<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru/">Kyzylorda-news.kz</a>. Ел экономикасы туралы жастардың ой-пікірі қашанда маңызды. Әсіресе, салада тәжірибесі бар маманның ұстанымы мәселенің оң шешім табуына түрткі болары анық. Экономист-сарапшы Оразбек Мырзақұл да ел экономикасы туралы толымды ой айтып жүрген жастың қатарында. Ол «Ішкі нарығы тәуелсіз елдің экономикасы алға жылжиды» деген ұстанымда.Жас маман 2012 жылы Алматы қаласындағы Т.Рысқұлов атындағы Қазақ Ұлттық экономика университетін бітірген. Мамандығы – экономист. 2018-2020 жылдары Шанхай Қаржы және экономика университетінің магистратурасында “Халықаралық қаржы” мамандығы бойынша оқыды. Қазіргі таңда Еврофарма дәріханалар желісінде сарапшы болып істейді. Сонымен қатар "Rysqulov Analytics" зерттеу тобының сарапшысы.– Оразбек Тілеубекұлы, экономика саласына қызығушылығыңыз неден басталды?– Мектеп бітірген кезде нақ осы экономика саласына оқуға түсемін деп ойламадым. Логикалық есептерге, талдамалы зертттеулерге қызығушылығым жоғары еді. Содан осы экономика саласын толыққанды меңгеруді мақсат етіп, экономика саласына бет бұрдым.– Қытайдың Шанхай қаласындағы грантты қалай жеңіп алдыңыз? Қиындықтар болды ма?– Шанхай қаласынан грант жеңіп алуым мен үшін қызықты әрі маңызды шешімдердің бірі. Негізі осы грант жайлы 2016 жылы бакалавр бітірген кезде естідім. Сол жылы бағымды да сынадым. Алайда онлайн интервью сатысынан өте алмай қалдым. Содан Кедентранссервис АҚ Оңтүстік филиалында экономист ретінде алғашқы кәсіби мансабымды бастадым. Сол жұмысымда бір жарым жыл істегеннен кейін жұмыс процесі таныс әрі бір сарынды көріне бастады. Өміріме өзгеріс қажет деген ой маза бермеді. Ойлана келе қайтадан Қытай үкіметі бөлетін гранттық бағдарламаға қатысамын деп шештім. Наурыз айында құжаттарды дайындап, Қытайға жібердім.Сәуір айының бас жағында онлайн сұхбатқа шақырту алдым. Интервью кезінде біраз қызықтар болды. Дегенмен сол интервью мен үшін сәтті болды. Шілде айында "Сіз грант ұттыңыз" деген хат келіп, қатты қуандым.– Қытайдың қандай озық тәжірибесі көңіліңізден шықты?– Шетелге сапарым алғаш Қытайдан басталды. Ең алдымен ол елдің озық тәжірибесі деп инфрақұрылымын айтар едім. Яғни жол, құрылыс саласы жоғары дәрежеде дамыған. Халық саны жағынан озық болған соң, қытайлықтар халықтың жағдайын жасап қойған. Таулы жерлеріне барсаң да, жолдары көлікпен жүргенге де, жаяу жүргіншілерге де ыңғайлы. Бірінің үстіне бірі шығып жатқан күрделі жолдардан кейінгі көңілімнен шыққан дүние – қытайша бизнес жасау мәдениеті. Қытайдың қазіргі қуатты экономикасының негізінде сол бизнес, адамдардың еңбекқорлығында жатыр дер едім. Бір түйгенім, кез келген экономиканы анықтаушы – ол адамдар, адамдардың мәдениеті, білімі, біліктілігі.– Елімізде экономика, қаржы саласындағы болып жатқан жағдайларға нақты болжам жасайтын мамандар тапшы. Бұл біздің экономикалық сауатсыздығымызды көрсете ме?– Әрине, бұлай айту қиын. Негізінде жыл санап халықтың экономикалық сауаты артуда. Дегенмен сауатты, экономикалық болжам жасайтын мамандар тапшы екені жасырын емес. Осы тұста билік білікті кадр мәселесін оңтайлы шешсе, халықтың да қаржылай сауаты артады.– Экономика саласына деген жастардың қызығушылығы төмен. Қалай қызықтыруға болады?– Бүгінде ақпараттық заманның жастары қалыптасуда. Олар ақпаратты жылдам қабылдайды, қорытады. Дегенмен экономика саласы күрделі болғандықтан зерттеуді, сараптауды талап етеді. Яғни қосымша күш пен білім, уақыт қажет. Сол себепті болар жастардың бұл салаға қызығушылығы төмен.– Бүгінгідей қысылтаяң уақытта экономикамызды тығырықтан алып шығатын жол бар ма?– Қандай қиындық болмасын барлығының шешімі бар. Бірақ ұзақ уақыт қажет. Әрбір қиындықтың артында бір жаңашылдық жатқанын естен шығармау керек. Елдегі төтенше жағдайдан кейін осы күнге дейін қолданыста болған дәстүрлі әдістер мен тәсілдер жаңарады. Мұның барлығы уақыт еншісіндегі дүние. Дегенмен білім саласына күш салып, зерттеулер жүргізу қажет. Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, зерттеу саласы дамыған елдер көшбасында тұр. Мысалы, Қытайда білім алып жүргенімде профессорлар "Енді Қытай ішкі нарықты дамытуға барын салады" деген еді. Бұл сөздің астарында үлкен мән жатыр Өйткені ішкі нарық ешкімге тәуелді болмаса, сол елдің экономикасы алға жылжиды. Ал біздің елге осы тұста ауыл шаруашылығы саласы мен тоғыз жолдың торабында жатқан транзитті жолымызды дамытсақ, игі бастама болар еді.– «Rysqulov Analytics» әлеуметтік-экономикалық зерттеу орталығының мүшесісіз. Алда қандай жоспарларыңыз бар? Қай тақырыпта зерттеулер қызықтырады?– Білім саласымен қатар экономика саласына зерттеу жүргізу жоспарда бар. Нақты айтар болсақ, 2020 жылы бітірген түлектер еңбек нарығына қаншалықты араласуда. Яғни оқыған мамандағына сай жұмыс тапты ма, осы мәселені толыққанды зерттейміз. Сонымен қатар туризм, шағын, орта бизнес, білім сияқты сала бойынша зерттеулер жасалды. Дегенмен алдағы уақытта жалпы экономика тұрғысында ауқымды зерттеулер жасалады.– Әңгімеңізге рақмет&nbsp;

Оразбек Мырзақұл: Әрбір экономикалық қиындықтың шешімі бар

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru/">Kyzylorda-news.kz</a>. Сақтандыру компаниялары туралы жиі естиміз. Ал олардың нақты қандай қызмет атқаратынын біле бермейміз. Мәселен, елімізде міндетті, ерікті, мүлікті сақтандыру және жеке адамды сақтандырудың 4 түрі жұмыс істейді. Осының ішінде жеке азаматты сақтандыруға болатынын естідіңіз бе? Жеке басыңызды сақтандыру мүлікті сақтандырғаннан да тиімді. Неге десеңіз, жазатайым жағдай орын алғанда қаржылық шығынға ұшыраймын деген уайымнан арылып, барынша денсаулығыңызды күтуге тырысасыз. Өйткені сіз үшін сақтандыру компаниясы шығындарды өтейді. Мұндай жеңілдікке қалай қол жеткізуге болатыны жайында «Halyk protect» сақтандыру компаниясының сату бөлімінің басшысы Әсел Жолдыбайқызымен сұхбаттасқан едік.– Жеке адамды сақтандыру дегенді қалай түсінуге болады? Артықшылығы неде?– Адам өмірін сақтандыру – заман талабы. Отбасын асыраушы азаматтың өз өмірін сақтандыруы да өте маңызды. Жазатайым жағдай орын алса, отбасына қаржылай көмекті сақтандыру компаниясы төлейді. Соңғы он жылдықта мемлекет тарапынан "xалықты қаржылық сауаттандыру" тақырыбы аясында көптеген шаралар өткізіп, халық арасында түсіндірме жұмысын жүргізудеміз. Нәтижесінде 100 мыңнан астам ел азаматының өмірін сақтандырдық. Сонымен қатар сақтандырудың жинақтаушы түрі де ел арасында сұранысқа ие. Мұнда әр адам жеке шотты ұзақ мерзімге ашып, жинақтайды, шартта бекітілген мерзім аяқталған соң, жинақталған қаржы үстемақысымен тұтынушыға қайтарылады.– Сақтандыру бағдарламасы қалай жұмыс істейді? Несімен ерекше?– Қазіргі таңда біз барлығына қолжетімді «Halyk protect» бағдарламасын жасадық. Аталған бағдарламаны Halyk bank сақтандыру компаниясы мен "Әулетті" ЖШС сақтандыру агенттігі бірге жүзеге асыруда. Жинақтаушы сақтандыру ел аумағында 1999 жылдан бері сақтандыру нарығына еніп, «Halyk protect» бағдарламасын іске қосты. Бағдарлама аясында ҚР азаматына жазатайым жағдайдан дене жарақатын алып, өмірден өтіп кеткен жағдайда қаржылай көмек көрсетіледі. Өмір мен денсаулықты сақтандыру қаржылық сауаттылыққа жатады. Біз көлікті бірнеше миллионға сатып алып, барынша сақтандырамыз. Өкінішке қарай, ең қымбат қазына саналатын өмірімізді сақтандыруға құлықсызбыз. Сақтандыру бағдарламасы әлемнің кез келген жерінде, тәулігінде 24/7 жұмыс істейді. Бағдарламаның ерекшелігі – сақтандыру төлемі әлемнің кез келген жерінде жарамды. Әсіресе спортпен шұғылданатын тұлғаларға өте тиімді. Полистің сақтандыру қорғанысы келісім шартқа отырған күннен бастап бір жылға дейін жарамды. Сақтандыру төлемі бір жылға 10 000 теңгені құрайды. Сақтандыру қызметін онлайн алуға да болады. Яғни сақтандыруға жүгінгісі келетін кез келген тұлға кеңсеге барып әуре болмай, уақытты үнемді пайдалана алады. Ол үшін өзі туралы мәліметті жеке парақшамызға қалдыру керек. Кейін кеңесшілер хабарласып өміріңізді сақтандырып қояды. Мысалы, жұмыс барысында құрылысшы абайсызда құлап, ағзасына зақым келсе немесе мерт болған жағдайда, оның отбасына сақтандыру төлемі төленеді. Егер балаңыз спортпен шұғылданатын болса, кез келген уақытта жарақат алып қалуы мүмкін. Осы тұста ата-ана баласын сақтандыруына болады.– 10 мың теңгелік көрсеткіш қайдан алынған? Неге 100 немесе 200 мың емес?– Бағдарламаны нарыққа шығар кезде, қарапайым халықтың жағдайын ескере отырып, 10 мың теңгелік пакетті оңтайлы етіп жасадық. Бұдан бөлек, 100-200 мың теңгелік бағдармалар бар. Бірақ ол халыққа қол жетімсіз. Бұл жерде әр тұлға 10 мың төлеп, өмірін 1 млн 500 мыңға сақтандырады. 100 мың теңге төлесе, бұл көрсеткіш екі есе артатынын естен шығармаған жөн. Сақтандыру төлемі адам ағзасына тиген жарақаттың ауырлығына қарай төленеді. Келісімшарт ҚР Заңы бойынша және сақтандыру қызметінің бар талабына сай рәсімделген.– Аталған бағдарламаға кімдер қатыса алмайды?– Бағдарламаға 1 жасқа толмаған және 62 жастан асқан, жүйке-неврологиялық немесе наркологиялық диспансерде есепте тұратын, экстремалды спортпен айналысатын тұлғалар қатыса алмайды. 1 жастан 62 жасқа дейінгі тұлғалар, отбасын асыраушы азаматтар, белсенді кәсіпкерлер, спортпен айналысатын балалар сақтандыру қызметіне жиі жүгінеді.– Сақтандыру жарнасына жастардың қызығушылығы қаншалықты?– Экономикасы дамыған елдерде сәби дүниеге келген күннен бастап сақтандырылады. Біздің бағдарлама тек орта жастағы азаматтарға ғана емес, жастардың сақтандыру туралы сауаттылығын арттыру мақсатында әрекет етуде. Сондықтан бағдарламаға жастардың қызығушылығы жоғары. Бірақ түсіндірме жұмысы барысында көпшілік елімізде мұндай бағдарлама бар екенін білмейтіні қынжылтады.– Әңгімеңізге рақмет!

Әсел Жолдыбайқызы: Халықтың қаржылық сауаты артып келеді

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru/">Kyzylorda-news.kz</a>. − Айгүл Алтынбекқызы, жыл басталғалы көп уақыт бола қойған жоқ. Әңгімемізді мектеп ордасында қолға алынған жаңа жобалардан бастасақ…− Мектепте 2019 жылдан бері бес бағыт бойынша «Жасыл мектеп» жобасы жүргізіліп келеді. Қазір жобаның аясын кеңейтіп, энергияны, суды үнемдеу, салауатты өмір салтын ұстану, дұрыс тамақтану, био алуан түрлілік, тазалықты сақтау негіздеріне сүйене отырып, жеті бағытқа ауыстырдық. Бүгінде «экологияға деген жанашырлық, тазалықтың бәрі өзіңнен, үйіңнен басталады» деген ұранмен жұмыс жасаудамыз. «Жасыл мектеп» дегеніміз жылы жай баптап, гүл өсіру ғана емес. Мәселен, біздің мектептегі жылыжай ішінде қияр, қызанақ, болгар бұрышы, құлпы¬ай егіледі. Бұл жердегі негізгі идея – оқушыларға егін ектіріп, кәсіп бастау емес, ғылыми жобаларға тәжірибе болсын әрі шәкірттерде дағды қалыптассын деген ой. Осыған дейін елуге жуық оқушының ғылыми жұмысы жүлделі орынға ие болды. Биылғы «Зерде» ғылыми жобалар байқауында оқушылар 32 орынды қанжығасына байлады. Ал 8-11 сынып оқушылары биология, химия пәндері бойынша алда келеді. Мұның бәрі оқушылардың тәжірибені өз қолымен жасап, түсінгенінің нәтижесі. Осы орайда оқушылардың үздік жұмыстары есіме түсіп отыр. Мектепті екі жыл бұрын бітірген Елдос Төлепберген есімді оқушымыз болды. Ол үйіне түрлі өсімдіктер мен көкөністерді отырғызып, көшеттерді мектепке алып келетін. Ғылым мен білімге деген қызығушылығы жоғары шәкіртіміз – «Елбасы меда¬лін» иеленген облыстағы алғашқы түлектердің бірі. Қазір мектепте Елдостың ізін жалғастырушы оқушылардың қатары көп. Былтыр Айару Бақытжан есімді оқушымыз эко-күнтізбе шығарып, көпшілікті тәнті етті. Эко-күнтізбенің ерекшелігі табиғатты қорғауға арналған халықаралық, мемлекеттік күндер арнайы белгіленген. Сондай-ақ күнтізбеде орналасқан QR-кодты сканерлеу арқылы оқушының мультипликациялық туындыларын көруге болады. Шәкіртіміздің бұл жобасы республикалық байқауда үздік деп танылды. Байқағаныңыздай, осындай қадамдар арқылы біз оқушыларға экологияны сақтау, табиғатты қорғау дағдысын қалыптастырудамыз. Тағы бір айта кетер жайт, экология термині тек табиғатқа қатысты айтылмайды. Бұл сөз адамдар арасындағы шынайы қарым-қатынастың болуын да сипаттайды. Мектептегі ауқымды жоба адамдар арасындағы адамгершіліктен, ұлт жандылықтан бастау алып, Отанды сүюге, туған өлкені қадірлеуге ықпал етеді деп ойлаймыз.− «Жасыл мектеп» жобасы қалай қолға алынды?− Президент Қасым-Жомарт Тоқаев «Жасыл мемлекет», «Жасыл ел» тұжырымы жайлы айтқан тұста «жасыл мемлекет жасыл мектептен басталса» деген ой келді. Әрі қарай іздене келе, Қорқыт ата атындағы Қызылорда университетінің жаратылыстану ғылымдарының кандидаты Рахат Хамитұлымен бірлесе отырып, «Жасыл мектептің» тұжырымдамасын жасадық. Жан-жақты зерттеу нәтижесінде «Жасыл мектебі» дамыған мемлекет Беларусь екенін білдік. Өткен жылы мамыр айында облыстық білім басқармасының қолдауымен біз Беларусияға тағылымдамадан өтуге арнайы барып, «жасыл университет, жасыл колледж, жасыл балабақша, жасыл дәріхана» жобасымен танысып келдік. «Еуропаның өкпесі» саналатын Беларусия бізге бәрі бір шыбықтан басталатынын, көгалдандыру жұмысына көп көңіл бөлу керегін түсіндірді. Сол жақтағы мектеп-гимназиямен меморандумға отырып, бірнеше рет оқушылармен бірге эко-марафон жасадық. «Беларусия-Қазақстан» арасындағы бұл көпірге аудандардағы оқушыларды да әлеуметтік желі көмегімен қамтудамыз. Бұл жобалар болашақта жалғасын тауып, әлі де үлкен қадамдар жасайтынымызға сенемін. Айта кетейін, былтыр жоба аясында мектептегі жаратылыстану бағытындағы сынып бөлмелерін жаңаладық. Оған қоса оқушылар үшін «Өлкетану» кабинетін де дайындадық. Ол жерден аймақтағы құнды жәдігерлерді, құрқылтайдың ұясын, әртүрлі өсімдіктердің гербарийы сынды дүниелерді көруге болады. Қазір аймақтағы өзге мектептер де келіп, тәжірибе алмасып, «Өлкетану» кабинетін ашуға ниет білдіріп жатыр.− Жуырда облыстық білім басқармасының басшысы Мейрамбек Шермағанбет тәрбие жұмысын жандандыру керегін және тәрбие орталығын құруды ұсынды. Білім ордасында бұл бағыттағы шаралар қалай жүгізілуде?− Қазір мектепте ұлттық құндылықтарға, тәрбиеге сәйкес көбірек қозғалыс жасаудамыз. Жуырда ғана мектебімізде «Менің батырым, менің әкем, менің досым» атты сайыс өтті. Шара барысында әкелер мектебімізге келіп, отбасындағы тәрбиенің маңызды екенін тағы бір дәлелдеді. Одан бөлек 1 сыныптар арасында бірнеше күнге созылған отбасылық марафон жүргізілді. Ал көктемде халықаралық әйелдер күніне орай «Менің әжем» деген ауқымды шараны жоспарлаудамыз.− Биылғы мектеп бітіруші түлектердің білім бәсекесіне дайындығы қандай? Қабілетіне сай мамандық таңдауы үшін қандай жұмыстар жүргізілуде?− Кәсіби бағдар беру бойынша университетпен, колледждермен бірге ауқымды жұмыстар атқарылуда. Мәселен, педагогика маманы болғысы келетін оқушылар мектепте тәлімгерлік жүргізе алады. Бұл балаларды көшбасшылыққа үйрететін жақсы мүмкіндік деп ойлаймын. Қаңтардағы ҰБТ бойынша оқушылар жоғары нәтиже көрсететті. Былтыр Дәулет Омаров есімді оқушымыз физика-математика пәнін таңдап, ҰБТ-да облыс бойынша ең жоғары 137 балл жинады. Бұл нәтиже де мұғалімдердің біліктілігі мен сапалы білімнің көрсеткіші деп ойлаймын.− Мектеп орын тапшылығы бар білім беру орындарының қатарында. Бүгінде қосымша құрылыс жұмыстары қалай жүргізілуде?− Иә, қазіргі кезде мектеп жанынан 375 орындық үш қабатты құрылыс жұмысы жүргізілуде. Жаңа оқу жылынан бастап қолданысқа беріледі деп жоспарлануда. Сондықтан алдағы уақытта мектебімізде орын тапшылығы болмайтынына сенімдімін.− Білім саласында сізді қандай мәселе алаңдатады?− Мені адамдар арасындағы қарым-қатынастың аздығы ойландырады. Соңғы уақытта көршімен, туысқандармен араласу сиреп барады. Кезінде біз бір үйдің емес, бір ауылдың баласы болып өстік. Қазіргі балалар адамдармен емес, телефонмен байланыста болуды қалайды. Сол үшін балалардың, көршінің, ағайынның арасындағы қарым-қатынасты жандандыру керек тәрізді. Біздің ең басты құндылығымыз – қонақжайлығымыз, жақынға деген жанашыр көңіліміз. Осындай жылы қарым-қатынасты балаларға үйреткім келеді.− Сұхбатыңызға рақмет! &nbsp;

Айгүл Өткелбаева: Балалар телефонмен байланыста болуды қалайды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru/">Kyzylorda-news.kz</a>. Мұғалім ‒ мектептің жүрегі, қоғамның қозғаушы күші. Жақында №264 мектепте еңбек етіп жүрген білікті мұғалім Мөлдір Әбдіқаппарқызымен тілдестік.− Ең алдымен әңгімемізді осы салаға келген сәтіңізден бастасақ… Шәкірт тәрбиелеу, ұстаз болу сізге қандай жауапкершілік жүктейді?− Алғашында ұстаз болу менің арманым емес еді. Бірақ әкемнің «менің қызым ұстаз болады» деген сөзі осы салаға бастап келді. Дегенмен осы таңдауыма еш өкінген емеспін. Қиындығы мен қуанышы қатар жүрсе де,білім беру арқылы әрбір күнімнің сауапқа толы болатыны есіме түскенде әкеме ерекше алғыс айтамын.Мектеп қабырғасындағы ұстаздық қадамым 2006 жылы №101 мектеп-лицейінде басталды. Бастапқыда үлкен жауапкершілікті артқан соң, ішкі қорқынышымның болғаны рас. Алайда мамандығыма деген қызығушылығымды арттырып, көмек беріп, шәкірт тәрбиелеуге үйрететін ұлағатты ұстаздар көп болды. Сол кісілермен тәжірибе алмаса отырып, оқушыға жан-жақты білім беруді меңгердім.Алғаш рет шәкірттерімнің алдына барған кезде ұстаз болу өмірімдегі ең бақытты әрі маңызды сәт екенін ұқтым. Әр күн сайын қайталанатын сабақ барысы үлкен дайындықты, ізденісті, жан-жақтылықты қажет етеді. Ұстаз шәкіртке бар болмысымен үлгі, сондықтан өзіңді ұстау мәдениеті маңызды саналады. «Ұстазға қарап шәкірт өседі» дегендей, әрбір шәкірттің бойындағы қыр-сырын ашуға, сенімдерін ақтауға талпынып келемін. 2010-2011 оқу жылдары алғашқы шәкірттерім түлек атанды. Бүгінде білім берген оқушыларым әр түрлі сала бойынша маман иесі болып қызмет етуде. Олардың ел дамуына үлес қосып, жақсы маман иесі болғанына қуанамын.− Уақыт өткен сайын сала мамандарына жүктелетін талап та жоғарылып келеді. Жаңа заманға сай ұстаз қандай қабілеттерге ие болу керек деп ойлайсыз?− Мұғалім заман ағымына ілесіп отыру керек, өйткені адам үнемі ізденіс үстінде жүрмесе мидың жұмыс істеуі бәсеңдейді. Бұл − ғылымда дәлелденген қағида. Жан-жақтылыққа, үйренуге, ізденуге, оқуға қазір талпынбасақ болашақ ұрпағымыздың дамуына кедергі келетіні анық. Өйткені заман ағымына қарай білімді жаңартып, ақпараттық технологияларды күнделікті өмірде қолдана білу керек. Сондықтан мұғалімнің кәсіби маман болғаны дұрыс.«Ұстаздық ету – өзгенің бақытын аялау, өзіңнің уақытыңды аямау» деген сөз бекер айтылмаған. Біліммен қоса тәрбиені қатар алып жүру де – уақыт талабы. Бұл бағытта оқушылармен үнемі тәрбиелік іс-шаралар, сайыстар, кездесулер, саяхаттар ұйымдастырып отырамын. Игі істер мен жақсылықтарды құлақпен есту балалардың қызығушылығын оята қоймайды, тек айтылған дүниелерді қолмен ұстап, көзбен көрсе ғана белсенділіктері артады. Сонымен қоса біздің атқарған жұмыстарымыз оқушылардың жан-жақтылығына, қоғамда өзін ұстай білуіне, сөйлеуіне септігі тиеді деген сенімдемін. Шынында жер үстінде адам тәрбиелеуден асқан абройлы іс, ардақты жұмыс жоқ.− Ұстаздың мерейлі сәті оқушылардың жетістігінен де байқалып жатады. Осы орайда талапты та талантты шәкірттеріңіз жайлы да айтып берсеңіз…− Білім жүйесінің жаны да, жүрегі де − ұстаз. Ал ұстаздың мерейін көтеріп, еңбегін ақтайтын шәкірті. Білім алу барысында ата-ана, ұстаз, білім алушы болып үштікті берік ұстансақ, әрбір шәкіртіміздің жетістікке жетеріне сенемін. Әрбір шәкірттің бойында талап та, талант та болады. Осы кезге дейін мектепті «Алтын белгімен» бітірген шәкірттеріммен, «Білім инновация лицейінде», НЗМ мектептерінде оқуын жалғастырып жүрген оқушыларыммен мақтана аламын. Қазіргі таңда мектеп бітіруші түлектерімнен үлкен үміт күтудемін. Сонымен қоса облыстық, қалалық, мектепішілік жарыстарда жүлделі орындармен марапатталған оқушыларым да жеткілікті.– Сұхбатыңызға рақмет! &nbsp;

Қызылодалық ұстаз: Мұғалім ізденіс үстінде жүру керек

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru/">Kyzylorda-news.kz</a>. Елімізде алғаш рет африкалық тары егуді қолға алған ғалым Қызылордада тұрады. Нұрәли Шайқысұлтанұлының бұл жобасы аймақтағы мал шаруашылығының маңызды мәселесін шешуге бағытталған.− Ғылымға деген қызығушылығыңыз қалай басталды? Алғаш рет өзіңіз түбегейлі зерттеген тақырып қандай?− Ғылым саласына қызығушылығым студент кезімде басталған. Студенттерге арналған ғылыми конференцияға қатысып, «Шөп тайлағыштардың кинематикалық көрсеткіштерін арттыру» тақырыбында баяндама жасап I орын алғанмын. 2010 жылы магистратураға, 2012 жылы докторантураға түсіп, университетіміздің профессор-оқытушыларының жетекшілігімен түрлі тақырыптарда ғылыми жобалар жазып жүрдік. Докторлық диссертациям бойынша Арал өңірінің күріш ауыспалы егістерін әртараптандыру мақсатында африкалық тарыны өсіру жөнінде зерттеу жұмыстарын жүргіздік. Бұл менің түбегейлі зерттеген тақырыбым болды. Қазіргі жайылымдық жерлердің деградацияға ұшырауы отарлы мал шаруашылығын дамытуға кедергі келтіріп отыр. Нәтижесінде мал шаруашылығы елді мекендер маңына топтастырылып, мал азығы бойынша мәселелер туындауда. Аталған жағдай мал шаруашылығы өнімдерінің шамадан тыс қымбаттауына әкелуде. Сол себепті тұрақты мал кешендерінде сүт өндірісіне бағытталған фермаларды және бордақылау алаңдарын арзан мал азығымен қамтамасыз ету қажет. Ол үшін егіншілік жем-шөп өндірісін қалпына келтіру маңызды. Бұл мәселенің шешімі − бидай, күріш секілді дәстүрлі дақылдар көлемін азайтып, орнына мал азықтық дақылдар егу. &nbsp;Аса күтімді қажет етпейтін дәстүрлі емес дақылдарды орналастыру да көп пайдасын береді. Осы мақсатта дәстүрлі емес дақыл ретінде африкалық тары дақылын ұсынғанбыз.− Бүгінде ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігін арттыру жолын қарастырудасыз. Бұл мақсатта қолданылатын агротехникалық шаралар қандай?− Ең негізгісі тұқым себу мерзімі саналады. Дақылдың биологиялық ерекшеліктеріне байланысты және өсіру аймағының ауа-райы жағдайына қарай тұқым себу мерзімі әртүрлі болып келеді. Біз зерттеу жүргізген Қызылорда облысының орта ауыл шаруашылық аймағында жоңышқа және ерте астық дақылдар наурыз айының екінші онкүндігінде егіледі. Екінші топ астық дақылдары жүгері, күріш, тары мамыр айында, ал жылу сүйгіш бақша дақылдары мамыр айының екінші жартысында егіледі. Бұл – өсімдіктің топырақ температурасына қоятын талабы. Африкалық тары өсімдігі жылу сүйгіш дақыл болғандықтан, оны зерттеушілер жылытылған топыраққа себуді ұсынады. Біздің зерттеулерімізде мамыр айының үшінші онкүндігінде, 20 мамыр және 30 мамыр күндері егіп бастадық, яғни кеш көктемгі егіс. Ерте астық дақылдар (арпа, бидай, сұлы) жиналған соң шілде айының екінші жартысында африкалық тарының жазғы егісі де зерттелді. Барлық дақыл секілді африкалық тары да өзінің өніп-өсу дәуірінде даму сатысының бірнеше кезеңінен өтеді. Әр кезеңнің тұсында африкалық тары өсімдігі қоршаған ортаның факторларына өзгеше талап қояды. Бұл әсіресе, дақылдың тұқым себу мерзімі әртүрлі болғанда жақсы байқалады. Әрине, тұқым себу мерзімі бойынша топырақ температурасы мен ылғалдылығында айырмашылық болған соң өсімдіктің барлық көрсеткіштерінен де өзгешелік байқауға болады.− Қолға алған жобаларыңыздың қатарында Арал өңірінде африкалық тарыны экологиялық түрде сынау тақырыбы да бар. Бұл бастаманың ғылыми жаңалығы қандай болды?− «Қазақстандық Арал өңірінде шетелдік селекцияның африкалық тарысының перспективалы сорт үлгілерін экологиялық сынау» тақырыбындағы ғылыми-зерттеу жұмысына жетекшілік жасап, республикалық «Жас ғалым» гранттық қаржыландыру конкурсының негізінде 49 млн теңгеден астам қаржыны құрайтын грант ұтып алдық. Бұл зерттеу жобасының ғылыми жаңалығы деп африкалық тары дақылының тұқым себу мерзімі мен тұқым себу мөлшері, қорек және су режимдерін айтуға болады. Себебі бұл зерттеулер дақылдың минералды тыңайтқыш мөлшері мен суару нормасын нақтылауға мүмкіндік береді. Қазіргі таңда осы мәселелерді басты назарға ала отырып, африкалық тарының перспективалы сорт үлгілерін экологиялық сынау жұмыстары жүргізілуде.− Жалпы осы салада сізді ерекше таңқалдырған жаңалықтар бар ма? Көпшілік біле бермейтін ғылыми ақпараттармен бөліссеңіз…− Африкалық тары − Африка мен Азияның көптеген елінде ертеден өсіріп келе жатқан дәнді дақыл. Осы зерттеулерді жүргізу кезінде африкалық тары жармасын кондитерлік және диетикалық тағамдар дайындау дапайдаланатыны таңқалдырған жаңалық болды. Сонымен қатар нанның дәмі мен түсін жақсарту үшін қара бидай ұнына африкалық тарының ұнын қосуға болады екен. Ал оны әзірге тек мал азықтық дақыл ретінде өсірудеміз.&nbsp;− Ғылымды түбегейлі тауысу мүмкін емес. Сондықтан адам баласы білім жолындағы сапарын әлі де жалғастыруда. Бұл бағытта сіз қалай ізденесіз? Уақытты басқара аласыз ба?− Иә, дұрыс айтасыз, ғылым – үлкен шыдамдылықты талап ететін жол. Сол себепті ең алдымен әр адам өзінің мақсатын айқындап алса, сол мақсатқа жету үшін нақты жоспар құрып, аталған бағытта жұмыс жасаса уақытты басқаруға болады деп ойлаймын.&nbsp;− Сұхбатыңызға рақмет!

Қызылордалық ғалым африкалық тарыны егуді қолға алды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru/">Kyzylorda-news.kz</a>. Қыз баласын ерекше қадірлеген қазақ халқы бойжеткеннің бұрымына тағатын әшекейіне де көңіл бөлген. Әсіресе екі үзбелі етіп, күмістен соғылған шолпы қазақ қызының қадірі мен құрметін одан әрі арттыра түскен. Ұлттық әшекейге бүгінгі қоғамның да сұранысы жоғары. Сөзімізге қазақы бұйымдар жасауға ден қойған Алтын Жеткергенқызының бастамасы дәлел.− Алтын, ұлттық қолөнерге бала кезден қызығасыз ба? Шолпы жасауға не әсер етті?− Қолөнерге деген махаббатым ерекше және бұл қабілетімнің дамуына ата-анам үлкен септігін тигізді. Табандылық пен ұқыптылық қасиеттері де бойыма кішкентайымнан сіңген. Осы орайда қызық бір оқиғаға тоқталып өткім келеді. Негізінен халқымыз ырымшыл, көз тию, тіл өтуге сенетінін білесіздер. Менің анам да осы түсінікпен Алматыға барған бір сапарында фурнитураларды біріктіріп, оны резинкаға байлап өте қарапайым етіп шолпы жасап берген болатын. Көлемі кішкентай болса да шолпыны мектепке тағып барып, мектеп басшылығынан, мұғалімдер мен сыныптастарымнан жақсы сөздер естігенім есте. Шолпы жасауға деген қызығушылығым осы сәттен басталған тәрізді.−Шолпы жасап жүргеніңізге қанша уақыт болды? Қайдан немесе кімнен үйрендіңіз?− Шолпы жасауды өткен жылдың жаз айында бастадым. Өзім қазақы тәрбие алған соң, жастайымнан ұлттық киімге, оюларға, жалпы мәдениетіміз бен бай тарихымызға деген қызығушылығым ерекше болды. Соның арқасында тәлімгерді қажет етпей-ақ, ғаламтордағы суреттерден шабыт алып жасай бастадым.− Шашбауды дайындауға қанша уақыт кетеді? Тапсырыс қабылдайсыз ба? Бағасы қолжетімді ме және қажетті заттарды қайдан аласыз?− Шолпы, сырға, алқа сынды бұйымдардың көлеміне қарай айырмашылық болады. Тапсырыс қабылдауға келетін болсақ, менің этно-әшекейлерге арналған (@shashbau_kzo атты инстаграм парақшам жұмыс жасауда. Менің ойымша, шолпылардың бағалары халықтың қалтасы көтере алатындай тиімді. Қазіргі таңда жиі тапсырыс түсуде және менен алған бұйымдарды күнделікті тағып жүрген бойжеткендер мен қыздар санының артуы қатты қуантады! Қазір шолпыға қажетті құрал-саймандар мен жабдықтарды Алматыдан тапсырыспен алдырып жүрмін.− Әр шолпыға жеке ат бересіз бе? Жалпы шашбау жайлы тың ақпарат білсеңіз, оқырманмен бөліссеңіз…− Алдағы уақытта шолпыларыма қазақы ат беру ойымда бар. Мысалы “Тұмар”, “Ою” сияқты есте қаларлық қысқа есімдер оларға қосымша көрік беретін тәрізді. Шолпының сылдыры қызды жамандықтан қорғайтынын, ертеректе бойжеткендер шолпы мен шашбауды басын тік, арқасын түзу ұстау мақсатымен таққандығын тағы бір еске салғым келеді. Бұрын шашбау мен шолпылардың салмағы сегіз-он келіге дейін жеткен.− Қолөнерден бөлек, қандай дүниелерге қызығасыз? Бос уақытыңызда немен айналысасыз?− Шабытым келгенде сурет саламын. Әлеуметтік желілерде түсірген бейнежазбаларым мен фотосуреттерімді әрлеу де менің сүйікті хоббиіме жатады. Бұдан бөлек бос уақытымда қазақ тіліндегі кітаптарды, шығармаларды оқығанды жақсы көремін. Жақында Жүсіпбек Аймауытовтың “Ақбілек” романын аяқтадым.&nbsp;

Қызылордалық оқушы шолпы жасап, бизнесінің шырайын кіргізуде

Жаңақорғандық кәсіпкер ай сайын 70-ке жуық отбасыға көмектесіп тұрады

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru/">Kyzylorda-news.kz</a>. Саяхаттау жаһан жауһарына көз жүгіртіп, әлем сұлулығына сүйсінуге, сырына үңілуге, тарихын тануға, таным көкжиекті кеңейтуге мол мүмкіндік береді. Дүние жүзін дүрбімен барламай, әрбір мемлекеттің тынымсыз тіршілігіне еніп, әдет-ғұрпы һәм салт-дәстүрімен танысып, мәдениетіне мән беру мақсатында саяхаттаудың орны бөлек. Сайып келгенде әрбір елде көздің жауын аларлық сұлулық, бір-бірімен байланысқан әдемілік пен әсемдік жетіп жатыр. Олай болса, ел-елді аралап, ерекшелігін байқап, сол әдеміліктің куәсі болғанға не жетсін?! Сайып келгенде, өмірдің мәні – қозғалыс пен ізденістен, еркіндікте тыныс алып, бақыт құшағына бөленуден тұрмай ма? Ендеше, дүниетанымының діңгегін қалап, ой-өрісін кеңейтіп, тұмса табиғаттың бөлшегінен сүйіспеншілік көре білу – өмірге шексіз ғашықтықты білдіреді. Осы тұста жиһанкез әрі психолог Динара Болат өзіне де, өзгеге де бақыт пен қуаныш сыйлаудан тысқары қалған емес. Әлемнің 41 еліне саяхаттап, әр сапарынан көпшілікке пайдалы жазба ұсынып және керекті кеңес айтуда да кейін шегінбейтін жиһанкезбен әдемі әңгіме өрбітуге тырыстық.– Сәлеметсіз бе, Динара? Сіздің жыл сайын саяхаттауды жоспарлап, бірнеше елге барғаныңызды білеміз. Талғамыңызға қарай таңдау жасайсыз. Саяхатқа деген қызығушылығыңыз артпаса кемімейтін тәрізді. Жалпы, сіз үшін саяхат деген не?– Мен үшін саяхат – бұл кең дүниені, әлемді тану. Бізге берілген ғұмыр, әлем өте кең, өте үлкен. Мұның барлығы адам көрсін, зерттесін, түсінсін және ой түйсін деп жаратылған. Сондықтан, біз оны көруге, тануға ұмтылуымыз керек. Бір орында қалу, бір ауылдан, бір қаладан, бір елден шықпай кеткен адамдар көп. Меңінше, саяхат та, әлем де біз үшін қызмет етеді. Сондай-ақ, біздің ой-өрісіміздің дамуы мен тұлға болып қалыптасуымызға септігін тигізеді.– Сіздің сұлулыққа сүйсіне білуіңіз, қиын сәтте де жабырқамауыңызға сеп болады. Мұндай қасиетіңіз бала күніңізден қалыптасқан ба?– Мен ылғи жер үйде өстім. Ата-анамызбен бірге көп көштік. Бірақ, қай үйімізде де орыстардан қалған бау-бақша, үлкен ағаштар болатын. Мен қиналған сәтте немесе мұңға батқан сәтте ағаштардың жанында отырып ойланатынмын. Бала кезден көзім үйренгендіктен болар, айналадағы әрбір сұлулық қиналуыма да мұрсат бермейді.&nbsp;– Грузияға деген шексіз махаббатыңызды білеміз. Ғажап көрінісінен бөлек ол мемлекет сіз үшін несімен ерекше, қалай баурап алды?– Біріншіден, Грузия – көрші ел, қолжетімді ел. Сонымен қатар, маған халқы ұнайды. Елімізге турист келді, пайдаланып қалайық, ақшасын сыпырып алайық немесе бағаларын қымбаттатып айтайық деген арам пейілдері болмайды. Өте адамгершілігі зор халық. Қысқасы, Грузияның табиғатына, әсіресе тауларына ғашықпын.– Осы уақытқа дейін 41 елге саяхаттадыңыз. Әр сапарыңыздың көңіл көкжиегінде, жүрек түкпірінде ерекше орын алатыны белгілі. Дей тұрғанмен, есті естелігі мен қызық-шыжығымен есте қалған сапарыңыз қайсы?– Жалпы, көп саяхаттарды мерекеге, арнайы бір өзінің маусымына байланыстырып барғанды ұнатамын. Көңіл түкпірінде қалғаны – Жапонияның күзі, Үндістандағы «дивали», Франциядағы «рождество» мерекелері, Америкаға өзіміз көлік жалдап, еш тіл білместен және жол білместен оны аралауымыз, жаяу жүріп барлық жерін көруіміз соның бәрі қызық, әрине.– Табиғатпен тамырлас адамсыз. Сүйіспеншілік пен сұлулықты үйлестіруде үлесіңіз зор. Осы ретте, әсем табиғатымен әсерге бөлеген ел мен қаланың кішігірім тізімін жасасаңыз.– Табиғатпен тамырлас адам екендігім рас. Сондықтан, табиғаттың ортасында демаламын. Өзіме демалыс арнау керек болса міндетті түрде мен Оңтүстік-шығыс Азиядағы тропикалық елдерді жөн көремін. Менің сүйікті елім – Индонезия, Тайланд. Әлі Қытайды да толық аралап, көргім келеді. Себебі, жері үлкен, табиғаты алуан түрлі. Алайда, табиғаты әсем деп нақты бір қаланы атау қиын. Өйткені, табиғат тек қаланың ортасында емес, қаланың сыртында да орналасқаны болады. Мәселен, елдің ішінде белгілі бір ауылдар болуы мүмкін.– Алғаш шаршап келген саяхатыңыз Египет екен. Толығырақ тоқталып өтсеңіз.– Шынымен де алғаш ұнатпаған елім – Мысыр мемлекеті, Египет. Себебі, мен өмірде адалдықты, адамгершілікті бағалаймын. Ал, пайдакүнемдікті, табысты алға шығарып тұрған адамдардан да, елден де өзімді алыс ұстауға тырысамын. Египеттен байқағаным – осы. Ұнатпай, енді келмеспін деуімнің себебі де осы. Бұл жерде «қонақ тағы да келсін, ұнайық, барлық жағдайды жасайық, шын көңілмен қарсы алайық» деген ниет байқалмайды. Бірінші және соңғы келіп тұрған туристей қарайды да, өз қызметтерін тықпалап, не болмаса алдап, екі-үш есе бағасын қымбататып айтады. Адамның білмейтіндігін де пайдаланып қалуға тырысады.– Көпшілікке саяхаттау үшін қай елдерді ұсынар едіңіз? Жас саяхатшылар алдымен нені ескеруі керек?– Мен халықтың, адамдардың қалауын білмеймін. Сондықтан олар теңізді жақсы көре ме, танымдық саяхатты, бәлкім, экстрималдық саяхатты жақсы көретін шығар. Мүмкіндігінше, адам көбірек саяхаттау керек. Мәселен, еңбек демалысын пайдаланып, жылына саяхаттауды жоспарлауға болады. Ең бастысы ұмтылу, бір рет шығу. Одан кейін адам жыл сайын өзі-ақ шығып тұруға асығатын болады. Жылына бір рет саяхаттаған болсаңыз, келесі жылы екі рет саяхаттауға мақсат қою керек.Жас саяхатшылар жастығына орай батыл болады. Тіл білмеу – кемістік, кемшілік емес. Батыл, еркін болса, бәрібір өзіне қажеттісін сұрап-біліп алады. Жастарға айтарым, қазіргі заманның мүмкіндіктерін, түрлі пайдалы қосымшаларды меңгерген дұрыс. Интернеттен ізденіп, өзі тауып, өзі жоспарлағаны әдемі болады. Бір ескеретін жағдай, барған еліңізде еркіндікке салынып, шамадан тыс тентектік жасаудың қажеті жоқ. Барған елді сыйлау, қоғамдық тәртіпті сақтау маңызды.– Саяхат кезінде қауіптің құрсауына ілінбеу үшін қандай кеңес бересіз?– Саяхат кезінде көп жағдайда сол елдердің заңдары мен қоғамдық тәртібін сақтау керек. Конфликтке түсіп, айтысып, ұрысудың жөні жоқ. Бұл өте артық, ақымақтық нәрсе деп ойлаймын. Бәрібір, барып тұрған еліңіз туристі емес, өз азаматын қорғайды. Бір нәрсені дәлелдеймін дегеннің өзінде саяхаттан көп уақыт жоғалтасыз. Сондықтан өзімшілдікке салынбай, жұмсақ жүріп, асықпай басып, әдемі саяхат құрған дұрыс. Негізгі қауіпсіздік – әдетте бірінші барған кезде туристерге сұрақ қояды. Яғни, «алғаш келуіңіз бе?», әлде «тәжірибелі туристсіз бе?» деп соны тексереді. Көшеде жүрген адамдар да «қай қонақ үйге тоқтадыңыз?» деп сауал қойғанда жауап бермеуге, бөтен адамдармен көп сөйлеспеуге тырысу керек. Сондай-ақ, әр барған елдің қауіпті деген аудандары болады. Оны да ескеріп, ақшаңыз бен сөмкеңізге мұқият болыңыз.– Өзгелерге қуаныш сыйлап, саяхат ұйымдастыратын авторлық турыңыз бары бәріңе белгілі. Талғампаздығыңыз байқалатын турыңыз арқылы осы уақытқа дейін қанша адам саяхаттады?– Ковид жылдарын есептемегенде біз төрт жыл қатарынан шетелге адам апарып жүрміз. Карантинге дейін бір есептегенім бар, сол кезде 140-тан аса оқырман қыз-келіншектерге танымдық саяхат көрсетіп, шетелде демалдырған екенбіз.– Көптің сұранысы тур қызметінде көрсетілген 6 елдің қайсысына артты?– Ковидке байланысты шекаралардың жабылуына орай бізде көп елдер қысқарды. Ал, сұраныста алдыңғы орында көрші Өзбекстан мемлекеті тұр. Біріншіден, жақын. Екіншіден, өте қолжетімді. Көп өңірлердегі қыз-келіншектерге еліміздегі қалаларға, Елордаға, Алматыға баруға қарағанда Өзбекстанға барып келу анағұрлым қалтаға қонымды. Саяхатта талай сұлулықты көреді, тарихын біледі және ол жақта баға төмен болғандықтан жақсылап базар аралап келе алады. Сондықтан Өзбекстанға сұраныс әрдайым жоғары.– Оқырманға айтар жылы лебізіңіз.– Өмір – біреу, өкінбейтіндей өмір сүріңіздер. Әдемі ғұмырдың иесі болыңыздар.

Саяхаттың бізге берер сыйы

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru/">Kyzylorda-news.kz</a>. Ғ.Мүсірепов атындағы қазақ мемлекеттік академиялық балалар мен жасөспірімдер театрының актері Жомарт Зейнәбілмен сұхбатты оқырман &nbsp;назарына &nbsp;ұсынамыз.– Сіз актер болмағанда кім болар едіңіз?– Актер болмағанымда филолог немесе журналист болар едім. Мектепте қазақ тілі, қазақ әдебиеті пәндерін жақсы оқыдым. Көп адамның сөйлеген сөзінен қателік тауып отыратын әдетім бар. Біреудің жазуында жұрнақ, жалғау дұрыс қойылмаса, оны да ескеремін. Қате түзеп, бастауыш пен баяндауыштың дұрыс қолдануын қадағалау үшін филолог болар едім.– Сіз біздің жерлесіміз екенін мақтанышпен айтамыз. Сіз бізбен мақтанасыз ба?– Мен – қызылордалықпын, осында туып-өстім. Маған бұл өңір өте ыстық. Топырағына аунап өскен елді қалайша сағынбаймын, қалайша мақтамаймын?! Мен барша қызылордалықпен мақтанамын. "Жерлесім" деп алып-ұшып тұрамын. Қызылорданың өзіне тартатын бір ерекшелігі бар.– Қазір кім бар қара шаңырақта?– Өзімнен кейін Бағдат деген інім бар. Қара шаңырақтың түтінін түтетіп отырған да сол. Келіншегі Айгүл екеуі бес бала тәрбиелеп отыр. Қара шаңырақты Бағдатқа табыстадық.– Ауылға қаншалықты жиі келесіз?– Жылына бір рет бала-шағаммен қыдырып келемін. Оның үстіне келіншегім қызылордалық болғандықтан "ауылға барамыз" деген сөз жеңілдеу тиеді. Бала-шағам да Шиеліні, Байгеқұмдағы көлді аңсап тұрады. Балаларым суға түскенді, жүзгенді ұнатады.– Балаларыңыз өзін алматылықпын дей ме, әлде қызылордалықпын дей ме?– Алматыда тұрғандықтан алматылықпыз дейді. Дегенмен үлкен қызым Шиеліде туған ғой, Алматыда тұрсақ та, Шиеліні аңсап тұрады. Балаларым түбі қызылордалық екенін біледі.– Сізді танымал еткен мамандығыңызға келсек, алғаш қандай рөлді ойнадыңыз?– Мектептеоқып жүргенде Шоқан Уәлиханов жайлы пьесадан үзінді қойып, орыс патшасы Александр екіншінің рөлін ойнадым. 7 сыныптан бастап мектептің аяз атасы да, жүргізушісі де болдым. Шиелі аудандық мәдениет бөлімінде қызметте жүргендегі рөлдерім өз алдына бір төбе. Шиелі аудандық мәдениет бөліміне халық театры атағын алып бердік. Үлкен театр сахнасында алғаш ойнаған рөлім – жерлесіміз Тынымбай Нұрмағанбетовтың "Біз түріктерміз" деген пьесасындағы жас түрік жігіттің рөлі. Аты – Аллы.– Театрға қалай келдіңіз?– Темірбек Жүргенов атындағы Ұлттық өнер академиясында оқып жүргенде ықпалды адамдардың көзіне түскен болуым керек. Бас режиссер Райымбек Сейітметов пен ұстазым Нұрқанат Жақыпбай батасын беріп, жолымды ашты. 1994 жылы оқу бітірместен жұмысқа қабылдандым. &nbsp;– Сіз ойнаған рөл өте көп. Соның ішінде Иран-Ғайыптың «Қорқыттың көрінде» – Қорқыт, Оралхан Бөкейдің «Атау кересінде» – Таған бейнелері. Образды ашу қиын емес пе?– Қиын болған бір ғана қойылым бар. Ол – бақсының рөлі. Қорқыттың бақсы болатын тұсында қатты қиналдым. Өйткені автор Иран-Ғайып: "Бұл "Қорқыттың бақсылық образы бөлек болу керек. Бұрынғы Алдар көседегі Елубай Өмірзақовтың "Сары шал, кәрі шал" дейтін бақсылығы емес» деді. Шынымды айтсам, осы рөлді алып шығатыныма сенбедім. Көп іздендім, Алматыны аралап, сұрастырып жүріп, зікір салу қалай болатынын көзбен көрдім. Сол образға кіруге тырыстым. Менің дайындығым да көп болған жоқ еді, бірақ сыншылар жақсы деп бағалады.– Егер мына рөлді қайта ойнатса, мына тұсына өзгеріс енгізер едім деген сәт болды ма?– Әрине ондай рөлдер болады. Тек біраз уақыт өткеннен кейін сол рөлді берсе, мүмкін басқаша ойнар ма едім деген ойлар болады. Негізі режиссердің талабы бойынша образды алып шығамыз.– Бір рөлге қанша уақыт дайындаласыз?– Көп уақыт дайындаламыз. Ізденуге, зерттеуге уақыт беріледі. Егер зерттемей ойнаймын деген ой болса, онда образ ашылмауы мүмкін. Актерге қойылатын басты талап – образды алып шығу. Кей қойылымдарға тоғыз ай дайындалған кездер болды.– Бала тәрбиесіне көңіл бөлесіз бе?– Қыз бала анасына қарап өседі. Анасы – оқытушы, психология ғылымдарының кандидаты, доцент. Қыздар педагогикалық университетінде сабақ береді. Мен көп нәрсеге араласа қоймаймын, дегенмен кей нәрселерді назардан тыс қалдырмаймын. Қыздарым да ақылды, бір айтқан сөзді ұғады.– Қазіргі қазақ киносына көңіліңіз тола ма?– Қазақ киносы кезінде шарықтау биігінде болды. Мықты режиссерлар бар кезде әрине. Тәрбиелік мәні де керемет еді. Егер теледидардан бұрынғы киноларды көрсетіп жатса, онда міндетті түрде тамашалаймын, шынымды айтсам, қайталап көруден жалыққан емеспін. Қазіргі киноларды онша көре алмаймын. Әсіресе КВН-нен шыққан продюсерлердің киносын қабылдай алмаймын.– Актердің образдан шыға алмайтын сәттері бола ма?– Шынымды айтсам, мұндай сәт өзімде болмайды. Актер әртүрлі характерге көше алатын адам болу керек. Әрине образға кіру бар, оны сезіну бар. Психологиялық түрде дайындалып келу бар, оның барлығы сахна жабылып, артистер бірін-бірі құттықтап, көрермен берген бір шоқ гүлін алып, грим бөлмесіне кіргенге дейін. Одан соң адам өзінің қалыпты болмысына түседі. Кейде бала-шағам сезіп отырады. Дауысым өктем шығып қалса керек. Келіншегім "әкелерің бүгін Махамбетті ойнап келіпті ғой, Махамбеттің образынан шықпай отыр екен, жай сөйлеңдер" деп әзілдеп жатады. Дәл сол кезде образдан шыға алмай қалдым демеймін.– Қойылым барысынан есте қаларлықтай бір оқиға айтып беріңізші…– Әр спектакль кезінде әртүрлі оқиғалар болады.Жаңа бір сөзімде &nbsp;"Қорқыттың көрі" қойылымына дайындық аз болғанын айттым ғой. Қадірбек Демесінов деген ақсақал екеуміз ойнадық. Қызыл қанат Әзірейіл Қорқыттың жанын алуға келеді. Сахнада тастар үйіліп тұрады. Тастың үстіне мен қобызымды қойып кетемін. Ол кісі жанымды алуға келгенде сұраймын: "Қызыл қанат Әзірейіл, өлер алдында рұқсат ет. Қобызымды жылауық, әлдилейін бір ауық. Беремісің рұқсат? Қоштасайын қобызыммен, әлдилейін бір ауық, беремісің рұқсат?». Ол кісі "Рұқсат, рұқсат, абызым, міне, қобызың" деп әкеліп беру керек. Сол кезде дайындықтың аздығы әсер етті ме, әлде тасты өзгертіп қойды ма, әйтеуір қойған қобыз көзіне көрінбей қалады. Екі қобыз болады, біреуі ортасынан сынған. Сынған қобызбен мені ұру керек, ұрған кезде бөліну керек. Шыр-көбелек іздеп таппай қойды. Мен күтіп әлі отырмын. "Рұқсат, рұқсат, абызым" дейді де таппайды. Бір уақытта келіп, өлеңмен жазылған шығарманы бұзбай сұрайды: "Уа, абызым, қайда шырғай қобызың" дейді. Сол сәтте басымды бұрып көрсеттім, сосын барып әкелді. "Абызым, міне, шырғай қобызың" деп әкеліп береді. Спектакль біткен соң әріптестер құттықтап, жарайсың, бәрекелді, тамаша болды деп жатыр, Театр сыншысы Әшірбек Сығай кітабына да жазды осыны. Сондай сәттер болып тұрады. «Махамбетті» ойнап жатқан кезіміз. Образға кіріп, шықпай қалды дегеннен шығады-ау, образға кіріп шықпай қалды ма, әлде кіре алмай қалды ма, бірінші акт біткеннен кейін бір актер гримін сүртіп, кетіп қалыпты. Екінші актіде ол шығу керек. Актер ойнап жатыр, жаңағы жігіт шығар кезде "Жүсіп, әй, Жүсіп" деп іздейді. Ол шықпайды. Жан-жағына қарайды. Жұлдызбек деген актерді көреді. Ол да сол киімде тұр екен. Бұл бір сәйкестік шығар. Сосын "Әй, жұлдызды Жүсіп, бері кел" деп шақырып алады. Басқа актерге айтатын сөзін соған айта береді. Бұл да жауап береді. Бір уақытта мен бардым. Маған айтатын сөзі бар: "Мен кетемін" дейді "Неге кетесің?" деген кезде: "Ел басына күн туғанда өз бала-шағамды ойлау керек" деген сөздер бар. Оларды айта алмайды, тек "кетем, кетем" дей береді. Амал жоқ өзім құрастырып, "кете-бер, кете бер" деп итеріп шығарған сәттер болды.– Қай рөл өзіңізге жақын?– "Атау кередегі" Тағаннан жан-дүниеме ұқсастық таптым.– &nbsp;Кімді үлгі тұтасыз?– Әкемді үлгі тұтамын. Отбасымда 8 бала болдық – төрт ұл, төрт қыз. Соның барлығын жетілдіремін, жеткіземін деп арпалысты. Қиындыққа мойымай, бізге сыр бермей өткен өмірі бәрімізге үлгі-өнеге болды. Одан кейін ұстаздарымды үлгі тұтамын. Нұрмахан Жантөринді жақсы көрдім. Әлгі күнге сол кісінің киносы көрсетіліп жатса, барлық жұмысымды тастап көремін. Асанәлі Әшімовты, Досхан Жолжақсыновты үлгі тұтамын.– Соңғы оқыған кітабыңыз қандай?– Әбдіжәміл Нұрпейісовтың "Соңғы парызы".&nbsp;– Театр мен кино. Қайсысын таңдайсыз?– Бір қойылымды шығару үшін 3-4 ай уақыт кетеді. "Сең" спектакліне 9 ай дайындалыппыз. Бір актер тура 9 ай қойдық деді. Қайдан білдің десек: «Осы пьесаны қоюға бұйрық шыққан күні үйге барып, жаңа спектакль қоямыз дегенім есімде. Сол күні келіншегім менде де жақсы қуаныш бар, аяғым ауыр деп сүйіншіледі. Міне, енді сол премьераға үш күн қалғанда босанды», – дейді. Қойылымға осындай ұзақ уақыт жұмсалады. Ал кинода екі камера қойылады. Бір қателессең, қайта түсіреді, екінші қателессең, екінші камера түсіреді. Үшінші, төртінші қателескенде де басқаша жасауға болады. Бірақ жарыққа шыққаннан кейін өзіңе қате болып көрінетін болса, оны қайта өзгерте алмайсың. Ол лентаға жазылып кетті. Ал театрда сахнаға қойылғаннан кейін сыншылар қателігін айтса, кейінгі қойылымда өзгертуге болады. Театрды жақсы көрем. "Кино әлеміне сүңгіп, судағы балық сияқты жүзіп кеттім" деп айта алмаймын.– Әңгімеңізге рақмет! &nbsp;

Жомарт Зейнәбіл: Актер – қиындыққа мойымайтын, қорықпайтын адам

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru/">Kyzylorda-news.kz</a>. Өнердің бұл түрімен айналысу үшін суретші асқан төзімділікпен көп еңбектенуі керек. Ал суретші әрдайым ізденіс үстінде болса, өзінің қателігін, графика өнерінің күрделі өнер екенін түсінеді. Назарларыңызға қарапайым ауылдан шығып, қазіргі таңда жұмыстары Қазақстанға ғана емес, әлем жұртшылығына танылған ҚазКСР Еңбек сіңірген өнер қайраткері, ҚР Көркемөнер академиясының академигі, белгілі суретші Қайырбай Зәкіровпен сұхбатты ұсынамыз.– Амансыз ба, аға! Алматыға қоныс аударыпсыз ғой. Құтты болсын! Жас ұлғайғанда адамдардың мұндай батылдыққа баруы некен-саяқ. Қалай тәуекел еттіңіз?– Иә…(күліп) Біріншіден менің алып шаһарға көшетінімде біраз достарым маған күлген. «Қартайғанда нең бар Алматыда?» деген секілді. Адам баласы бір нәрсені түсінуі қажет. Адамның тәні қартайса да, жаны қартаймауы керек. Менің жаным бостандықты, өзгерістерді үнемі аңсап тұрады. Сондықтан бұл мен қоныс аудару мен үшін оңай соқты.– Елді сағынасыз ба?– Сағынғанда қандай! Алғашқы Алматыға оқуға түскен жылы осы Қазалыдағы жапырайған, кішкентай қамыс үйлерін, отбасым мен достарымды қатты сағындым. Есейе келе біраз елді аралап, біраз жұртпен таныстым. Бірақ, Сыр бойының халқының болмысы тым бөлек қой, шіркін.– Аға, атыңызға студент кезден қанық болсам да, туып-өскен ауылыңыз, ата-анаңыз, бала кезіңіз жайлы сұрамаппын. Айтып беріңізші?– &nbsp;Менің әкем теміржолшы болған. Оны жас кезінде атам мен әжемді қосып Ақтөбе облысындағы Шалқар ауданына туыстарымыз алып кеткен. Әкем сол жерде үйлі-баранды болған. Бірақ менің алдымдағы үш ағам арасына күн ғана салып бірінен соң бірі шетінеп кеткен. Ол үлкен трагедия ғой, жас отбасы үшін. Сонда менің анам қыста ағаларымның қабіріне барып топырақтарының үсітіне жататын көрінеді. Әкем күнде кешке сол жерден анамды алып қайтады екен. Алланың қалуымен әке-шешеме қуаныш сыйлау үшін әпкем және мен дүниеге келіппіз. Бірақ менен де айрылып қала жаздапты(күліп). Ол былай болған. Ол кезде разъезде тұратын бала қай жерде ойнайды? Әрине пойыз жолдың бойында. Менің үш жасымда пойыз дөңгелегінің тежегішінде ойнап отырған болуым керек. Сөйтіп пойыз жүріп кетіпті. Кеш қарайған, ата-анам өздерін қоярға жер таппай жүр. Бір кезде келесі разъезден мені тапқаны жайлы хабар келіпті. Менің ең алғашқы саяхатым осылай басталған (күліп)– Адамның тұлға ретінде қалыптасуына туған жердің, өскен ортаның әсері бар деп жатады. Мәселен, сіздің суретші болуыңызға не әсер етті?– Табиғат – ең құдіретті мүсінші. Әрбір адамның туған жерінде бір тылсым күш, энергия болады. Қазақ негізі өнерге етене жақын халық. Оны дәлелдеудің де қажеті шамалы. Ал біздің елді білесің тал жоқ, көк шыға қоймайды. Бірақ киіз үйдің ішіне кірсең кішігірім сурет академиясы. Сол түстерді көріп өскен балаға міндетті түрде бояулар әсер етеді.– Қазақы ортада кәсіби суретшілер некен-саяқ. Тіпті баласының о бастағы суретшілік өнерін бағалау, дамыту ісі де кемшін сияқты. Олай болмағанның өзінде көңіл бөлу кейінірек сияқты көрінеді де тұрады. Әлде мен қателесем бе?– Қарапайым кішкентай бала қабырғаға шимақтап сурет салады ғой. Оны біз бұзықтық, еркелік деп жатамыз. Ал егер сол баланың шимақтарын ары қарай дамытып алып кетсе, міне сол кезде мықты суретшілр шығады деген үміт бар.– Сіз график-суретшісіз. Бұл сонау Алматы көркемсурет училищесінде оқып жүргенде таңдаған бағытыңыз ба?– Ол бала күнімде басталған. Себебі ол заманда сурет салатын бояу табу әсіресе ауылдық жерде қиын. Сондықтан жай ғана қаламмен сала бастадым. Уақыт өте келе басқа да жанрда сурет сала бастадым. Бірақ жаныма жақыны осы графика бағыты болды.– Жалпы көркемсурет жанрлары, әсіресе абстрактлі суреттер, мәселен, сіздің қиял мен шындық астасқан кейбір картиналарыңыз – мұның барлығы суретшінің ішкі дауысы, мені деп қабылдасақ бола ма? Әлде бір суретші бірнеше жанрда сала беруі заңды ма?– Ішкі дауысы десекте болады. Бірнеше жанрда сурет салу әр суретшінің өз еркінде. Сурет өнерінде шекара болмау қажет деп ойлаймын. Оның барлығы суретшінің шабытына байланысты.– Кейбір ақындар 40 жастан кейін жазған. Олардың бәрін «Өлең – сөздің патшасы, сөз сарасы» деген өлшемге саяды деу қиын. Суретшілерде осындай кездейсоқтық бола ма? Кенеттен сурет сала бастау…– Костка Чонтвари деген венгр суретшісі болған. Ол фармацевт болыпты. 45 жасында ол өзінің дәріханасын сатып, суретке керек құралдар сатып алып әлемді мойындатамын деп саяхатқа кетіпті. Атақты Пабло Пикассо бір көрмені аралап жүріп Костканың суретін көріп «Менен асқан шебер суретші бар екен ғой» деп мойындаған. Сондықтан өнер адамға айтып келмейді.– Мұны айтып отырған себебім, мен өзім абстрактілі суреттерді қарағанды жақсы көрем. Кейде суретші не айтқысы келді екен деп ұзағырақ тесіліп қараймын. Бірақ «түк түсініксіз» картиналар да болады. Сондайда «Бір+бір» фильміндегідей шашырата алған бояулар ма деп қалам. Суретшілер бір бірін қалай түсінеді?– Абстракция негізі түстерді ойнатудан құралады. Абстракциянизм &nbsp;адамға сурет ішінен жұмбақ әлемді іздегенмен бірдей. Өйіткені ми жұмыс істеп ойлау қабілетін жақсартады. Былай алып қарасаң абсракциянизмді біздің әжелеріміз жасаған. Киіз басу ол тұнып тұрған абстракция. Оны көбі түсіне бермейді.– Әлемге танымал 10 картинаның ішінде қазақ суретшілері неге жоқ?– Картинаның танымалдылығын өлшеп немесе топқа бөлу ол үлкен қателік. Себебі қазір картинаны үлкен суммаға сатып алады да, сол картинаны ең үздік деп есептейді. Бұл әрекетті сұлулық байқауымен салыстыруға болады. Жюри мына қыз сұлу деп есептейді және сол қыз ең сұлу боп шыға келеді. Ал ауылда ол қыздан асып түсетін бояусыз, әшекейсіз қыздар жүр. Мен бұндайды сорақылық деп атаймын және бұндай нәрсеге жол бермеуіміз қажет.– Өзіңіз суретшілердің кімді жақсы көресіз және неге?– Мен нақты мына суретшінің өнері ұнайды деп айта алмаймын. Бізге суретшілерге баға беретін тек қара халық. – Сіз АҚШ, Франция, Польша сияқты шет елдерде бірнеше көрмеге қатыстыңыз Қазақстандағы көрмеге келушілер мен шет елдердгі көрмені қызықтаушылар арасында айырмашылық бар ма?– Жоғарыда айтып өткенімдей біздің халық барлық өнер түріне бейім келеді. Бірақ біздің жұрт көрмеге келу жағынан шетелмен салыстыруға келмейді әрине. Өйіткені біздің түсінік басқа және біз халыққа кінә арта алмаймыз, қинауға да құқығымыз жоқ.– Сіздің ұлыңыз да суретші. Жолыңызды жалғағанына қуанасыз ба?– Бір балам суретші, екіншісі зергер. Жолымды қуғанынына қуанғаным рас. Бірақ бастапқыда баламның суретші емес мұнайшы болғанын қалағанмын. Әуелі Алла, одан соң өзінің өнерге деген қызығушылығының арқасында &nbsp;келді.– Ұлыңыздың картиналарын сынайсыз ба? Оның бұған көзқарасы қандай?–Жоқ. Оны неліктен сынауым қажет? Оның өнерге деген көзқарасы менікінен бөлек. Жаңа қырынан қарайды десем де болады. Оның өз ортасы бар. Қазір шүкір, жұмысының жемісін көріп жүр.– Немерелеріңіз бар ма? Олардың да суретші болғанын қалар ма едіңіз?– Немерелерім бар. Кім боламын десе де өз еріктерінде. Алла қалап суретші болса мен әрине қуанамын.– Өз картиналарыңыздың ішінде өзіңізге жақыны әрі әсерлі оқиғасы бар қайсысы?– Арал балықшыларына арнап салған картинам өзіме өте ыстық. Себебі Йеменнің Сана қаласында бас жүлдені алған болатынмын.– Әйеліңіздің де сурет өнерінен хабары бар ма?– Мені құтқарып қалған әйелім (күліп). Өйткені менің өнеріме жағаласпайды. Жағаласса маған үлкен кедергі болар еді. Сондықтан да болар өнерге қызықпайды.– Арманыңыз бар ма?– Армансыз адам болмайды ғой. Арманым, Алла қанша ғұмыр берсе сонша көрме ұйымдастырғым келеді. Жасым ұлғайса да өнерімді тоқтатқым келмейді. Себебі менің өмірім бұл менің картиналарым, өнерім.– Әңгімеңізге рақмет!

Қайырбай Зәкіров: Арал балықшыларына арнап салған картинам өзіме өте ыстық

<h4 id="kyzylordanewskzhttpskyzylordanewskz25740151"><a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Биыл 25 шілдеде ауыл әкімдерінің сайлауы өтеді. Қызылорда облысындағы 7 ауданында 40 ауылдық округ әкімінің сайлауына 151 кандидат ұсынылған. Бұған дейін тек жергілікті мәслихат депутаттары сайлап келген ауыл әкімдерін халық тікелей сайлайтын саяси науқандағы дайындық барысын Қызылорда облыстық сайлау комиссиясы төрағасының орынбасары Болат Накиповтан сұрап білдік.</h4>
– Болат Нұржігітұлы елімізде алғаш рет өтіп жатқан ауыл әкімдерінің сайлауының халыққа пайдасы бар ма? Артықшылықтары қандай?
– Ауыл әкімдерін тікелей сайлау ең алдымен халық үшін маңызды екенін атап өткім келеді. Біріншіден, әкімдердің тұрғындар алдындағы жауапкершілігі артады, өйткені оларды жергілікті халық тікелей таңдайтын болады. Екіншіден, тұрғындар өздерінің туған ауылдарының өміріне белсенді қатыса алады.
Жалпы, ауылдық деңгейдегі әкімдердің сайлауын жанама сайлау жүйесінен тікелей сайлау жүйесіне өзгертілуінің басты себебі жергілікті халықтың басқару жүйесіндегі белсенділігін арттыру және еліміздің демократиялық процестерді одан әрі дамыту болып табылады.
– Біздің облыста қалай ұйымдастырылып жатыр?
– Қазір дайындық – ең маңызды сәт. Әкімдердің сайлауын ұйымдастыру және өткізу жөніндегі бекітілген күнтізбелік жоспарға сәйкес 26 маусымда үміткерлерді ұсыну басталып, 9 шілде күні жергілікті уақыт бойынша сағат 18.00-де аяқталды. Ұсынылған кандидаттарды тіркеу 14 шілде күні жергілікті уақыт бойынша сағат 18.00-ге дейін жүргізіліп, әрі қарай тіркелген кандидаттардың үгіт жұмысы 24 шілдеде сағат 00.00-ге дейін жүргізіледі.
Жергілікті атқарушы органдар сайлау өтетін ауылдық округтер бойынша әрбір сайлау учаскесі кесінінде сайлаушылардың тізімін а.ж. 5 шілдеде сайлау учаскелеріне сайлау учаскелеріне табыс етті. 10 шілдеден бастап, яғни бұгінгі күннен бастап әрбір сайлаушы сайлау учаскесіне барып, өзін сайлаушылар тізімінен тексеруіне болады. Аталған 40 ауылдық округте 36 мыңнан астам сайлаушы тіркелген.
Ұсынылған 151 кандидаттың 98-і өзін-өзі ұсынған болса, 53-і саяси партиялармен ұсынылғандар.
Осы ретте айта кету керек, өзін-өзі ұсынған екі кандидаттың өз өтініштеріне сәйкес кандидатуралары алынып тасталды.
– Саяси партиялардың үлесі қанша?
– Саяси партиялардың ішінен жоғары белсенділік танытқан «Nur Otan» партиясы. Бұл партиядан 32 кандидат, «Ауыл» партиясынан – 7 кандидат, &nbsp;«Ақ жол» партиясынан – 5 кандидат, «Адал» партиясынан – 4 кандидат, «ҚХП» – 5 кандидат ұсынылды.
Қазіргі таңға ұсынылған 151 кандидаттың 113-нің мемлекеттік қызмет заңнамасымен қойылған біліктілік талаптарға сәйкестігі анықталған болса, 6 үміткердің біліктілік деңгейі заңнамаға сай келмеді. Қалған кандидаттар анықталуда.&nbsp;
Әзірге біліктілік талаптарға сәйкестігі анықталған 113 кандидаттың 67-і (59,3%) тіркелді, оның 41-і саяси партиялар ұсынған кандидаттар.
Аудандар бойынша бөлетін болсақ: Арал – 34, Қазалыда – 3, Қармақшыда – 3, Жалағашта – 4, Сырдарияда – 3, Шиеліде – 5, Жаңақорғанда – 15 кандидат тіркелді.
– Үміткерлердің жас ерекшеліктеріне тоқталсаңыз.
– Ұсынылған кандидаттардың арасында 8 (5,2%) әйел, ең жас кандидат 25 жаста, ең үлкені 62 жаста. Кандидаттардың орташа жасы 41 жасты құрап отыр.&nbsp;&nbsp;
– Оларға қойылатын талап қандай?
– Қазақстан «Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы» ҚР заңының 36-бабына сәйкес, сайлауға 25 жасқа толған ҚР азаматы кандидат ретінде қатыса алады. Сонымен қатар, ауылдық округ әкімінің лауазымы Е-R-1 санатындағы «Б» корпусының мемлекеттік әкімшілік қызметші лауазымына жатқызылуына байланысты мемлекеттік қызмет саласындағы заңнамамен белгіленген біліктілік талаптарға сәйкес келуі шарт. Ауылдық округтің әкімі болуы үшін аталған кандидатта жоғары немесе жоғары оқу орнынан кейінгі білімі мен жұмыс тәжірибесі бойынша қаралған біліктілік талаптардың 9 нұсқасының ең болмағанда біріне сәйкес келуі тиіс.
– Бір мандатқа қанша үміткерден келеді? Қай ауданда бәсекелестік жоғары?
– Орташа 1 мандатқа бәсекелестік 3,8 кандидаттан келеді. Аудандар бойынша ең жоғары бәсекелестік Арал, Қармақшы, Жаңақорған аудандарында байқалады. Ал, ауылдық округтер бойынша ең жоғары бәсекелестік Шиелі ауданындағы Майлытоғай және Жаңақорған ауданындағы Кейден ауылдық округтерінде, бұл округтерде 1 мандатқа 6 кандидаттан түсіп отыр.
– Сұхбатыңызға рақмет.
<a href="https://baq.kz/">BAQ.KZ</a>

Болат Накипов: Ауыл әкімдерін тікелей сайлау халық үшін маңызды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>. Кәсіпкерлердің міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы сұрақтарына «Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры» Қызылорда облысы бойынша филиалының директоры Бақыт Исмаханбетов жауап берді.
– Егер кәсіпкердің табысы болмаса, ол нөлдік кіріс тапсырады. Бұл жағдайда қалай болады?
– Егер жеке кәсіпкер нөлдік декларацияны тапсырса, ол өзі үшін жарналарды төлеуге міндетті, себебі мемлекеттік кіріс органдарында жеке кәсіпкер ретінде тіркеу есебінде тұр.
«МӘМС туралы» Заңның 28-бабының 5-тармағына сәйкес ЖК, ШҚ иелерінің, жеке практикамен айналысатын адамдардың ай сайынғы төлем мөлшері 2021 жылы 2975 теңгені (1,4 ЕТЖ-дан 5%) құрайды.
&nbsp;«МӘМС туралы» Заңның 31-бабына, 1-тармағына сәйкес, жеке кәсіпкерлер мен жұмыс берушілер төлем жасамаған жағдайда төлем жасалған күнді қоса алғанда, әрбір кешіктірілген күн үшін төленбеген соманың 1,25% мөлшерінде айыппұл салынады.
Егер жеке кәсіпкер, оның қызметкерлер 15 жеңілдік санатына жататын болса әлеуметтік медсақтандыру жүйесіне жарналар төлемейді. Олар үшін төлемді мемлекет жүргізеді.
– Мысалы, қызметкер ЖШС-де немесе ЖК-де және бір мезгілде бюджеттік ұйымда еңбек етеді. Онда МӘМС үшін жарналарды табыстың екі көзінен аударуға міндетті ме?
– «МӘМС туралы» Заңның 29-бабы 3-тармағына сәйкес, егер азамат екі жұмыс орнында жұмыс істесе және жиынтық табысы 10 ЕТЖ-дан аспаса (2020 ж. кірістен есептеу 425 000 теңгеден аспайды), онда МӘМС жарнасын екі көзден төлеуге тиіс. Ал, егертабысы 10 ЕТЖ – дан асыпкетсе, ондабіркөзден алу керек. Сонымен, ең төменгі жалақының 10 еселенген мөлшеріне тең келетін табыс сомасынан жарналар төлеген кезде, растайтын құжатпен жекетұлғаның басқа кірістерінен жарналар төлеу талап етілмейді. Мұндайқұжат – жұмыс беруші немесе салық агентінің берілген, есептелген және төленген жарналары туралы анықтама.
Егер жеке кәсіпкер жалдамалы жұмыскер болса, онда 2021 жылғы кезенге жұмыс беруші жарна есептеу объектісінің 2% мөлшерінде аударымдарды төлейді, ал жалақының 2% мөлшерінде жарналар төленеді.
«МӘМС туралы» Заңның 14-бабы 3-тармағына сәйкес, әрекетсіз деп танылғандардан басқа, жеке кәсіпкерлер жарна төлеушілер болып табылады. Осылайша, егер ЖК қызметі тоқтатылса, жарна төлеудің қажеті жоқ.
– ЖК қызметін тоқтатты, енді МӘМС-ке 2975 теңге мөлшерінде ай сайынғы жарналарды төлеудің қажеті жоқ па? Келесі айларда медициналық сақтандыру жүйесінде болу үшін қанша ақша аудару керек?
– «МӘМС туралы» Заңның 28-бабына, 6-тармағына, ҚР Салық заңнамасына сәйкес, салық есептілігін беруді тоқтатқан немесе әрекетсіз деп танылған жеке тұлғалар мен жеке тәжірибе алушылар үшін 2020 жылдан бастап МӘМС жарнасын төлеу бойынша міндеттемесі қалады. Ағымды жылдын ай сайынғы төлем мөлшері 1 ең төменгі жалақының 5% құрайды (2125 теңге).
Сонымен қатар. бірыңғай жиынтық төлем де өзін-өзі жұмыспен қамтығандарға, ресми түрде еш жерде тіркелмеген және ресми табысы жоқ тұлғаларға сақтандырылу мәртебесін береді. 2020 жылы БЖТ көлемі қала тұрғындары үшін 2917 теңгені, ауыл тұрғындары үшін 1458,5 теңгені құрайды.
– Егер жарна төлеу мерзімі өтіп кетсе, сақтандыру пакеті бойынша медициналық көмекке жүгінуге бола ма?
– Егер сіз МӘМС-ке жарна төлей бастаған болсаңыз, бірақ 3 айдан астам үзіліс болса, онда сақтандыру мәртебесінен айырылып қаласыз. Сақтандыру пакеті шеңберінде медициналық қызметтерді алу үшін бұрынғы төленбеген кезеңдер үшін төлемдерді жасау қажет. Бұл жағдайда,сақтандырылудың мәртебесіне қарамастан тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде медициналық көмек қолжетімді.
Естеріңізге сала кетейін, карантин кезеңінде медициналық көмек көрсету мәселелері бойынша МӘМС жүйесінде сақтандырылған бола отырып, қандай медициналық қызметтерге, пациенттердің құқықтарын қорғау бойынша сұрақтарымен Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының байланыс орталығына 1406 тегін нөміріне қоңырау шала аласыз.
Сондай-ақ медициналық сақтандыру және пациенттердің құқықтары мәселелері бойынша «Qoldau-24/7» мобильдік қосымшасы халыққа қызмет көрсетеді. Азаматтардан келіп түскен барлық өтініштер өңделіп, тіркеу нөмірімен өтініштер тізіліміне түседі. Тұрғындар тарапынан түскен өтініштерге мониторинг жүргізіледі, қажет болған жағдайда белгіленген мерзімде шешім қабылдау үшін сараптамалық бағалауға беріледі. Содан кейін өтініш берушіге қосымшада оның аккаунтында жауап беріледі.
Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының «Qoldau-24/7» мобильді қосымшасын Android смартфондары үшін &nbsp;Play Market арқылы, Apple смартфондары үшін&nbsp; App Store арқылы жүктеп алуға болады.
– Сұхбатыңызға рақмет!

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Сұхбат