<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a>&nbsp; Ел ғалымдары «Болашақ» бағдарламасы арқылы әлемнің жетекші жоғарғы оқу орындарында тағылымдамадан өтуде.&nbsp; Қорқыт ата атындағы Қызылорда университеттің «Тарих» кафедарасының аға оқытушысы, философия ғылымдарының докторы (PhD) Әзілхан Тәжекеев Германияның Тюбинген университетінде ғылыми тағылымдаман өтіп, жуырда елге оралды.&nbsp; Осы орайда шетелде біліктілігін шыңдаған ғалыммен оқу процесі, бағдарламаның маңыздылығы туралы сұхбат жүргіздік.– &nbsp;Бір жылға жуық уақыт Германияда ғылыми тағылымдамадан өттіңіз. Бұл елдегі білім беру жүйесінің ерекшелігі неде? Германияны таңдауыңызға не себеп болды?– &nbsp;Әр елдің білім саласының өзіндік ерекшелігі болатыны рас. &nbsp;Германияда &nbsp;археологиялық құнды жәдігерлер, ескерткіштерді қорғау саласы бойынша аймақтардың өз заңдары қалыптасқан. Мен Германияның Баден аймағының орталығы Штутгард қаласында білімімді жетілдіріп, ғылыми зерттеу орталықтары мен зертханалар ұйымдастырған қазба жұмыстарына қатыстым. Оқу барысында археология саласы бойынша ғылыми зерттеу жүйесіне ерекше назар аудардым. Не себепті Германия, оның ішінде Тюбинген университетін таңдағаныма келетін болсақ, бұрыннан Қорқыт ата атындағы Қызылорда университеті мен Тюбинген университеті арасында әріптестік байланыс бар. Сондай-ақ, Тюбинген университеті әлемнің үздік оқу орындарының қатарына жатады. Ең бастысы мұнда археология саласы жақсы дамыған. Археологияның барлық кезеңдері – тас, темір, қола дәуірі, ортағасырлық кезеңдерді жеке институт, кафедралар толықтай зерттеумен айналысады. Сондықтан бұл жақта білім алудың маңызыдылығы өте зор.– &nbsp;Шетелде тағылымдамадан өту сізге қандай мүмкіндіктер берді? Тың жаңалықтар көп болды ма?– &nbsp;Бұл тағылымдама маған үлкен мүмкіндік пен ғылыми тәжірибе берді. Тюбинген университетімен қатар Германия археология институтының Бон және Берлин қаласындағы филиалдарында жұмыс істедім. Олардың кітапхана, зертханаларын аралап, жәдігерлерді қалай өңдеп, қалпына келтіретіні, ғылыми мақаланы қалай жазатыны жөнінде деректермен таныстым. Батыс Еуропа археологиясы туралы мағұлматтар алып, археология ғылымында жартылыстану ғылымдарының әдістерін қолдану, біздің елімізде енді дамып келе жатқан «ландшафты археология» туралы қажетті ақпарттар алдым. Алдағы уақытта ғылыми зерттеу әдістерін өзіміздегі зерттеу жұмыстарында қолданатын боламыз.&nbsp;– &nbsp;Оқу процесі қай тілде жүргізілді?– &nbsp;Оқытушылар неміс тілінде сөлейді, бірақ ағылшын тілін жақсы меңгерген. Сондықтан, ағылшын тілінен курсқа қатысып, тілді үйрендім.– &nbsp;«500 ғалым» жобасы бойынша шетелде білім алудың шарттары қандай?– &nbsp;«500 ғалым» жобасы бойынша былтырғыдан биылғы талаптар сәл өзгеше деп естідім. Былтыр біз тапсырған кезде тағылымдамадан өтетін оқу орнынан шақырту алу, алда атқарылатын жұмыстардың жоспары міндетті түрде болуы керек еді. Шақыртушы жақ пен жіберуші тараптың басшылық құрамы &nbsp;жоспарды бекітіп беретін. Себебі, жоспарсыз бару нәтижесін бермейді.&nbsp; Биылғы талаптың бірі – баратын елдің тілін білу керек. Сондай-ақ, ғылыми зерттеу орталығы немесе білім беру мекемесінің атынан бару қажет. Кез келген оқу орнын таңдамай, бұрыннан байланыс жасап жүрген және әлемнің үздік оқу орындарынан шақырту алу да өте маңызды.– &nbsp;Алдағы уақытта қандай зерттеу жұмыстарымен айналыспақсыз?– &nbsp;Алдағы жоспарларымыз ауқымды. Университет жанындағы «Археология және этнография» орталығының бекітілген жоспарына сәйкес жұмыс жүргізетін боламыз. Жанкент қалашығындағы археологиялық қазба жұмыстары енді Халықаралық Түркі Академиясының қызметкерлерімен бірлесіп өткізіледі. Ә.Марғұлан атындағы археология институтымен бірлесіп ғұн, сармат дәуірінің ескерткіштерін зерттеуге бағытталған жобаны бастамақпыз. Бұл жоба аясында Жетіасар ескерткіштерінде зерттеу жүргіземіз. Жанкенттегі археологиялық &nbsp;жұмыстарды қорытындылап, бірнеше томдық еңбек жариялау да ойда бар. Сондай-ақ, Ресей, Германия зерттеу орталықтарының ғалымдарымен бірлесіп жұмыс істемекпіз.&nbsp; &nbsp;

Әзілхан Тәжекеев: «Германияда археология бойынша мол тәжірибе жинақтадым»

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru/">Kyzylorda-news.kz</a>. Жастар – қоғамның қозғаушы күші, мақсат пен арманның бейнесі. Кез келген ұлттың жастарына қарап, сол елдің болашағын болжауға болады. Осы орайда қызылордалық белсенді жас, «Go Viral», «ЮНИСЕФ», «Кызылорда Волонтерлері» ұйымының мүшесі, ментор-аудармашы, координатор, «Ejaksu» жобасының авторы Аружан Әбдіржанмен сұхбаттасудың сәті түскен еді.– Аружан, ерікті болу – ерік-жігерді талап ету. Бұл салаға қызығушылық танытып, мақсатты түрде айналысуға не түрткі болды?− Қазір Логистика және көлік академиясында «Логистика» мамандығы бойынша білім аламын. Волонтерлер әлемімен танысқаныма 7 жыл болды. Ал қызығушылығым 5 жыл бұрын басталды. Бұл салаға келмес бұрын 4 жыл таэквондомен айналыстым. Спортты тоқтатқаннан кейін жаңа дүние ашқым келді. Өзімнің хобби, қызығушылығымды зерттей бастадым. Соның нәтижесінде Америкалық елшіліктің қолдауымен Қазақстанның әр қаласында ашылған ұйымдармен таныстым. Солардың бірі – «American Сorner Kyzylorda». Ұйымға 2015 жылы келіп, алғаш рет «volonteer» сөзімен таныстым. Ұйымның белсенді қатысушысы болып, акцияларға, іс-шараларға қатысуға жол ашылды. Ағылшын клубы мен сабағын да ұйымдастырдық. Осылайша волонтерлік жұмысым басталды.− «Еріктілер жылына» тоқталсақ. Қандай іс-шараларға қатыстыңыз?− 2020 жылға дейін бұл салаға көпшілік аса бір қызығушылық танытпайтын. Бізді «бөлек ағым» деп ойлайтын. Президент волонтерлер жылын бекіткеннен кейін біршама өзгеріс болды. Халық өмірінде волонтер түсінігі пайда болды. Қызығушылардың саны артты. Көптеген ұйым ашылды. Әлеуметтік мәселелерді шешуге бағытталған жобалар пайда болды. Тек жастар емес, егде жастағы азаматтар волонтерлікке бет бұра бастады.− Әлеуметтік желіні белсенді қолданасыз және маркетинг саласында да тәжірибеңіз бар. Интернетті табыс көзіне жатқыза аласыз ба?− Иә, әлеуметтік желінің белсенді қолданушысымын. Қолданып қана қоймай, табыс көзіне айналдыра алдым. Желілерде SMM және пиар бойынша коммерциялық, коммерциялық емес жобалармен жұмыс істеймін. Ең алғашқы жұмысым волонтерлік парақшаларды тегін жүргізуден басталды. Бұл мен үшін үлкен тәжірибе болды. Саланың қыр-сырымен танысқаннан кейін көлемді ұсыныстар түсе бастады. Бүгінде киім дүкені және үлкен компаниялардың парақшаларын дамытумен айналысамын. Тек пост жариялау емес, дизайн, мәтін жазу, маркетингтік статистика жүргіземін. PR саласындағы үлкен жұмыс – өткен жылы ұйымдастырылған «Күміс волонтер» жобасы. Сол жоба арқылы грант иегері атандық.− «Кызылорда волонтерлері», Америкалық елшіліктің қолдауымен құрылған «Go Viral» және «ЮНИСЕФ» ұйымдарының қызметіне тоқталсаңыз…−«Қызылорда Волонтерлеріне» 2019 жылы қосылдым. Әлі күнге дейін волонтер қызметіндемін. Түрлі жобада координатор боламын. «Birgemiz: UMIT» жобасы бойынша жұмыс атқарылуда. «GO VIRAL» туралы айтсам, негізгі мақсаты – Қазақстандағы медиа, бизнес саласын дамыту. Өткен жылы Қызылорда қаласының амбассадоры болдым. «ЮНИСЕФ» бойынша да жобалар бар. Жыл сайын өтінім беру арқылы басқа қалаға тәжірибе алмасу мақсатында барамыз. «ЮНИСЕФ» буллингке қарсы жоба ұйымдастырған болатын. Яғни, мектепте орын алатын жәбір көрсету тақырыбын қолға алдық. Мектеп оқушылырына онлайн және офлайн форматта сабақ жүргіздік. «Пайдасы бар карантин» жобасы қолға алынды. Карантин уақытында әлеуметтік желіде белсенді болып, түрлі челлендж ұйымдастырдық. Экология бағыты да шетте қалмайды. Алдағы уақытта жобалар ұйымдастырылмақ. Сол жобаларда ментор-аудармашы қызметінде боламын.− Тәжірибелі волонтер ретінде айтыңызшы, халық көбіне қандай жағдай бойынша көмекке жүгінеді?− Халық арасында әлі де біршама түсініспеушілік бар. Мысалы, қайырымдылық пен волонтерлікті шатастырады. Қайырымдылық – көбінде қаржылай &nbsp;көмек болса, волонтерлар ақша жинамайды. Кіші және үлкен гранттарға қатысып, волонтерлік жобаларға атсалысады. «Эко акция» ұйымдастырамыз. Осыны шатастырмаса екен дейміз. Ал халықтың жағдайына келсек, әлеуметтік, азық-түлік бағасының қымбаттауы сынды мәселе көп. Көпбалалалы аналар жиі көмек сұрайды. Қараусыз қалған қарт адамдар да аз емес. Осындайда үй жинау, аула тазалау, қажетті өнімді апару, тамақ пісіру секілді көмек көрсетеміз.− Бүгінде «Ejaksu» атты жеке жобаңыз бар. Оның мақсаты қандай?− Күміс волонтерлікте жұмыс істеп жүрген кезімде осы жоба туралы идея келді. Идеяның пайда болуына өзім бетпе бет келген мәселе себепкер болды. Әжем – қарт адам. Интернет, қосымшаларды қолдана алмайды. Сондықтан зейнетақысын алу үшін банкке барады, құжаттары үшін ХҚКО-да ұзын-сонар кезекте тұрады. Осы тұста егде жастағы адамдардың уақытын үнемдеу мақсатында компьютерлік сауаттылық тақырыбын қолға алуды жөн көрдім. Цифрландыру жүйесі тек жастарға ғана емес, барша азаматқа қолайлы болса екен деймін. 2021 жылы Astana HUB ұйымдастырған конкурсқа осы жобамен қатысып, 200 мың теңгені құрайтын кіші грант иегері атандым. Қызылорда қаласынан қатысушылар жиналып, волонтерлармен бірге сабақ өттік. Әлеуметтік желіні қолдану, банк қосымшаларын және egov.kz пайдалануды үйреттік.− Алдағы уақытта қандай жаңалықтармен қуантасыз?− Дәл қазір басты назарда – «Biz Birgemiz» жобасы. Төтенше жағдайлардың алдын алу, топ құру, көмек көрсету бағытында жұмыс істеудеміз. Келесі кезекте жеке жобамды ары қарай жалғастырсам деймін. Ойда жүрген 2-3 жоба бар, уақыттың еншісіне қарай жүзеге асырамын.− Облыс жастарының ахуалы қандай?− Волонтерлікте жүргеннен кейін жан-жақты жастармен тығыз байланыстамын. Ортамнан білімді, ақылды, көмекке дайын, жақсылық жасауға асығатын жастарды көремін. Тіпті, солардан мотивация аламын. Қоғамды жақсы жаққа өзгертуге тырысатын, тек волонтерлікте емес, кәсіпте де бой көрсетіп жүргені қаншама?! Әрине, волонтерлік кәсіп көзі емес. Егер адам таңдаған саласының нағыз маманы болса, қоғамға жаңа леп әкеледі. Алайда жастарға қарап келер жаңа толқынның мықты болатынын сеземін. Қоғамда жастардың қай әрекетіне болсын сын айтушылар табылады. «Әлеуметтік желіге желімдей жабысқан жастардан не күтеміз?» деген пікір жоқ емес. Бірақ бұл пікірге уәж айтқым келеді. Әлеуметтік желіні қолдану арқылы да пайдасын тигізіп жүрген жастар бар. Барлығы өзімізге байланысты. Қазақстанның болашағы бар деп нақты айта аламын. Егер жастар талпыныстан таймайтын болса, бұдан да жақсы деңгейге жететінімізге сенемін.Қызылордалықтардың арасында талантты, білімді, енді ғана ел назарын аударып келе жатқан ғылыми, техникалық бағыттағы мамандықтарды игеріп, түрлі жетістікке жетіп жүрген жастар көп. Оларға қарап, замандастарымның сондай батыл, шығармашылық идеяға толы, қоғам үшін пайдалы тұлға екендеріне қуанып, мақтанышпен қараймын. Облыста тұрақты ұйымдастырылып жүрген «Innofest» инновациялық идеялар байқауының қатысушылары жыл сайын жасарып, саны да, сапасы да артып келеді. Ал қатысушылардың көбеюі – бәсекеге қабілеттілікті арттырады. Өңір жастарында сан да, сапа да бар. Мен мұны нық сеніммен айта аламын.− Әңгімеңізге рақмет!

Аружан Әбдіржан: Волонтерлік – кәсіп көзі емес

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru/">Kyzylorda-news.kz</a>. Ойынның естісі де, есері де бар. Бой емес, ой жарыстыратын ғасырда смартфонына сыйынған адамдардың басын бір жерге қосып, күнделікті тіршіліктен тыс әлемдік жаңалықтарды, жауабы бар сауалдарды талқыға салу – қызылордалықтардың сүйікті ісіне айналған. «Ломка» деп аталатын ойын айына бір рет ұйымдастырылады. Бұл ойын қызылордалықтарды несімен қызықтырады? Ұйымдастырушылардың мақсаты не? Осы сұрақтар төңірегінде ойынның авторы, ұйымдастырушы Нұржан Батыршаевпен әңгіме өрбіткен едік.– Нұржан, бұл идея қайдан келді?– Өзім Қорқыт ата атындағы Қызылорда университетін жергілікті және мемлекеттік басқару мамандығы бойынша аяқтадым. Алайда мамандық бойынша жұмыс істеу көңілімнен шықпай, 2014 жылы телевизия саласына келдім. Инженер болып бастаған едім, қазіргі таңда режиссер ретінде қызмет етемін. Ал «Ломка» интеллектуалды ойынын ұйымдастыру – менің хоббиім.Ойынды ұйымдастырып жүргенімізге 4 жылдан асты. 2019 жылдан бастап тұрақты жүргізіп келеміз. Идея қайдан, қашан келді? Досымның Латвияға барып, саяхаттап келген кезі еді. «Сонда жүргенде ерекше бір интеллектуалдық ойынға қатыстым. Сұмдық қызық ойын» деген әсеріне елітіп, қандай ойын екенін, шарттарын, жалпы мақсатын сұрап, түсініп алдым. Өзім де интеллектуалды, көңілді ойындарға қызығатын едім. «Неге біздің қалада да жасап көрмеске» деп ойладым да, жарты ережесін сол жақтан алып, қалған ережесін өзім қостым. Осылайша ойынға қажеттінің бәрін қамтып, қызылордалықтардың менталитетіне, өмір салтына сай ұйымдастырып көрдік. Барлық бизнесте, қолға алған істе қиын болатыны – бастау. Ойынға кіруге арналған билеттерді қағазға шығарып, қаладағы ірі мекемелердің басшыларына кіріп, ойынмен, оның мақсатымен таныстырып жүрдім. Инстаграмм, әлеуметтік желідегі маркетингтің Қазақстанға енді кіріп жатқан кезі. Сонымен не керек, бастапқыда жүзбе жүз жолығып, тікелей жарнама жасап жүрдік. «Коллективпен, достарыңызбен бір команда құрап, қатысуға болады» деп жарияладық. Ол кезде қалада мұндай бағыттағы шаралар атымен жоқ. Кейбір басшылар үркіп, «сенің бір парақ қағазыңа қалай сенеміз, ақшасын алып, алдап кетсең ше» деген сияқты уәжін айтатын. Бүгінгі күні қаладағы 9 банк, мұнай компаниялары, жеке сот орындаушылары, кәсіпкерлер, қаланың интеллектуал қауымы да қалмай қатысуда.– Ойынға кімдер қатыса алады?– Ойын айына бір рет ұйымдастырылады. Әр айдың 10-нына дейін жоспарлы түрде өткізілуде. Жеңіске жеткен командаларға сыйлық беріледі. Бұрын заттай беретінбіз. Соңғы ойындарда жеңімпаздарға ақшалай жүлде беріп жүрміз. Бір командада ең кем дегенде 4 адам, көп дегенде 8 адамға дейін қатыса алады. Команданың құрамына қойылатын талап жоқ. Коллективпен, достармен, көршілермен, отбасымен, тіпті, танымайтын адамдармен де топтасып келуге болады. Әрине, жасқа қойылатын жалғыз талап: 18 жастан асқандардың ғана қатысуына мүмкіндік бар. 60 жастағы қатысушыларымыз да болған. Негізінен қатысушыларымыздың көбі 30-45 жастағы тұрғындар.Біз бастағаннан кейін қала бойынша осы бағытта тағы 3-4 ойын ұйымдастырыла бастады. Бұл – қуанарлық жағдай. Жеке өзіме бәсекелес ретінде мотивация болса, қызылордалықтар үшін рухани, интеллектуалдық жағынан дамудың көрсеткіші, жаңа бағыттағы идеялардың іске асуы. Үш жарым жыл болса да өз деңгейімізді сақтап келеміз. Біздің мақсат – қызылордалықтартың уақытын дұрыс өткізуіне жағдай жасау. Мысалы, қалада қолы босаған адам қайда барады? Бильярдқа, киноға, театрға баруы мүмкін. Ал «Ломкаға» келгендер әрі көңіл көтеріп, әрі миын қозғап, ойланып қайтады. Жақсы ойнаса, сыйлығын алады. Яғни біздің ойында жеңілгендер де ұтылмайды.– Сұрақтар қайдан алынады?– Ойын VII турдан тұрады. І турдан IV турға дейін 7 сұрақтан қойылады. Ал бесінші турда капитандар жарысады. Одан кейінгі кезең «Блиц» деп аталады. VII тур – «Ва-банк». Аталған кезеңдердің әрқайсысы бойынша командалардың балы есептеліп отырады. Сұрақтар да түрлі деңгейде, түрлі бағытта. Тіпті, мектеп бағдарламасының да сұрақтары бар. Облысымыздағы, әлемдегі соңғы жаңалықтар, ең соңғы өнер туындылары, сериалдарға да қатысты сұрақтар болады. Оған мен жауаптымын, барлығын өзім құрастырамын. Сол себепті ешқандай жаңалықты, киноны, кітапты жібермеймін десем болады.Ойынды досым Дастан Жақсыбаев екеуміз ұйымдастырамыз. Ол ойынның техникалық жағына жауап береді. Аппаратура, дыбыс, тағы басқа заттардың дайын болуын қадағалайды. Журналист, филолог Шаттық Байжігіт – ойынның жүргізушісі. Одан бөлек ойынға қатысарда әрбір қатысушының ұялы телефонын, интернетті қолданбағанын бақылайтын қыздар да бар.– Әдемі әңгімеңізге рақмет!

Нұржан Батыршаев: Жеңген де, жеңілген де ұтылмайтын ойын

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru/">Kyzylorda-news.kz</a>. Қазіргі таңда әр ауданда «Жастар ресурстық орталығы» бар. Олар аудандағы, ауыл-аймақтағы жастармен тығыз байланысты. Жастарды кәсіпке баулу, жұмысқа орналастыру, ағылшын тілі курстарын тегін оқыту секілді жұмыстарды атқаруда. Соның ішінде жалағаштық жастар сөзді іспен дәлелдеуде. Мәселен, олар ұсынған түрлі жоба ерекшелігімен көзге түсіп, мемлекет қолдауына ие болды. Жуырда ауданның тыныс-тіршілігі, жай-жапсары туралы орталық басшысы Нұржан Амандықпен тілдесудің сәті түскен еді.– Әңгімемізді ауданда атқарылып жатқан жұмыстардан бастасақ…– Жастардың бел ортасында жүргендіктен олардың жұмысы маған етене таныс. Бұған дейін қаншама жоба жүзеге асып, біршама жұмыс атқарылды. Алдағы уақытқа межелеген жұмыстар да бар. Мәселен, Жалағаш ауданы жастарының «Темірқазық» қоғамдық бірлестігінің ұйымдастыруымен «Жалын» жастар сыйлығын беру алдағы жоспар еншісінде. Сондай-ақ «Шабыт» қоғамдық қоры және аудандық жастар ресурстық орталығы ұйымдастыруымен аудан орталығында халық көп шоғырланған орындарда арнайы сала мамандарының қатысуымен кеңес беру шаралары, NEET санатындағы жастарды қоғамдық ортаға тарту мақсатында ауылдық округтерде аймақтық спорттық сайыстар өткізіледі. Сондай-ақ жастар және жасөспірімдер арасында қылмыстың алдын алу үшін түнгі рейд жұмысы, нашақорлықтың зардаптары туралы жоғары сынып оқушылары арасында видеоролик байқауы, жас кәсіпкерлерді қолдау мақсатында сұхбаттар жүргізіліп келеді. «QAZAQSTAN JASTARY» қоғамдық қоры мен орталықтың ұйымдастыруымен жастар арасында әскери спорттық сайыстар, аудандық жайдарман ойындары, психологиялық семинарлар, ерікті жастар қозғалысын дамыту, жастар арасында мерекелік шараларды атап өту жұмыстары жүргізілуде. Өткен жылы 98 шара өткізіліп, оған 4700-ға жуық жас қатысқан. Аудан жастарының шығармашылығын дамыту мақсатында «Жастар кеші», аудандық жайдарман лигасы, ауылдың құндылықтарын насихаттау үшін «Еңбек» лагері, жастардың бос уақытын тиімді ұйымдастыру мақсатында ашық ақпарат көздерінен кинолар және спорттық сайыстардың тікелей көрсетілімі дәстүрлі түрде жүргізіліп келеді.– NEET санатындағы жастар саны қанша?– Негізі NEET жастардың үлесін анықтау қиын іс. Өйткені азаматтар өздерінің жұмыссыз екендігін айтып тиісті мекемелерге тіркелуге құлықты емес. Жастар қала мен аудан, ауылдарға келіп-кетіп жатады. Ресми түрде табысы мен қызметін айтып, тиісті мекемелерге хабар бере қоятындар да некен-саяқ. Ал жұмыссыз ретінде ресми тіркелмеген адамды статистика саласының мамандары «екі қолға бір күрек таппай жүр» деп есептемейді. Жыл басында облыс көлемінде үй-үйлерді аралап, сауалнама жүргізді. Оған біз де атсалысып, аудандағы жастар санын сараладық. Сауалнамаға 15-28 жас аралығында 4915 жас қатысып, соның ішінде 412 жас NEET санатындағы жастар екені анықталды. NEET санатындағы жастармен жүргізілген жұмыс нәтижесі бойынша: 21 жас – студент, 67 жас ақылы қоғамдық жұмыста, 27 жас – мүмкіндігі шектеулі жастар, 69 жас – тұрақты жұмыс орнында, 75 жас – өзін-өзі жұмыспен қамтығандар, 19 жас – жеке кәсіпкер, 38 жас – жастар тәжірибесі, 44 жас – бала күтімінде, 17 жас – көшіп кеткендер, 23 жас – үй шаруасы, 10 жас – жұмыссыз. Осы санаттағы жастарды жұмыспен қамтуға, кәсіпкерлікке тарту үшін тиісті жұмыстар жасалып келеді. Жыл соңына дейін NEET санатындағы жастардың толық мемлекеттік бағдарламаларға қатысуына жұмыстар жүргізілетін болады.– Жас кәсіпкерлерге тоқталайықшы. Жастарды кәсіпке баулу қалай жүзеге асуда?– Өзіңіз білесіз, жастардың басым бөлігінде кәсіп ашамын деген ынта бар. Қаншасы кәсібін аз қаржымен бастап, қолға алып келеді. Біреуі тігін тігіп, тәтті тоқаштар сатумен айналысса, енді бірі пластик терезе шығару, көлік жуу орнын ашу жұмыстарын жүргізіп келеді. Жыл сайын мемлекеттен берілетін қайтарымсыз қаржыны жеңіп алып, кәсібін дөңгелетіп жатқандар бар. Биыл ол қаржының көлемі көбейді. Алғашқы ағындағы жеңімпаздар қаржысын алып, кәсібін бастауда. Қалғандары да қаржының түсуіне байланысты кәсіп санын көбейтетіні белгілі.&nbsp;2022 жылдың соңында ауданда 527 кәсіпкер тіркелсе, оның 221-і жас кәсіпкерлер. Сондай-ақ жыл басынан ауданнан мемлекеттік, үкіметтік және өңірлік бағдарламалар аясында шағын және орта кәсіпкерлікті бастау немесе дамыту бағытында 109 кәсіпкер 2356,3 млн теңгеге қаржылан¬дырылса. Оның ішінен, 9 жас кәсіпкер 37,1 млн теңгеге қаржыландырылған. Ұлттық жоба шеңберіндегі 1 225 200 теңге (400АЕК) қайтарымсыз грант бойынша 63 кәсіпкер қолдау алған, оның 60,3 пайызы жас кәсіпкерлерге тиесілі.– Жастарда тың идея көп. Өзіңіз келгелі қандай жобаны қолға алдыңыз?– Әрине, кез келген идеяны жүзеге асыруға болады. Десе де барлығы қаражатқа келіп тірелетіні анық. Әйтпесе, біраз шаруаны атқарып тастайтын уақыт өтті. Біршамасына тоқталар болсақ, республикалық шағын гранттар байқауына қатысып, Шәменов ауылында коворкинг орталығын аштық. Онда спортпен шұғылдануға да айтарлықтай жағдай жасалған. Сондай-ақ жалағаштық жастар «Тәуелсіздік ұрпақтары» атты грантты жеңіп алды. Мұнда қалай шағын грантқа қатысуға болатыны, қалай ұтып алатыны, ақшаны игеру, есептерін дұрыс өткізу секілді сабақтар оқытылады. Сондай-ақ кешкі мезгілде жастардың уақытын тиімді өткізуге арнайы жоба жасап, ұтып алдық. Жастар үшін гитара, домбыра секілді музыкалық аспаптар тегін берілуде.– Қандай кітап оқып жүрсіз? Болашақтағы жоспарыңыз қандай?– Кітап оқығанды жақсы көремін. Адамның жанына тыныштық сыйлайтын, көп мазаламайтын, ойдан арылтатын нәрсе – кітап. Рухани демалыс сыйлайды. Күнделікті бір сағатымды кітап оқуға арнаймын. Бұл біраздан бері келе жатырған қағида. Белгілі бір межеде бір кітапты оқып бітіруім керек. Кез келген кітапты парақтай салу маған жат. Көбіне тарихи, әдеби кітаптар оқимын. Мәселен, Ілияс Есенберлиннің «Көшпенділер», Бақытбек Смағұловтың «Тағдыр тозағы», Міржақып Дулатов «Бақытсыз Жамал», Бердібек Соқбақпаевтың «Өлгендер қайтып келмейді», Әзілхан Нұршайықовтың «Махаббат қызық мол жылдарын» оқыдым. Сонымен бірге Момбек Әбдәкімұлының «Сүлеймен қарақшы» кітабын екі қайтара оқып шықтым. Өзімнің қатарластарыма да осы кітапты оқу керегін айтып жүрмін.Алдағы жоспарға келетін болсақ, аудандағы жастар орталығының штат санын көбейту керек. Бұл осы жылдың еншісінде. Жастармен тығыз жұмыс істеуде маман жетіспей жатады. Қаншама шаралар өтеді, семинарлар бар, сауалнама жүргізу секілді бастамалар бар. Сонымен бірге ауданмен ғана шектелмей, шалғай ауылдарды да қамтуымыз қажет. Олармен қазіргі таңда да тығыз байланыс орнатылған.– Сұқбатыңызға рақмет!&nbsp;

Нұржан Амандық: Жастардың айтары бар...

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru/">Kyzylorda-news.kz</a>. Өткен жылы «Жастар тәжірибесі», «Алғашқы жұмыс орны» жобаларына қатысудың мерзімін ұзарып, еңбекақысын көбейту мүмкіндігін туған болатын. NEET санатындағы жастарды әлеуметтендіруді Мемлекет басшысы: «Жоғары оқу орны, колледж түлектері, білімі жоқ жастардың тұрақты жұмысқа орналасу мүмкіндігі әрдайым бола бермейді. Мұны біз жақсы білеміз. Кездейсоқ нәпақамен күн көріп жүргені бар. Кейбіреулері табыс іздеп, заңнан аттауы мүмкін» деген болатын. Аталған бағдарламаның тиімділігін ескере келе бұл жастарға жасалған тағы бір маңызды мүмкіндік екенін ұғамыз.Қорқыт ата атындағы Қызылорда университетінде журналистика мамандығын тәмамдаған Нұрай Ақжігіттің былтыр осы бағдарлама арқылы алты ай тәжірибеден өтіп, шартты түрде жұмысқа қабылданғанын маман.– &nbsp;Бағдарлама жайлы қайдан естідіңіз?– Бағдарлама туралы жұмыс іздей бастағанда білдім. Шарты бойынша өзіңіз қалаған мекемеде 6 ай мерзімде жұмыс істеуге мүмкіндік беріледі. Мен де соны қалт жібермеуге тырыстым. Алғашқы еңбек жолымды «Өңірлік коммуникациялар қызметі» КММ бастадым.– Қатысу үшін белгілі бір критерийлер көрсетілген, арнайы дайындайтын құжаттары тағы бар…– Ең алдымен жұмыссыз ретінде тіркелу керек және қатысушының жасы 29-дан аспауы міндеттелген. Керекті құжаттарға &nbsp;диплом үлгісі, жеке куәлік, медициналық анықтама және тұрғылықты мекен-жай анықтамасы кіреді.– Президент тапсырмасы бойынша аталған бағдарламаның, сондай-ақ «Алғашқы жұмыс орны» жобасының мерзімі ұзартылды. Бұл – жастардың дамуына бағытталған қолдау. Десе де, оның «әттеген-ай» дейтін тұсы бар ма?– Бағдарламаның кемшілігі болды. Ол – жұмыс істеу мерзімінің аздығы. Биылдан бастап бірнеше өзгеріс еніп, жұмыс істеу мерзімі &nbsp;бір жылға, 18 айға дейін ұзартылды. Бір жыл аз уақыт емес. Бұл мерзім аралығында таңдаған салаға төселіп, қыр-сырын меңгеруге әбден болады дер едім.– Бағдарлама арқылы тұрақты жұмысқа қабылданғандардың бірісіз. Айтыңызшы, практикаға барғанда нені ескеру керек?– Тәжірибеден өту барысында оқу орнымда алған білім көмекке келді. Ізденіс, ынта да маңызды. Қазір ақпарат саласына қатысты жаңашылдықтарды меңгеріп &nbsp;келемін. Бұл ретте білмегенімді үйретіп, қолдау білдірген әріптестеріме алғысым шексіз.– Қоғамда NEET санатындағы жастар кездеседі. Оларды әлеуметтендіруді көздейтін бағдарламаларға жаңашылдық енгізіліп отыр, ал статистикада өзгеріс бола ма? Қалай ойлайсыз?– Биылдан бастап Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, жұмыссыз жастарға үлкен қолдау көрсетілмек. Бұл – жағымды жаңалық. Тұрақты жұмыспен қамтудың түрлі бағдарламаларына қолдау шаралары көрсетіліп, техникалық салаларға басымдық берілуде. Елімізде жастарға арналған осындай бастамалар көбейсе, екі қолға бір күрек таппай жүрген жастар саны азаяды деген ойдамын.– «Жұмыс жоқ» деген сөзді желеу қылатын замандастарыңызға не айтасыз?– Болашақ жастардың қолында демекші, заман талабына сай болуға ұмтылу керек. Мүмкіндік берілген уақытта «зауқым жоқ, жұмыс жоқ» &nbsp;деп бос жүруге мүлде болмайды. &nbsp;Еңбек ету арқылы ғана жетістікке жететініңізді ұмытпау керек. Қазір жаныңыздан бір сәтке қалдырмайтын ұялы &nbsp;телефон арқылы да жұмыс істеп, табыс табуға болады.

Нұрай Ақжігіт: «Алғашқы жұмыс орны» жұмысқа орналасуыма мүмкіндік берді

Талғат Меңдібаев: Кітап құрттарының» 100-ге жуық отырысы өтті

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru/">Kyzylorda-news.kz</a>. Өз ісімен өзгеге пайдасын тигізіп жүрген жандар қаншама. Хоббиін кәсіпке айналдырған Дина Ордабекқызы арнайы киімдер тігумен айналысады. Кәсіпкермен жеңіл өнеркәсіптің өңірдегі ахуалы жайында тілдескен едік.– «Ас-кА» – өңірдегі арнайы киімдер тігу ісін жолға қойған бірден-бір серіктестік. Бірақ пандемия қай салаға болмасын кері әсерін тигізбей қоймады. Сіздерде қалай, жұмыс тұралаған кезең болған жоқ па?– Біз арнайы киім тігуден бөлек, аяқ киім, жұмыс қолғабы секілді қажетті дүниелерді шығарамыз. Серіктестікте 30 адам еңбек етеді. Карантин көпті әбігерге салған уақытта біздің іске де кері әсері тие ме деген ой мазалады. Бірақ сабақты ине сәтімен. Тапсырыс үзілген жоқ, тұтынушылардың көңілінен шығатын өнімдерді ұсынуды жалғастырдық. Негізі барлығы өзімізге байланысты. Маған мұндайда осы істі қалайда алға сүйреймін деген ниет көмекке келеді. Бұған дейін тәжірибе арқылы шыңдалуға күш салдым, қазір де солай. Бірнеше жыл бұрын «Бизнестің жол картасы – 2020» бағдарламасының «Іскерлік байланыстар» оқыту жобасының екінші кезеңі аясында Германияда болдым. Мұнда жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындары үшін өнеркәсіптік тігін жабдықтары мен көлік жүйелерінің өндірушісі, әйгілі неміс «Dürkopp Adler AG» компаниясымен келісімге қол қойылды. Сондай-ақ, сапар барысында өнеркәсіптік жабдықтар мен оның қосалқы бөлшектерін іріктеу және жеткізу бойынша кешенді қызметтер көрсететін «nabitex Technology &amp; Solutions» инжинирингтік компаниясымен іскерлік кездесу ұйымдастырылды. Дәл осы компаниямен келісімшартқа қол қойдым, тәжірибе жинақтадым. Осындай біліктілікті арттыратын курстар қажет кезде алға басуға мотивация береді.– Шикізат та шеттен келетіні белгілі. Көбіне қай елден алдырасыздар?– Бізде барлығы импорттық шикізатпен жұмыс істейді. Түйме, тіпті жіп жоқ. Бәрін сырттан аламыз. Қазақстан нарығына жеткізілетін импорттық киім-кешек пен аяқ киімдердің 90 проценті Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінен әкелінеді. Біз де Қытай, Ресей елдерінен алуға мәжбүрміз.– Республиканың жалпы ішкі өнімінде (ЖІӨ) 1990 жылдары жеңіл өнеркәсіптің үлесі 15 процентті құраған. Соның нәтижесінде Қазақстанның жеңіл өнеркәсібі КСРО-да ЖІӨ-нің 4 процент берген. Соңғы 30 жылда жеңіл өнеркәсіп алға басудың орнына кері кетіп, ЖІӨ-дегі үлесі 1 процентке де жетпей қалды деген дерек бар. Дамуға не кедергі?– Жеңіл өнеркәсіптің соңғы жылдардағы тіршілігін саралайтын болсақ, республикамыздың өнеркәсіп өндірісі көлеміндегі үлесі 1990 жылы 15,8 процентті құраса, 2000 жылы 2,3 процентке дейін қысқарып, 2011 жылы 0,1 процентке дейін құлдыраған. Еліміздегі жеңіл өнеркәсіп саласында тек 2016 жылы ғана жұмыс істеп тұрған 79 кәсіпорынның 27 проценті жұмысын тоқтатқан екен. Осындайда оның себебі неде деген сұрақ туындайды. Жоғарыда айтқанымдай, импорт кедергі. Тығырықтан шығар жол – өзгенің қаңсығын таңсық қыла бермей, отандық киім-кешек және аяқ киім өндірісін дамыту. Қазақстанда жеңіл өнеркәсіп саласын қарқынды дамытуға мүмкіндік бар, тек қолдауды жалғастыру керек. Бұл мәселе Сенат деңгейінде қаралды. Сенаторлар жан-жақты талдау жасап, Үкіметке 90-нан астам тапсырма берген. «Қазақстанның жеңіл өнеркәсібі: қазіргі жай-күйі және өнімділігі жоғары бизнесті дамыту перспективалары» деген тақырыпта өткен парламенттік тыңдауда тапсырманың 50-ден астамы мүлде орындалмағаны, ал қалғаны формальды түрде ғана орындалғаны анықталды. Алдағы уақытта осы мәселелер мінберден түспеуі тиіс, өйткені сала қолдауды қажет етеді.Сонымен бірге жеңіл өнеркәсіптің әлеуметтік сипаты басым. Онда қызмет жасайтын адам¬дардың 80 проценті – әйелдер екенін ескеру керек.– Әлем елдерінің тәжірибесіне көз жүгіртер болсақ, жеңіл өнеркәсіп саласын дамыту үшін бірқатар мемлекеттер арнайы заң қабылдаған. Ал бізде қалай?– Жеңіл өнеркәсіптің үлесі АҚШ, Қытай, Түркия сияқты дамыған елдерде 12-20 про¬центті құрайды. Қытай, Түркия, тіпті іргедегі Қырғызстан мен Өзбекстан мемлекеттері табысының қомақты бөлігін жеңіл өнеркәсіп тауарларының экспортынан түсіруде. Ал Қазақстандағы қайта өңдеу өнеркәсібі саласындағы жеңіл өнеркәсіптің үлесі төмен. Мәселен, бізде агроөнеркәсіп кешені туралы заң бар. Онда жеңіл өнеркәсіп түсінігі жоқ. Ал жеңіл өнеркәсіптің 20 шақты саласы бар. Егер заңда түсінік болмаса, онда жеңілдік болмайды. Арнайы заң шығару керек. Қазір жеңіл өнеркәсіп бойынша елімізде 1200-дей кәсіпорын болғанымен оның 35-і ғана орта және ірі де, қалғаны ұсақ. Сондықтан мұндағы салықтың 35 проценті орта және ірі кәсіпорындардың үлесіне тиеді. Жеңіл өнеркәсіптен ел бюджетіне түсетін жалпы салықтың көлемі жылына 8-10 млрд теңге көлемінде. Егер Үкімет уақытша нақты салықтық жеңілдік беретін болса, сала да дами түседі. Бұл өндірісті ғана емес, жұмыспен қамтылатын халық санын арттыруға мүмкіндік берері анық.Сондай-ақ, шағын және орта бизнестің қызметіне жасалған талдау, кәсіпкерлермен өткізілген кездесулер барысында аймақта шағын индустриялық аймақтарға сұраныс жоғары екені байқалды. Жергілікті тауарөндірушілердің арасында 3 әлеуетті сала анықталған. Соның ішінде осы тігін өндірісі бар. Бұл бастама қолдауға лайық және оның алдағы уақытта сәтті жүзеге асарына сенім мол.– Сұхбатыңызға рахмет! &nbsp;

Дина Ордабекқызы: Жеңіл өнеркәсіпті жандандыратын заң керек

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru/">Kyzylorda-news.kz</a>. Ел болашағының тұтқасы – жастардың әлеуметтік, физикалық, рухани дамуы, жастар саясаты мемлекет назарынан тыс қалған емес. Жыл сайын шығатын сан түрлі бағыттағы бағдарламалар мен гранттар мыңдаған жасқа мүмкіндік сыйлап келеді. Осы орайда сырбойылық жастардың көшбасшысы, облыстық «Жастар ресурстық орталығының» директоры Талғат Тілеспен өткен жылдың оң өзгерістері мен жаңалықтары жайында сөз еттік.– «Жастар орталығының» жастардың бос уақытын тиімді өткізуінде, қоғамға белсене араласуында, тұлға болып қалыптасуында қолтаңбасы қалыптасқандай…– Әрине, орталық – Сыр жастарын бір арнаға тоғыстыратын, жастардың түйткілді мәселелерін шешуге тікелей ықпал ететін, шығармашыл, талантты буынға қолдау білдіретін бірден-бір мекеме. Ал, жастар қоғамның қозғаушы күші ғана емес, мемлекеттің тұрақты дамуының басты механизаторы. Жастарға құйылған инвестиция – өзінің маңызын жоғалтпайтын, қуатты Қазақстанның қарышты дамуына жасалған ең үлкен қадам.Бүгінде өңір халқының 21 пайызын жастар құрайды. Бір ғана 2022 жылдың ішінде оларды жан-жақты қолдауға бағытталған 5 мыңға жуық шара ұйымдастырылып, оған 100 мыңнан астам жас белсенді қатысты. Мемлекеттік бағдарламалар мен жобалар арқылы жастарды жұмыспен қамту, кәсіпкерлікке баулу, түрлі бағытта кеңес беруге бағытталған «Мүмкіндіктер керуені» шарасы тұрақты түрде ұйымдастырылып келеді. Игі шараның нәтижесінде 10 мың жас тұрақты жұмысқа орналасса, маусымдық кезеңдегі жұмыстарға 2 мың жас тартылды. Аймақ басшысының тапсырмасына сәйкес, NEET санатындағы жастардың үлесін төмендету бағытында да кешенді шаралар тұрақты түрде атқарылуда.Өңірімізге арнайы сапармен келген Ақпарат және қоғамдық даму министрі Дархан Қыдырәлі «Жастар орталығының» жұмысымен кеңінен танысып, бірқатар бастамаларға оң бағасын берді. Сондай-ақ жуырда өткен облыстық жастар форумында аймақ басшысы Нұрлыбек Нәлібаев Сыр жастарын қолдауға бағытталған тың бастамаларды хабарлады. Соның негізінде алдағы уақытта да ерекше жобалар қолға алынып, сырбойылық жастарға бірқатар мүмкіндік берілмек.– Сыр жастары өнер жағынан өрге қадам басқан. Соңғы уақытта ғылым, технология, жаңа дағдылар бойынша да топ жарып келеді. Талапты жастарға ЖРО тарапынан қандай қолдау бар?– Сыр елі – қашанда өнер мен жырдың ордасы. Сыр топырағында туған талантты жастар қазір еліміздің түкпір-түкпірінде дарынымен дараланып, елге адал қызмет атқарып келеді. Хош. Біздің жұмысымызға келер болсақ, орталық барлық санаттағы жастарға тікелей қолдау білдіріп келеді. Білім саласында жүргізілген тиімді реформалар арқасында жастар биіктерден көрінуде. Ізденіске құштар жастарды ұштау мақсатында «Жастар ресурстық орталығының» ұйымдастыруымен үздік жобалар қолға алынды. Атап айтсақ, «Жас ғалым» облыстық ғылыми жобалар және инновациялық идеялар байқауы, «ТОП – 20 студент» жобасы, алғаш рет «IQ-ORDA» республикалық интеллектуалдық байқауы, «ІNNOFEST» облыстық инновациялық жобалар фестивалі өткізілді. Бұл жобалар білімді жастарды қолдауға бағытталып отыр. Сонымен қатар талантты жастарды үлкен сахнаға шығаруда да орталықтың еңбегі зор. Қазір қоғамға неформалды білім түсінігі терең еніп келеді. Орталықтың қолдауымен ағылшын, түрік тілдерін меңгергісі келетін жастарға арнайы курстар ұйымдастырылуда.Тағы қоса кетерлігі, тікелей орталық жанынан құрылған ұлттық ережесіз жекпе-жек, таэквондо, каратэ сынды спорт түрлерінен арнайы үйірмелер де жұмыс істейді.– Жастар санатына кіретін топтың жас ерекшелігіне өзгеріс енді. Бұл замандастарымыздың өміріне қаншалықты әсер етеді?– Осы кезге дейін 29 жасқа дейінгі жастар мемлекеттік бағдарламалардың мүмкіндігін мейлінше өз қажетіне пайдаланып келді. Жақында категория 35 жасқа дейін көтерілгендігіне байланысты осы санаттағы әрбір тұлға тұрғын үй мен кәсіп бастауға қолдау беретін мемлекеттік бағдарламаларға еркін қатыса алады. Бұл – әрбір жас үшін үлкен қолдау.– Жастармен бірге жүріп, өз ортаңды табу бір бөлек. Олардың көшбасшысы болу – үлкен жауапкершілік. Мағжан сенетін жастардың бойында болу керек қасиет қайсы?– Жастар – ел үміт күтетін болашақтың темірқазығы. Қай қоғамды алсаңыз да, жастарға артылатын жауапкершілік жүгі жоғары. Жастар қандай болуы керек деген сауалға әрбіріміз жауап бере аламыз. Ал менің ойымша, жастардың бойында ең алдымен еңбекқорлық, білімге, жаңаны тануға деген құштарлық болуы қажет. Әр қазақ баласы өзі сүйетін дүниемен айналыса алатын рухани кемел тұлға болуы керек. Шәкәрім атамыз: «Біреудің мінін көргенше, жамандығын тергенше, өз ойыңды мазалап, өз бойыңды тазалап, өзіңмен алыс өлгенше» дейді ғой. Осы ұстаныммен жүрген әр адам жаман болмасы анық. Сан салалы мемлекеттік сектор – жастар саясатында жүргеніме біраз уақыт болды. Сондықтан жастар мемлекет дамуына ықпал ете алатын, тікелей жұмыс жүргізе алатын буын деп толық сеніммен айта аламын. Әр жастың өзіне артылған жауапкершілікті сезінуі аса маңызды.– Сұхбатыңызға рахмет! &nbsp;

Талғат Тілес: Қоғамның қозғаушы күші – жастар

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru/">Kyzylorda-news.kz</a>. Қызылордалық Дінмұхаммед Ақпан М.В.Ломоносов атындағы Мәскеу Мемлекеттік Университетінде оқиды. Жас ғалымның жеткен жетістігі көп. Ол мектеп қабырғасында жүріп-ақ, түрлі интеллектуалды сайыстарда шыңдалды, химия пәні бойынша өткен халықаралық олимпиадада, Корея Респуб¬ликасында өткен халықаралық «Жас ғалым» ғылыми жобасында жүлдегер атанды. Ой-өрісі өзгеше, ізденісі ерекше жаспен жақында әңгімелесудің сәті түскен еді.‒ &nbsp;Жас ғалым ретінде айтыңызшы, соңғы бірнеше жылда қандай жетістікке жеттіңіз?‒ Бұл жыл аса күрделі болды. Сонау Ұлы Отан соғысынан бері адамзат біріге ешбір сынаққа қарсы тұрған жоқ. Бірақ әр қиыншылық бізді бір жақсы нәрсеге үйретеді. Мысалы, ендігі жерде адамдар ғылым мен білімнің болашаққа бастайтын жалғыз ұғым екенін түсінді. Ғалымдарды бейбіт күннің батыры деп мәртебе көрсетті. Жеке менің ғылыми жетістіктерім үшін бұл жыл сәтті болды десем болады. Биыл көп өлшемді комплекстік кеңістіктің ішіндегі нақты кеңістіктерге классификация жасайтын теорема дәлелденді. Ломоносов конференциясында нәтиже жоғары бағаланды. Жаз айынан бастап қазіргі күннің ең мықты математиктерінің бірі, физика-математика ғылымдарының докторы, Ломоносов атындағы Мәскеу Мемлекеттік университетіндегі механика-математика факультетінің профессоры Андрей Ошемковпен бірлесе жұмыс бастадым.Дифференциалды геометрия бағытында маңызды теоремаларға қол жеткіздік. Жаңа математика тілінде мұны «Нийенхейс геометриясы» деп атайды. Қысқаша айтқанда, жанама кеңістікте берілген арнайы операторларды классификациялау. Бұл бағытта үш халықаралық конференцияда баяндама жасадым. Әлі де атқаратын жұмыс көп, себебі әр шешілген есеп астында жаңа он сұрақ жатады.Осы жылы мені 1,5 айлық дискретті геометрия бағытында құрылған жазғы бағдарлама үшін Мәскеу Физико-Техникалық Университетіне шақырды. Онда біз ұсынылған есептер бойынша ізденіс бастадық. 1999 жылы екі өлшемді Морс-Максвелл теориясы құрылса, оны әрі қарай көп өлшемді деңгейге жеткіздік. Бұл бағыт бойынша да мақалалар дайындалуда.‒ Математика шынымен қиын ғылым ба? Көбіне қиын есептің жауабы логикаға салып ойланғанда қарапайым болып шығады ғой. Дегенмен кей сәттерде сізде есептің жауабын таба алмай қаламын-ау деген қорқыныш бола ма?‒ Сізге кез келген ғалым-математик ең алдымен «математика – тіл» деп жауап береді. Шынымен де, жан-жағымызда болып жатқан әр құбылыс, қимыл математика тілімен жазылады. Оның өзге филологиялық тілдерден айырмашылығы – «ережеден өзгешелігі болмауы», яғни қазақ тілінде жуанға жуан, жіңішкеге жіңішке жалғанады десек: кітап деген кірме сөз бар. Математикада мұндай ерекшеліктер болмайды. Сіз санды екіге көбейтсеңіз жұп болады, бірақ мына сандардан басқасын деп айта алмайсыз. Ол – теорема, ол әрқашан дұрыс. Атақты физик Ричард Фейман: «математикада қиын деген не? Есеп шықса түсінуге болады, яғни қиын емес» деген. Әрине бізді ең алдымен жауабы қызықтырады. Мысалы, екі нүктені алайық, бірі екіншісінен жоғары болсын. Ешбір күш әрекет етпей бір нүктеден екіншісіне жіберсек, уақыт жағынан ұтымды траектория қандай? Көбі түзу сызық дейді, бірақ жауабы арнайы қисық – брахистохрона. Міне осы секілді жағдайлар жиі кездеседі, күтпеген жауаптар бәрімізді қызықтырады. Есепті шешу дегеніміз отыра қалып шығара бастау емес, олай болмайды да. Алдымен сенің алдыңда адамдар қандай нәтиже алғанын түсіну қажет, оларды зерделіп өзіңе ұнаған бағытта есепті шығарған жөн деп санаймын. Қазіргі таңда математика өте кең ғылым, мысалы алгебрамен айналысатын ғалым геометрияны түсіне қоймайды.‒ Жыл сайын математика тақырыбында түрлі жобалар қолға алынады. Ал соңғы уақытта бұл ғылымға енген өзгеріс бар ма?‒ &nbsp;Математика өзге ғылымдарға қарағанда консервативті. Түбегейлі өзгерістерді жақтыра қоймайды. Физикада алдында болған теорияны кеңейтетін жаңа теория құрылса – бұл өзгеріс, басқа ғылым салаларында да осындай.‒ Академик Асқар Жұмаділдаевтің есебін шығарып, бақ сынап көрдіңіз бе? Есептің әлі күнге жауабы табылмауына не себеп деп ойлайсыз?‒ Математика глобальді тұрғыда үшке бөлінеді: алгебра, геометрия және анализ. Асқар Серқұлұлының есебі алгебра мен сандар теориясы бағытында, ал мен геометрия және анализ бағытында жұмыс істеймін. Жалпы бәріміз математикпыз десек те, айналысатын облыстарымыз тым бөлек. &nbsp;Есептің ұзақ жылдар бойы шықпауы математикада қалыпты жағдай. Мысалы, Ферма теоремасы үш жүз жылдан аса уақыт шешімін таппады. &nbsp;Неге мына есепті шығарған жоқсыз деу, дәл солай ақынға келіп «мына тақырыпта поэма жаз» дегенмен тең. Математика қатал ғылым болса да, мұнда да шабыт пен идея керек.‒ Өзіңізді дамыту үшін жаңадан не үйренгіңіз келеді?‒ Тек қана ғылыммен айналысу, менің ойымша қате. Ми деген кез-келген бұлшық ет секілді шаршайды, сол себепті қалыпты режимде оны демалдыру қажет. Өзіме теңіз ұнайды, теңіз жағасында кешқұрым серуендеп сан алуан ойларға батып жүру мен үшін демалыс. Жылы күннің шуағы мен толқындаған суға шомылу бар күйзелісті алып кететін секілді. Сол себепті серфингті үйренсем деймін. Тағы бір маған рахат әкелетін физикалық жаттығу – атқа міну. Бала кезімнен атқа көп міндім. Қазір Мәскеуде жүріп ауылдағы сол кездерім еске түседі. Физикалық жаттығулар мидағы кернеуді алады, ми шаршауы физикалық шаршауға қарағанда аса ауыр тиеді.‒ Математиканы академик есекке теңейді. Адамзаттың бар жұмысын атқарғанмен, қадірсіз дегені ғой. Ал сіздің теңеуіңіз қандай болар еді?‒ Шынымен де математика бар ғылымның аппараты, барлығы қолданады. Бірақ оның қадірі жоқ дегенге келіспеймін. Бір ғасыр бұрын адамдар ғалымдарды жақсы танитын еді, олар қазіргі теледидардағы жұлдыздар секілді болған. Уақыт өте келе адамдар мұны ұмытты. Біз жалақысы аз, ешкімге қажеті жоқ нәрсемен айналысатын жұмысшыларға айналдық. Коронавирус кімнің кім екенін анық көрсетті. Вакцина ойлап тапқан – ғалым, цифрлы технологияны дамытқан да – ғалым болып шыға келді.Менен ақыл сұраса: жерде жүріп күлгеннен, аспанға қарап армандаған артық дер едім. Ал аспанға, ғарышқа адамды алып баратын ғалымдар, олардың ғылымдағы жетістіктері.‒ Сұхбатыңызға рақмет!

Дінмұхаммед Ақпан: Математика өзге ғылымдарға қарағанда консервативті

<a href="https://kyzylorda-news.kz/ru/">Kyzylorda-news.kz</a>. Мемлекет тарапынан көңіл бөліне бастағалы аудандар мен ауылдық жерлерде кәсіпкерлік саласы құлашын кеңге жаюда. Өткен жылы бір ғана Қазалы ауданында алғашқы жартыжылдықта 5208 кәсіпкерлік субъектісі тіркелген. Оның ішінде күнделікті қажеттілік қатарындағы тамақ өндірісінің орны ерекше. Уақыт пен қоғам сұранысына сай жартылай дайын өнімдер мен тәттілерді дайындаушылар саны көбейгенмен тапсырыс берушілер азайған емес. Демек кәсіпкер өзіне де, өзгеге де пайдалы бола білгені ғой. азалылық жас кәсіпкер Айдана Тілекпен жартылай дайын өнімдер өндірісі мен кәсіп бастау туралы сұқбаттасқан едік.– Кез келген қазақ қызының ас үйден алыс емес екенін білеміз. Дегенмен бұл салаға қалай келдіңіз?– Қасиетті Қазалы топырағында туып-өстім. Отбасылымын, құдайға шүкір, екі қыздың анасымын. Қаладағы С.Сейфуллин атындағы №165 мектеп түлегімін. Кейін Қорқыт ата атындағы Қызылорда университетінде «Ақпараттық жүйелер» мамандығында оқыдым. Өзіңіз айтқандай, қазақ қыздарының қай-қайсысы да ас үйден алыс емес. Оның үстіне біздің жақтың қонақ күтуі, дастархан дайындауы бөлек әңгіме. Мамандығым ақпараттық жүйелерге қатысты болғанмен тұрмыс құрған соң тәтті пісіру, түрлі тағамдар әзірлеуге қызығушылығым арта түсті. Үйде отырып онлайн курстарға қатысып, сан түрлі тәттілерді үйрене бастадым. Үйге келген қонақтарға, отбасыма дайындап, қуантатынмын. Өзім де тәтті тағамдар әзірлегеннен рақат аламын. Ас үйдегі шеберліктен гөрі сүйікті ісім, хобииім десем артық емес.Қазақтың үйінен қонақ арылған ба? Кез келген күні, кез келген уақытта жақын туысың, жұрағатың келіп қалады. Сондай уақыт тығыз болып, асыққан сәттерде ойыма келетін шешім – дүкеннен тез дайын болатын, жартылай дайын тағам алу. Осылайша кәсіп бастауға идея келді. Неге осы кәсіпті егжей-тегжейлі зерттеп қарап, дамытпасқа деген оймен іздене бастадым. Жартылай дайын өнім шығаруды бастағаныма бірнеше ай ғана болса да сұраныс күннен күнге артуда. Бұл – &nbsp;біздің өнімдердің халыққа пайдалы, күнделікті қажеттілігіне жарайтынының белгісі. Кәсіп бастарда мемлекеттен ешқандай грант алмадым, жоспарыма сай аздаған мөлшермен сатылымға шығара бастадым. Осылайша тапсырыс та көбейді, тұрақты клиенттер де пайда болды.– Қазір жартылай дайын өнім шығаратындар көп. Тұтынушы неге сіздің өнімді таңдайды?– Иә, ауданның өзінде жартылай дайын өнім шығарып жатқандар көп. Бірақ «Дәмді әлемнің» ерекшелігі – өнім құрамының табиғилығында, тазалығында. Үй жағдайында таза етті өзіміз тартып, қоспаларын қолмен турап, қамырын қолмен жайып, аналарымыз үйде қалай дайындаса, дәл солай жасап ұсынамыз. Етіміз 100% халал, өнімдеріміз, дайындайтын асханамыз тап-таза. Сондықтан тұтынушы жарнамасыз-ақ бір рет біздің өнімнің дәмін көрсе, тұрақты тапсырыс берушіге айналады.Демек, біздің мақсат орындалды.– Айдана, жартылай дайын өнім түрлеріне тоқталсаңыз…– Біздегі өнім түрлері: тұшпара, манты, тефтели, котлет, кеспе, самса, бәліш. Өнімдерді үш адам болып дайындаймыз.. Күніне 30 келіден жоғары тапсырысты дайындап жібереміз. Тәуекел деп кәсіп бастадым, енді алда жоспар көп. Алдымен «Дәмді әлем Қазалы» деген атаумен жартылай дайын өнімдерімізге арналған шағын дүкен ашсам деймін. Ассортиментті де көбейткім келеді. Бұйырса, барлығы да жоспарға сай жүзеге асады.– Кәсібіңіз өркендей берсін!&nbsp; &nbsp;<figure class="image"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/kasipker_bfa90f188f.jpg" alt="касипкер.jpg"></figure>

Кәсіпкерге қолдау көп

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Жақында Сыр еліне Албанияда сүйінші хабар жетті. Қасиетті Қармақшы топырағының толағайы Ерасыл Сәулебеков зілтемір көтеруден жасөспірімдер арасында өткізілген әлем біріншілігінде 73 келі салмақ дәрежесі бойынша чемпион атанды. Қармақшылық жас зілтемірші Ерасыл аз ғана уақыт ішінде көк туымызды Әлем көгінде екінші рет желбіретіп, еліміздің мерейін тағы бір мәрте асқақтатты. Алғашында Мексикада топ жарса, бұл жолы Албания мемлекетінде жасөспірімдер арасында өткен әлем чемпионатында жұлдызы жарқырап, алтын медальды қанжығасына байлады. Өз салмағында жұлқа көтеруден 137 келі, серпе көтеруден 168 келі, жалпы қоссайыс бойынша 305 келі зілтемірді көтеріп, жасөспірімдер арасында Әлем біріншілігінің шыңына көтерілді. Ол олимпиадалық резервтің мамандандырылған аудандық №15 балалар мен жасөспірімдер мектебінің ауыр атлетика бөлімінің жаттықтырушысы Айдар Ерәлиевтың шәкірті. &nbsp;Жақында ол туған жерге табан тіреп, аудан жұртшылығымен кездескен еді. Одан соң арнайылап «Қармақшы таңы» газеті редакциясына да бас сұқты. Мүмкіндікті жіберіп алмай, біз де жас чемпионмен әңгімелескен едік.&nbsp;– Күні кеше ғана өзге елде Қазақстанның көк байрағын бір сатыға жоғары қойып, Әнұранын шырқатып «Әлем чемпионы» атанып келдіңіз. Сол сәттегі алғашқы әсеріңізбен бөліссеңіз?– Ол әсерді тіптен сөзбен жеткізе алмаймын. Әрине, кеудені қуаныш кереген сәт болды. «Төбең көкке бір елі жетпей тұр» деген тіркес дәл осы тұста айтылатын секілді. Елімнің Әнұраны ойнағанда жанарыма еріксіз жас үйірілді. Бұны қуаныштың, талай уақыттағы еселі еңбектің жемісі деп білемін. Кей адамдар осы сәтті дұрыс түсіне бермеуі мүмкін. Сондықтан бұл сезімді көзбен көріп, сезіну керек секілді. Осыған дейін Қазақстанды әлемге танытып жүрген аға-інілер мұны жақсы біледі деп ойлаймын. Әнұранды өзге елде шырқату ерекше сезім.&nbsp;– Неге таңдауыңыз осы спорт түріне түсті? Жалпы ауыр атлетикаға қалай келдіңіз?– Бала күнімнен спортқа бейім болдым. Кішкентай күнімнен үлкен ағама «Мені күреске, боксқа апаршы» деп қолқа салатынмын. Солай 6 жастан бастап Айдар ағайымның ықпалымен спортқа келдім. Спорттағы қызығушылығым ауыр атлетикаға алып келді. Түрлі спорттық сайыстарға қатыстым, жарыстарда топ жара бастадым. Бұл одан әрі шыңдала түсуіме сеп болды. Алға қарай ұмтыла бастадым. Осылайша 10 жылдық нәтижеде екі дүркін Әлем чемпионы атандық. Аллаға шүкір, төккен теріміз еңбегіміз текке кетпеді. Негізі адам алға қандай да бір мақсат қойып, сол жолға барын салса, алын¬байтын қамал жоқ екен. Соған тағы бір мәрте көзіміз жетті.– Дайындық қалай өтеді? Болашаққа қойған жоспарыңыз қандай?– Дайындық әр адамның өзіне байланысты. Кейде шаршау мен жалқаулық та болып тұрады. Мұны жасырмаймын. «Бап шаба ма, бақ шаба ма?» деп жатады ғой. Ол рас нәрсе. Кейде бағым бірінші шауып жатады. Бірақ бабымды да жоғалтпауға тырысамын. Спортта еңбек еш кетпейді. Түбі бір ақталады, жемісі көрінеді. Төккен әрбір тердің өтемі жеңіс болып қайтатынын көз көріп жүр. Біз бұл жеңіспен тоқтап қалмаймыз. Алда түрлі жарыстарға қатысуды жоспарлап отырмыз. Арманым – олимпиада чемпионы болу.– Ең мықты қарсылас кім болды?– Мықты қарсыластардың қатарында әзірбайжандық ауыр атлетші &nbsp;мен кәріс спортшысы болды. Олардың да дайындығы осал болған жоқ. Біз де қалыс қалмай чемпиондық атақты қанжығамызға байладық.&nbsp;– Әлем чемпионы ретінде &nbsp;өзіңізден кейінгі жас спортшыларға қандай ақыл-кеңес бересіз?– Қандай жағдай болмасын бапкердің ақылына құлақ асу керек. Спортта көп дүние үздіксіз жаттығумен, шынығумен келеді. Жалқаулыққа бой алдырмай дайындықты қалдырмау қажет. Сонымен қатар, зиянды іс-әрекеттен ада болған дұрыс. Мұның бәрі айналып келгенде денсаулыққа кері әсерін беріп жатады. Спортшы үшін деннің саулығы басты орында тұрады емес пе?! «Еңбек бәрін жеңбек» дейді ғой дана халқымыз. Дәл солай еңбектің жемісін көретін шақ келеді. Әрине, кейде сүрініп, құлау да болады. Тек алға қарай ұмтылу керек. Бұл шыңдалудың жолы. Берер ақыл-кеңесім – осы.&nbsp;– Спортшының жеткен жетістігі бапкерге де байланысты ғой. Бапкеріңіз туралы да айта отырсаңыз.– &nbsp;Мықты спортшының жетістігі тынымсыз еңбек пен талапшыл жаттық¬тырушыға байланысты. Әлбетте менің бапкерім Айдар Ералиев ағайымның еңбегі зор. Мектепте мұғалім оқушыны білімге қалай баулыса, спортта бапкер солай жол көрсетеді. Спорттың күшімен Қазақстанды әлем елдеріне танытуға болады. Жаттықтырушы жақсы болса, спортшының да алар асуы көп болады. Мұның барлығы сайып келгенде сол бапкердің арқасы. Ал менің бұл тұста жолым болды деп айта аламын.&nbsp;– Сіз үшін өмірдің құндылығы неде, жеңіске жету үшін не істеу керек?– Жеңіске жету үшін талпыныс пен еңбек, арман мен мақсат керек. Спортшының жетістігі тынымсыз жаттығу мен білікті бапкерден бөлек ата-анасына, жанкүйерлеріне де байланысты екенін айтқым келеді. Әрине, бұл жандардың қолдауы мен үшін ерекше.&nbsp;– Әңгімеңізге үлкен рақмет! Жеңісті күндеріңіз көп болсын!

Қармақшылық зілтемірші: Төккен әрбір тердің өтемі жеңіс болып қайтады

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> &nbsp;Бұл өмірде ешкім мұқтаждықты, зәру болуды қаламайтыны белгілі. Әйтсе де қоғамда түрлі тағдыр бар. Өзгеге қол ұшын созып көмектесу қанымызда бар қасиет. Қиналғанды демеп, жақыны болмаса да жанашырлыққа асыққан жастардың күн сайын қатары артып келе жатқанына, әрине қуаныштымыз. 2020 жылды Мемлекет басшысы Еріктілер жылы деп жариялады. Сол тұста ауданның ерікті жастарының басын қосатын «Демеу» тобы құрылды. Жетекшісі – аудандық емхананың медбикесі Әсем Мерекова. Қоғамдық жұмыстардың бел ортасында жүретін қайсар қыз жұрт үйден шығуға қорқып, екінің бірі ауруға шалдығып, кеселмен күрескен уақытта үй-үйді аралап, тегін дәрі екті. Қаншама адамның бата мен са¬уабын алды. Сондай жаны жайсаң жанмен жақында тілдескен едік.– Еріктілер жылында «Демеу» еріктілер тобын құрдыңыз. Бұған не түрткі болды? Идея қайдан келді?– 2020 жылы еліміздің Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев «Еріктілер» жылы деп жариялады. Сол жылмен жаһанды жайлаған пандемия да тұспа-тұс келді. Әлі күнге дейін есімде. Бір өзім күніне 28-30 үйге дейін барып тегін екпе салып жүрдім. Мұғалімдер арасында сондай көмек қолын созды. Жалпы қай саланың жастары болмасын әр жерде өз қолынан келгенінше жақсылықтарын жасап жүрді. Содан аудандық Жастар ресурстық орталығы жанынан аудандағы белсенді жандар кездесіп, топтың атын құрып «Демеу» деп қойдық. Сол уақыттан бері жығылған жанға демеу болып, түрлі іс-шараларды ұйымдастырып, аудан тұрғындарын жақсылық жасауға шақырып жүрген жайымыз бар.– Пандемия көп нәрсенің көзін ашты. Құндылықтар ауысты. Көпшіліктің де волонтерлыққа деген көзқарасы өзгерген шығар. Қалай ойлайсыз?– Қазақ өзі ертеден жетімін жылатпаған, жесірін қаңғытпаған халық қой. Біз бір үзім нанның өзін жанындағысына бөліп берген, жақсы мен жаманды бірге көріп келген халықпыз. Бұл асыл қасиетімізді бүгінгі күнде жоғалтқан емеспіз. Жанашырлық шуағын жан-жаққа таратуға мүмкіндігінше ат салысып келеміз. Расымен, қазір әлеуметтік желінің қайсысын ашып қарасаңыз да жанашыр жандардың игі ісіне толы жазбаға тұнып тұр. Ол біздің асылдығымыз бен жанашырлығымыздың дәлелі. Барлығымыздың бір-ақ мақсатымыз бар. Ол – адам болып өмірге келген соң, сауапты іспен айналысу. Міне, осы мақсатта ауданның белсенді жастары талай жан игі істің қасынан табылуда. Жастар игі іс жасауға қашанда дайын. Міне, бұл көзқарастың өзгергенінің айқын көрінісі емес пе?!– Еріктінің бір күні екіншісіне ұқсамайды. Түрлі адамдарға жолығып жатасыздар. Солардың қатарында жадыңызда ерекше сақталғандары бар ма?– Әрине, түрлі жағдай болды. Барлығын көзбен көрдік. Әсіресе пандемия кезінде жағдайы жақсы тұратын үйден тұрмысы төмен үйлерге «Витамин С» ұрлап салғаным бар. Сол жағдай есіме түссе әлі күнге дейін күлемін. Қазір еске алып, күліп жатырмыз ғой. Ол кезде тек адамдарға қайтсем көмектесемін деген ой ғана болды ғой. Сонымен қатар, жалғызбасты ата-әжелерге барып ыстық тамақ беріп, үйін жинауға барамыз. Олар балаша қуанып қалады. Сондай сәтті көргенде өзімді бақытты сезінетінмін. Себебі адамға қуаныш сыйлаудан артық бақыт жоқ секілді.– «Еріктілер өзгелерге көмектесуден гөрі көзбояушылықпен айналысады» деп сөгіп жататындар да кездеседі. Ондай пікір айтатындарға қалай жауап берер едіңіз?– Иә, түрлі әңгіме айтатындар кездеседі. Бастапқы жылдары жылап қалатынмын. Жұмысымда да түрлі кедергілер болды. Содан кейін «өзіңе сен, ісіңді Алла көріп тұр» деп өзімді жұбатып қоятын болдым. Көпшілігі жасаған жақсылығын бірден әлеуметтік желіге салады деп сөгіп жатады. Ол мақтаныш үшін емес, басқалардың мейірімін ояту және демеушілерге есеп ретінде саламын. Өйткені ол жерде мен қалтамнан шығармаймын, жәй ғана ұйымдастыру қызметін атқарамын.– Еріктілік – өз уақытыңды, күшіңді сарп етіп, өзгеге көмек қолын созу. Мұндай әрекетке кез келген адам бара бермейді. Дегенмен, соңғы жылдары елімізде бұл қозғалыстың дамып, еріктілердің саны артып келе жатқандығы байқалады. Волонтерлікпен айналысуды ниет етіп жүрген жастарға не айтар едіңіз?– Рас, әдепкіде ерікккендер, жұмыстары жоқ деп түрлі әңгімелер ерді. Бірақ соның бәріне мойымай, «адамдарға қайтсем көмек қолын соза аламын» деп шын ниетпен көмектесу қажет. &nbsp;– Мұнан өзге «Demeu Travel» туристік компания құрғанызды білеміз. Қазіргі жұмыстар қалай жүріп жатыр?– Қазір қасиетті Рамазан айы болған соң бұл жұмысымыз сәл тоқтап тұр. Дегенмен алдағы уақытқа жоспарымызды бастап кеттік. Түрлі саяхаттарды да ұйымдастыратын боламыз. Тур агенттік негізінде облыс және аудан тұрғындары Қазақстанның көрікті жерлеріне саяхатқа шығып жүр. Сол арқылы адамдар қайырымдылыққа өз үлестерін қоса алады. Халықтан не кәсіпкерлерден сұрай бермей, осы саяхаттан түскен қаражаттың 10 процентін көпбалалы немесе жағдайы төмен отбасыға және ерекше балаларға жұмсауды басты мақсат етіп қойдық. Осылайша бәр жағынан адамдарға қызықты саяхат жасаумен қатар екінші жақтан мұқтаж жандарға да қуаныш сыйлауды жөн көрдік.– Әңгімеңізге көп рақмет! Жұмысыңызға тек сәттілік тілейміз.

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Сұхбат