<a href="https://kyzylorda-news.kz/date/2020/10/19/">Kyzylorda-news.kz.</a> Мәдениет және спорт министрі Ақтоты Райымқұлова қандай жағдайда музей ішіндегі фототүсірілім үшін ақы талап етілетінін айтып берді, деп хабарлайды ҚазАқпарат.
<blockquote>
 «ҚР мәдениеті туралы заңға сәйкес, қай ұйым болса да біздің мәдени құндылықтарымыз бен мұрамызды толық тамашалай алатындай жағдай жасауы керек. Мәдениет туралы заңның 25-бабының 4-тармағына сәйкес, мемлекеттік мұражайлар мен музей-қорықтар өздерінің негізгі қызметінен тыс жұмыстарды жүргізіп, тауарлар мен қызметтерді сатуға құқылы. Яғни, олар жеке және заңды тұлғалармен келісім бойынша міндетінен тыс қызметтер үшін төлем алуға құқылы. Әрине, бүгін де министрлікке ведомстволық бағынышты ұйымдарда бейнежазбалар өзара келісім бойынша немесе келіссөздерге сәйкес жүргізіледі», – деді Ақтоты Райымқұлова ОКҚ брифингінде.
</blockquote>
Министрдің айтуынша фототүсірілім тегін жүргізіледі.
<blockquote>
 «Бұл бағытта біз жергілікті атқарушы органдармен, Қазақстан Республикасының ведомстволық бағынышты ұйымдарымен түсіндіру жұмыстарын жүргізіп жатырмыз. Біздің ұстанымымыз: мәдени мұраларымыз, музейлеріміз, театрларымыз халқымыз үшін толық қол жетімді болуы керек. Әрине, егер ақылы қызметтердің бағалары көрсетілген белгілі бір прейскурант болса, ол міндетті түрде ұсынылуы керек және оны өзара келісім бойынша жүзеге асыруға болады. Бірақ кез-келген жағдайда екіжақты мәміле болуы керектігін ескертеміз», – деді ол.
</blockquote>

Музейде кей жағдайда фототүсірілім үшін ақы талап етілуі мүмкін

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Қызылорда облысының әкімі Гүлшара Әбдіқалықова жазушы, драматург Сәбит Досановпен кездесті. Аймақ басшысы белгілі жазушының шығармашылық мұрасы әлемнің бірқатар елдерінде таныстырылып, еңбектері драма театрларда сахналанғанын атап өтіп, руханият саласына қосқан үлесіне ерекше тоқталды.
<blockquote>
 “Сіздің есіміңіз, шығармаларыңыз елімізге ғана емес, шет жұрттарға да кеңінен танымал. Өзіңіздің Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының,&nbsp;«Парасат» ордені мен “Алаш” халықаралық әдеби сыйлығының және М.Шолохов атындағы халықаралық сыйлықтың, Қырғызстанның «Алтын қалам» ұлттық әдеби сыйлығының иегері болғаныңызды, Ресей әдебиеті академиясының академигі, Ресей педагогикалық және әлеуметтік ғылым академиясының академигі, бірқатар университеттердің профессоры атанғаныңызды білеміз. Қолтаңбаңыздан шыққан шығармаларыңыз алыс-жақын шетелдерге тарап, руханият жанашырларының жоғары бағасына ие болды. Елдің ықыласына бөлене беріңіз”,-деді облыс әкімі Гүлшара Әбдіқалықова.
</blockquote>
Кездесу барысында жазушы Сәбит Досанов облыс әкіміне арнайы алғысын білдіріп, Сыр елінің ерекшелігі мен руханият әлеміндегі орнын сөз етіп, өңір басшысына кітаптарын тарту етті.
Талантты ақын, шебер прозаик Сәбит Айтмұханұлы 1940 жылы, 12 қаңтарда Қостанай облысы, Амангелді ауданы, Байғабыл ауылында туған. Көптеген роман, повесть, әңгімелердің авторы. «Қайырлы таң», «Жанр тағдыры», «Сексен бестің көктемі», «Адаспаңдар, адамдар», «Тотем под чадрой», «Тензор степного кургана» атты кітаптарының авторы. Оның театр тақырыбына арнаған «Тау жолы» шығармасы мен «Советский писатель» баспасынан шыққан «ХХІ ғасыр» роман-эпопеясы әлемдік әдебиеттен лайықты орын алды. Ал, «Ақ аруана» туындысы француз тіліне аударылып, әлемдік бестселлер қатарынан табылса, «Дауыл», «Ертең бюро» атты драмалары М.Әуезов атындағы академиялық драма театрында, Атырау, Жезқазған, Семей, Тараз, Бішкек қалаларының сахналарында қойылды.
Кездесу соңында облыс әкімі Гүлшара Әбдіқалықова жарты ғасырға жуық шығармашылықпен айналысып келе жатқан жазушы Сәбит Досановтың әрбір еңбегінен ұлтттың мұң-мүддесі, тарихи деректер мен құндылықтарға негізделген тың деректерге қол жеткізуге болатынын атап өтті. Драматург Сыр еліндегі сапары аясында рухани-мәдени кездесулер өткізеді.
Облыс әкімінің қабылдауынан кейін құрметті қонақ Сәбит Досанов Сырдария ауданындағы Нағи Ілиясов ауылдық мәдениет үйінде шығармашылық кездесуге қатысып, кітап көрмесімен танысып, тұрғындармен кездесті. Парасатты жиында жазушының құрметіне арналған арнау өлеңдер оқылып, драматургке құрмет көрсетілді.

Гүлшара Әбдіқалықова жазушы, драматург Сәбит Досановпен кездесті

<a href="https://kyzylorda-news.kz/date/2020/09/28/">Kyzylorda-news.kz.</a> Абай Құнанбайұлының 175 жылдығына арналған А.Жұбанов пен Л.Хамидидің «Абай» операсының тұсаукесері онлайн түрде өтті. «Абай» операсы Сыр елінде тұңғыш рет сахналанып отыр.
Операның қоюшы режиссері Шымкент қалалық опера және балет театрының режиссері әрі солисі, «Мәдениет қайраткері» төсбелгісінің иегері Қайрат Құлыншақов.
Басты рольді облыстық филармония әншісі Айдос Иманжаппаров сомдады.
Қойылымда облыстық филармонияның, Н.Бекежанов атындағы қазақ академиялық музыкалық драма театрының әртістері, камералық оркестр, «Томирис» би ансамблі, Қазанғап атындағы Қызылорда музыкалық жоғары колледжінің «Ән салу» бөлімінің студенттері мен аралас хор ұжымынан құралған 100-ден аса өнерпаз өнер көрсетті. 
Қойылым облыстық филармониясының камералық оркестрінің сүйемелдеуімен өтті. Дирижері «Мәдениет қайраткері» төсбелгісінің, «Құрмет» орденінің иегері Кеулімжай Ботабаев.
Елде енгізілген карантин талаптарына орай тұрғындар «Абай» операсының көрсетілімін «Qyzylorda» телеарнасы мен Youtube әлеуметтік желісіндегі «Сыр шаңырағы» каналы арқылы тамашалай алады.
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2020/09/bdd8b1e1c2deab6c8b9e39ff429d85c5_original.67546.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2020/09/08e0e8726de3beaeeb379021d1e409a5_original.55223.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2020/09/c07aa91a2d9a652a5509d5ce392d9854_original.63170.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2020/09/e41623bae05b711b0512b73359b469da_original.58540.jpg" alt="" />

Қызылордада &#8220;Абай&#8221; операсының тұсау кесері өтті

&#8220;Рухани жаңғыру&#8221;: Халық даналығы – ұрпаққа ұлағат

Ұлы ойшылдар үндестігі

Облыстағы мәдениет ұйымдарында өнердің түрлі жанрлары бойынша 854 үйірме жұмыс істейді. 10 мыңнан аса өнерпаз қамтылған. Үйірмелердің 340-ы балаларға, 376-ы жасөспірімдер мен жастарға, 138-і егде жастағыларға арналған. Барлық аудандар мен Қызылорда қаласында жыр-терме, қобыз үйірмесі ашылып, 300-ден аса балалар дәріс алуда. 
-Жастардың музей жұмысына, бейнелеу өнеріне қызығушылығын арттыру бағытында «Жас өлкетанушы», «Мирас» экскурсоводтар клубы және С.Айтбаев атындағы көркемсурет галереясында ИЗО-студия жұмыс істеуде. Оған 70-ке жуық оқушылар мен студенттер тартылған. Бүгінгі таңда барлық үйірме жұмыстары бекітілген кестеге сәйкес онлайн түрде жүргізілуде. Үйірме мүшелеріне түрлі бағыттағы шеберлік сағаттары өткізіліп, олардың шығармашылық тұрғыдан білім алуына кең қолдау көрсетілуде, – деді облыстық мәдениет, архивтер және құжаттама басқармасының басшысы Мира Абуова. 
Ә.Тәжібаев атындағы облыстық әмбебап-ғылыми кітапханасында «Креатив-территория» атты жоба аясында АРТ-студия ашылды. Студияға келуші 100-ден аса жас таланттар бейнелеу өнері, домбыра, фортепиано және би үйірмелеріне қатысуда. Мұнда ағылшын, корей тілдерін үйрететін үйірме бар. Ал жұмыссыз жастар және әлеуметтік жағынан аз қамтылған азаматтар «Шаңырақ» интеллект-орталығында компьютерлік сауаттылығын арттыруда. 
Басқармаға қарасты мәдениет үйлерінің ұйымдастырып жатқан шараларын Youtube желісіндегі «Сыр шаңырағы» каналынан көруге болады.

Қызылорда: Барлық ауданда жыр-терме, қобыз үйірмесі ашылады

Абайдың тұлғалық айналасы және дәуір сабақтастығы

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Биыл алғаш рет Сырдария ауданындағы ортағасырлық Асанас қалашығына археологиялық қазба жұмыстары жүргізілуде. Археологтар қалашықтың қақпасын, қорғаныс қабырғалары мен мұнараларын, тұрғын үй орындарын аршуда.
Бұл туралы Өңірлік коммуникациялар қызметінің ақпарат алаңында өткен брифингте облыстық мәдениет, архивтер және құжаттама басқармасының басшысы Мира Абуова мәлімдеді.
<blockquote>
 “Аймақтағы 6 ескерткішке археологиялық зерттеу жұмыстары жүргізілуде. Бүгінде Жанкент, Сығанақ, Сортөбе, Қышқала қалашықтарындағы қазба жұмыстары аяқталса, ал, Бәбіш мола және Асанаста әлі жалғасуда. Қазба маусымында 
 археологиялық жұмыстардың зерттеу ауқымы кеңейіп, маңызды нысандарды сақтаумен, консервациялаумен ерекшеленді. Сондай-ақ, Жанкент қалашығында консервацияланған бөлменің композициясы жасақталып, Оғыз дәуірінің тұрмыс-салт дәстүрінен хабар беретін, тарихи мүсіндер қойылып, зерттеушілер қалашық ішіндегі тұрғын үйдің ежелгі қалпын қайта жандандырды. Археологиялық қазба жұмыстары нәтижесінде табылған олжалар облыс музейлер қорына жинақталса, ғылыми-зерттеу есептері архив қорларында сақталады”,-деді Мира Рахымжанқызы.
</blockquote>

Қызылордада 6 ескерткішке археологиялық зерттеу жүргізілуде

Kyzylorda-news.kz. Алтын Орданың 750 жылдығы аясында облыстық мәдениет, архивтер және құжаттама басқармасының ұйымдастыруымен Асанас қалашығында кешенді археологиялық қазба жұмыстары бастау алды.
Қазбаны Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті жанындағы «Археология және этнография» ғылыми-зерттеу орталығы жүргізуде. Қазба нәтижесімен аршылған маңызды нысандар консервацияланып, табылған жәдігерлер облыс музейлерінің қорларына өткізілетін болады.
Асанас қалашығы Алтын Орда дәуірінің эталонды ескерткіштерінің бірі екені анық. Сондықтан да, археологиялық зерттеу жұмыстары бұдан кейінгі жылдары да жалғастырылатын болады. Сонымен қатар, қорғау аймағына сәйкес қалашықтың аумағын қоршау жұмыстары жоспарланған.
«Қазақстанның киелі жерлерінің географиясы» жобасы аясында қалашық Өңірлік қасиетті нысандар тізбесіне енгізіліген жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші болып табылады. Қызылорда қаласынан оңтүстік шығысқа қарай 48 шақырым, ал Сырдария ауданына қарасты Айдарлы ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 8 шақырым қашықтықта орналасқан.
Асанас қалашығы Ұлы Жібек жолының бойында орналасқан қалашықтардың біріне жатады. Ірі экономикалық, сауда-саттық, аумақтық маңызы бар орталықтарда қазандай қайнаған тіршіліктің бәрі осы тарихи шаһарлар арқылы жалғасып жатыр. Жазба деректерде моңғол шапқыншылығынан бастап белгілі. Жауға табанды қарсылық көрсеткендіктен жермен-жексен қиратылып, халқының көпшілігі қырғынға ұшыраған. Сырдарияның бойындағы басқа да қалалар сияқты көп ұзамай қайта қалпына келтіріліп, ХІҮ-ХҮ ғасырларға дейін өмір сүрген. Алғаш 1899 жылы В.А.Каллаур, кейінірек 1960-1961 жылдары, 1968 жылы Хорезм археологиялық-этнографиялық экспедициясы (Н.Н.Вактурская) зерттеген.
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2020/08/fb_img_1597829135794.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2020/08/fb_img_1597829132282.jpg" alt="" />

Асанас қалашығында кешенді археологиялық қазба жұмыстары басталды

Kyzylorda-news.kz. Абайдың қара сөздеріне арналған зерттеулер көп. Әлем тілдеріне аударылған бұл туынды талай әдебиетшінің, тіл мамандары мен тарихшылардың ғылыми еңбектеріне арқау болған. Аудармашы болған соң, қара сөздерді аудару тарихына, автордың ойын өзге тілде қандай амал-тәсілдер көмегімен жеткізгеніне көбірек көңіл бөлесің. Осы сұрақ төңірегінде ізденіске кіріскен бойда, жалпы шығарма не жөнінде, мәтін қандай тақырыптар мен негізгі ұғымдарға құрылған ­деген сұрақ ­туындайды. Бұл сұраққа жауап табу үшін корпустық әдістерге жүгініп көрсе не болар еді деген ой келді. Осылайша, мен Абайдың қара сөздеріне қарапайым корпустық талдау жүргізіп көруді жөн санадым.
Корпустық талдау (лат.&nbsp;corpus –&nbsp;дене; бұл жерде&nbsp;«лингвистикалық корпус», яғни арнаулы зерттеулер жүргізуге ыңғайланған мәтіндер жинағы деген мағынада жұмсалып тұр)&nbsp;–&nbsp;тұтас бір тілдің немесе ­жекелеген автор шығармаларының лексикалық құрамын, сөз қолдану ерекшеліктерін, т.б. анықтауға мүмкіндік беретін компьютерлік әдіс.
Абай шығармаларын жинап, өңдеп, қазіргі заман талаптарына сай өз алдына бөлек ашық корпус құруға болады. Бұл&nbsp;–&nbsp;болашақтың жұмысы. Мұндағы менің корпус деп отырғаным&nbsp;– арнаулы компьютерлік бағдарламаға салынған, талдауға қажетті форматқа келтірілген қара сөздердің толық мәтіні. Ондағы тірек сөздер, яғни жиі ұшырасатын сөздер мен сөз тіркестері қандай?
Талдауға 2009 жылы Халықара­лық Абай клубы шығарған&nbsp;«Абай. Қара сөз. Книга слов. Book of Words»&nbsp;басы­лымының мәтіні алынды. Мәтіндегі сөздер саны (корпустарда бұл көрсеткішті&nbsp;сөзқолданым&nbsp;дейді)&nbsp;–&nbsp;16&nbsp;982.
Ең жиі қолданылған сөздер мен тір­кестер&nbsp;–&nbsp;адам&nbsp;(адамды, адамға, адам­­мен, т.б. сөзтұлғалары және&nbsp;адам­дық, адамшылық&nbsp;деген туынды сөздерді қосқандағы жиілігі&nbsp;–&nbsp;203),&nbsp;кісі&nbsp;(жиілігі&nbsp;–117) және&nbsp;адам баласы. Мысалы:
«Адам баласы жылап туады, кейіп өледі» (Төртінші сөз);
«Адам баласына адам баласының бәрі&nbsp;–&nbsp;дос» (Отыз төртінші сөз).
Бұдан кейін жиі ұшырасатын тірек сөзі&nbsp;–&nbsp;Құдай, Алла, Жаратушы, Құдай тағала, Алла тағала&nbsp;(жиілігі –151):
«Алла тағала&nbsp;–&nbsp;өлшеусіз, біздің ақы­лымыз&nbsp;–&nbsp;өлшеулі» (Отыз сегізінші сөз).
«Біз жаратушы емес, жаратқан көлең­кесіне қарай білетұғын пендеміз. Сол махаббат пен ғаделетке қарай тартпақпыз, сол Алланың хикметін біреуден біреу анығырақ сезбекпен артылады» (Қырық бесінші сөз).
Ғылым, білім, ғылым табу&nbsp;(жиілігі&nbsp;–&nbsp;126):
«Әуелі&nbsp;–&nbsp;білім-ғылым табылса, ондай-мұндай іске жаратар едім деп, дүниенің бір қызықты нәрсесіне керек болар еді деп іздемекке керек» (Отыз екінші сөз).
«Сол қуат жетпеген, ми толмаған ессіз бала күндегі «Бұл немене, ол ­немене?» деп, бір нәрсені сұрап білсем екен дегенде, ұйқы, тамақ та есімізден шығып кететұғын құмарымызды, ержеткен соң, ақыл кіргенде, орнын тауып ізденіп, кісісін тауып сұранып, ғылым тапқандардың жо­лына неге салмайды екеміз?» (Жетінші сөз).
Ақыл, ақыл айту&nbsp;(ақылсыз&nbsp;­деген болым­сыз тұлғасын қосып санағандағы жиілігі&nbsp;–114; басқа мағынада жұмсалып тұрған&nbsp;ақылдасу&nbsp;деген туынды формасы есепке алынбаған):
«Тегінде, адам баласы адам ­баласынан ақыл, ғылым, ар, мінез деген нәрселермен озбақ. Онан басқа нәрсеменен оздым ғой демектің бәрі де&nbsp;–&nbsp;ақымақтық» (Он сегізінші сөз).
«Кей жұрт ақыл айтарлық кісіні іздеп таба алмайды. Қылығының қылшығын танитұғын кісіден қашық жүретұғыны қалай?» (Қырықыншы сөз).
Қазақ&nbsp;(жиілігі&nbsp;–&nbsp;66):
«Осы мен өзім&nbsp;–&nbsp;қазақпын. Қазақты жақсы көрем бе, жек көрем бе? Егер жақсы көрсем, қылықтарын қостасам керек еді. Уә әрнешік бойларынан адам жақсы көрерлік, көңілге тиянақ қыларлық бір нәрсе тапсам керек еді. Соны не үміт үзбестікке, не онысы болмаса, мұнысы бар ғой деп, көңілге қуат қылуға жаратсам керек еді, ондайым жоқ» (Тоғызыншы сөз).
Мал, мал табу, мал іздеу&nbsp; (жиілігі&nbsp;–&nbsp;115):
«Ешбір қазақ көрмедім, малды иттікпен тапса да, адамшылықпен жұмсаған. Бәрі де иттікпен табады, иттікпен айрылады» (Оныншы сөз).
«Құдайдан қорық, пендеден ұял, балаң бала болсын десең&nbsp;–&nbsp;оқыт, мал аяма!» (Жиырма бесінші сөз).
Иман, иман келтіру&nbsp;(жиілігі&nbsp;–&nbsp;49):
«Әрбір ақылы бар кісіге иман ­парыз, әрбір иманы бар кісіге ғибадат парыз екен. Және де әрбір рас іс ақылдан қорықпаса керек» (Жиырма сегізінші сөз).
Ұят&nbsp;(жиілігі&nbsp;–&nbsp;29):
«Ұят деген&nbsp;–&nbsp;адамның өз бойындағы адамшылығы, иттігіңді ішіңнен өз мойныңа салып, сөгіс қылған қысымның аты» (Отыз ­алтыншы сөз).
Ұлы ақынның ой толғау, монолог түрінде жазған нақыл сөздер жи­на­ғында жиі айтылатын тірек ұғым­дары осындай. Айта кетерлігі, осы корпустық талдаудың нәтижелері Мұхтар Әуезовтің басқаруымен 1957 жылы шыққан ақынның екі томдық шығармалар жинағы ­бойынша жасалған&nbsp;Абай тілі сөздігіндегі&nbsp;(2011 жылы «Өнер» баспасынан шыққан басылым) статистикалық деректерден көп ауытқымаған. Бұл анықтамалықтан байқағанымыз (жиілігі 200, 400, 600-ден асып кететін&nbsp;алу, беру, табу, қылу, көру&nbsp;т.c.c. сөздерді санамағанда): жоғарыдағы тізімге енген тірек ұғымдар тек қара сөздерде ғана емес, жалпы Абай шығармаларында жиі кездеседі екен (мысалы:&nbsp;адам – 270,&nbsp;кісі –190, ақыл – 199, ғылым&nbsp;және&nbsp;білім – 142, Алла – 133, қазақ – 127, иман – 59, ұят – 39, мал – 214). Абай шығармаларында бұлардан басқа көп ұшырасатын сөздер:&nbsp;өмір – 113, өлу – 106, ойлау – 126, дүние&nbsp;(өмір, мүлік, жаратылыс мағынасында)&nbsp;– 145, көңіл – 215, жан – 220.
Абайдың қара сөздері жанрлық сипаты жағынан Монтеньнің «Тәжірибелер», Паскальдің «Ойлар», Ницшенің «Афоризмдеріне», баяндау формасы жағынан&nbsp;Толстойдың «Оқу шеңбері» («Круг чтения»)&nbsp;атты әйгілі діни-философиялық еңбегіне ұқсас. Толстой мен Абайдың жоғарыда аталған&nbsp;иман, дін, білім-ғылым, адамшылық&nbsp;тақырыбын қозғайтын мағыналас, үндес нақыл сөздері де бар. Сөз соңында солардан бірнеше мысал келтірейін, қабыл алыңыздар.
«Иманы жоқ адамның өмірі хайуан­ның өмірімен бірдей» (Л.Толстой. Круг чтения).
«Көкіректе сәуле жоқ, көңілде сенім жоқ. Құр көзбенен көрген біздің хайуан малдан неміз артық?» (Абай. Жетінші сөз).
«Еңбегі нәтижесіз ғалым&nbsp;–&nbsp;­жауын жаудырмайтын бұлттай» (Шығыс даналығы / Л.Толстой. Круг чтения).
«Шәкіртсіз ғалым&nbsp;–&nbsp;тұл» (Абай. Отыз жетінші сөз).
«Адамға басқаларға мейірім көрсету шарт. Сенің басқа адам­дарға мейірім танытпағаның&nbsp;–&nbsp;басты парызыңды орын­дамағаның» (Л.Толстой. Круг чтения).
«Адамға хәлінше ихсанды* болмақ&nbsp;–&nbsp;қарыз іс. Бірақ өзгелердің ­ихсанына сүйенбек дұрыс емес» [*ихсан — жақсылық, игі іс] (Отыз сегізінші сөз).
«Адамды бойындағы ақыл-білім қорына емес, сол қорды жинауға жұмсаған еңбегіне қарап бағала» ­(Лессинг/ Л.Толстой. Круг чтения).
«Адамның адамшылығы істі баста­ғандығынан білінеді, қалайша бітірген­дігінен емес» (Абай. Отыз жетінші сөз).
Ерлан Ысқақов,&nbsp;аудармашы
“Ана тілі” газеті

Қара сөздің қадіріне үңілсек…

<a href="https://kyzylorda-news.kz/date/2020/08/13/">Kyzylorda-news.kz.</a> «Ұлттық аударма бюросы» қоғамдық қорының атқарушы директоры Рауан Кенжеханұлы «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында қазақ тіліне аударылған 30 кітапты таныстырды, деп хабарлайды <a href="https://lenta.inform.kz/kz/ruhani-zhangyru-kazak-tiline-audarylgan-30-zhana-okulyk-tanystyryldy_a3683031">ҚазАқпарат</a>.
Кітаптар «Рухани жаңғыру» бағдарламасының «Жаңа гуманитарлық білім. Қазақ тіліндегі 100 жаңа оқулық» жобасы шеңберінде жарық көрді.
<blockquote>
 «2017 жылдан бері жалпы саны 77 оқулық аударылып, оқу орындарына таратылды. Оқулықтардың әрқайсысы 10 мың данамен басылып, Қазақстандағы 132 жоғары оқу орнының кітапхана қорларына жеткізілді. ЖОО кітап қорларында жалпы ереже бойынша екі студентке бір оқулық болуы тиіс деген талап бар. Соны толық орындау үшін қазіргі басылып отырған таралым 25 есе көбеюі керек. Бірақ, қазіргі бар технологияларды қолдана отырып, электронды нұсқаларына да рұқсат алдық. Сондықтан бұл кітаптардың қағазға басылған нұсқаларынан бөлек, электронды нұсқалары да Қазақстанның ашық университеті порталына тегін орналастырылған. Қазіргі таңда осы 77 оқулықтың барлығының электронды нұсқалары және осы кітаптардың негізінде құрастырылған онлайн-курстар, видеодәрістер барлық қазақстандық қолданушыларға тегін», – деді Рауан Кенжеханұлы Орталық коммуникациялар қызметіндегі баспасөз мәслихаты барысында.
</blockquote>
Осы ретте, ол биыл қазақ тілінде жарық көрген 30 жаңа оқулық кинотану, театртану, өнер, этика, эстетика, медиа, тарих, микро және макроэкономика мен бизнес, жеке қаражат, саясаттану, сондай-ақ азаматтық іс-жүргізу құқығы мен интеллектуалдық меншік құқығы, педагогика және статистика секілді салаларды қамтитындығын айтты.
Атап айтсақ, француз философы Жил Делөздің «Кино 1. Қозғалыс-бейне» және «Кино 2. Уақыт-бейне» атты екі томдық, киноны философиялық шығарма тұрғысынан таныстыратын классикалық туындысы тұңғыш рет қазақ тілінде жарық көрді. Сондай-ақ, жаңадан аударылған оқулықтардың ішінде кино мен телевизия мамандары үшін аса құнды болар «Киносценарий. Сценарий жазу негіздері» деп аталатын оқу құралы бар. Классикалық негіздегі бұл оқу құралы концептіден дайын сценарий шығаруға дейінгі сатылы нұсқаулық ұсынады. Оқулық 30 рет қайта басылып, әлемнің 20-дан аса тіліне аударылған. Ал кино өнерінің белгілі теоретигі Семен Фрейлихтің «Кино теориясы: Эйзенштейннен Тарковскийге дейін» еңбегінің зерттеу аясы аса ауқымды. Ол классикалық кинодан бастап, заманауи кино теориясына дейінгі негізгі ұғымдарды толық қамтып, сала туралы жан-жақты түсінік қалыптастырады. Тағы бір ерекше атап өту керек оқулықтардың бірі – Д.Бордуэлл бастаған авторлардың қырық жылдық ізденісінен туған «Кино өнеріне кіріспе» туындысы. Сондай-ақ, Томас Эльзессер мен Мальте Хагенердің «Кино теориясы. Сезім тұрғысынан кіріспе» деп аталатын еңбегі кино табиғатын көрермен мен экран арасындағы байланыстың түрлі ерекшеліктері арқылы зерттейді.
Музыкатану бағытында Кембридж университетінің баспасы дайындаған «Музыка тарихы» деп аталатын екі томдық жинақ қайта өрлеу кезеңінен постмодернге дейінгі музыка тарихын жан-жақты қарастырып, түрлі халықтардың музыка тарихынан хабар береді. Ал кейінгі жылдары жеке гуманитарлық пәнге айналған Кристофер Балмның «Театртану» оқулығы театр өнерін түрлі мәдени және тарихи астар арқылы түсіндіруге арналады. Театрдың аса күрделі табиғаты мен оны түрлі көзқараста зерттеу мүмкіндігін көрсетуге ден қойылған.
Белгілі ғалым, жазушы, ұзақ жылдар Ресей ғылым академиясы Әлем әдебиеті институтының теория бөлімін меңгерген Юрий Боревтің «Эстетика» еңбегі заманауи эстетиканың негізгі мәселелерін жан-жақты талдайды.
Медиаға арналған мәтін жазу қағидаларымен таныстыратын «Телевизия, радио және жаңа медиаға мәтін жазу» оқулығы да алғаш рет қазақ тіліне аударылды. Бұл еңбек оқырманға телевизия, радиомен қоса, онлайн медиаға мәтін жазудың өзіндік тәртібі мен ережелерін қарапайым әрі жүйелі түрде түсіндіреді.
Тарихи білім саласы бойынша бірқатар үздік еңбектер қамтылды. Тарихи білімнің кәсібилену процесін кешенді түрде зерттеген «Тарих білімінің тарихы», тарихи-антропологиялық бағыттағы ізденістерді топтастырған «Тарихи антропология», әлемнің этностық бет-бейнесімен таныстыратын «Тарихи этнология» оқулықтары жарық көрді.
Заң және құқықтану салаларын қамтитын бірқатар маңызды оқу құралдары да бар. Танымал ағылшын заңгері, құқықтанушы Нил Эндрюстің 2 томнан тұратын «Азаматтық іс-жүргізу: Сот өндірісі», «Азаматтық іс-жүргізу: Медиация және арбитраж» оқу құралдары, ағылшын келісімшарт құқығы тақырыбына арналған «Келісімшарт ережелері» атты оқулығы азаматтық іс жүргізу, медиация, арбитраж, ағылшын келісімшарт құқығы туралы жан-жақты ақпарат береді. Оксфорд университеті баспасынан шыққан 3 томдық «Интеллектуалдық меншік құқығы» оқу құралы авторлық құқық, патент, тауар белгісі тақырыптарына шолу жасайды. Бұл – зияткерлік меншікті қорғау тәртібі мен қазіргі халықаралық тәжірибеге арналған қазақ тіліндегі тұңғыш кешенді оқу құралы.
Этика саласы бойынша курс оқып жүрген студенттерге, сондай-ақ, жаһандық мәселелердің этикалық негізін танып-білуге қызыққан оқырманға арналған «Этика теориясы мен қазіргі мәселелері» оқулығының 9-басылымы, танымал философ ғалым Джонатан Уолфтың «Саясат философиясына кіріспе», Оксфорд баспасынан шыққан «Әлемдік саясаттың жаһандануы: халықаралық қатынастарға кіріспе» туындыларын студенттер жаңа оқу жылынан бастап қазақ тіліне оқиды.
Аударылған еңбектердің ішінде өте жылдам өзгеріп жатқан білім саласының соңғы жаңалықтарымен таныстыратын «Білім берудегі зерттеулер», бұған дейін қазақ тіліне аударыла қоймаған «Статистика негіздері», «Зерттеу жобасын жүргізу» оқулықтары да бар.
Экономика және жеке қаражат бағытында білім беруге қажетті оқулықтар қатарына Майкл Паркиннің «Макроэкономика», «Микроэкономика» еңбектері қосылды. Сондай-ақ, Е.Томас Гарман мен Рэймонд Е.Форгтың әрбір адамға жеке бюджетін жоспарлап, оны тиімді басқаруды үйрететін «Жеке қаражат» оқулығының 13-басылымын ерекше атап өту керек. Бұл еңбек Қазақстан жағдайына арнайы бейімделіп, біздің заңдар, қазақстандық қаржы және несие жүйесі, зейнетақы, сақтандыру, инвестициялар тәжірибесіне сәйкес қайта құрастырылды.

Рухани жаңғыру: Қазақ тіліне аударылған 30 жаңа оқулық таныстырылды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/date/2020/08/12/">Kyzylorda-news.kz.</a> Тәуелсіз ел болып, іргеміз нығая бастаған шақта халқымыздың болашағы үшін ұлттық тұтастығымызды сақтап қалу мәселесі туындады. Қазақстанның кең байтақ территориясы ежелгі Тұран даласын мекендеген түркі халықтары IX-ғасырдың басында ислам дінін қабылдады.
&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Қазақ даласына ислам діні келгенге дейін де ата-бабаларымыз яғни көнедегі түркілердің діни дүниетанымы монотейстік (бірқұдайлық) бағытта болды. Тәңір ұғымы сонау Күлтегін жырынан (684-731) бастау алады.
«Биікте көк тәңірі,
Төменде қара жер жаралғанда,
Екеуінің ортасында адам баласы жаралған»
деген жолдары түркілердің бір Аллаға сиынғандығын білдіреді. Исламның қазақ жерінде тез таралуының басты себебі де жалғыз Тәңір мен Алла ұғымдарының ұқсастығынан болса керек. Ислам дінінің келуімен Аллаға құлшылық ететін мешіттер мен қатар бала оқытатын медреселер салына бастады. Одан сауат ашқан шәкірттер арасынан кейіннен елге танымал болған атақты сопы, имам, ишан, ахун&nbsp; сонымен қатар елге белгілі ақын, шайыр, жырау-термешілерде көптеп шықты. Олар Алланың сөзі құран мен пайғамбар хадистерін, шариғаттың амалдарын жырға қосып, халықтың жүрегіне көркем сөзбен жыр жеткізе білді. Мысал келтірсек Қарахан дәуірінде өмір сүрген Жүсіп Баласағұн (XI-ғ) 6 мың 520 жолдан тұратын &nbsp;«Құтты білік» еңбегін:
«Алла атымен бастадым сөз әлібін,
Жарылқаған жаратқан бір тәңірім» деп бастайды. Сол кезеңнің ойшыл кемеңгері Махмуд Қашқари болса өзінің «Диуани-лұғат-ат-Турк» еңбегін: «Иа, Алла көп мінәжат етем саған.
Рахметіңді үміт етіп мен аңсағам.
Дәріптеуге өзіңді тіл жете ме,&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;
Тіл өнерін төгейін, жар бол маған.
&nbsp;Ұшқан құс жүгірген аң барлығы да,
&nbsp;Паш етер сені «бар» деп жөн бар соған!»деп бастайды. Одан берідегі бүкіл түркі жұртына әйгілі Қожа Ахмет Яссауи бабамыз да «Диуани хикмет» еңбегінде:
«Менің хикметтерім&nbsp; Алладан пәрмен,
Оқып ұққанға мағынасы бар құран.
Сүндет емес кәпір болса да, берме азар,
Көңілі қатты діл азардан Құдай безер
Ондай Құлға Құдайдың жазасы даяр,
Даналардан бұл сөзді естіп айттым міне.»-деген. Сүлеймен Бақырғани бұл дүниенің барлық бақ-дәулетінен де, атақ дәрежесінен де, ең жоғары киелі нәрсе – Алла жаратқан адамның ішкі жан дүниесі, «Құдайдың құлы болған» пенделердің биік мәртебесі деп біледі:
«Нәпсім айтты : бұл бес күндік өмірде,
Бәрін істе, не ой келсе көңілге.
Гүлстанның аралап қал бағын да,
Жеміс жинап пісіп тұрған шағында.
Рухым айтты: шариғаттың жолын бақ,
Ілімменен тариқаттың жолын тап.
Таңсәріде оянуды ұғынғын,
Он бесіңде жайнамазға жығылып.»
Қазақтың ұлы ағартушысы Ыбырай Алтынсарин де:
&nbsp;«Бір Аллаға сыйынып,&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;
Кел балар оқылық!» деп қазақ балаларын білімге шақырған еді. Қазақтың ұлы ақыны Абай Құнанбайұлының да имандылыққа шақырған өсиет өлеңдері ұшан теңіз.
«Кеше бала ең&nbsp; келдің ғой талай жасқа,
Көз жетті бір қалыпта тұра алмасқа.
Адамды сүй, Алланың&nbsp; хикметін сез,
Не қызық бар өмірде бұдан басқа?»-деп көкірегінде&nbsp; сәулесі бар&nbsp; жанға ой тастайды. Тіпті кешегі қылышынан&nbsp; қан&nbsp; тамған, «Құдай жоқ, дін апиын» деп ұрандатқан кеңестік дәуірде де&nbsp; Мұқағали атамыз:
«Дін&nbsp; ғылымның атасы,
Ғылым діннің баласы.
Қол қусырып Құдайға,
Ғылым мен дін бірге бар» &nbsp;
деп жасқанбай&nbsp; айтып кетті. Мұндай мысалдарды тізе берсек көптеп келтіруге болады. Иә, егемендік алғаннан бері қазақ&nbsp; халқының сана-сезімі, шынайы тарихы, діні мен ділі туралы зерттеулер қайта жаңғыртылуда. Кеңес кезеңінде репресияға ұшыраған әдебиетіміз қайта&nbsp; оралып&nbsp; жаңаша&nbsp; зерттеуді&nbsp; қажет етеді. Бүгінде «қазақта дін болмаған» деп ел ішіне ылаң салып жүрген деструктивті діни ағымдардың өкілдеріне ұлы ақындарымыздың осы жырлары бұлтартпас дәлел екені сөзсіз. Осы орайда ғасырлар қойнауынан бастау&nbsp; алатын&nbsp; рухани, әдеби, мәдени&nbsp; мұраларымызды&nbsp; дәріптеп, жас ұрпақтың санасына сәуле құя алсақ, онда олардың адаспасы анық.
Арыстанбек БАЙҚАБЫЛОВ,
Облыстық ішкі саясат басқармасының
Дін мәселелерін зерттеу орталығының маманы

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Руханият

Музейде кей жағдайда фототүсірілім үшін ақы талап етілуі мүмкін

Гүлшара Әбдіқалықова жазушы, драматург Сәбит Досановпен кездесті

Қызылордада “Абай” операсының тұсау кесері өтті

“Рухани жаңғыру”: Халық даналығы – ұрпаққа ұлағат

Ұлы ойшылдар үндестігі

Қызылорда: Барлық ауданда жыр-терме, қобыз үйірмесі ашылады

Абайдың тұлғалық айналасы және дәуір сабақтастығы

Қызылордада 6 ескерткішке археологиялық зерттеу жүргізілуде

Асанас қалашығында кешенді археологиялық қазба жұмыстары басталды

Қара сөздің қадіріне үңілсек…

Рухани жаңғыру: Қазақ тіліне аударылған 30 жаңа оқулық таныстырылды

Қазақ әдебиетіндегі ислам діні

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Руханият

Музейде кей жағдайда фототүсірілім үшін ақы талап етілуі мүмкін

Гүлшара Әбдіқалықова жазушы, драматург Сәбит Досановпен кездесті

Қызылордада &#8220;Абай&#8221; операсының тұсау кесері өтті

&#8220;Рухани жаңғыру&#8221;: Халық даналығы – ұрпаққа ұлағат

Ұлы ойшылдар үндестігі

Қызылорда: Барлық ауданда жыр-терме, қобыз үйірмесі ашылады

Абайдың тұлғалық айналасы және дәуір сабақтастығы

Қызылордада 6 ескерткішке археологиялық зерттеу жүргізілуде

Асанас қалашығында кешенді археологиялық қазба жұмыстары басталды

Қара сөздің қадіріне үңілсек…

Рухани жаңғыру: Қазақ тіліне аударылған 30 жаңа оқулық таныстырылды

Қазақ әдебиетіндегі ислам діні

Қызылордада “Абай” операсының тұсау кесері өтті

“Рухани жаңғыру”: Халық даналығы – ұрпаққа ұлағат