«80 жасқа жақындап қалған кезім. Түс ауа қораға кіріп малдарды суармақшы болдым. Енді ғана астауға жақындай бергенімде тауықкепенің ішінен көз ілестірмей бір нәрсенің маған қарай жүгіріп, соғып өткенін байқадым. Қас пен көздің арасында соғып өткен не екен деп шелегімді жерге қойып, жәй артыма бұрылып қарасам, тісі ақсиып шакал мені тап бергелі тұр екен. Осы кезде кенет анамның «ит болсын, шакал болсын екі құлағынан тас қылып ұстап алсаң, тырп ете алмайды» деген сөзі есіме түсті. Бар күш-қуатымды бойыма жинап, асқан жылдамдықпен маған қарай бет алған шакалдың екі құлағынан ұстап алып, көршілерді көмекке шақырдым. Су алуға кезекке тұрған барлық көршілермен бірге ұлым Болат дереу жүгіріп келіп, әлгі шакалдың сол жақ бүйірінен ұрып құлатты» деп өткен шақты еске алды көпбалалы әжеміз Сағира Тоқпанбетова.
Кейіпкеріміздің балалық шағы Ұлы Отан соғысының сұрапыл кезеңімен тұспа-тұс келген. Әкесі соғысқа аттанған соң сол кезеңдегі қиыншылықты мойымай еңсеріп, бауырларына бас-көз болып, анасының қолғанаты болған Сағира әжеміз бала болып ойнамаған да. Соғыстың салдарынан ерте есейіп, еңбекке етене араласып, ер-азаматтармен қатар қызмет еткен.
– Мен ашаршылықты да, жоқшылықты да көрдім. Қақаған қыстың суығында сабаққа жалаңаяқ жүгіріп баратынбыз. Анам күнұзақ жұмыста болса да, бізді өсіріп жеткізді. Жастайымыздан еңбекке баулыды. Қандай жұмыс тапсырса да «істей алмаймын» деп қарап тұрмайтынбыз. Кеудемізге дейін су кешіп, күріш те отадым, анамның орнына бидайға ораққа да бардым. Өткен күнде көрген қиыншылықтарыма еш өкінбеймін. Аллаға шүкіршілік етіп, ұлдарымды ұяға, қыздарымды қияға қондырып, олардан немере, шөбере, шөпшек сүйіп отырған бақытты жанмын, – дейді ол.
Сағира әже жолдасымен 18 жасында отау құрған. Жолдасы Жалағаш ауданына қарасты Ақарық ауылында интернатта директор қызметін абыроймен атқарған. Ал әжеміз лауазымды қызмет иесі директордың әйелімін деп кеуде кермей ұл-қызын бағып-қағу үшін жұмыс түрін таңдамаған. Ең алдымен интернатта аспазшы болып, одан кейін құрылыс нысанында қызмет еткен. Осы салада жүріп қойшылардың қыстауларын жөндеп, кесек құйып жүріп зейнеткерлікке шыққан. Бүгінде алтынқұрсақты анамыз 11 баласынан 30 немере, 6 шөбере, 2 шөпшек сүйіп отыр. Балаларының үлкені Күләш 66 жаста, кіші баласы Кенжебек 43 жаста.
– Анам бізді бала күнімізден еңбек етуге тәрбиеледі. Бірде бауырларымның бірі ауырып қалып, әкемізбен бірге ауруханаға жатты. Сонда анам үйдің де, түздің де жұмысын қатар алып жүрді. Анам әпкем екеумізді ертіп, таңсәріден арықтағы салқын суды кешіп өтіп, мың бау пішен орған болатын. Осындай ер-азаматтарға тән қайсар өжеттелігімен балаларының бәрін жеткізіп, ұлын ұяға, қызын қияға қондырды. Оның кәсіби тігінші болмаса да, қолынан тігін тігу келетін. Біз ес білгелі анамызға үй тіршілігіне қолғабыс етіп өстік. Анамыз тігін тігу, тоқыма тоқу, киіз басу, қой, ешкі қырқу, кесек құю сынды жұмыстарды жатсынбай, бірден дөңгелентіп әкететін. Кез келген жұмысты тез үйреніп алуына оның бала күнінен еті үйренген. Әкесі соғыста жүргенде анасы күні бойы жұмыста болған екен. Ал біздің анамызға әжеміз тапсырып кеткен жұмыстарды бұлжытпай орындап, соғысқа кеткен әкесіне қолғап пен шұлық тоқиды, – дейді қызы Күлдәш Тоқпанбетова.
Ол анасының бала күннен үнемі «шүкір деңдер, шүкіршіліктің артында қанағат бар. Қанағаттың артында қайырымдылық бар. Ал қайырымдылықтың артында сауап бар. Сауаптың ең үлкені – сәлемдесу мен жәрдемдесу, барыңмен бөлісу. Бір-бірлеріңе қамқор, демеу болыңдар» деп ақылын естіп өскенін айтады.
Ақжаулықты ананың ұл-қызы бүгінде ел игілігі жолында елеулі еңбек етіп жүр. Бірі жас ұрпаққа сапалы білім беріп, бәсекеге қабілетті ұрпақ тәрбиелесе, енді бірі жеке шаруашылықта механизатор болып еңбек етіп, күрішпен елдің кірісін еселеуде. Кездескен қиындыққа мойымай, тек алға ұмтылған кейіпкеріміз – «тарихта бір жыл ат қалдырғың келсе, ас бер, 10 жыл атың қалсын десең, ағаш ек, өмір бойы қалғың келсе, бала тәрбиеле» деген шығыс даналығын қатаң ұстанған жан. Әлі күнге дейін немере, шөбере, шөпшектерін жанына жиып, өмірден көрген-түйгенін айтып, бағыт-бағдар беріп отырады.
Тамырын тереңге жайып, бәйтеректей саялы баққа айналған отбасының тату-тәтті тірлігі мен ауызбіршілігі, әжеміздің тағылымға толы ғұмыры – жастарға өнеге.
Ақтоты ЕРЖАНҚЫЗЫ