Жалағаш ауданында кәсіпкерлік саласында серпін бар. Бізді салада жұмыс жасап тұрған кәсіпорындар санының артқаны қуантады. Мәселен, бүгінге дейін 3001 шағын және орта кәсіпкерлік субъектісі тіркелсе, қазіргі таңда оның 95,2 пайызы нақты жұмыс істеп тұр. Алдағы уақытта салада қандай тың жобалар жұмысын бастамақ? Қарапайым халық кәсіп ашу мақсатында мемлекеттік қолдауға ие болуы үшін қайтпек керек? Осы және өзге де бірқатар сауалымызға жауап алу үшін Жалағаш аудандық кәсіпкерлік және өнеркәсіп бөлімінің басшысы Жасұлан Дүйсекеевпен сұхбаттасқан едік.
– Жасұлан Талғатұлы, жалпы ауданда жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар қатары артып жатыр. Бұл да жүйелі жұмыстың жемісі деп білеміз. Әрбір елді мекенде шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің халық санына шаққандағы үлесін 9 пайызға жеткізу жоспарланған. Осы меже ойдағыдай орындалып жатыр ма?
– Былтыр бұл меже Жалағаш кенті, Жаңадария және Таң ауылдық округтерінде орындалды. Қалған елді мекендер бойынша кәсіпкерлік субъектілерінің халық санына шаққандағы үлесі 9 пайыздан төмен. Бірақ жалпы ол елді мекендерде де ілгерілеу жоқ емес.
– Жоспарға сәйкес жұмыс істеп тұрған кәсіпкерлік субъектілерінің үлесін 95 пайызға жеткізуге қатысты меже орындалып жатыр ма?
– Аталған көрсеткіш Жалағаш кентінде 94,3, Мәдениетте 93,3, Жаңадарияда 92,3, Бұқарбай батырда 92,3 пайызға орындалды. Ал қалған ауылдық округтер бойынша жоспар 95 пайыздан жоғары орындалды. Енді кент, ауылдық округ әкімдері тоқтап тұрған кәсіпкерлік субъектілерінің санын азайту арқылы жұмыс жасап тұрған кәсіпкерлік субъектілердің үлесін арттыру қажет. Жоспарға сәйкес кент және ауылдық округтерге халық санына байланысты жаңадан 530 кәсіпкерлік субъектісінің тіркелуін қамтамасыз ету тапсырылған. Былтыр мемлекеттік кірістер басқармасының мәліметіне сәйкес ауданда 1 173 кәсіпкерлік субъектісі тіркелді.
– Макроэкономикалық көрсеткіштер қалай?
– Былтыр негізгі капиталға тартылған инвестиция көлемі 17 млрд 433 млн теңгені құрады. Өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 144,4 пайызға орындалды. Ауданның өнеркәсіп өнімдерін өндіруші мекемелері мен кәсіпорындары және жеке секторлар арқылы былтыр 31 млрд 912 млн теңгені құрайтын өнеркәсіп өнімдері өндірілді. Бұл көрсеткішті өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 100 пайызға орындалып отыр. Оның ішінде өңдеу өнеркәсібінің көлемі 100,3 пайызға орындалып, 7 млрд 377 млн теңгенің өнімі өндірілді. Сонымен қатар ауданда бөлшек сауда айналымының көлемі былтыр 3 млрд 947,8 млн теңгені құрады.
– Аудан кәсіпкерлері мемлекеттік бағдарламаларды тиімді пайдалана ма?
– Мемлекеттік және өңірлік бағдарламалар аясында шағын және орта кәсіпті бастау, жұмыс істеп тұрған кәсібін әрі қарай дамыту бағытында былтыр 206 жоба 4 млрд 809,3 млн теңгеге қаржыландырылды. Оның ішінде «Ұлттық жоба» бағдарламасымен 12 жоба 868,7 млн теңге қаржылай қолдау тапты. «Аграрлы Несие Корпорациясы» АҚ-ның облыстық филиалымен 28 жоба 715,2 млн, «Микробизнес Қызылорда» бағдарламасы аясында 28 жоба 273,5 млн, «Ауыл» несие серіктестігі» ЖШС арқылы 34 жоба 2377,4 млн, «Каз Агро Қаржы» АҚ және «КомТранс Лизинг» ЖШС арқылы 2 жоба 16,5 млн, «Ауыл аманаты» жобасымен 22 жоба 179,7 млн, «Аграрлы Несие Корпорациясы» АҚ-ның жастарға берілетін 2,5 пайыздық несие бағдарламасы арқылы 80 жоба 378,3 млн теңгеге қаржыландырылды. Оның ішінде мал шаруашылығы бойынша 149, егін шаруашылығында 11 жоба бар.
– Жалпы саланың дамуында жастардың үлесі қандай?
– Былтырдан бастап жастарды қолдау және олардың кәсібінің дамуына жағдай жасау мақсатында 2,5 пайызбен несие беру басталды. Осы бағдарлама бойынша аудан жастарының 80 жобасы мақұлданып, 378,3 млн теңге несие берілді. Бағдарламаға Аққыр, Жаңаталап ауылдық округтерінен бір жобадан қаржыландырылды. Бұдан ауыл жастарының да кәсіпке ынтасын аңғаруға болады. Алдағы уақытта да оларды мемлекеттік бағдарламалармен жан-жақты қолдауға дайынбыз. Жалпы аудан жастарының салаға серпін беруде өзіндік қолтаңбасы бар.
– Жергілікті жұрт «Ауыл аманаты» жобасының игілігін көріп отыр ма?
– Бағдарламаның тиімділігі мен қаржы ұйымының талаптарын түсіндіру үшін аудан әкімінің орынбасарлары мен тиісті сала басшылары тарапынан былтыр Жалағаш кенті және ауылдық округ тұрғындарымен 30 кездесу ұйымдастырылды. Аудан әкімінің хаттамалық тапсырмасында кент және ауылдық округ әкімдері «Ауыл аманаты» жобасы бойынша кемінде екі жобадан қаржыландыру тапсырылған. Бүгінде кент пен 8 ауылдық округ бойынша «Байқоңыр ӘКК» АҚ арқылы өндіріс, асыл тұқымды мал шаруашылығы, қызмет көрсету, өсімдік шаруашылығы бағытында 179,7 млн теңгені құрайтын 22 жоба қаржыландырылды.
– Жалпы саланың дамуы өз алдына, енді осы кәсіпкерлікке дем беру арқылы біз аудандағы жұмыссыздық мәселесін шеше алдық па?
– Былтыр мемлекеттік бағдарламалар арқылы және жеке қаражаттар есебінен жалпы құны 1 млрд 701 млн теңгені құрайтын 16 жоба іске қосылды. Нәтижесінде 86 адам жұмыспен қамтылды. Мәселен, жеке кәсіпкер А.Ермекбаевтың антифриз өндіру цехында 2 адам жұмыспен қамтылған. Б.Айбекованың 120 орындық «Жеті қазына» балабақшасында 18 адам жұмыс жасайды. И.Күзековтың 50 орындық «Арун KIDS» балабақшасында 9 адам жұмыспен қамтылған. «Сыздық» ШҚ-ның тәулігіне 60 тонна күріш ақтау және жем өндіру зауытында 8 жаңа жұмыс орны ашылды. Б.Қошқарбаевтың көлік жуу орталығында 3 адам жұмыспен қамтылған. Б.Алдабергеновтың көлік жуу орталығы да 3 адамды жұмыспен қамтып отыр. Аудандағы жұмыссыздық мәселесін бір ғана саламен түбегейлі шешу мүмкін емес те шығар. Бірақ біз жұмыссыздық деңгейін мейлінше төмендетуді де назардан шығармаймыз.
– 2024 жылдың да бес айлығы түгесілуге жақын. Жалпы 5 айға жуық уақытта салада басқа да қандай жобалар жұмысын бастады?
– 2024 жылдың 3 айында ауданда тіркелген шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің саны 2863-ке жетсе, нақты жұмыс жасап тұрған кәсіпкерлік субъектілерінің саны – 2726. Негізгі капиталға тартылған инвестиция көлемі 5 млрд 429,4 млн теңгені құрайды. Өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 111,1 пайызға орындалды. Ауданның өнеркәсіп өнімдерін өндіруші мекемелері мен кәсіпорындары және жеке секторлары арқылы 3 айда 5 млрд 775 млн теңгені құрайтын өнеркәсіп өнімдері өндірілді. Сонымен қатар бөлшек сауда айналымының көлемі 3 айда 780 млн теңгені құрайды. Мемлекеттік және өңірлік бағдарламалар аясында шағын және орта кәсіпті бастау немесе жұмыс істеп тұрған кәсібін әрі қарай дамыту бағытында жыл басынан бері 21 жоба 587,7 млн теңгеге қаржыландырылды. 2024 жылға жоспарланған жалпы құны 441 млн теңгені құрайтын 6 жоба іске қосылса, 23 жаңа жұмыс орны ашылады. Оның ішінде Жеке кәсіпкер М.Бисеновтың наубайхана, «Баба» ШҚ-ның ешкі сүтін өңдеу цехы, С.Әбдікеровтың 3 мың басқа арналған тауық фермасы, Ш.Серіковтың мың басқа арналған құс фермасы, Е.Кайповтың және Б.Ахметованың сауда орталықтары бар.
Мұнан бөлек Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес құрылған Бірыңғай Жалпыұлттық, Өңдеу өнеркәсібіне бағытталған жобалар пулы, Бірыңғай индустрияландыру картасы аясында биыл 1 млрд теңгені құрайтын екі жоба іске асырылады. Оның бірі – жеке кәсіпкер Д.Ержановтың жеке қаражаты есебінен құны 500 млн тенгені құрайтын тәулігіне 30 тонна күріш ақтайтын және жем өндіру зауыты. Жоба іске қосылғанда тәулігіне 30 тонна ақ күріш шығарып, 5 тонна жем өндіреді. 20 адам жұмыспен қамтылады деп жоспарлануда. Қазіргі таңда жер құжаттары толықтай рәсімделіп, техникалық шарттар жасалуда.
Екіншісі, «UNO-PROF Строй» ЖШС-ның «Асфальт өндіру зауыты». Жоба құны – 500 млн теңге. Кәсіпорын толықтай іске қосылған уақытта тәулігіне 800 тоннаға дейін өнім өндіріледі. Жаңадан 15 жұмыс орны құрылады деп күтілуде. Қазіргі таңда жобаны іске асыру бойынша аудан әкіміне жер сұрау бойынша өтініш жазылып, аудандық ауыл шаруашылығы мен жер қатынастары бөлімі тарапынан алдын ала зерттеу жұмыстары жүргізілуде.
Жалпы жыл соңына дейін ауданда жалпы құны 1 млрд 241 млн теңгені құрайтын 7 жоба іске қосылып, 60 жаңа жұмыс орны ашылады. Сондай-ақ өңдеу өнеркәсібіне бағытталған инвестициялық жобалар пулы аясында биыл 1 млрд 30 млн теңгені құрайтын екі жоба іске асырылды. Оның бірі – «АВ-AGRO» ЖШС-ның құны 500 млн тенгені құрайтын күріш ақтау цехы. Кәсіпорын тәулігіне 30 тонна күріш ақтап, 5 тонна жем өндіретін болады. Бүгінде 5 адамды жұмыспен қамтып отыр.
Енді бірі – «Бағдаулет-57» фермер қожалығының жалпы құны 530 млн теңгені құрайтын 100 бас ірі қара малына арналған сүт фермасы. Жоба іске қосылған уақытта тәулігіне 3 тонна сүт өңделеді.
– Салаға қатысты кәсіпкерлерге, жалпы іс бастауға ынталы азаматтарға қандай кеңес бересіз?
– Бұл жерде әркім өзінің ыңғайына қарап жұмыс бастайды, кәсіп ашады. Олардың көзқарасына, табысына қатысты ештеңе дей алмаймын. Бірақ біз түсіну керек бір жайт бар, мемлекет қазір салаға ерекше қолдау көрсетіп отыр. Біз тек соны тиімді пайдалануымыз керек. Кәсіпорындар қатарын көбейту арқылы елдің өз-өзін жұмыспен қамтуына жағдай жасауымыз қажет. Себебі бұл – елді мекендерде жұмыссыздықты тұсаудың тиімді тетігі. Қарапайым халықта кәсіпке ынта болуы керек. Міне, осы мақсатта сол қолдаудан үмітті азаматтар мен үйлестірушілердің ойы тоғысқанда ғана біз нәтижеге қол жеткіземіз. Ал кәсіпке деп бөлінген қаражат тек сол мақсатқа ғана жұмсалғанда жұмыстың жүйелі жүретіні айтпаса да түсінікті.
– Сұхбатыңызға рахмет!
Сұхбаттасқан
Кенжетай ҚАЙРАҚБАЕВ