Kyzylorda-news.kz Соғыс… Осы бір сөз айтылғанда майданнан оралмаған оғландарын зарлана еске алып, бір Құдайға аманаттап отыратын, қайғыдан қан жұтқан қайран ана, жар, апа-қарындастың қасіреті елестейді. Иә, Ұлы Отан соғысына ауылдан талай боздақ аттанып, ел мен жер, бейбітшілік үшін жан берісіп, жан алысқаны айтпасақ та белгілі. Қолына қару ұстағаны майданға аттанса, қарттар мен әйелдер, бала-шаға майдан арсеналына айналып, тылда аянбай еңбек етті. Ұрыс даласында атылған оққа қарсы тұрмаса да, тылда еңбек еткен батырларымыз ашаршылықты, адам төзгісіз жұмысты басынан өткерді. Сондықтан Ұлы Жеңіске тыл ардагерлерінің қосқан үлесі өте зор. Соның бірі – Жалағаш ауданының тұрғыны, тыл ардагері Күлбағирам Тұрсынбаева.
Мереке қарсаңында редакция ұжымы әжеміздің шаңырағына атбасын бұрып, сұхбаттасуды жөн көрдік. 90 жасқа таяған әжеміз аулада үй тіршілігімен айналысып жүр екен. Бізді көрген әжеміз балаша қуанып қалды.
«Соғысқа әкем МұхтарТұрсынбаевты және ауылдың ер-азаматтарын алып кетті. Ауылда бас көтеретін ешкім жоқ, ылғи кемпір-шалдар, қыз-келіншектер мен бала-шаға қалған. Мен соғыс басталған жылдары 5-6 жаста едім. Ол кезде ауыл халқы тары мен мақсары егеді. Біз таң атқаннан кеш батқанға дейін сол алқаптың басындамыз. Кішкентай болсақ та өгізге, атқа арба жегіп, алқапқа дәнді дақылдарды егуге жәрдем бердік. Күздің кезінде шыққан өнімнің бір түйірін шашпай теріп, майданға жөнелтіп отырдық. Онымен қоса әжелер балаларына жүннен киім тоқып, үйіндегі азық-түліктерін майданға жөнелтетін» деп бастады әңгімесін Күлбағирам әже.
«Өмір – таусылмайтын күрес» демекші, әжеміздің бейнеттің ащы дәмін татып, тынбай еңбектеніп келе жатқан жанның бірі екенін әңгімесінен байқадық. Әрине, әжеміз айтып отырған бұл деректер біз үшін ертегі секілді, бірақ сонысымен өте қызықты еді. Сондықтан әжеме сұрақ қоя отырып, әңгімесін ары қарай жалғауын өтіндім. Кейіпкеріміз тағы да біраз ойға шомып, әңгімесін жалғай берді.
«Анам алқаптан бір уыс тарыны қалтасына салып, үйге алып келіпті. Әрине, бар аналық ойы сол тарыны диірменнен өткізіп, балаларына талқан дайындап беру болса керек. Бірақ бригадир біліп, бір түйірін де қалдырмай, алып қойыпты. Сонда анам да, біз де қыңқ еткен дауыс шығармай, ісімізге ұялып, бригадирден кешірім сұрадық. Қазір ойласам, не деген жанкештілік, патриотизм деймін. Иә, анамыз кешқұрым 2 түйір жүгеріні диірменнен өткізіп, бізге сол ұннан нан жауып беретін. «Еңбектің наны тәтті» демекші, үйдегі бала-шаға таласып-тармасып жеп қоятынбыз», дейді тыл ардагері.
Қаншама қиын күндерді артқа тастап, 1945 жылы қасіретті соғыс та аяқталды. Күлбағирам әжеміздің әкесі соғысқа 1942 жылы аттанып, 1946 жылы елге оралған. Әжеміз сол кезде небәрі 2-3 сыныптың оқушысы екен. Соғыстың қайда болғанын, қай жерде жараланғанын, бомбаның астынан қалай аман қалғанын, соғыстан кейін ауылды дамытуда бойындағы бар күш-жігерін салғаны туралы әкесінің әңгімелерін кейіпкеріміз тыңдап өсіпті.
Иә, батыр әжеміз өткен қиыншылықтардың қайтарымы ретінде қазіргі таңда балаларының, немере-шөберелерінің ортасында өмір сүріп отырғанына шүкіршілік етеді. Бүгінде әжеміздің 30-дан астам немере-шөбересі бар. Балалық шағының алаңсыз күндерін ұрлаған сұм соғысты есіне де алғысы келмейді.
Ол соғыстан кейінгі жылдары жоғары білім алып, ауданымыздың білім саласының дамуына үлес қосады. Аудандағы Т.Жүргенов атындағы дарынды балалар мектебінде 35 жыл бойы ұстаздық етіп, мықты тұлғаларды тәрбиелеген. Батыр анамыздың тек бір ғана арманы бар, ол «Кейінгі ұрпақ соғыс көрмей, тек бейбітшілікте өмір сүрсе екен» дейді.
«Ер есімі – ел есінде». Сұрапыл соғыстың ардагерлерінің есімі тарихтың парағына алтын әріптермен мәңгіге жазылып қалары анық. Көзі тірісінде құрмет көрсетіп, сыйлай білу – кейінгі ұрпақ, біздің парыз. Сұхбат соңында ақжаулықты әжемізден бата алып, көкірегіміз рухқа толы күйде редакцияға жол тарттық.
Жандос ЖАЗКЕН