күрегін сайлап, күзгі егін жинау кезеңіне дейін дала кезеді. Ал, сол шаруаларға бағыт беріп, бүгіннің бағдарын ерте бастан ескертіп отыру керек еді. Аудан басшысы ауылшаруашылығы бөлімінің басшысын сұрақтың астына алуының бір сыры осыдан көрінді.<blockquote>– Орын алған аяқ су тапшылығы бүгін-ертең шешіле қоймайды. Бұл – мемлекетаралық мәселе. Әлі де қиындықтар еселеп туындауы мүмкін. Сол себепті суды аз қажет ететін дақыл түрлеріне басымдық беріп, оның көлемін ұлғайту керек. Бұл бағытта қандай жоспар түзілді? Ғылымға негізделген нақты ұсынысыңыз бар ма? – деп сұрақты төтесінен қойды аудан әкімі.</blockquote>«Тапсырмаға сәйкес жыл сайын суды аз қажет ететін дақыл түрлеріне басымдық берудеміз. Биыл 45 гектар күнбағыс, 553 гектар картоп, 610 гектар көкөніс, 2009 гектар мақсары, 1914 гектар бақша дақылы егілсе, алдағы жылы да оның көлемін кемітпей, арттыру жолында жұмыс істеудеміз», – деді сала басшысы.Қазір Шардара су қоймасынан Сырдария өзеніне секундына 30 текше метр су жіберілуде. Мұндай деңгейдегі су көлемі бұрын-соңды болған емес. Мәселенің ұшы – Орта Азияның таулы аймағына қардың аз түсуі мен су көздеріндегі су деңгейі алаңтарлық жағдайда. Бұлай жалғаса берсе Сыр диқандары шұғыл түрде егінді әрта-раптандыруға бірыңғай бетбұрыс жасауы тиіс болады. Басқа амал жоқ. Күрішсіз де күн жоқ. Ол егілмесе топырақ тұзданып, сорлану қаупі бар. Қалай болғанда да тығырықтан шығатын жолды табу керек-ақ.Сондай-ақ, ауылдық округ әкімдері шаруа қожалық төрағаларымен бірлесіп, Қызылқұмның етегіне, одан әрі тереңдей көшуге қамданып, ондағы ескі құдықтарды анықтап, жай-күйін білуге міндеттеймін. Бұл бастаманы жүзеге асыруға көнекөз қариялардың ақыл-кеңесін пайдалана отырып, құм ішіндегі ескі қыстау құдықтарының санын анықтап, түгендеуді қолға алуымыз тиіс» деген болатын.&nbsp;Әкім осы бағыттағы жұмыстардың жай-жапсарын сұрады.<blockquote>– Аудан бойынша 8482 жеке қожалық пен 682 шаруа қожалығындағы 335 мыңнан асатын уақ мал мен 100 мыңға жуық ірі қара малдың Сыр беткейдегі егістік алқабына орналасқан малшыларды түгендеу, мал суаттарының орнын айқындау бойынша құрылған жұмысшы топтардың анықтамасымен 22 құдық қазылу керек деген тоқтамға келдіңіздер. Қазіргі қолданыстағы құдықтар саны 30 екен.&nbsp;Ауылшаруашылығы саласы экономиканың негізгі драйвері екені сөзсіз. Егін шаруашылығы мен төрт түліктен түсетін табыс шағын және орта бизнестің бірегей бастамасы бола алады. Бұл біздің ауданның кәсіпкерлік саласында әлдеқашан дәлелденген. Өйткені, Жаңақорған ауданының негізгі кіріс көзі аграрлы саланың дамуында жатыр. Әсіресе, Сыр беткейдегі ауылдар ерте көктем мен ала жаздай егін шаруасын ширатса, күз бен қыста төрт түлігін түгендейді. Сондықтан жыл сайын егіс көлемін ұлғайтып, мал шаруашылығына дем беру ісі қолға алынуда. Ендігі мақсат инвестиция тарту мәселесі.Сыр елі күріш көлемін кемітпей, қайта көсегесін кеңейтіп, мол өнім алуға жақсы жұмыс жасауда. Одан бөлек, әртараптандыру бағытына да басымдық берілуде. Қазір бақша өнімдеріне сұраныс артып, базар нарығында баға да қомақты болып тұр. Осыны ескерген дала диқандары дән себуді биыл ерте бастап, жақын күндері өнімдерін экспорттауға кіріседі. Бүгінге дейін Сырдың 15 мың тоннадан астам өнімі әлемнің 18 еліне экспортталып үлгеріпті. Оның басым бөлігі күріш өнімі екеніне дауа жоқ. Дегенмен қой шаруасына да сұраныс аз емес. Қой демекші, қойдың жүнінен, өзге малдың терісінен шикізат ғана, дайын өнім өңдеу идеясы қайта көтерілуде. Аудан кәсіпкерлері осы мәселені қолға алуда.</blockquote>Жалпы биылғы жылы облыс бойынша барлығы 195,6 мың гектарға ауыл шаруашылығы дақылдарын орналастыру болжануда. Оның ішінде: дәндi дақылдар – 96,4 мың гектар, майлы дақылдар – 5,7 мың гектар, мал азықтық дақылдар – 73,7 мың гектар, картоп, көкөнiс, бақша – 19,8 мың гектар. Негізгі дақыл күрiштің көлемі 83,9 мың гектарды құрайды. Біздің ауданда мал азық дақылдары, әсіресе, шөп өнімі көбірек егіледі. Нарықтағы саудасы көңіл қуантады, өзге өңірлерге экспорт та қомақты. Сондықтан егіс көлемін кеңейту күн тәртібінен түспейді.<blockquote>– Азық-түлік қауіпсіздігін сақтау мақсатында қосымша жерлер ашылып ұжымдық түрде 295 гектарға картоп, көкөніс, бақша дақылдарын орналастыру бағытында жұмыстар атқарылуда. Нақтырақ айтқанда, 845 адам отбасылық егістік¬пен айналысып, нәтижесінде әлеуметтік маңызы бар азық-түліктермен өзін-өзі қамтитын болады. Бүгінгі таңға шаруашылық жетекшілерінің демеуімен 295 гектарға жуық егістік алқаптары шеңгел, жусандардан тазартылып, қоршалануда. Бұл жұмыстар мамыр айының аяғына дейін жалғасатын болады, – деді ауданның бас агрономы Талғат Зейдалиев.</blockquote>Бір сөзбен айтқанда, аграрлы салаға инвестиция көбірек керек. Әсіресе, егін шаруасына инвесторларды тартып, аудандағы бақша, көкөніс өнімдерін импорттауды азайтып, қайта экспорт көлемін кеңейту керек. Бұл оңай шаруа емес, дегенмен, шағын кәсіптің көсегесін кеңейтудің бұл да бір тетігі. Қазақта «Мал ашуы – жан ашуы» деген, отарға, табынға, үйірге ие кісі қиындықтан именбей еңбектенеді. Қол жайып отыратын жаймашуақ мизамды уақыт кешірмейді. Осыны түсіністікпен қабылдаған бірнеше кәсіпкер тік скважина қазуды қолға алды. Оның бағасы да қол жетімді, қазір мал суы оңды шешіліп жатыр.Фото: Нұрболат Нұржаубай

 Суды үнемдеп, егінді әртараптандыру уақыт талабы

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Сыр өңірінің диқандары жылма-жыл сәуір айы ортасынан ауғанда күріш егіп бастайды. Биыл да сол дәстүрден жаңылмай, көктемнің әр күнін тиімді пайдаланып қалуға тырысуда. Қазір дайындыққа қызу кірісіп кетті. Қажетті тұқым, минералдық тыңайтқыш, техникасын әзірлеп, жауапты науқанға сақадай сай болуға назар аударып отыр. Биыл облыс еңбеккерлері 187 мың гектар ауыл шаруашылығы дақылдарын егуді межелеген. Оның ішінде негізгі дақыл – күріш 83,9 мың гектар. Нақты егіс көлемі облысқа қаралған су лимитіне байланысты есептеледі. Сондықтан алдағы уақытта өзгерістер болуы мүмкін.Су үнемдеудің маңызыОблыста наурыз айының алғашқы күндерінен ерте егілетін дақылдарға назар аударылды. Қазірге дейін 32,3 мың гектар жаңа жоңышқа, 16,5 мың гектар жаздық бидай, арпа, мақсары, қант құмайының дәні себілді. Сондай-ақ өткен жылдың күз мезгілінде 3,7 мың гектар күздік бидай егіліп, 50,6 мың гектар сүдігер айдалған еді. Бұл жұмыстар күріш егісіне дейін аяқталады деп күтілуде.<blockquote>– Дариядағы су жағдайына байланысты биыл жалпы егіс көлемін 6,4 мың гектарға азайту межеленіп отыр. Оның ішінде күріш 5 мың гектар. Есесіне әртараптандыру бағытында суды аз қажет ететін малазықтық, майлы және картоп, көкөніс дақылдарын арттырамыз. 2022 жылдан бері облыс әкімінің тікелей тапсырмасымен тұрғындар өзін-өзі әлеуметтік маңызы бар картоп, көкөніс, бақша өнімдерімен қамтамасыз етуі үшін тиісті іс-шаралар қолға алынды. Оған ниет білдірген азаматтар саны жылдан-жылға көбейіп отыр. Биыл 5 мыңға жуық отбасы 3179 гектарға картоп, көкөніс, бақша дақылдарын егеді деген жоспар бар. Бұл аймақта азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге оң әсерін тигізді. Нәтижесінде биыл 929 гектар картоп, 865 гектар көкөніс, 1386 гектар бақша дақылдарын егуге жер дайындалуда, – деді облыстық ауыл шаруашылығы және жер қатынастары басқармасы басшысының орынбасары Ерсұлтан Апетов.</blockquote>Облыста су үнемдеу технологиясын пайдалану арқылы егіс көлемін 2,3 мың гектарға ұлғайту көзделуде. Ол былтыр 872,5 гектарды құраған еді. Мұндай жаңашыл әдіске көңіл бөлген шаруашылықтар саны артып келеді. Олардың қатарында тамшылатып суару әдісімен «Таң ЛТД» ЖШС жүгері, «Qaratau Fruits» шаруа қожалығы қарқынды бақ, «Ер Әлі» шаруа қожалығы картоп, көкөніс, бақша, жаңбырлатып суару әдісімен, «РЗА Агро» ЖШС &nbsp;сүрлемдік жүгері, «Gamil Pro» шаруа қожалығы жоңышқа, «Жетікөл жер» ЖШС күнбағыс, «Береке» шаруа қожалығы жоңышқа, жүгері егуді жоспарлап отыр.Тұқымның жайы қалай?Облыс диқандары күріштің сапалы тұқымын дайындауға баса назар аударуда. Алдағы егіске қоймада 21,3 мың тонна тұқым бар. Оның ішінде 48,4 тонна суперэлита, 448,5 тонна элита болса, қалғанын І-ІІІ репродукциялы және көбейтілген тұқымдар құрайды. Айта кетсек, биыл күріш тұқымының 2,4 пайызы – отандық, қалғаны – ресейлік және украиналық сорттар. Отандық сорттардан «Маржан», «Сыр сұлуы» өндіріске енгізілсе, жергілікті диқандар ресейлік «Янтарь», «Лидер», украиналық «Премиум», «Виконт», «Маршал» сорттарын да тиімді пайдаланып келеді.Кейінгі жылдары диқандар әрбір сорттың өсу мерзіміне және өзге де талаптарға баса назар аударып келеді. Оның себебі де жоқ емес. Біріншіден, күріш негізінен суда тұратын дақыл болғандықтан, кейбір шаруашылық құрылымдары өсу мерзімі тиімді түрлерін таңдауға тырысады. Енді бірі тұтынушылар талабына сай сорттарды таңдайды.<blockquote>– Бұрынғы жылдары облыста негізінен «Маржан» сортына мән беріліп келді. Одан кейін ресейлік сорттар өндіріске енгізіліп, өз тиімділігін дәлелдей түсті. Қазір диқандар украиналық сорттарды егіп, өнім алуға бет бұра бастады. Ең бастысы, сапалы өнім шығаруға көңіл бөліп отыр, – деді Е.Апетов.</blockquote>Сондай-ақ облыстың ауыл шаруашылығы құрылымдары 938 тонна жаздық бидай, 736 тонна күздік бидай, 48,9 тонна арпа, 10,8 тонна тары, 67,6 тонна дән жүгері, 5,6 тонна күнбағыс, 108,5 тонна мақсары, 13,5 тонна соя, 21,8 тонна сүрлемдік жүгері және 298 тонна жоңышқа тұқымын жинап, бұл бойынша толық қамтамасыз етілген.&nbsp;Қазір қажетті минералдық тыңайтқыштың 84,4 пайызы қолда тұр. Бұл бағытта шаруашылықтар оны жеткізуші мекемелермен келісім-шарт жасау арқылы сатып алуда. Сондай-ақ ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер иелігіндегі 3799 техниканы толықтай жөндеуден өткізген. Олардың барлығы көктемгі дала жұмыстарына қатысуда. Оның ішінде 1890 трактор, 491 соқа, 258 тұқым сепкіш, 822 трактор тіркемесі бар. Биыл ауыл шаруашылығы құрылымдары 253 техника сатып алды. Жалпы құны – 9,3 млрд теңге. Осының нәтижесінде машина-трактор паркі 4,5 пайызға жаңартылған.Жыл басына дейін шаруашылықтар &nbsp;«ҚазАгроҚаржы» АҚ арқылы 3,3 млрд теңгеге 85, лизингтік компаниялар арқылы 1,8 млрд теңгеге 31, өз қаражаты есебінен 4,2 млрд теңгеге 137 ауыл шаруашылығы техникасын алды.Арзандатылған жанармай игілігін көредіОблыста жанармаймен қамтамасыз ету бағытында нақты жұмыстар жүргізілуде. Көктемгі дала жұмыстарына барлығы 12,9 мың тонна арзандатылған дизель отыны қарастырылған. Ол наурыз, сәуір, мамыр, маусым айларына бөлінген. ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі бекіткен қағидаға сәйкес арзандатылған дизель отынын айқындау мақсатында облыстық комиссия құрылған. Нәтижесінде «Жібек жолы ЛТД», «РК Мұнай», «Жаңақорған Ойл», «Petro Retail» ЖШС секілді операторлар анықталды. Бекітілген кестеге сәйкес ақпан айына бөлінген 3,5 мың тонна дизель отынының басым бөлігі жеткізілді. Оның 1,8 мың тоннасын операторлар шаруашылықтарға 1 литрін 247-250 теңгеден босатты. Ендігі кезекте наурыз айына бөлінген дизель отынын жеткізуге көңіл бөлінуде.<blockquote>– Қызылорда қаласы мен барлық аудандардағы су шаруашылығы нысандарын көктемгі су алу науқанына дайындау былтыр күзде жоспарланған еді. Қазірге дейін шаруашылықаралық каналдар 83, ішкі шаруашылық каналдары 87, гидротехникалық құрылыстардың магистралдық каналдары 66,7, насос қондырғыларын жөндеу 93, гидробекеттерді жөндеу 89 пайызға орындалды. &nbsp;Облыста 49,9 мың гектар шабындық, 4,4 мың гектар жер ылғалдандырылып суарылды, – деді басқарма басшысының орынбасары.</blockquote>Аудандар бойынша жинақталған мәліметке сәйкес, биылғы дала және егін егу жұмыстарына орташа болжамдық қажетті қаржы көлемі 26,7 млрд теңгені құрап отыр. Ол қаржы шаруашылықтардың өз есебінен, «Аграрлық несие корпорациясы» және басқа да көздерден тартылды. Бүгінге дейін жоспарланған қаржының 88,8 (23,4 млрд теңге) пайызы тиісті мақсатқа жұмсалды.Еңбеккерлер көктемнің жайлы күндерін пайдаланып қалуға күш салуда. Басты дақыл – күрішті дер мезгілінде егу ертеңгі күні мол өнімге негіз қалайды. Сондықтан бұл бағытта диқандар уақытпен санаспай, еселі еңбек етіп жатқан жайы бар.

Су үнемдеу технологиясы арқылы егін көлемін ұлғайтпақ

Жаңақорғанда төрт түліктің саны артуда

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Бүгін ҚР Премьер-министрі Олжас Бектеновтің төрағалығымен өткен Үкімет отырысында су тасқынынан туындаған жағдай мен моноқалаларды дамыту мәселелері талқыланды.Төтенше жағдайлар вице-министрі Бауыржан Сыздықовтың баяндауынша, министрлік су тасқыны салдарын жою іс-шараларын үйлестіруді жалғастыруда. Оған Төтенше жағдайлар министрлігі, әкімдіктер, Қорғаныс, Ішкі істер, Ұлттық ұлан, Ұлттық қауіпсіздік комитеті бөлімшелерінің күштері мен құралдары жұмылдырылды.Еске салсақ, күні кеше Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың төрағалығымен өткен Су тасқынына қарсы шараларды үйлестіру және қарғын су жүру кезеңінің салдарын жою жөніндегі республикалық штаб отырысында қабылданған шаралар мен алдағы іс-әрекеттер пысықталды.Үкімет отырысынан кейінгі облыс әкімі Нұрлыбек Нәлібаевтың төрағалығымен өткен &nbsp;арнайы мәжілісте су тасқынына қарсы дайындық мәселелері талқыланып, құзырлы органдардың жұмыс бағыты айқындалды.Мұнан бөлек, мәжілісте кенеге қарсы көктемгі залалсыздандыру шаралары, өрт қауіпсіздігі және өзге де өзекті мәселелер қаралып, тиісті тапсырмалар берілді. Облыстық табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы Жаңақорған ауданы әкімдігімен бірлесіп, су қоймаларында кезекшіліктер ұйымдастырып, жағдайды тұрақты бақылауға жауапты. Сондай-ақ, басқарма Қызылорда қаласы және аудан әкімдіктері, облыстық төтенше жағдайлар департаментімен бірлесіп, орман қоры жерлері мен дала өрттерінің алдын алу шараларын қабылдауы тиіс. Облыстық жұмылдыру дайындығы басқармасына кенеге қарсы залалсыздандыру жұмыстарын бекітілген кестеге сәйкес, сапалы жүргізілуін қамтамасыз ету тапсырылды. Ал, облыстық денсаулық сақтау басқармасы Конго-Қырым қызбасын емдеуге қажетті дәрі-дәрмектің қорын жасақтап, науқастарды дер кезінде емдеуге дайын болуы керек.

Қызылордада су басу қаупінің алдын алу шаралары қаралды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Бүгін облыс әкімі Нұрлыбек Нәлібаевтың төрағалығымен өткен &nbsp;мәжілісте Конго-Қырым қызбасының алдын алу мәселелері талқыланып, құзырлы органдардың жұмыс бағыты айқындалды.Аймақ басшысы профилактикалық залалсыздандыруды уақытылы жүргізіп, дайындық жұмыстарын жүйелі ұйымдастыруды тапсырды.<blockquote>«Ауа райы жылынысымен кене арқылы кең тарайтын індеттің бірі – Конго-Қырым қызбасы. Өткен жылы облыста осы аурумен 48 адам тіркелген. Зертхана қорытындысымен оның 13-інен Конго-Қырым қызбасы анықталды. Індеттің алдын алу үшін облыстық бюджеттен қажетті қаржы бөлініп, көктем және күзгі маусымда залалсыздандыру жұмыстары жүргізіледі. Биыл да профилактикалық жұмыстарды белгіленген уақытта бастауды қатаң бақылауда ұстау керек. Мал қоралары таза болмаса, кенеге қарсы залалсыздандыру жұмыстарының сапасына кері әсер етеді. Сондықтан залалсыздандыруды бастамас бұрын елді мекендердегі мал қораларды механикалық тазалаудан толық өткізу қажет. Механикалық тазалауға бөлінген мемлекет қаржысының тиімді пайдаланылуын бақылауға алыңыздар. Уақ малды дәрілеуде тоғыту әдісі тиімді», – деді Нұрлыбек Машбекұлы.</blockquote>Жиында облыстық жұмылдыру дайындығы басқармасына кенеге қарсы залалсыздандыруды бекітілген кестеге сәйкес, сапалы жүргізу тапсырылды. Ал, облыстық денсаулық сақтау басқармасы Конго-Қырым қызбасын емдеуге қажетті дәрі-дәрмек қорын жасақтап, науқастарға дер кезінде медициналық көмек көрсетуге дайын болуы тиіс.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/FB_IMG_1712069672262_c6676fbff2.jpg" alt="FB_IMG_1712069672262.jpg">

Конго-қырым қызбасының алдын алу мәселелері талқыланды

&nbsp;<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp;2017 жылы Қармақшы ауданы, Дүр Оңғар ауылындағы білікті сала маманы, облыстық мәслихат депутаты Орынбасар Төлепов басшылық жасайтын «Жаңажол» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің қолдауымен ауыл маңындағы «Ғали көлі» мекенінде орналасқан 5 гектар алқапқа алма, алмұрт, сары өрік, шабдалы сынды жеміс ағаштарын орналастырып, оны күтімге алған болатын.Міне, осы аралықта серіктестіктің Әділбек Алтынбаев, ерлі-зайыпты Молшыбек Ерәлиев пен Тиышкүл Кәукеновадай тәжірибелі бағбандарының қажырлы еңбегінің арқасында бүгінде жайқалған алма бақта 525 түп «Семеренко», 177 түп «Бесжұлдыз», 105 түп «Толдинк», 276 түп «Белый налив», сондай-ақ 138 түп алмұрт, 205 түп сары өрік, 112 түп шабдалы, жалпы алғанда 1538 түп жеміс ағашы өнім беріп тұр.<blockquote>– 2017 шаруашылық басшысы Орынбасар Төлеповтей жомарт жанның ұйымдастыруымен егілген алмабақ шаруашылық еңбеккерлерінің үлкен еңбегінің арқасында осындай жоғары нәтижеге қол жеткізді. Одан кейін шаруашылық басшысы болып сайланып, туған ауылымыздың гүлденуіне ерекше үлесін қосып келе жатқан Орынбасар ағамыздың күш салуы нәтижесінде алмабақтан жоғары өнім алып отырған жайымыз бар. Тындырымды тірліктің арқасында өткен жылы шаруашылыққа қарасты ауылдағы сауда орталығына 867 келі алма өткіздік. Сонымен бірге өрік, шабдалы, алмұрттан да мол өнім алып, ауыл тұрғындарына нарық бағасынан едәуір төмен бағаға саттық. Міне, бүгінде бригада мүшелері, яғни ерлі-зайыпты Молшыбек пен Тиышкүл үшеуміз осы бақты күтімге алудамыз. Мен бригадир болсам, олар бағбан. Бақты суару, күту барлығымыздың міндетіміз. Шаруашылық басшысы бас агроном Төлеу Ералиевпен бірге жиі келіп, ақыл-кеңесін беріп тұрады. Бағымызды күтуге арналған барлық дәрі-дәрмек, құрал-жабдық жеткілікті. Өрігіміз пісіп болды, ендігі кезекте алма, алмұрт, шабдалымыз пісіп, ол да елдің ауызына тиеді деп күтудеміз, – дейді бас бағбан.</blockquote>Айта кету керек, Әділбек Арыстанбекұлы бұған дейін ұзақ жыл шаруашылықтың бақша бригадасын басқарып, ауылдастары арасында құрметке бөленген азамат. Былтыр оның басқаруымен шаруашылықтың бақша бригадасы 5 гектар егістік алқапқа орналастырған картоптан 33 тонна өнім алса, 1 тонна қызанақ, 1,5 тонна қияр, 800 келі сәбіз және 1 тоннадан астам қауын-қарбыз өндірді. Осындай ілкімді істердің нәтижесінде бригада мүшелері Ғани Қошқаров пен Бауыржан Алпысбаев шаруашылық бойынша үздіктер қатарынан орын алған. Осы ретте, серіктестіктің бас гидротехнигі Балтабай Сәметовтен алма бақ бригадасы жайлы айтып беруін сұрадық.<blockquote>– Әділбек Алтынбеков, Молшыбек Ерәлиев, Тиышкүл Кәукенова сынды майталман мамандардың еселі еңбектерінің арқасында алма бағымыздағы жеміс ағаштары биыл да мол өнім берсе екен деп отырмыз. Әсіресе алмадан жоғары өнім аламыз деген ой бар. &nbsp;Шабдалыдан да, алмұрттан да жақсы өнім күтеміз. Тек мына қарға деген құстар оған кедергі келтіріп тұрғаны болмаса, қалғаны ретімен боа жатар. Алма бақтағы жеміс ағаштарымыздан өндірілген өнім дүроңғарлықтардың ырзық-несібесі. Ауыл орталығында шаруашылыққа қарасты сауда орталығы бар. Жемістерді соған өткіземіз.Серіктестікте өндірілген барлық өнім нарық бағасынан арзанға сатылады. Халық та риза, біз де ризамыз. Айтпақшы, былтыр ауыл маңынан 5 гектар жерге Меркеден тамшыламалы суару әдісі арқылы 860 түп, атап айтқанда «Голден делишес», «Старкримсон», «Мельба», «Столовка», «Қызылай» сынды алма сортын орналастырған болатынбыз. Құдай қаласа, 2-3 жылда оның да өнімін көреміз деп отырмыз. Сонымен бірге, 35 гектар егістік алқапқа орналастырған жүгеріні бүгінде силосқа басып, оны алдағы уақытта малға жем ретінде пайдаланамыз, – деді ол.</blockquote>Фото: Нұрболат Нұржаубай

Жаңажол ауылында жайқалған алма бақ бар

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Жалағаш ауданына қарасты Т.Жүргенов атындағы ауылда көп жылдан бері еңбек етіп келе жатқан «Ер-Әлі» және «Құрманбай ата» шаруашылық ұжымдары бар. &nbsp;Заман талабына сай кәсіпке бейімделген &nbsp;ауыл азаматтары елге болсын деп егін егіп, бақ өсіріп, туған жерінің көркейіп- көгалдануына да барынша үлес қосып келеді.&nbsp;Сыр өңірінің табиғатына төзімді, жергілікті тұрғындар көп тұтынатын күріш дақылы әлемдік сауда алаңында да сұранысқа ие. Сондай-ақ жаңа технологияны пайдаланудың нәтижесінде кейінгі жылдары күріштің сапасы да, өнімділігі де арта түскен. Дегенмен жылдан-жылға егінге су тапшылығы туындап отырғаны белгілі. Осыған орай шаруашылық суды аз пайдаланатын өнім түрлерін егуді қолға алды.&nbsp;Айталық, кейінгі жылдары бақша егіп, ауыл, аудан тұрғындарын картоп, сәбіз, қызылша секілді күнделікті тұтынатын көкөністермен қамтамасыз етіп келеді.Ал 2018 жылы көршілес оңтүстік өңірден бірнеше сортты алма ағаштарын әкеліп, алғашқы көшеттерін отырғызды. Рас, бастапқыда «қалай болар екен» деген уайым басымдау болды. Өйткені Шымкент өңірінің шұрайлы жерінде өскен жеміс ағаштары Сырдың тұзды топырағына бейімделуі оңай емес еді.&nbsp;Бірақ ерекше күтімнің арқасында жас көшеттер жайқалып шықты. Алма ағашының алғашқы өнімінен дәм татқан ауылдастары бағбанға алғысын жаудырып жатты.Иә, айта кеткеніміз артық болмас, біздің бала күнімізде осы ауылдың тұрғыны Әшен қарттың алма бағы туралы әңгіме ел аузында жүретін. Әшен бағының алмасы ала жаздай ауыл, аудан тұрғындарының сұранысын өтейтін. Ал бүгінде егін егіп, бақ өсіріп, еліне адал қызмет етіп жүрген Бекжановтар аудан, облыс аумағынан бөлек, еліміздің бірнеше өңірлерінен тапсырыс алып, табиғи өнімін ұсынып отыр.Алма бағының көлемі 6 гектар, 12600 түп ағаш. Соған сәйкес бақтың күтіміне қарайтын тұрақты жұмысшылар бар. Айталық, бүгінде «Гала М-9», «Голден М-9», «Гранни смидт М-9», «Фуджи М-9», «Конфетка ММ-106» деп аталатын бес түрлі алма сорты сатылымда. Тұрғындар сұранысы да жоғары. Өйткені күздік алма сорты сақтауға да қолайлы. Мысалы, дәл осы кезде жұрт жәшіктеп сатып алып, Жаңа жылға дейін сақтауға қам жасап жатыр. Алыстағы ағайынға сәлемдеме ретінде жіберсеңіз де, қуанып қалары сөзсіз!<blockquote>– Шындығында өз жерімізде өскен экологиялық таза өнімнің орны бөлек! Ал базардан іздесең мұндай табиғи дәмі ерекше, тәтті алманы табу қиын. Есесіне, сырты жалтыраған дәмі, сөлі жоқ жасанды жемістердің түр-түрі толып тұр. Сондықтан сапалы алманың бір жәшігін сатып алдым. Отандық тауар өнімдерге, оның ішінде жергілікті кәсіп иелерінің өндірген өніміне тұрақты қолдау көрсетуіміз керек, – дейді қала тұрғыны Айсәуле Сағатбекқызы.</blockquote>«Ер-Әлі» шаруашылығының төрағасы Әліби Бекжановты әңгімеге тартып едік.<blockquote>– Негізгі кәсібіміз күріш өндірісі болған соң алғашқыда алма бағын өсіруге хобби ретінде қараған едім. Бірақ еңбегіміз ақталып, жақсы жеміс беріп, ә дегеннен-ақ сұранысқа ие болды. Жан-жақтан тапсырыстар түсе бастады. Өйткені өнімге химиялық тыңайтқыштар қосылмаған.&nbsp;Табиғи қалпында, күн көзінде, тамшылатып суару әдісімен өсірілген. Бағасы да базардағы басқа алмалардың бағасымен шамалас. Мәселе тек табыста емес, ең бастысы – елдің алғысы. Отандық өндіріске тамшыдай болсын, үлесімізді қосып, өнімнің өңірдегі бағасын тұрақтандыруға ықпал етсек деп ойлаймын, – дейді ол.</blockquote>Ә.Бекжанов тәжірибелі кәсіпкер ретінде ауыл шаруашылығы саласындағы күрделі мәселелерді көтеріп, кәсіпкерлікті қолдауға бағытталған мемлекеттік бағдарламаларды тиімді іске асыруға байланысты ұсыныстарын ортаға салып, қоғам алдындағы жауапкершілігін де белсенді атқарып келеді.&nbsp;&nbsp;

Жалағаш: Алмаға сұраныс жоғары

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Бақдәулет Абатұлы &nbsp;«Бақдәулет-57» шаруа қожалағының түйекеші. Шаруашылықтағы 100 бас аналықтан 50 төл алып, мал басын аман сақтаған.&nbsp;Ол Жалағашқа қарасты Аққұм ауылында дүниеге келген. Осындағы №38 орта мектептің 9-сыныбын бітірген соң қалаға оқуға аттанады. «Ақмешіт» колледжінің студенті атанып, «Мал дәрігері» мамандығын игереді.<blockquote>– Әкемнің есімі – Абат, ал анам – Мейрамгүл. Жеті ағайындымыз. Көпбалалы үйде өстім. Ата-анамыз жасымыздан еңбекке баулып өсірді. Адал нан тауып жеуді үйретті. Міне, енді ауылдағы ірі шаруашылық – «Бақдәулет-57» &nbsp;қожалығында жұмыс істеймін. Бір жарым жылдан бері түйе бағып келемін, – дейді ол.</blockquote>Көп сөзге жоқ, ұяңдау мінезді Бақдәулеттің қарамағында 100 бас түйе бар екен. Әрі ботасы мен тайлағы, інгені мен атаны аралас жайылатын түлікті бағуда түрлі қиындық кездесетін көрінеді.<blockquote>– Жазда аса қиын емес. Ұзаққа жайылмайды. Ауыл маңындағы шаңдаққа иіріліп, сонда аунап жата береді. Ал қыста мүлде бөлек. Күнделікті түгендеп, алдын қайырмалап, бөлінгендерді қосып тұрмасаң өзіңе қиын. Қашыққа ұзап кетіп, екі-үш күн әуре-сарсаңға салатыны бар. Ең жаманы – атан, яғни, аталық түйелердің адамға қарап, айбат қылып шабатыны болады. Ең қауіптісі де осы. Түйенің еті де, шұбаты да адам баласына пайдалы екені бұрыннан белгілі. Ата-бабаларымыз осы түліктің шудасына дейін емге жаратты емес пе? – дейді ол.</blockquote>Расымен, көшпелі қазақ ертеден киелі санаған төрт түліктің төресі бұл. Бар жақсыны бойына жиған жануардың біріншіден, етін қорек етсек, шұбаты мен шудасының денсаулыққа шипасы екібастан белгілі. Әсіресе, шуданы емдік мақсатқахалық жиі пайдаланған. Шыққан не сынған сүйектің бітуіне тез әсер етеді. Оның буын, құяң, бүйрек аурулары, радиация сәулелеріне қарсы қасиетін ғалымдар мойындап отыр. Жалпы түйе жүнінен істелген қай өнімнің де бағасы тым жоғары екені белгілі.Содан шығар, ілгері заманда қазақ байлары үш мың басқа дейін түйе айдаған. Қазір де өсіретіндер бар. Әсіресе, кейінгі жылдары облыста өсім артты. Ауыл шаруашылығы және жер қатынастары басқармасы берген мәліметке сүйенсек, қазір аймақта 64 мың басқа жуық түйе тіркелген.Президент Қасым-Жомарт Тоқаев «Әділетті мемлекет. Біртұтас ұлт. Берекелі қоғам» атты Жолдауында кәсіби маманның қадірін білу керек екенін, еңбекқор адам мемлекетті дамытатынын баса айтқан еді. «…Біз қарапайым еңбек адамына құрмет көрсетуіміз керек. Қандай кәсіппен айналыссаң да, оны сапалы атқару маңызды. Жастар нақты бір мамандықтың қыр-сырын жетік білуге ұмтылғаны жөн. Өз саласының шеберіне әрдайым сұраныс болады. Өскелең ұрпақ Қазақстанда ғана емес, өзге елдерде бәсекеге қабілетті болуы керек. Көрші мемлекеттің азаматтары шетелге барып, жұмыс талғамай еңбек етіп жатыр. Олар біздің елде де өте жақсы табыс тауып жүр. Дәл осындай жандардан үлгі алу керек. Шын мәнінде, ең бастысы – адал еңбек. Біз мұны жете түсінетін ұрпақ тәрбиелеуге тиіспіз. Идеология жұмысында осыған баса мән берген жөн» деген еді Мемлекет басшысы. Ата-бабадан келе жатқан кәсіптің маңынан ұзамай, түйе баққан Бақдәулеттің бұл ісі өз қатарластарына үлгі.&nbsp;

Түйе баққан Бақдәулет

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Арал теңізінен жылына 6-7 мың тонна балық ауланады. Дарияның құярлығындағы ірілі-ұсақты көлдерде мамыр-маусым айында балық біткен уылдырық шашатын. Бұл – теңіз қорының табиғи сақталуына себеп. Ал одан басқа тоғандарда шабақ өсірумен айналысатын «Қамыстыбас» балық питомнигі 1966 жылдан бері жұмыс істеп тұр.Осы питомникке қарасты «Қосжар» бөлімшесінде 10 жазғы балық өсіру, 11 жайылым және 3 қыстық тоған бар. Ал Қаратерең ауылындағы «Тастақ» бөлімшесінде 23 тоған жұмыс істейді. Жыл сайын 14 миллионнан астам бір жаздық және 420 мың екі жаздық балық шабақтары өсіріледі. Мұнда тұқы, ақ амур және дөңмаңдай деп аталатын түрлері бар. Арнайы бағылған балық теңіз бен «Қамыстыбас» көліне күз айларында жіберіліп жүр. Біздің «Еңбек адамы» айдарының кезекті кейіпкері жас та болса да осы саланың жүгін көтеріп келеді. Адай Ерәлиұлы – Қосжар ауылында орналасқан питомниктің балық өсірушісі. 26 жастағы жігіт 6 жылдан бері осы жұмысқа өз үлесін қосып келеді.<blockquote>– 2014 жылы мектепті бітіріп, мамандық алу үшін Батыс Қазақстан облысына жол тарттым. Сол өңірде инженерлік-технологиялық колледжге оқуға түстім. Ол кезде оңтүстік өңірлерден келген түлектерді «Ветеринария» және «Балық шаруашылығы» мамандығы бойынша «Серпін-2050. Мәңгілік ел жастары – индустрияға» бағдарламасы бойынша жинап жатқан. Аталған бағдарламаның ықпалымен қазіргі мамандықты игердік. Рас, әу баста басқа саланы таңдасам да, кейін өкінбедім. Өйткені, теориядан көрі, арнайы машықтанудан өткен кезде балық шаруашылығына деген қызығушылығым арта түсті. Үш жылдық оқу мен тәжірибелік жұмыстар маман болып шығуыма септігін тигізді, – дейді Адай.</blockquote>Оқуды тәмамдаған соң ол «Қамыстыбас балық питомнигі» мекемесіне балық өсіруші болып жұмысқа қабылданады. Кәсіпорында жүріп аға буыннан көп дүние үйренеді.<blockquote>– Жасанды жолмен аналық балықтан уылдырық алып, уылдырықтан дернәсіл, дернәсілден бір жаздық шабақ деңгейіне жеткізу үлкен шыдамдылық пен қырағылықты қажет етеді. Сенің жасаған бір қателігің миллиондаған шабақтың жойылуына әкеліп соғуы мүмкін. Сондықтан, балық өсіру маусымында түн ұйқыңды төрт бөліп, олар дамығанша ұдайы бақылайсың. Питомникте қай қызметкер болсын, өз саласына жауапты. Соның арқасында кәсіпорын жыл сайын мемлекеттік тапсырыс шеңберінде миллиондаған балықты арнайы тоғандарда өсіріп, күзде Кіші Арал теңізі, Сырдария өзені мен Қамыстыбас көліне жібереді, – дейді жас балық өсіруші.</blockquote>Адайдың айтуынша, алдағы уақытта кәсіпорында ірі жобалар іске аспақ. Солардың бірі – «Қызыл кітапқа» енген Арал қаязын көбейту. Расымен де уақытында теңіз көркіне айналып, қазір жойылу қаупінде тұрған балық түрлері көбейгені дұрыс. Сондай-ақ, питомникте теңізде жойылып кеткен, тек Балқаш көлінде тұқымы кездесетін Арал пілмайы деп аталатын балық та келешек өнім алу үшін қосымша өсіріліп жатқан көрінеді.<blockquote>– Арал теңізінің байырғы байлығы – жоғалып немесе азайған балық тұқымдарын қайта қалпына келтірсек деймін. Екіншіден, өз қатарластарыма айтарым, балық өсіруші дегеніміз ұялатын мамандық емес. Қайта біз ел байлығын көбейтуге сеп болып келеміз. Бұрынғыдай емес, қазір мемлекет балық шаруашылығына көңіл бөліп, осы саланы дамытамын деген адамға барлық жағдайды жасауда. Бұл – қуанатын нәрсе. Балықтың бел ортасында жүрсек те, уақытында осыны дамытып өсіріңдер деп үйретіп, қызықтырған, жетелеген адам болмады. Сондықтан кейінгілерге осы саланың маңыздылығын түсіндіріп, мектеп бағдарламасында тәжірибелік сабақтар ұйымдастырсақ екен. Балық шаруашылығында сонда ғана мықты мамандар пайда болары анық, – дейді тағы бір сөзінде Адай.</blockquote>Арал ауданына қарасты Қызылжар ауылында туған Адай жұмыспен қатар білімін шыңдап отырады. Қосымша «Эколог» біліктілігін алған ол балық өсірудегі тәжірибесін ұдайы жетілдіріп келеді. Жас та болса мамандығы арқасында жетістікке жеткен ол 2021 жылы «Арал-Сырдария» облысаралық бассейндік балық шаруашылығы инспекциясы басшысының Алғыс хатымен, ал былтыр ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің Құрмет грамотасымен марапатталды.&nbsp;

Адай Ерәлиұлы: Балық өсіру шыдамдылықты қажет етеді

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Елімізде соңғы жылдары ауыл-аймақты дамыту үшін жеке қосалқы және шағын шаруашылықтарды қолдау мақсатында бірнеше бағдарлама қабылданып, іске асырылып келеді. Ауыл тұрғындарының негізгі тіршілігі – төрт түлік мал өсіру бұрыннан қалыптасқан сала. Елде мал өсіру ең тиімді негізгі ата кәсіп болып саналады. Бұл бағытта біздің Қармақшы ауданында жақсы алға басу үдерісі қалыптасып отыр.Статистика есептеріне жүгінсек, мал басы және оның өнімдері жылма-жыл бірқалыпты өсіп келеді. Атап айтар болсақ, Қармақшы ауданы бойынша қазір мал саны 1999 жылдың 1 қаңтарымен салыстырғанда мүйізді ірі қара 34894 басқа жетіп, 275 пайызға, қой мен ешкі 66212 басқа жетіп, 200,5 пайызға, жылқы 15294 басқа жетіп, 613,5 пайызға, түйе 4050 басқа жетіп, 356,8 пайызға өскен. Бұл арнайы шаруашылық құрылымдары арқылы өсіріліп, жан-жақты дамыды деген 1980-ші жылдармен салыстырсақ, мүйізді ірі қараның 1,5 есе, ал жылқы мен түйенің 4-5 есе өскенін көрсетеді. Өкініштісі, уақ мал саны 3 есеге кеміп кеткен.<blockquote>– Ауданда мал басының өсу жайын зерделеу және алдағы уақытта даму мүмкіндіктерін нақтылау мақсатында 2023 жылдың 15 тамызы күнгі аудандық қоғамдық кеңестің отырысында «Аудандағы табиғи мал жайылымдары мен шабындықтары, оларды нақты пайдаланудың және қыс кезеңіне қажетті шөп қорын жасаудың жайы туралы» арнайы мәселе қаралды. Оған аудандық мәслихаттың төрағасы, аудан әкімінің орынбасары мен бөлім басшылары, үкіметтік емес ұйымдардың жетекшілері қатыстырылды. Сондай-ақ, «ZOOM» платформасы арқылы кент, ауылдық округтерінің әкімдері мен шаруашылық басшылары, ауылдық округтердегі ардагерлер ұйымдарының төрағалары қатысып, жан-жақты талқылаулар жүргізілді. Малдың жедел өсіп, оның өнімділігінің артуы күтімімен қоса, негізінен пайдаланылатын жем-шөбіне тікелей байланысты. Қыстық шөбінің басым бөлігі табиғи шабындықтардан жиналады. Бірақ біздің өңірдегі шабындықтардың түсімі азайып, құнары қаша бастаған. Оған негізгі себеп ең алдымен тиісті күтім жасалмағандығында. Шабындықтарды суару, малдан қору жұмыстары жүйелі жүргізілмейді. Мал егелері малды бағуды ұйымдастырмай, жайылым есебінде тұяқпен тапталып өсуі баяулап, жері азып, өнімі аз болуда, – дейді аудандық қоғамдық кеңес төрағасы Әбдірахман Құлдүйсенов.</blockquote>Халқымыздың ертеден келе жатқан дәстүрлі шаруашылығы – жайылымды мал шаруашылығы екені баршамызға белгілі. Халық төрт түлік малды жаю, шабындықтар мен жайылымдарды тиімді пайдалану ауыл тұрғындарының әлеуметтік-тұрмыстық жағдайын жақсарта түсер еді. «Мал баққанға бітеді» дегендей, мал өсіріп, игілігін көріп жүрген көптеген отбасының өмір сүру тіршілігінен көріп жүрміз.Ауданда жайылымдық жерлер жеткілікті болғанымен ауыл тұрғындарына қол жетімділігі алаңдатады. 2012 жылдың ақпан айында «Жайылымдар туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды. Алайда оның жайылым мәселесін түбегейлі шешуде қауқары жеткіліксіз болып қалуда. Жергілікті жерде атқарушы органдар тұрғындармен, шаруашылық құрылымдарымен бірлесе отырып жайылым мәселесімен жүйелі, жоспарлы жұмыс жүргізбесе іске аспайды.Ауданның көптеген ауылдық округінде жайылымдық жердің жетіспеушілігі бүгінгі күннің басты мәселесіне айналған. Өкінішке қарай жайылымдардың бүгінгі хал-ахуалы қиын жағдайда қалуда. Малдың 70-80 пайызға жуығы ауылдың маңайында және оның айналасында жайылады. Соның салдарынан ауыл маңындағы жайылымдық жерлер қатты тозып кетуде. Оның үстіне бұрынғы шабындықтар мен жайылымдық алқаптарды үнемі шамадан тыс пайдаланудан малға жұғымды, нәрлі шөптер тұяқкесті болып, есесіне мал жемейтін әртүрлі шөптер жылдам көбейіп, жер азып бара жатыр. Әсіресе ауданымызда жылқы санының жедел өсуі, оның жыл он екі ай тебінде болатындықтан, жерді тез тоздыруда. Кейбір ауылдарда елдің бірлігі болмай бақташы шықпай немесе малды кезекпен бағу ұйымдастырылмай келеді. Бос жүрген мал қараусыз қалып, шабындықтар мен жайылымдарды ғана таптап қоймай, егінге, бақшаға түсіп, шағымдар көбеюде. Дақылдарды ауыспалы егіс жүйесімен егу қолға алынуда. Бірақ ауыспалы жайылым жүйесін жасау баршаның назарынан тыс қалуда. Ауыспалы жайылым болмаған жағдайда мал арасында жұқпалы аурудың таралуы, жайылымның құнарсыздануы сияқты мәселелердің ушыға түсетіні анық. Жайылымның жұтаң тартуына соңғы жылдардағы жауын-шашынның аз болуы да өз әсерін тигізуде.Өңірімізде малды бағу бұрын қалай ұйымдастырылды деген сұрақ туындайды. Біздің ата-бабаларымыз туа бітті нағыз ғалым болған ба, ғылым мен тәжірибені, практиканы күнделікті өмірде ұштастыра білген бе деп ойлаймын. Себебі бұрынғы кезде қыста Сыр бойы мен Қызылқұмды жайылымға пайдаланса, жаз жайлауы үлкен Қарақұм мен Ырғыз, Торғай аймағында болған. Яғни ауыспалы жайылым жүйесін қалыптастырған. Ал кешегі жер шекарасы айқындалған кеңестің уақытында Сыр бойында қыстауы болса, көктемгі мал төлдетуі, жабағы мен күзем алуы, қой қашыруы кең жазық Нұра бойында, ал жазда Қарақұмды жайлаған. Қызылқұм өңіріндегі шаруашылықтарда да малды бағудың осындай жүйесі қалыптасқан. Сөйтіп малды шүйгін жайылымда жайып бақса, екінші жағынан шыбын-шіркейден, маса-сонадан азат еткен. Бұл көктем-күзгі жайылымдарда шөп ерте көктеп жетіледі. Әрі өсетін түрлі жусандар, изен, теріскен, шағыр, еркек, бидайық, селеу, қияқ, күйреуік, ала бұта, балықкөз, сарсаған, түйеқарын, бұзаубас, ыраң мен ебелек шөптерінің азықтық құнарлылығы Сырдағы қамыс, ажырық, өлеңшөптер мен сабандарға қарағанда 1,5-2 есе құнарлы. Қыстан арықтап шыққан мал тез қоңданып төлін жарытса, қысқа семіз болып түседі.– Жайылым жайына ауылдық округтер бойынша талдау жасасақ. Көптеген ауыл округінде жайылымның жетіспейтіні, оны ұтымды пайдаланбауы өзекті мәселеге айналған. Мал шаруашылығын дамытуға кедергі болуда. Ғалымдардың есептеуінше, әрбір шартты мал басына шөптің шығымдылығына байланысты 5-9 гектар жайылымдық жер керек екен. Бізде қыс кезеңінде малдың егістік алқапқа жайылатынын ескере отырып, әр шартты мал басына 7 гектар есебінде талдау жасасақ. Қолда бар малдың ауылдық округтері бойынша нақты өзінде бар жайылыммен қамтамасыз етілуі III Интернационал ауылында 34,3, Ақтөбе ауылында 37,7, Дүр Оңғар ауылында 40,4, Жосалы кентінде 46,8, Ақжар ауылында 58,5, Тұрмағамбет ауылында 83,1 пайыз ғана болуда. Ал Төретам кенті мен Ақай ауылы тұрғындарының малдары өз жайылымы болмағандықтан әскерилерге жалға берілген жайылымдарды пайдалануда. Жосалы кенті мен Ақтөбе, Иіркөл, Қармақшы ауылдарының бір бөлік малдарыжаз-күз айларында Нұра өңіріне шығарылып бағылуда, – дейді аудандық қоғамдық кеңес төрағасы Әбдірахман Құлдүйсенов.Жаңажол, Иіркөл ауылы тұрғындарының жылқылары Сырдариядан өтіп, Қармақшы ауылының, III Интернационал ауылының малдары Төребай би ауылының, Тұрмағамбет ауылының малдары Ақтөбе ауылының жайылымдарына жайылып, тұрғындардан наразылық туғызуда.Аудан бойынша «Жайылымдар туралы Заңы» талабына сәйкес, барлық ауылдық округте 2022-2023жылдарға арналған жайылымдарды басқару мен пайдалану жоспарлары бекітілген. Жоспардағы схема-картаға сәйкес, әр елді мекендердің мал жайылымы алқаптары белгіленген. Бірақ ол жоспар есебі өз дәрежесінде емес, орындалмай қағаз жүзінде қалуда. Ауыл тұрғындарына дұрыс жеткізілмеген. Міне, осы жағдайда мал шаруашылығын дамытуда ауданымыздың жер қорының 50-60 пайызын құрап отырған жайылымдық жерлерді, оның ішінде шалғайдағы жайылым алқаптарын қолданысқа енгізу бүгінгі күннің талабы. Аудан бойынша ауылдық округтердегі жайылым тапшылығының орнын босалқы жер және ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілерінің жайылымдық алқаптары резерві есебінен толықтыруға болады. Шалғайдағы мал жайылымдарын ортақ мал жайылымы ретінде қолдануға болады. Ортақ жайылым – ауыл малын бірлесе бағуға арналған жер, алайда ол жерде бір жеке адамдардың мыңдаған малы бағылса, оған ортақ мал жайылымы тарлық ететіні айтпаса да түсінікті. Ондай шаруа қожалықтары конкурс арқылы мал жайылымын алуы тиіс. Ескеретін жағдай Заңға сәйкес жергілікті атқарушы органдар мен өзін-өзі басқару органдары тұрғындармен бірлесе отырып, малды ортақ жайылымдарда, босалқы жерлерде бағу мәселесін көтеріп, бағдарлама, іс-шаралар жасап, нақты зерделенген жұмыстар жүргізілуі тиіс. Тек қана жайылым емес, ол жерлердегі су көздерін зерттеп, қажет болатын болса жоғары органдар алдына мәселе қойып, жаңадан ұңғымалар, құдықтар қазуды қолға алу керек. Малға еге болып, оны бақтыруды бүкіл ауыл тұрғындары бірігіп ұйымдастыруы қажет. Егесіз малға айыппұл салынатынын да естен шығармайық.<blockquote>– &nbsp;Осы орайда кент, ауылдық округтер әкімдеріне бірнеше ұсынысымды жеткізбекпін. Біріншіден, аймағындағы мал жайылымына, оның жарамдық жайына талдау жасау, қолда бар мал басын жайылыммен қамтамасыз ету мүмкіндіктерін зерделеу, қажет жағдайда ауданның мал жайылымдық қорынан ортақ мал жайылым үшін ұсыныс беру. Екіншіден, ауыл аймағындағы шабындықтар жайын зерделеп, шаруашылық құрылымдарының басшыларымен және аудандық су шаруашылығы мекемесімен бірлесе отырып егінге су алуға дейін шабындықтарды суландыру мен күтіп ұстау және қашыртқы суларды пайдалану мүмкіндіктерін қарастыру. Үшіншіден ауылдағы ардагерлер және басқа да қоғамдық ұйымдармен бірлесе отырып қауымдастықтың жиналысын өткізіп мал жайылымына, шабындықтарды суаруға байланысты нақты жағдайды жеткізіп, жаз бен күз айларында малдарды сырт аймақтарға жаюдың межелерін жасау, оны әрбір тұрғындарға жеткізіп, түсіндіріп, тиісті үйлестіру жұмыстары жүргізілсе жақсы боалр еді. Сонымен қатар, аудандық ауыл шаруашылығы мен жер қатынастары бөліміне де төмендегідей жұмыстар жүргізілуін сұраймын біріншіден, кент, ауылдық округтеріндегі жайылымдық пен шабындық жайына талдау жасап, оларды өтетін жиналыстарға қатысып, аудан көлемінің қай аймақтарында ортақ мал жайылымына пайдаланатын жерлерді жеткізіп, түсіндіру жұмыстарын жүргізу. Екіншіден, аудандық су шаруашылығы мекемесімен бірлесе отырып, шабындықтарды ерте көктемде және қашыртқы сулармен суландыруды үйлестіру. Үшіншіден, кент, ауылдар бойынша жүргізілген жұмыстарды жинақтап, аудан әкімдігіне тиісті ұсыныс енгізілсе екен, – дейді аудандық қоғамдық кеңес төрағасы.</blockquote>

Әбдірахман Құлдүйсенов: Жайылым мәселесімен жүйелі, жоспарлы жұмыс жүргізу қажет

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Төрт түлік мал қазақтың тұрмыс-салтымен бірге келе жатқан байлығы әрі күнкөрісі. Малдың жайын жасаған атамыз қазақ дала кезіп, көшіп-қонып жүрген. Оның ішінде қой шаруашылығы қоңыр түтінді қазақ үшін жайлысы болып саналған. Бүгінде Қармақшы ауданында 68 мыңнан аса қой-ешкі болса, оның 5033-і шаруашылықтар бағымында.&nbsp;Күзгі мезгілі жиын-терімнің науқаны біткенде жыл сайын озаттар анықталады. Диқан қауыммен қатар барша еңбек үздіктерінің марапатында мал шаруашылығы саласының да ерен ерлері мерекеде қошеметке құрметке ие болады. Олардың қатарында қой басын 100 пайыз аман сақтап, 554 аналықтан 460 бас қозы алған қармақшылық Марал Бертаев та бар.&nbsp;Шопан өткен жылы жыл көлемінде 2 тоннаға жуық ет өндіріп, үзеңгілес әріптестерінен озық шығып отыр. Ол мал шаруашылығымен 2006 жылдан бері тұрақты түрде айналысады. Оған дейін атакәсіптің тізгінін оның ата-анасы ұстаған. Жарты ғасырдан астам уақыт қой өсіру – Бертаевтар отбасының кәнігі. Әр нәрсенің өз бабы болатыны секілді, қой басын көбейтіп, оның өнімін игілікке жаратуды қолға алған кәсіп иесі малдың жайын жақсы біледі. Бала кезінен көріп өскен ісі болғасын оған бұл шаруаны дөңгелетіп әкету қиындық келтірмеген.&nbsp;<blockquote>– Мал шаруашылығы қай қазаққа да жат емес. Аталарымыз жазира далада көшіп-қонып жүріп, жанның да, малдың да жағдайын жасаған. Оның үстіне жолдасым үнемі қолдап, демеп отырады. Бейнетін де бірге көтерісуде. Қой малы жуас келеді. Сүтінен ірімшік қайнатуға болса, жүнін де тоқымаға пайдалануға таптырмас дүние. Еті боса да жесеңіз азық. Қазір медициналық тұрғыда қойдың еті дәтке қуат, денге шипа. Қайсысын да кәдеге жарата білгенге малда пайда жетерлік. Ата-анам өмірден өткенше осы малдан қол үзген емес. Олардан кейін малға иелік етіп, өзім жалғастырудамын. 17 жылдан бері шаруашылықты қолымнан келгенше дамытып келемін, – дейді Марал Бертаев.</blockquote>Кәсіпкер бүгінде мал басын көбейтіп қана қоймай, асылдандыруды да қолға алған. Сол арқылы бірқатар жетістікке де жеткен. Ол қой шаруашылығымен бірге мүйізді ірі қара бағумен де шұғылданады. &nbsp;Малдың төлін асылдандырып отыруды маңызды санайтын азаматтың бұл жөнінде өз айтары бар екен.<blockquote>– Осы кезде шаруашылықта түліктің үш түрін, атап айтқанда жылқы, сиыр, қой малын игеріп отырмын. Асылдандыруда бастапқыда Ақтөбе облысынан жартылай қылшықты Еділбай қошқарын алатын едім. 2 жыл бұрын Жаңақорғаннан гисарь тұқымдас қошқарын әкеп салуды бастадым. Сондай-ақ сиырды асылдандыруда да Оралдан ақбас тұқымды бұқалар әкеліп, оның төлін көріп жатырмыз. Мемлекеттен бірер жыл бұрын субсидия берілетін. Қазір ештеңе алмаймыз. Сонда да болса атакәсіпті тіршілік қып, әрекетімізді жасаудамыз. Қойдың аналық басы 500-дің үстіне шықты. Одан өнім алып, керек кезінде сатып қыстайғы жем-шөбімізді дайындаймыз. Малды дұрыстап күтіп-баптасаңыз ғана ол өнім береді. Аң-құстан да абай болу керек. Қыстауымыз Жосалы ауылдық округі жолы трассасындағы Сортөбе деген жерде болса, жаз жайлауым – Байқоңыр маңындағы Шилібай, Бөдене атты бұлақтың басы. Сонда малды төлдетеміз. Қырықтық та осында жүргізіледі. Күн суытқанда қыстауға қарай көшеміз, – дейді өткен жылдың «Үздік шопан» номинациясының иегері шопан атаның таяғын қастерлеп ұстайтынын білдіріп.</blockquote>Марал Бертаевтың шаңырағының шырайын келтіріп отырған жан жары Гүлжайна Аяпова жолдасының өмірде де, еңбекте де қолдаушысы, қай істе де адал көмекшісі. Екеуі бақытты отбасында 1 қыз, 2 ұл тәрбиелеп өсіріп отыр. Ерлі-зайыптылар аудан-қаладағы бар қызықтан қалып қойдық демейді, олар үшін мал шаруашылығын өркендету – басты мақсаттары. «Кәсібімізді әрі қарай да дамытып, мал санын арттыруға жұмыс жасай береміз. Себебі бар береке – еңбекте» дейді олар жоғары көңіл-күйде.

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Ауыл шаруашылығы