<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Бұл қазақтың да ойлап таппайтыны болсашы. Мысалы, екі дүниеде шегірткенің айғырын көрген бар ма екен? Өзін ғой білеміз – «көгалды қуып гөләйттап, ала жаздай ән салатын» шіркінді. Ал енді айғырын ше? Қайдам, мен көрмеппін.
Өзгелер де мен сияқты болар деймін. Сонда бұл сөз қайдан шықты? Етек-жеңін түріп, тілдік қолданысқа қосып жіберген қай соғылған? Әрі кімді мезгегенін де ит біліп пе? Бірақ соның өзі бір ауылдағы айрандай ұйып отырған азаматтардың ту-талақайын шығаруға жетіп артылды ғой, несін айтасың.
Көктемнің жазға ұласар шағындағы ұзын сарының сөлбөксе күні сарылтып барып баюға еңкейген екінті әлеті болатын. Шағын елді мекеннің батыс жақ бетіндегі жатағандау жонға жиналған соқталдай азаматтар, құдды бір қатын-қалаш, бала-шаға сияқтанып, өрістен қайтар азын-аулақ жандықтарының алдын тосып, белгілі шаруасы жоқ еріккен елдің салтымен әрненің басын шалып, қаңқу сөздің көрігі қызып тұрған. Бүгінгі мүшектеуге түсудің кезегі осы ортаға «Қарға бойлы Қапаш» дейтін атпен белгілі, болмыс-бітімі шапаты ғана, алаң көз қатпа қараға келгенде ұқсайды. Оның неден жазып қалғанын бір құдайдың өзі білсін, әйтеуір сөз біткеннің бәрі соның үстінде. Әшейіндегі «аузын буған көк өгіз» – Мәлікзадаға шейін суырылған соң не сорым. Керек десеңіз, бүгінгі әңгіме-кепті бастап береген – соның дәп өзі.
– Әй, Қарағаш, – деген ол, мұның атын «Қарға бойлыдан» шығарып айтатын дағдысымен, – жақында сенің әке-шешең, Күлпаш жеңгең бар, өзіңді ертіп, матайдан қыз айттыра кетті деп естіп ек, соның жайын айтпадың ғой.
– Айтатын несі бар оның. Кемпір-шалдың былықтырып жүргені де. Бұрынырақ бәтуаласып қойған ба, шортым білсін. 
– Содан? 
– Содан не болсын. Бардық. Көрдік. Алатын болдық, – деп, аққа мойын ұсынған кейіптегі Қапаш ежелгі Рим патшаларының бірі айтқан сөзді еріксіз қайталағандай болғанын өзі де байқамай қалды. 
– Әшейін діңкілдеп жетіп отырған добалдай қыз екен деп Күлпаш жеңе¬шең айта алмайды ғой, тегі, – деді осы арада киліге кеткен шақша бас Сәндібек бастырмалатып. 
– Жеткен-жетпегенін қайдам, әйтеуір бірталай сойы бары рас. Алдағы қыркүйекте той болмақшы, сонда көресіңдер ғой өздерің. 
– Құдай тас төбеңнен ұрсын, Қапаш, енді біттім десеңші! 
– Нағып? 
– Өй, түрің бар болсын, түрің бар болғыр! «Нәгіп» дейді ғой тағы. Әлқуат пен Әнипа аз боп жүр ме еді сендерге?! 
Сәндібектің бұлай айтатын жөні бар. Осы Қапаштарға жамағайын Әл¬қуат дейтін ағамыз да, аты дардай демесең, шағын, қол¬тоқ¬пақтай ғана кісі. Ал әйелі Әнипа апайтөс әрі қарулы. Оны өзі «менің жүк көлігім» деп атайды. Сондағы «жүгі» – өзі, өйткені ауылдағы той-томалақ атаулыда Әлекең «сілтеңкіреп» жіберіп, алабөтен қылжиып қалса, жеңгей ешбір қиналмастан, «құдай қосқан қосағын» қолтығына қыстырып, өзі-ақ көтеріп жүре береді. Сонысы үшін бұлар жұрттың екі сөзінің бір мысалына айналғалы қашан. «Әнипа мен Әлқуат құсап» деп келеді әңгімелері. Құдды бір Қыз Жібек пен Төлеген сияқты. Ал сөйткен Әлқуатыңыз ілуде бір «ақ сайтаны» ұстағанда, Қанипаны қан қақсатып, үйінен айдап шығатыны бар деп естиміз (Өтірік айтқанның іші кепсін). 
Бірақ Сәндібектің бұл уайымына бола Қапаш мәу деген жоқ. 
– О жағын көрерсіңдер әлі, – деді де қойды. 
Бағанадан бері әукесі салбырап, әр сөзге бола емініп, ұшып кете жаздап отырған қалқан құлақ, құл бөтеге Болатжан: 
– Бұл Қарға бойлың есесін жіберер ме, шегірткенің айғыры құсап, – демесе әңгіме сен көр, мен көр аяқталар ма еді, кім білсін, әттең тек тау қозғалса қозғала қоймайтын Мәлікзада осы арада тағы қоздасын. 
– Дәл айттың-ей! тура бар ма, соның өзі шегіркенің айғыры! – деп, туғалы шегіртке бағып келе жатқан адамша кеңк-кеңк күлді Мәлікзада. 
Кейде бір шатақ шығайын десе шамалыдан ақ тұтанып, өртше қаулап жүріп беретіні бар емес пе, әйтпесе, тегі, мұндай сөздің небір қағындысын да көңіліне кіп алып, пішту ғұрлы көрмейтін Қапаш дәп осыған келгенде талағы тарс кетуі кәне. Қалай сап ете түскенін байқамай да қалдық, бір қарасақ – Қапаштың көсеудей қолы өзі ағасындай сыйлайтын Мәлікзаданың жағасында жүр! 
Екі көзі шатынап: 
– Не дейсің-ей, собал?! Қайталап айтшы: кім шегірткенің айғыры?! – деп, өмірі тобығын жауып көрмеген қысқа балағы балтырына жетіп, шолтаң-шолтаң еткенде былайғы еріккен қауым жан-жақтан қаумалап, кеу-кеулей жөнелсін. Онысы ойыны емес екеніне енді көзі жеткен Мәлікзада апырақтап: 
– Оу, жұрт, қой десеңдерші мынаған! – деп, қызараң-қызараң етеді. Біздің желігімізді одан сайын құтыртқан әсіресе осы болды. 
– Енді бұл тоқтамайды. 
– Тоқтайды деген қайда! Дәп қазір Мәлікзаданы тәубасына келтірмесе қара да тұр! 
– «Осы мен қандаймын» деген талайдың екі аяғын бір етікке тыққан зәндем емес пе бұл Қапаң! – дестік. 
Адам баласы жұмысы жоқтықтан азады дегенді Абай жарықтық бекер айтты деймісің, анталаған осы топтағының қай-қайсысы да соңғы бірер жылда екі қолға бір жұмыс таппай, басты тауға да, тасқа да соғып, талай сандалысты көрген ғой. «Қайран ғана сәбет өкіметі-ай, өзге түгіл бірен-саран еңбектен жалтарған жанбақпастарды да арамтамақ деп заңға жығып, қолдарына кетпен-күрек ұстаушы-еді-ау!» десіп, өткен күнді аңсаған азын-аулақ ересектер де болды, несін жасырайық. Сонда да нәті жуас қой бұ жұрттың – шеңбер бұзып, қоғам тыныштығының тұнығын шайқаған ешкімі болған емес, тек осылай ерігіп бір кетісті бір кебіске кигізіп отыратындары болмаса. Заманның беті түзу болса, бәрі шаруа бағып, бір-бір үйдің берекесін кіргізіп отыратын-ақ азаматтар, ал істеген кәсіптерінің сықпытына қараңыз. 
Әу баста дағдылы қылжаққа балап, май үстіне май құйып отты өршіткен басымыз, істің шындап насырға шауып бара жатқанын байқаған соң, үлкен-кішіміз түгел шұрқырасып, пәруана болып, екеуінің арасына түстік. Білген ақылымызды айттық. Былжырамай, екеуің де қойыңдар дестік. Бірақ сөзге құлақ асады деген қайда. Маңайлатпайды. Мәлікзада ғой белгілі тоңмойын. Оның үстіне, өзі бірде «Қарға бойлым» деп, тағы бірде «Қарғашым» деп еркелететін інісі әй-шәй жоқ, шұрай топтың алдында жағасына жармасқан соң, не қайыр – енді оның екі дүниеде жіби қоюы неғайбыл. Ал мына Қапашы түскір… 
Қиынның қиыны осы болды. Өзі белгілі шақар әрі басынан сөз асырмайтын бойлауық неме болса қайтерсің – алдына келгенді тістеп, артына келгенді теуіп дегендей, сақ-сақ етеді әшейін. 
Өрістен мал қайтты – біздің қайтатын түріміз жоқ. Екі тақыстың бетін бері қарата алмай бая-шаямыз. Мәлікзада жаңа әлгідегі қыңырайған қалпымен дөңбек ағашқа атша мініп алыпты: қиыс қараған күйі өңкиіп, мәу дейтін емес. 
– Көрсетем мен оған шегіркенің айғырын! Өзге болмаса да осы күні заң бар, зәкүн бар! – дегенде, Қапаштың көзі шарасынан шығып кете жаздайды. 
– Ей, саппасым-ау, сонша бүліне¬тін¬дей, бұда тұрған не бар? Шегірткесі де құрсын, айғыры да құрсын! Қойшы енді, қазақтың бір былжыраған сөзіне бола… – деп басу айта берем деген Болатжанға шап ете қалды: 
– Былжыраған болса неге айтасың? Сен ғой осыны бастаған!… 
Қойшы, әйтеуір мәмілеге келе алмай тарастық. 
Содан бері тоң-торыспыз. Әрі ауыл шетіндегі өзіміз ту тіккен жатаған жонда не боп жатқанынан да бейхабармыз. Әйтеуір ертелі-кеш қатын-қалаш, бала-шаға жиналатынын білеміз. Өзгеден бұрын соларды жақауратып, біреу-міреуіміз бара қалсақ, дәп бір қалғанымызға сатқындық жасайтындай қуыстанатының жаман екен. 
Естуімізше, Қапашы түскір Алматыға ма, әлде тіпті Астанаға ма жол жүргелі шала бүлініп жатса керек. Сондағы Тіл білімі дейтін институтқа ма, «Ана тілі» газетіне ме арнайы барып, әлгі сөздің төркінін ашып қайтпақшы білем. «Ине-сабақ жібіме дейін осының жолына жұмсасам да ақ-қарасын анықтап, Мәлікзаданың аяғын көктен келтірмесем қара да тұр!» деп сілкінеді дейді. Сондағы көздегені не кәпірдің?… 
Астапыралла! Нейбетке заң-зәкүн деп таусылғанына қарағанда, елде жоқ, емілде жоқ бір сойқанды бастап, досқа күлкі, дұшпанға таба қылмаса жарара еді…
Бекболат ӘДЕТОВ
<a href="http://anatili.kazgazeta.kz/?p=39350">Ана тілі</a>

Шегірткенің айғыры (Әңгіме)

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Кейде әлеуметтік желілерде ойға түрткі болатын кейбір мәселелер талқыланып жататыны бар. Сыншы, аудармашы, PhD докторы Арай Жүндібаева Facebook желісі арқылы «Көзімнің қарасы» сөз тіркесін ағылшын­шаға қалай жатық аударуға болады?» деген сауал тастаған еді. Осы сұраққа әлеуметтік желі қолданушылары өз көзқарастарын білдіріп, пікірлерін айтыпты.
Duisenali Alimakhyn:&nbsp;Black of my eye.
Janibek Aliken:&nbsp;Ай блак.
&nbsp;Aray Zhundibayeva:&nbsp;Қайнар Олжай&nbsp;аға, көмек сұраймыз. «Көзімнің қарасы» дегенде Абай нені меңзеп тұр?
Serik Kerey: &nbsp;my eyeslight болады. Көзімнің нұры болады. Көз дегенмен көздің ең асылы, алтыны, жарықты сезетін, саулені сезетін, ол көздің қарасы – жанары. 
Абай «ең түпкі сананың, жанның сәулесін сезетін асылым» дегісі келген болар.
Aibek Erezhepov:&nbsp;Көз – адамның ең аяулы, ең қымбат дене мүшесі. Ал көздің ішінде ең асылы, әлемді, бүкіл әдемілікті көретін, сол әдемілікті өзіне сыйдыра алатын бөлігі, ол – қарасы (қарашық). Абай осы мағынада айтып тұр. Аударма барысында «қара көз» деген мәндегі сөзді қолданбай, тікелей «көзімнің қарасы» десе, адамға осы мағынасы ашылу керек. «Көңілімнің сарасы» дегенде – көңілде мың түрлі қалау болуы мүмкін, сол қалаулардың ең жоғарғысы, ең мәртебелісі деген мағынаны меңзеп тұр.
Aray Zhundibayeva:&nbsp;Тамаша! Ал осыны аудармада аз сөзбен қалай беруімізге болады?
Aigull Ismakova: &nbsp;Бұл – мықты метафора. Ұлттық мәні зор. Бірақ тура осы мағынасында аудару қажет
Қайнар&nbsp;Олжай:&nbsp;«Көзімнің қарасы» яғни ең қымбат жан екенін айтып тұр.
Aray Zhundibayeva:&nbsp;Рақмет, Қайнар аға, өлеңде ең қымбат нәрсе турасында айтылып тұр. Көз туралы емес.
Данияр&nbsp;Саламат: &nbsp;Көзімнің қарасы – көзқарас.
Orazbek Saparhan:&nbsp;&nbsp;Адамның мынау әлемді көріп, оның өзіндік қызығын көру түйсігімен тамашалауы тек қана қарашық (көздің қарасы) арқылы ғана жүзеге аспақ. Онсыз өмір су қараңғы, белгілі тұрғыда тұл һәм мағынасыз. 
Ендеше, бұл тіркестің мәні онсыз күні – күн емес, түнек екенін, ол – тіршілігінің мәні, өмірінің жарығы екенін меңзеп отыр.
Aray Zhundibayeva:&nbsp;Тамаша! Ал осы ойды аударуда аудармада нені басшылыққа алу керек деп ойлайсыз?
Orazbek Saparhan: Өлеңнің толық композициясына қарай ағылшын тілінің орамына, әдеби мүмкіндігіне қарай көркемдікке құлаш ұрған жөн болар. 
Өлең Шығыс поэзиясы сарындас. Екі жастың бек ынтық көңілінен гөрі бекзада сұлулықтың, хаса сұлудың әдеби портретін жасап тілмен сурет салуға құлшынған. Ақын өлеңнің поэтикалық иіріміне суреткерлік шеберлігін сәтті үйлестіріп, көркем картина жасайды. Ойлау сферасы сондай кең, тілі өте құнарлы, ұлттық һәм шығыстық дүниетаным тоғысқан, зор шабыттың, мол ақындық қуаттың жемісі. 
Сол үшін, аудармашылық қуатыңыз жетсе, осы әдеби қуатты өз күшінде сақтайтындай, мағыналық дәлдікпен аударма жасамай болмас, тіке аударма пайда бермейді.
Тағы бір айтар ой, Шығыс шайырларының ғазалдарының аудармасындағы сәтті еңбектердің тәжірибесін ескерсеңіз нұр үстіне – нұр болмақ.
Сараш Қоңырбаева:&nbsp;&nbsp;«Ты зрачок моих глаз» емес пе еді?!
Бисмилләһи… Көзімнің қарасы – көзқарасым…
Bagay Nazarbaıuly:&nbsp;watch In my eyes.
&nbsp;Aray Zhundibayeva:&nbsp;Тамаша! watch in my eyes – көздеріме қара болып кетпей ме, қалай ойлайсыз?
Bagay Nazarbaıuly:&nbsp;&nbsp;Aray Zhundibayeva&nbsp;иә, келмейді екен, view, әлде екінші посттағы сөздердің бірін алу керек, болмаса басқа сөз табу керек.
Aray Zhundibayeva:&nbsp;&nbsp;Bagay Nazarbaıuly&nbsp;ал view болса, орысша айтсақ, «взглядқа» келеді, адамның бет әлпетінің белгілі бір күйіне (өзгеруі т.б.) келмей ме, қалай ойлайсыз?
Bagay Nazarbaıuly:&nbsp; Aray Zhundibayeva&nbsp;looking of my eyes
Bagay Nazarbaıuly:&nbsp;Осылай деп көрсек қалай?
Aray Zhundibayeva:&nbsp;&nbsp;Bagay Nazarbaıuly&nbsp;бұл да бір жақсы нұсқа екен?
Aray Zhundibayeva:&nbsp;looking my eyes – «көзіме қарашы» немесе «ал, қара, менің көзіме» (құлақ салғын сөзіме) деген өлең жолдарына сәйкес болып кетіп жүрмей ме?
Bagay Nazarbaıuly:&nbsp;«Қара, black» мағынасында «қара» деген түсті білдіреді. Абайдың қарасына black келмейді. «Қарау», «көру» деген сөзге жақын келетін сөздер: look, watch, view, see т.б. сөздердің бірін алған жөн. Мысалға “view of my eyes, look of my eyes, watch of my eyes….. “
Осы пікірлерді оқыған соң, біз Абайдың «Көзімнің қарасы» деген сөзінің түп мағынасына бойлау үшін, абайтанушы ғалым Мекемтас Мырзахметұлына хабарластық. Ол кісі: «Бұған бас қатырудың қажеті қанша? Бұл өлеңді Абай ғашығына арнағаны бесенеден белгілі ғой», – деді. Ал ғалым Тұрсын Жұртбай: «Абайды талқылау үшін, тым болмағанда, оның бір өлеңін 2-3-рет оқу керек. «Көзімнің қарасын» Әбішке арнады деген жаңсақ түсініктерді айтып, таратып жүргендер бар. Бұл дұрыс емес, олай тұмандануға болмайды.
&nbsp;«Иісің&nbsp;–&nbsp;гүл&nbsp;аңқыған,
Нұрың&nbsp;–&nbsp;күн&nbsp;шалқыған.
Көргенде&nbsp;бой&nbsp;еріп,
Сүйегім&nbsp;балқыған.
Сенсің&nbsp;–&nbsp;жан&nbsp;ләззаті,
Сенсің&nbsp;–&nbsp;тән&nbsp;шәрбаті.
Сұлуды&nbsp;сүймектік,
Пайғамбар&nbsp;сүннәті.
&nbsp;Ер&nbsp;емес&nbsp;қымсынар,
Әр&nbsp;кім—ақ,&nbsp;ұмсынар.
Құдай—ау,&nbsp;бұл&nbsp;көңлім
Күн бар ма бір тынар?»
&nbsp;Енді ойлашы, осыны қалай ер адамға арнады деуге болады», – деп өз ойын айтты.
<a href="https://qazaqadebieti.kz/23842/k-zimni-arasyn-a-ylshyn-tiline-alaj-audaramyz">qazaqadebieti.kz</a>

«Көзімнің қарасын» ағылшын тіліне қалай аударамыз?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Қазақ&nbsp;қашанда&nbsp;қыз сыйлаған&nbsp;халық, қыздарын төрге отырғызған ел. Қыздарды ерекше еркелетуге тырысқан&nbsp;атамыз&nbsp;«қыз өссе – елдің көркі» деп, олардың сән-салтанатына ерекше мән беріп қараған. Сондықтан қазақ қыздары&nbsp;қадым заманнан бері&nbsp;ел алдына шығып ән айтқан, аламан айтысқа қатысқан.
Ел басына күн туғанда атқа қонып, қоңыраулы найза қолға алып, жұртын жаудан, бауырын даудан қорғаған.&nbsp;Топ жарып, ел басқарған. Ұлы далада сонау Тұмар ханшадан бастап қаншама ханшайымдар өткенін баршамыз білеміз. Бұл дәстүр сабақтастығының жібі үзілмей, бертінге дейін жалғасып келді. Мәселен, Шоқанның әжесі Айғаным анамыздың даналығы аңыз болып тарады. Домалақ ана сияқты&nbsp;әз-аналар елдің&nbsp;ұранына айналды. Тұтас ру-тайпалар есімін иемденген аналарымыз да бар. Сондықтан қазақ ұғымында ана – асыл адамға, әйел – әулиеге баланды. Тараз топырағында Айша-бибі анамызға салынған кесене немесе біздің бабаларымыз тұрғызған&nbsp;әйгілі Тәж-Махал осының айқын айғағы.&nbsp;Осыдан-ақ ананы ұлықтаудың озық үлгісін көруге болады. Түптеп келгенде, әлем жұртшылығы қызды сыйлауды, ананы ардақтауды бізден үйренуі керек.
Біз ұлттың тілін «ана тілі» дейміз. Шыр етіп дүниеге келгенде тілімізді, асылымызды, бар болмысымыз бен ізгі қасиетімізді ана сүті арқылы бойымызға сіңіреміз.&nbsp;Сондықтан заңғар жазушы Мұхтар Әуезов&nbsp;«ел болам десең – бесігіңді түзе» деп текке айтпаса керек.&nbsp;Өйткені ұлттық&nbsp;тәрбиенің көзі&nbsp;–&nbsp;отбасы&nbsp;екені белгілі. Ал осы отбасындағы тәрбиенің ұйтқысы&nbsp;да –&nbsp;әдетте,&nbsp;әжелер еді.&nbsp;Ауылды ақсақал билесе, отбасындағы тәрбиеге әжелер жауапты болды. Ақ жаулықты әжелер баланы жастайынан бауырына басып, оның бойына там-тұмдап ұлттық құндылықтарды сіңіре білді. Міне, осыдан келіп, қаршадайынан әженің&nbsp;әсерлі&nbsp;әңгімелері мен&nbsp;елтитін&nbsp;ертегілерін тыңдап, солар арқылы халықтың сан ғасырлық мұраларын бойына сіңіріп, уызға жарып өскен азаматтар қалыптасты. Мысалы, Абай, Ыбырай, Шоқан, Мұстафа немесе өзге де ұлт ұйытқысы болған ұлы тұлғаларымыздың қай-қайсысын алсақ та, бәрінің әже тәрбиесін көріп өскенін байқауға болады.&nbsp;Біз өзіміз де әжелердің әлдиімен ертегісін естіп өскен ұрпақпыз.
Ал қазір жалпы «әже» деген сөздің өзі біздің сөз қолданысымыздан шығып бара жатқан сияқты.&nbsp;Немере-шөберелерінің тілдері келмей «ажеке» атанғандарды да көріп жүрміз. Осылайша, ұлттың тәрбие мектебі болған «әжелер институты» жойылып барады. Ақ жаулықты тек Наурыз сияқты мереке күндері ғана тартатын&nbsp;немесе «ән айтатын»&nbsp;әжелердің жаңа легі қалыптасты. Бүкіл ауылға бас болып отырған дуалы ауыз ақсақалдардың бүгінде сирек те болса бар екені сияқты, отбасының ұйытқысы болып отырған әжелер әлі де кездеседі.&nbsp;Оны жоққа шығаруға болмайды.&nbsp;Дегенмен, жалпы алғанда, немерелерімен бірге&nbsp;түрлі&nbsp;сериалдар қарайтын, соған еліктейтін&nbsp;кейбір «әжелер»&nbsp;бүгінде бесік жырын айта бермейді, ал тәрбиелік мәні зор небір аңыз-әңгімелер мен ертегілердің ұмытылғаны қашан.&nbsp;Әжелер жасайтын құрт пен көжені аңсайтынымыз, басылмай қалған текемет пен кілемді іздейтініміз де сондықтан&nbsp;шығар, сірә.&nbsp;Ендеше, бүгінгі күні ұлттық тәрбиеміздің жұтаңдануын әжелер бейнесінің көмескі тартуымен де байланыстырып қарауға болатын сияқты.
Расында, балабақшада&nbsp;жүріп ертегі естімеген, батырлар жырын тыңдамаған, өзге тілде шүлдірлеп тілі шыққан бала қалай қалыптасады?&nbsp;Адам&nbsp;мінез-құлқының, табиғатының, қабілеті мен қасиетінің сәбилік шағында, 5-7 жасында қалыптасатынын ескерер болсақ –&nbsp;бұл өте өзекті сұрақ.&nbsp;Осыдан соң бала ержете келе «Ұрпақ неге азып барады?», «Өскелең жас ұрпақ неге ұлттық дәстүрлерден жұрдай?» деп жастарды орынсыз кінәлауға бейім тұрамыз. Шындап келгенде, мұның түп-төркінінде отбасында әже тәрбиесін, ана өнегесін ақсатып алғанымыз жатқан жоқ па?
Қоғамды&nbsp;дәстүрлі құндылықтар сақтайтыны белгілі.&nbsp;Ал бізде&nbsp;ұлтты ұйытатын&nbsp;осындай&nbsp;құндылықтардың сетінеп бара жатқанын мойындауға мәжбүрміз. Бұл ретте, қастерлі құндылықтардың бірі ретінде «әжелер институты» заманға сай қайта&nbsp;жаңғырса деген&nbsp;тілегіміз бар: балабақшаларда ақжаулықты әжелеріміз бүлдіршіндерге ертегі айтып отырса, мемлекет ұлттық қолөнерді дамытуға жағдай жасап, ісмер әжелеріміз&nbsp;текемет&nbsp;басып, кілем тоқуды,&nbsp;сол сияқты&nbsp;көптеген ұмытылған салт-жоралғыларды&nbsp;жастарға үйрете бастаса – ана тіліміз өркен жайып, көптеген игі дәстүрлеріміздің де қайта жанданары анық.&nbsp;Иә, бүгінгі бесікті түзеу – елдің ертеңін күзетудің басы екенін ұмытпайық!&nbsp;&nbsp;
Дархан ҚЫДЫРӘЛІ
EGEMEN QAZAQSTAN

Әже &#8211; ұлттық тәрбие ұйытқысы

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Абай елге белгілі Құнанбайдың баласы еді. Күллі Тобықты руының бетке ұстар билер әулетінің ұлы еді. Әкенің атағы да, байлығы да жетіп артылатын.&nbsp;
Білім, ғылымға құмар Абайдың Қытайға барып кітап ақтарамын десе де, Бұхарға барып білім аламын десе де әкенің дәулеті мен ұзын қолы жететін. Алайда осынша дәулет бола тұра, ғылым мен білімге құмар Абай Семейден ұзап ешқайда барған жоқ. Бұл бір. Екіншіден, Абайдың діни сауаты терең болды. Шариғаттың шарттарын, сүннеті мен парызын жақсы білді. Бірақ&nbsp;тағы да сол бар мүмкіндігі бола тұра, Құнанбай қажының ұлы Меккеге бармады. Осы орайда “Абай неге Семейден ұзап шықпады?”, “Қажының баласы неге бесінші парызын орындамады?” деген сұрақтар туындайды. Біз осы сұрақтардың жауабын абайтанушы Асан Омаровтан сұрап көрдік.&nbsp;
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2020/02/29abaikaj2.jpg" alt="" />
Абайтанушы Асан Омаров өз сөзінде былай дейді.
Абай сол кездегі көзқараспен қарағанда өте көп көлемде білім алды. Ол заманда Семейде үлкен кітапхана болған. Ол жерде грек&nbsp;ойшылдарының, орыстың ақын-жазушыларының кітаптарынан бастап әлемдік деңгейдегі үлкен кітаптардың қоры бар еді. Абай жасатайынан сол кітаптарды оқып өсті. Кейін елден жыраққа шыққан, қажылыққа барған татар достары шығыстың айтулы ғұламалары мен ақындарының кітаптарын алып келетін. Шығыстың Низами, Науаи, Сәғди, Қожа Хафиз, Фзули сияқты ұлы ғұлама, классик ақындарын оқыды. Мен бала кезімде Семейдің мешітіндегі қабырғаға жағалай жиналған көп кітаптарды өз көзіммен көргенмін. Ол 1970 жылдар болатын. Кеңес заманы келіп, кітаптардың бәрін құртқан кез еді. Ал Абай заманында оның қандай болғанын елестетіп көріңіз.&nbsp;Осынша кітаптың арасында отырған Абайға Семейден ұзап шығудың қажеті де жоқ еді.&nbsp;
Ал қажылыққа бару мәселесіне келсек, Абайдың көп уақыты болған жоқ. Көбіне тіршілікке байлаулы болды. Күндіз Абайдың алды кісіден босамайтын. Түнде жазатын. Екінші жағынан ол заманда қажылыққа бару қиын болатын. Әкесі Құнанбай үш ай жүріп қиындықпен, бейнетпен барды. Абай бейнетке жоқ кісі болды.&nbsp;
Бұл туралы баласы Тұрағұл өзінің естелігінде Долгополовтың Абайды сынағанын жазады.&nbsp;
“Сенің басың алтын адамсың, бірақ&nbsp;үйренген әдет-салтың ұнамсыз, таңертең төсектен тұрасың, киімдеріңді біреу әкеліп береді, арқаңа шапаныңды жабады, есікті ашып тысқа шығарады, қайтып келген соң тағы да есікті ашып үйге енгізіп, алдыңа шылапшынды әкеліп, құманмен суды қолыңа құяды. Ас келсе, шайыңды құйып береді, етіңді жапырақтап береді, ұйықтамақ болсаң, төсегіңді салып, өзіңді біреу шешіндіріп, жатқызып, шақшаңды бір жағыңа, мұрын орамалыңды бір жағыңа тығып, үстіңе көрпеңді жауып салады. Өзің-өзің үшін не қыласың? Әр нешік ұйықтап көресің”, – депті Долгополов естелігінде.&nbsp;Осы Долгополовтың аз ғана сөзі менің әкемнің бірқатар әдетін, салтын көрсетер деп жаздым, бірақ бұл әкеме сырт берілген сын, оның оқу, жазу, ой қызметі – бәрінен де қиын ғой, Долгополов осы жағына көңіл бөлмеген сияқты, – деп жазады Тұрағұл.
<a href="https://baq.kz/news/othernews/abay-nege-qazhylyqqa-barmady/">Baq.kz</a>

Абай неге қажылыққа бармады?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Сауд Арабиясы умра қажылығына келетіндерді елге кіргізуге уақытша шектеу қойды, деп хабарлайды <a href="https://24.kz/kz/zha-aly-tar/lemde/item/377135-saud-arabiyasyna-azhyly-a-baru-to-tatyldy">«Хабар 24»</a>.
Корольдік мұндай шешімді коронавирустың таралуына байланысты жасап отыр. Енді бейсенбіден бастап аталған кеселдің таралу қаупі жоғары елдердің визасын алған азаматтар ел аумағына кіре алмайды. Бұған қоса елге кіру бекеттерінде денсаулық сақтау органдары барлық шетелдіктердің Сауд Арабиясына келмес бұрын қандай елдерде болғанын тексереді.
Айта кетейік, жыл сайын миллиондаған адам умра қажылығына бару үшін Сауд Арабиясына барады.

Сауд Арабиясына қажылыққа бару тоқтатылды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> ҚМДБ-ның Қызылорда облысы бойынша өкілдігі, «Әйелдер-қыздар» секторының ұйымдастыруымен «Өлмейтұғын артында із қалдырған» тақырыбында рухани кеш өтті.
Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының 30 жылдық, Абай Құнанбайұлының 175 жылдық мерейтойларының құрметіне орай ұйымдастырылған шара Қасиетті Құран аяттарымен ашылып, қонақтардың назарына ұлы ақынның өмірінен тағылымды қойылымдар, өнегелі өлеңдерінен үзінді, бейнероликтер ұсынумен жалғасты. Және де ҚМДБ, «Әйелдер-қыздар» секторының Қызылорда облысы бойынша жетекшісі Л.Сыдықова мен облыстық тілдерді дамыту орталығының тіл маманы Ә.Бақытқызы Абай атамыздың өмірінен қызықты деректер келтіре отырып, насихат айтты.
Сонымен қатар, көрермендер арасында “Ойлан тап” ойыны ойнатылып, дұрыс жауап берген белсенді жамағатқа Абай атамыздың қара сөздері мен поэмалары жинақталған кітапшасы тарту етілді.
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2020/02/27kmdb2.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2020/02/27kmdb3.jpg" alt="" />

Қызылордада ҚМДБ-ның 30 жылдығына арналған рухани кеш өтті

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти Наурызбай қажы Тағанұлының бастамасымен “Е-мүфтият” ақпараттық жүйесі құрылатын болды, деп хабарлады <a href="https://sputniknews.kz/society/20200227/12940879/bas-mufti-bastama.html">Sputnik Қазақстан</a>.
Елордада өткен алқалы жиында Бас мүфтиге аталған жобаның жоспары таныстырылды.
“Е-мүфтият” ақпараттық жүйесіне имам-молдалардың білім деңгейі, ғылыми дережесі, ұлты, отбасы жағдайы, облыстағы мешіт саны, тағы басқа мәліметтер енгізілмек.
<blockquote>
 “Қазір электронды технологияның дамыған заманы. Әлем электронды жүйеге көшу үдерісінде. Біз, дін қызметкерлері бұл тенденциядан қалыс қалмауымыз қажет. “Е-мүфтият” ақпараттық жүйесі жұмыс тиімділігін арттырумен қатар, ҚМДБ Орталық аппаратының кадр қызметін оңтайландыруға оң ықпал етеді. Сондықтан осы жобаны жетілдіріп, іске қосуды тапсырамын”, – деп атап өтті Бас мүфти Наурызбай қажы Тағанұлы.
</blockquote>
Айта кетейік, Наурызбай қажы Тағанұлы 7 ақпан күні Нұр-Сұлтан қаласында өткен Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының кезектен тыс ІХ құрылтайында Бас мүфти қызметіне сайланды.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев елордадағы Әзірет-Сұлтан мешітіне барып, жаңадан сайланған Бас мүфтиді&nbsp;жаңа қызметімен құттықтап, алдағы қызметіне табыс тіледі.
Кездесу барысында елдегі татулық пен тұрақтылықты сақтау, дін арқылы азаматтарды келісім мен ынтымаққа шақыру, рухани бағдар беру қажеттілігі мен&nbsp; жат діни ағымдардың зиянды әрекеттері жайында айтылды.
<blockquote>
 “Халықты татулыққа, бірлікке, пәтуаға шақыру керек. Қазіргі уақытта дүние жүзінде әртүрлі жат үдерістер пайда болып жатыр. Сондықтан бұған тыйым салып, жол бермеуге тиіспіз. Ел мүддесіне қызмет етіп, осы бағытта дұрыс үгіт-насихат жұмыстарын жүргізу қажет”, – деді Тоқаев.
</blockquote>

Жаңа Бас мүфти тың бастама көтерді

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Қызылорда облыстық ішкі саясат басқармасының Дін мәселелерін зерттеу орталығы өзге облыстардағы мамандармен тәжірибе алмасу мақсатында «Дерадикалдандырудың заманауи тәжірибелері» тақырыбындағы республикалық семинар-тренинг өткізді.
Оған облыстық ішкі саясат басқармасының қызметкерлері мен Қызылорда қаласы мен аудандардағы ішкі саясат бөлімдерінің теолог мамандарына, мешіт имамдары, АТТ мүшелері, Қызылорда облыстық ҚАЖД-нің, Қызылорда облыстық Полиция департаменті экстремизмге қарсы іс-қимыл басқармасының қызметкерлеріне, орталықтың теолог мамандары қатысты.
Бұдан бөлек аталған шараға Батыс Қазақстан олбысы мен Шымкент қаласының Дін мәселелерін зертеу орталықтарының теолог мамандарын қатысты. Семинарды облыстық ішкі саясат басқармасының басшысы Талғат Маханов ашып, бүгінгі шараның деструктивті діни ағымдардың алдын алуға және мемлекеттік дін саясатын түсіндіруде таптырмас құрал болатындығын жеткізді. Мұнан соң сөз алған «Нұрлы білім» Қоғамдық бірлестігінің теолог маманы Р.Сыздықов «Жалған діни уәжденген экстремизм мен терроризмнің алдын алуға бағытталған базалық ақпарат» тақырыбында баяндама жасады.
<blockquote>
 «Діни мәселе тек бізді ғана емес, бүкіл әлем елдерінің бас ауруына айналған ауқымды мәселе. Сондықтан бұл проблемаға келгенде әркім әрқандай тәсілге жүгінеді. Ал, қазақ қоғамы үшін ұлттық тәрбие адастырмайтын бағыт. Әр қазақ ұлы Абайды жете таныса, Ыбырай Алтынсариннің өлеңдерін жатқа білсе, Шәкәрімнің шығармашылығын оқыса, бүгінгідей адасу бізде болмас еді», – дейді Рүстем Мәлікұлы.
</blockquote>
Семинар-тренингте «Тұлғалық даму мектебі» отбасылық орталығының жетекшісі Лимана Қойшиева «Діни экстремизмнің психологиялық себептері мен алдын алу» тақырыбын сөз етті. Оның айтуынша деструктивті діни ағымдардың тұзағына білімі таяз адамдар тез түсетін көрінеді. Сондай-ақ кейбір отбасылардағы экономикалық қиыншылықтар жат ағымдардың жетегіне кетуге себеп болады екен. Оның алдын алу үшін бала тәрбиесіне ата-ана жіті мән беру керек дегенді айтады.
Шара барысында Шымкент қаласы мен Батыс Қазақстан облысынан келген теолог мамандар да тәжірибелерін ортаға салды. Қатысушылар баяндамашыларға сауалдарын қойып, өзара пікір алмасты.
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2020/02/21teologtar02.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2020/02/21teologtar3.jpg" alt="" />

Қызылордада теологтардың республикалық семинары өтті (ФОТО)

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Ә.Тәжібаев атындағы облыстық әмбебап ғылыми кітапханасының қоры ұлы философ, ғұлама ойшыл Әбу Насыр Әл-Фарабидің 1150 жылдығына орай Халықаралық Абай клубының президенті, жазушы Роллан Сейсенбаевтың құрастыруымен қазақ және орыс тілдерінде шығарылған жеті томдық кітаппен толықты.
Жинақтың бірінші томында ғұлама ғалымның «Қайырымды қала» кітабындағы тарауларға шолу жасалған. Ал «Қайырымды қала тұрғындарының көзқарастары» деген трактаттарында бірқатар қоғамдық, әлеуметтік, этикалық мәселелерге талдау жасалынған. Әл-Фарабидің бұл шығармасында мемлекеттің пайда болуы, ондағы теңсіздіктің өмірге келуі, идеал қала халқының моральдық бейнесі, қала әкімдеріне қажетті адамгершілік қасиеттер, әр адамның бақытқа жету үшін бүкіл қоғам болып тіршілік ету керектігі туралы айтылған.
«Философиялық трактаттар» атты екінші томында Әл-Фарабидің философиялық көзқарастары, интеллектің түрлері, тіл туралы ғылым, логика, математика, табиғат және тәңірлік ғылымдар, азаматтық ғылым, фиқһ және діни ілім бойынша бес тараулық тақырыптар тереңінен қамтылған.
«Әлеуметтік этикалық трактаттар» атты үшінші томына ұлы ойшылдың «Бақыт жолын сілтеу», «Азаматтық саясат», «Мемлекеттік қайраткерлердің нақыл сөздері», «Бақытқа жету туралы» төрт трактаты енгізілген.
Жеті томдықтың «Музыка туралы үлкен кітап» атты төртінші томында Әл-Фараби музыканың табиғатын түсіндіретін терорияларды, поэзиялық және музыкалық өнердің байланысын ашып көрсетеді.
Ұлы ойшылдың шығармалар жинағының «Ғылым туралы кітап» атты бесінші томына ғалымның «Евклидтің бірінші және бесінші кітап кіріспесіндегі түсініксіз тұстарды түсіндіру», «Геометриялық денелердің табиғи құпиялары мен рухани шебер амалдар туралы кітап», «Адам денесінің мүшелері туралы Аристотельмен келіспеген Галенге айтылған уәждер» және тағы да басқа трактаттары енген.
Сондай-ақ бұл томнан ғалымның ғылым мен жаратылыстанудағы, медицина, физика, химия, математика салаларындағы ізденістерін аңғаруға болады.
Алтыншы том – «Ой-сана туралы кітап» деп аталғанымен, бұл алдыңғы кітаптың жалғасы ретінде саналады. Осы жинақтан математика мен жаратылыстану салаларының қыр-сырын терең түсінуге болады. Сондай-ақ бұл томға Дешті-Қыпшақ даласына он бір ғасырдан кейін жеткен Фараби жырлары жинақталған. Әл-Фараби өлеңдерін қазақшаға аударған А.Нысаналин. Сонымен қатар кітапта ұлы ойшылдың өмір жолы мен еңбектері туралы мол мәлімет бар.
Жетінші томын Әнуар Әлімжанов «Ұстаздың оралуы» атты романымен аяқтайды. Мұнда автор сонау X ғасырда ғұмыр кешкен әл-Фарабидің ғибратты өмірін сөз етеді. Музыкалық мәдениеті мен сауатының арқасында жазушы әл-Фарабидің «Музыканың ұлы кітабын» көркем желіге айналдыруға күш салады. Романнан шартарапқа білім шырағын жаққан, артына асыл рухани мол мұра қалдырған Әл-Фарабидің жарқын бейнесін көруге болады.
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2020/02/20kitapkhana2.jpg" alt="" />

Қызылордадағы облыстық кітапхананың қоры «Фараби» атты жеті томдық кітаппен толықты

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Облыстық ішкі саясат басқармасында, қалалық, аудандық ішкі саясат бөлімдерінде, кент, ауылдық округ әкімдіктерінде &nbsp;және Дін мәселелерін зерттеу орталығы мен облыстық ақпараттық талдау орталығында мемлекеттік дін саласындағы саясатын іске асыруға жауапты мамандар бар.
Аталған мамандар Қазақстан Республикасының дін саласындағы мемлекеттік саясатының 2017-2020 жылдарға арналған тұжырымдамасында сәйкес, өз аймақтарындағы діни ахуалды талдап отырады. Жұмысты одан әрі жетілдіріп, мамандардың&nbsp; біліктілігін арттыру мақсатында облыстық ішкі саясат басқармасының Дін мәселелерін зерттеу орталығының ұйымдастыруымен бүгін «Ағымдағы ахуалды талдау, дін саласындағы мемлекеттік саясаттың даму үрдістері» тақырыбындағы оқыту курсы басталды.
Екі күндік шараның алғашқы күнінде ҚР Білім және ғылым министрлігінің Тарих институтының ғылыми жетекші қызметкері, республикалық ақпараттық түсіндірме тобының мүшесі Бауыржан Шериязданов «Дін саласындағы мемлекеттік саясат» және «Діни саладағы ақпараттық-түсіндіру жұмыстарының жаңа нысандары мен әдістері» тақырыптарында дәріс өткізді.
<blockquote>
 «Дін мәселесі – өте нәзік тақырып. Себебі біздің мемлекетіміз зайырлылық қағидатын ұстанғаннан кейін, ешкімнің діни еркіндіні мен бостандығына қол сұғуымызға жол жоқ. Ұлтына, нәсіліне, дініне бөлмей, бәріне құрметпен қарауымыз керек. Десек те, дін атын жамылған кей деструктивті діни ағымды насихаттаушылар біздің ұстанымымызды теріс пайдаланып, елдің тыныштығын бұзуды көздейтіні жасырын емес. Сондықтан дәстүрлі емес діни ағымды ұстанушылармен кездесіп, оларды дәстүрлі дінге оралту барысында қағидамызға қарсы келмейтін әрекет жасауға тиіспіз» – дейді Бауыржан Рахымғалиұлы.
</blockquote>
Жиын соңында қатысушылар дәріскерге қызметтеріне қатысты сауалдарын жолдап, өз пікірлерін ортаға салды. Оқыту семинары ертең &nbsp;Нұрсұлтан қаласының Дін проблемаларын зерттеу орталығының маманы, социолог Нұрбек Рахманқұлдың дәрісімен жалғасып, &nbsp;«Ағымдағы ахуалды талдау, дін саласындағы мемлекеттік саясаттың даму үрдістері» мен «Деструктивті діни ағымдардың тарихына талдау жасау» тақырыптары кеңінен тарқатылатын болады.

Қызылордада дін мамандарына арналған оқыту курсы басталды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> ҚМДБ-ның Қызылорда облысы бойынша өкілдігі, қалалық «Нұр» мешітінің ұйымдастыруымен «Достық» үйінде «Жарасымды жанұя» тренингі өтті.
Қазақстан мұсылмандары діни басқармасына 30 жыл толуына орай, ҚМДБ төрағасы, Бас мүфти Наурызбай қажы Тағанұлының бастамасымен қолға алынған өнегелі шаралардың тұсаукесері – тұңғыш рет өткен жаңа форматтағы отбасылық тренинг болды.
Тренингті ашып берген «Ақмешіт-Сырдария» орталық мешітінің наиб имамы Жеңіс Әбибуллаұлы «30 жылдық мерейтойға 30 игі шара» республикалық акциясы аясында бастау алған бірқатар жобалармен таныстырып, облыстық мешітте «Діни сұрақтар бойынша кеңес беру» орталығы үздіксіз жұмыс жасайтынын айтты.
Бұдан кейін қоғамдағы өзекті мәселелердің түйіткілін түртіп, түйінін шешуге арналған тағылымы мол рухани кештің басты спикерлері: қалалық «Әл-Уәли» мешітінің Бас имамы Батырбек Тұрғанбайұлы бала тәрбиесіндегі Пайғамбар (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) үйреткен тәлімді мысалға келтіре отырып, ата-ана мен бала арасында берік көпір орнату, салихалы ұрпақ өсіру туралы ой саларлық кеңестерімен бөліссе, «Нұр» мешітінің Бас имамы Марат Үркімбайұлы ерлі-зайыптылардың қарым-қатынасы, міндеттері мен құқықтары, бақытты отбасы болудың құпиясы жайында сөз қозғады.
Кеш соңында көрермендердің қатысуымен «сұрақ-жауап» ойыны ойнатылып, 3 кезең бойынша барлық сұрақтарға дұрыс жауап берген Ілесбек есімді азамат кіші қажылыққа жолдаманы жеңіп алса, одан бір ұпайға ғана есе жіберген Шынболат бауырымыз жүлделі екінші орынды иемденіп, Samsung S10 маркалы ұялы телефонды қанжығасына байлады.
Айта кетейік, мерекеге арналған мерейлі шараның басты демеушілері – үнемі шарапаты мол сауапты істердің қасынан табылатын белсенді азаматтардан құралған ҚМДБ-ның Сыр өңіріндегі өкілдігіне қарасты «Нұр» мешітінің ерікті жамағаты.
Тегін тренингке келіп, берекелі кештің куәсі болған 350-ге жуық көрермен ерекше әсерлерімен бөлісіп, ұйымдастырушыларға риясыз ризашылықтарын жеткізді. Алдағы уақытта да осындай ерекше форматтағы тағылымды жобалар көптеп жүзеге асырылуына тілек білдірді.
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2020/02/12trening2.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2020/02/12trening3.jpg" alt="" />

Қызылордалық азамат қажылыққа тегін жолдама алды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Қазақ тілінің жетілуі – заман талабына сай өзгеріп отырғаны баршаға мәлім. Тарихқа жүгінетін болсақ, қазақ халқы өзге түркі халықтары сияқты 4-5 ғасыр бойы араб жазуын пайдаланды.
ХIХ ғасырдың екінші жартысынан бастап зиялылар, оның ішінде Ыбырай Алтынсарин тәрізді ағартушылар, қазақтың ұлттық жазба әдеби тілін қалыптастыру үшін оның дыбыстық жүйесін толық бере алатын жазуды жетілдіруді күн тәртібіне қоя бастады.
Жазуды жаңа әліпбиге көшірудің мәдени-әлеуметтік, лингвистикалық, экономикалық, саяси, ақпараттық, педагогикалық себептері бар. Осы орайда, қазақ жазуын латын графикасына көшіруде мезгілі жеткен мәселе екенін қазіргі Қазақстан қоғамында болып жатқан талқылаулар көрсетіп отыр деп ойлаймын. Барлық озық технологияның тіліне айналған латын әліпбиіне көшу — еліміз үшін, өнеріміз бен мәдениетіміз үшін үлкен рухани құбылыс. Елбасы өзінің «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласында бұл мәселені таяу жылдардағы негізгі міндеттердің бірі деп бекітті. Әлемдік өркениет көшінен қалмай, қазақ тілінің халықаралық дәрежеге көтерілуін қаласақ, латын қарпін қолданысқа енгізудің мәні орасан. Қазіргі таңда латын әліпбиі үлкен беделге ие болып, қолданыс аясы да мүмкіндігі де зор екендігін танытып отыр. Латын әріптері&nbsp; графизация (әріп таңбалау) заңдылықтарына, яғни, «көру-қабылдау-тану» талаптарына да сай. Жер бетінде латын әліпбиі барлық салада қолданылатыны байқалады. Барлық дәрі-дәрмек атаулары, математика, физика, химия формулалары, көптеген терминдер, мамандықтарға қатысты ғылыми әдебиеттер т.б латын әліпбиімен байланысты екенін байқауға болады. Латын графикасын қолданатын барлық елдердің әліпбиіндегі әріп саны тілдегі фонемалар санынан әлдеқайда аз болуы да оның жетістігі болып табылады. Латын әліпбиінде әр түрлі диакритикалық таңбалар (нүкте, қос нүкте, сызықша, айшық, дәйекші т.б), яғни қосымша белгілер арқылы көптеген елдің барлық фонемалары латынның 26 таңбасымен ғана белгіленуі жазу үнемділігін танытатын тиімді әліпби дәрежесіне жеткізіп отыр.&nbsp; Жазуға қойылатын басты талап лингвистикалық (тілді дәл жеткізу) бағытта ғана емес, техникалық жағдайларға (баспа ісі, компьютер, телефакс, интернет т.б.) да сай болуы керек деп ойлаймын. Қазір латын әліпбиі осы талаптар биігінен де көрінеді, сондықтан оның бұл артықшылығын ескеріп,&nbsp; халық өз еркімен таңдауға мүмкіндігі болып тұрғанда, әлемнің озық елдері игілігін көріп, көпшілігі қолдап отырған латын әліпбиіне біздің де көшкеніміз дұрыс&nbsp; деп білемін.
&nbsp; Жазу – әрбір халықтың рухани, мәдени өсуін, даму деңгейін көрсететін әлеуметтік мәні зор құбылыс. Ол өткен мен бүгінді, бүгін мен келешекті жалғастыратын алтын көпір. Сондықтан жазу, әліпби адамзат тарихындағы құнды дүниелердің бірі ретінде ұрпақтан-ұрпаққа мирас етіп қалдыратын байлығымыз. Қазіргі орфографиямыздағы кейбір қиындықтарға қарап, «біздің жазуымыз осыншама сын көтермегені ме?» деп те ойлауға болмайды. &nbsp;Осы жазуымыз аға ұрпаққа білім беріп, оларды талай биіктерге жетеледі, қазақтың әдебиетін, мәдениетін, ғылымын көтерді, егеменді мемлекетімізге де қызмет етіп келеді. Енді жағдай өзгерді, біз бұрынғыны қанағат етіп қана қалмай, алға ұмтылған, әлемдегі дамыған озық елдердің деңгейінде ғана емес, алдыңғы қатардан көрінуге мүмкіндігі мол егеменді қазақ елі ретінде әліпбиіміз бен жазуымызға да мемлекеттік тіл дәрежесіндегі қазақ тілін әлемге таныта алатындай жағдай жасауымыз қажет. Латын графикасы арқылы таңбаланған қазақ әліпбиі мен жазуы қазақ елін&nbsp; биіктерге бастайтынына кәміл сенемін.
Гүлмира СЕЙІТҚАДЫР
Шиелі ауданы,
№207 «Жаңатұрмыс» орта мектебінің
қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Руханият

Шегірткенің айғыры (Әңгіме)

«Көзімнің қарасын» ағылшын тіліне қалай аударамыз?

Әже – ұлттық тәрбие ұйытқысы

Абай неге қажылыққа бармады?

Сауд Арабиясына қажылыққа бару тоқтатылды

Қызылордада ҚМДБ-ның 30 жылдығына арналған рухани кеш өтті

Жаңа Бас мүфти тың бастама көтерді

Қызылордада теологтардың республикалық семинары өтті (ФОТО)

Қызылордадағы облыстық кітапхананың қоры «Фараби» атты жеті томдық кітаппен толықты

Қызылордада дін мамандарына арналған оқыту курсы басталды

Қызылордалық азамат қажылыққа тегін жолдама алды

Латын әліпбиіне көшу – рухани жаңғыру талабы

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Руханият

Шегірткенің айғыры (Әңгіме)

«Көзімнің қарасын» ағылшын тіліне қалай аударамыз?

Әже &#8211; ұлттық тәрбие ұйытқысы

Абай неге қажылыққа бармады?

Сауд Арабиясына қажылыққа бару тоқтатылды

Қызылордада ҚМДБ-ның 30 жылдығына арналған рухани кеш өтті

Жаңа Бас мүфти тың бастама көтерді

Қызылордада теологтардың республикалық семинары өтті (ФОТО)

Қызылордадағы облыстық кітапхананың қоры «Фараби» атты жеті томдық кітаппен толықты

Қызылордада дін мамандарына арналған оқыту курсы басталды

Қызылордалық азамат қажылыққа тегін жолдама алды

Латын әліпбиіне көшу – рухани жаңғыру талабы

Әже – ұлттық тәрбие ұйытқысы