<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Бүгінде алаяқтар тек адамдар арасындағы отбасы және достық қарым-қатынастарды ғана емес, сонымен қатар жұмыс қатынастарын да пайдаланады.Олар Fake Boss деп аталатын алаяқтық схемасын әзірлеп, белсенді түрде қолданып жүр. Толығырақ <a href="https://fingramota.kz/kk/post/fake-boss-shemasy-alayatardan-alaj-satanua-bolady">Fingramota.kz т</a>үсіндіреді.Fake Boss («жалған басшы» дегенді білдіреді) – алаяқтар өздерін құрбандардың басшысы ретінде көрсетіп, олардың нұсқауларын орындауға мәжбүрлейтін алаяқтық әдіс. Мұндай схемалардың негізгі мақсаты – ақша ұрлау, құпия ақпаратты алу немесе компанияның ішкі жүйелеріне қол жеткізу.Алаяқтар екі тәсіл қолданады: біріншісінде басшының атынан жалған аккаунт жасап немесе электрондық хат жіберу үшін ұқсас домендерді пайдаланады. Екіншісінде басшының мессенджердегі аккаунтын бұзып, оның атынан хабарлама жазады немесе қоңырау шалады. Кейде алаяқтар басшының дауысын немесе бейнехабарламасын жасау үшін жасанды интеллектті пайдаланады – бұл құрбандардың жалған басшыға сену ықтималдығын арттырады.Хабарламада немесе сөйлесу барысында алаяқтар дереу ақша аударуды немесе компания мен оның қызметкерлерінің құпия құжаттарын жіберуді талап етеді. Қылмыскерлер мұқият дайындалады: құрбандарға жазбас бұрын, басшы мен ұйым туралы барлық ақпаратты зерттеп, әрекеттерін барынша сенімді етеді.Іс жүзінде қалай жүзеге асады?Fake Boss схемасының бірнеше мысалын келтірейік. Алаяқтар компанияның қаржы директорына бас директордың атынан хат жазып, шұғыл әрі тиімді мәміле жасау үшін белгілі бір шотқа ақша аударуды талап етеді (әңгіме миллиондаған теңге туралы болуы мүмкін). Олар шұғылдыққа баса назар аударады, кідіріс шығындарға әкелетінін айтып, бағынбаған жағдайда жұмыстан шығару қаупін төндіруі мүмкін. Егер қаржы директоры асығыстық танытып, сұранысты тексермесе, аударылған қаражат алаяқтардың шотына түседі, ал компания үлкен шығынға ұшырап, оның болашағы қауіпті болуы мүмкін.Тағы бір мысал – жалған басшы кадр бөлімінің басшысы немесе қызметкеріне хат жібереді. «Басшылық» қызметкерлердің жеке деректерін, соның ішінде банк шоттарының нөмірлерін және жеке ақпаратын ұсынуды талап етеді. Себеп ретінде олар есеп немесе салық органдарының тексерісін көрсетеді. Мәліметтерді алған соң, алаяқтар оларды қызметкерлердің ақшасын ұрлау немесе оларға ақпараттық шабуыл жасау үшін пайдаланады.Сондай-ақ, жабдықтау бөлімі қызметкері алаяқтардың құрбаны болуы мүмкін. Ол «директордан» белгілі бір жеткізушіден жабдықты шұғыл тапсырыс беруді және компания қорының есебінен алдын ала төлем жасауды сұрайтын хат немесе қоңырау алады. Нәтижесінде, компания ақшасыз да, жабдықсыз да қалады.Шын мәнінде, алаяқтар кез-келген саладағы кез-келген ұйым қызметкеріне қоңырау шалып немесе хат жаза алады. Мұнда бастысы – қырағылық танытып, сақ болу.Алаяқтықтан қалай сақтануға болады?Fake Boss схемасы персоналдың сенімі мен ұқыпсыздығына негізделеді. Компания басшылығы міндетті түрде қатаң ішкі процедуралар мен қауіпсіздік жүйелерін енгізуі керек, сондай-ақ қызметкерлердің осындай алаяқтық тәсілдер туралы хабардарлығын арттыруы қажет. Бұл ұйымды қаржылық шығындардан және беделге нұқсан келтіруден қорғайды.Алаяқтық хатты, SMS-хабарламаны, мессенджердегі хабарламаны немесе қоңырауды бірнеше белгілері бойынша анықтауға болады:басшының атынан ерекше сұраулар – мысалы, маңызды тапсырманы бетпе-бет емес, тек хабарлама немесе қоңырау арқылы жеткізуі; хаттарда немесе хабарламаларда әдеттегі ресмиліктің болмауы – мысалы, корпоративтік қолтаңба мен ресми стильдің болмауы; хат немесе хабарламалар жүктеуді немесе есептік жазбаға кіруді талап ететін қосымшалар мен сілтемелерді қамтуы. <img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/24_12_infographics_kaz_935465a12a.png" alt="24.12 infographics каз.png">Алаяқтардың құрбаны болмау үшін қарапайым қауіпсіздік ережелерін сақтаңыз:ақша аудару немесе құпия ақпарат сұралған жағдайда, егжей-тегжейін басшыдан тікелей нақтылаңыз; электрондық пошта сүзгілерін орнатыңыз және белгісіз домендерден хат алуды шектеңіз; киберқауіпсіздік бойынша тренингтерді үнемі өтіп, алаяқтық схемалар туралы өзекті ақпаратты оқып отырыңыз – бұл Fingramota.kz сайтында қолжетімді; қаржылық операциялар үшін «қос тексеру» ережесін енгізіңіз; жеке және корпоративтік аккаунттарда екі факторлы аутентификацияны қолданыңыз.Өзіңізді қорғаңыз және қаржылық сауаттылығыңызды бізбен бірге арттырыңыз!Фото: Fingramota.kz

Fake Boss схемасы: алаяқтардан қалай сақтануға болады?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Әдетте, жастарға зейнет жасына жету әлі алыс сияқты көрінеді, сондықтан жинақтауды бастауға уақыт бар деп ойлайды. Алайда, зейнетақы жинағы туралы ертерек ойлансаңыз, болашақта қажетті капиталға жету оңай әрі қолжетімді болады.Fingramota.kz жобасының қаржылық сауаттылық бойынша бизнес-тренері және бренд-амбассадоры Ақжүніс Брасилова зейнетақы жоспарын жастайынан құрастырудың маңыздылығын түсіндірді.Көп жағдайда «зейнетақы» сөзімен қартаю ұғымы байланыстырылып жатады, алайда бұл екі түсінік бір-біріне тікелей байланысты емес. Зейнетақы жоспары – бұл зейнетке шыққанда құрастырылатын құжат емес. Бұл адамның кірістерін, шығындарын, ағымдағы жинақтарын және зейнетақы кезеңіне дейінгі инвестициялық қадамдық алгоритмін қамтитын жоспар.Ең қарапайым әдіс – зейнет жасына дейін қанша уақыт қалғанын анықтау. Мысалы, егер 40 жастағы ер адам 63 жасында зейнетке шықса, оның жоспарлауға 23 жылы бар. Уақыт неғұрлым ұзақ болса, бүгін жинақтау керек сома соғұрлым аз болады. Елімізде міндетті зейнетақы жарнасы (МЗЖ) бар, ол бойынша жалақыдан 10% Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына (БЖЗҚ) аударылады, бірақ бұл жеткіліксіз.Зейнетақы туралы тағы не білу керек?Бүгінгі таңда зейнетақының екі түрі бар – базалық және ынтымақты зейнетақы. Базалық зейнетақы мемлекеттік бюджеттен барлық зейнет жасына жеткен азаматтарға төленеді. Бұл төлемнің мөлшері 1998 жылға дейінгі еңбек өтілі мен жинақтаушы зейнетақы жүйесіне қатысу өтіліне байланысты есептеледі. Егер адам ешқашан жұмыс істемеген болса және зейнетақы қорында жинақтары болмаса, ол ең төменгі базалық зейнетақы алады, бұл кәріліктегі ең төменгі табыс деңгейін қамтамасыз етеді.Ынтымақты зейнетақы 1998 жылдың 1 қаңтарына дейін кемінде 6 ай еңбек өтілі бар азаматтарға арналған. 1998 жылға дейінгі еңбек өтілі неғұрлым көп болса, ынтымақты зейнетақы мөлшері соғұрлым жоғары болады. Демек, 1998 жылға дейін кемінде жарты жылдық өтілі жоқ қазақстандықтар ынтымақты зейнетақы алмайды. Олар тек базалық зейнетақыны және жинақтаушы зейнетақы қорында жинаған қаражатты алады. Мұны БЖЗҚ сайтындағы немесе қосымшасындағы зейнетақы калькуляторы арқылы есептеуге болады.Бірінші әдіс – ерікті зейнетақы жарнасы.Сіз Бірыңғай зейнетақы жинақтау қорына (БЖЗҚ) қаражатты өз бетіңізше аудара аласыз – банктер, «Қазпошта» АҚ арқылы немесе жұмыс берушіге өтініш беру арқылы. Өтініш негізінде жұмыс беруші қаражатты зейнетақы қорына аударады. Егер сіз жеке кәсіпкер болсаңыз, ЕНПФ-ке ай сайын белгілі бір соманы аударып, зейнетақы шотыңызды толықтыра аласыз.Екінші әдіс – өмірді сақтандыру полисі. Бұл полиске болашақта зейнетақы жоспарлары мен аннуитеттік төлемдер кіреді.Бұл салымдар қаражатты мерзімінен бұрын алуға мүмкіндік бермейді. Сонымен қатар, ақшаны көбейтудің балама қаржылық құралдары бар, бірақ олар жоғары тәуекелдерге ие. Мысалы, бағалы қағаздарға инвестициялау арқылы табыс табуға мүмкіндік беретін қор нарығы. Алынған қаражатты одан әрі депозитке салуға болады.Банктік салымдарда ақша жинаған дұрыс па немесе ерікті зейнетақы жарналарын зейнетақы қорына аударған дұрыс па? Бұл уақытқа (зейнет жасына дейін қанша жыл қалғанына) және қаржылық мүмкіндіктерге байланысты. Зейнетақы қоры инвестициялық ресурстарды шектеулі түрде пайдаланып, қаражатты консервативті құралдарға салады, бұл салымшылардың ақшасын сақтауға бағытталған. Ал банктегі депозит қаржылық тұрғыдан көбірек артықшылықтар береді, өйткені банктер қаражатты басқаруда кең мүмкіндіктерге ие.Зейнетақы жоспарын жасау үшін заманауи технологияларды пайдалануға болады – мысалы, ChatGPT. Сұранысты енгізіңіз: «Маған зейнетақы жоспарын құрып бер» және жасыңызды, кіріс сомасын, шығындарыңызды, отбасылық жағдайыңызды және басқа да деректерді жазыңыз. Жасанды интеллект деректерді талдап, сізге жеке зейнетақы жоспарын ұсынады. Сіз ақпаратты нақтылап, түзетулер енгізе аласыз және ай сайын жаңартылған жоспарды алып отырасыз – бұл өте ыңғайлы.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/20_12_infographics_kaz_97acc19e6b.png" alt="20.12 infographics kaz.png">Бірнеше пайдалы кеңесКез келген азамат өз зейнетақы төлемдерін бірнеше есе арттыра алады, егер зейнетақыға қосымша табыс көздерін құратын болса. Мысалы, дивидендтік табыстылық арқылы. Депозиттен бастаңыз: айына кем дегенде 5 мың теңге жинап отырыңыз. Кейін бұл соманы арттырып отырасыз.Екінші маңызды нәрсе – қаржылық мүмкіндіктеріңізді міндетті түрде зерттеңіз. Қазіргі таңда интернетте көптеген инвестициялық калькуляторлар мен күрделі пайыздарды есептейтін құралдар бар. Олар сізге ай сайын 5 мың, 10 мың немесе 50 мың теңге жинасаңыз, қанша қаржы жинай алатыныңызды есептеуге көмектеседі. Бұл сіз үшін қосымша мотивация болады.Жинақтауды бастау үшін мінсіз жас – 18-25 жас аралығы. Әдетте, бұл жас адамдар әлі некеге тұрмаған және ипотекалық міндеттемелері жоқ кезең. Сонымен қатар, оларды ата-анасы қолдайды. Осы жаста кез келген кірістен қаражатты депозитке жинауды әдетке айналдыру керек.25-40 жас аралығында жинақтау қиындай түседі – адамдар отбасын құрады, балалы болады, қарт ата-аналарын асырайды және ірі несиелер алады. Бұл кезеңде ең алдымен табыс пен шығын арасындағы айырмашылықты арттыру қажет, импульсивті сатып алулардан аулақ болу керек және сәнді әрі қажетсіз заттарды сатып алмау керек. Бұдан кейін қаржылық жоспар құру маңызды: балалар қайда білім алады, 5-10 жылдан кейін қайда тұруды жоспарлайды, сондай-ақ болашақ зейнетақы мөлшерін есептеу керек.50-55 жасқа келгенде адам ипотеканы жапқан, балаларды өсіріп, білімін төлеп, мүмкін, үйлену тойын өткізген болуы керек. Бұл кезеңде зейнетақы кезеңін жоспарлау маңызды..Бұл уақыт мәселесі: 20 жасыңызда айына 10-15 мың теңге жинасаңыз, ал 50 жасыңызда депозитке немесе БЖЗҚ-ға 100 мың теңге аударуға тура келеді. Сіздің мақсатыңыз – алғашқы қадамдарды жасау. Сөз инвестиция салу немесе компаниялардың акцияларын сатып алу туралы емес. Кішкентай нәрседен бастаңыз: ақпарат оқыңыз және зерттеңіз. Бұл тақырыпқа байланысты көптеген мақалалар, кітаптар және подкасттар бар.Сонымен қатар, <a href="https://fingramota.kz/kk/post/meni-zejnetay-zhosparym-zejnetke-zhinataudy-ashan-bastau-kerek">Fingramota.kz</a> көмегімен қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз.Фото: fingramota.kz

Менің зейнетақы жоспарым. Зейнетке жинақтауды қашан бастау керек? 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Әрбір қазақстандықтың білім беру депозитін ашу мүмкіндігі бар. Оны сіз дүниеге келгеннен бастап сіздің немесе ата-анаңыз бен қамқоршыларыңыздың атына рәсімдеуге болады. Білім беру депозитін мектепті аяқтағаннан кейін Қазақстан немесе шетелдегі колледжде немесе жоғарғы оқу орнында оқу ақысын төлеу үшін пайдалануға болады. Ал егер білім грантын жеңіп алсаңыз, бұл депозиттегі ақшаны кез келген мақсатқа ала аласыз.2013 жылдан бері қолданылып келе жатқан Мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесіне (МБЖЖ) әрбір қазақстандық қатыса алады. Ол үшін Мемлекеттік салық қызметі жүйесіне қатысатын банктерде немесе сақтандыру компанияларында арнайы AQYL депозитін ашу қажет.Мысал арқылы көрсетейік. Алматы облысындағы бір отбасы осыдан үш жыл бұрын бес баласының әрқайсысына білім беру депозитін ашып, 20 мың теңгеден салды. Қазір үлкен ұлы Арсенның (12 жаста) есепшотында 900 мың теңгеге жуық ақша жиналды. Ата-анасы мүмкіндігінше ай сайын толтырып отырады, ал жыл сайын AQYL депозитіне жиналған сомадан 5% немесе 7% қосымша мемлекеттік сыйақы түсіп отырады. Ең жоғары 7% сыйақы көпбалалы немесе аз қамтылған отбасыларға, сонымен қатар жетім балаларды тәрбиелеп отырған отбасыларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға, мүгедектігі бар тұлғаларға төленеді.Қазір Арсен 7-сынып оқиды. Оның мектепті бітіруіне әлі 4 жыл бар. Ал оның қазірдің өзінде университетке түсу үшін AQYL деген сенімді сақтық көзі бар. Егер білім беру жарнасын толықтыруды жалғастырса, онда мектеп бітірерде жинақталған ақша университеттегі оқуды төлеуге жеткілікті болып қалады. Арсен білім грантының көмегімен оқуға түссе, ақшаны өз қалауынша пайдалана алатынын біледі. Ол ата-анасымен ақылдаса келе, мұндай жағдайда бұл ақшаны іні-қарындастарының депозитіне аударатын болып шешті.&nbsp;<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/fingramota_1_2b3b0002e6.png" alt="финграмота 1.png">Білім беру депозитінің сыйақылары туралы не білу керек?Мысал ретінде AQYL салымы бойынша 3 жылға және жылдық сыйақы мөлшерлемесіне арналған келісімшартты алайық. Жылдық сыйақы мөлшерлемесі — депозиттегі салымыңыздың жалпы сомасына сыйақы, яғни 12% (қаржы ұйымдарында қарай мөлшерлеме әртүрлі болады). Егер сіз депозитке 10 мың теңге салсаңыз, онда бір жылдан кейін келісімшарт жасалған банктен немесе сақтандыру компаниясынан 1200 теңге көлемінде сыйақы аласыз (бұл 10 мың теңгенің 12%-ы). Салымдағы сома неғұрлым көп болса, қаржы ұйымынан сыйақы да соғұрлым көп болады.Жылына бір рет жинақталған сомаға мемлекеттік сыйақы қосылады. Мысалы, егер 2024 жылы депозитте 100 мың теңге жиналса, мемлекет оған 2025 жылдың 1 қаңтарынан бастап 5 немесе 7 мың теңге қосады (мемлекеттік сыйақының пайызы біз жоғарыда жазған шарттарға байланысты).&nbsp;Маңызды бір ерекшелік бар: мемлекеттік сыйақы түсуі үшін білім беру салымының ашылғанына бір жыл болуы керек.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/fingram2_d53c004e8c.png" alt="финграм2.png">AQYL&nbsp;депозитінің артықшылықтары:- ай сайын депозитке пайыз (сыйақы) түседі;- жыл сайын депозиттегі барлық сомаға 5% немесе 7% мөлшерінде мемлекеттік сыйақы түседі;- депозиттегі ақшаны Қазақстандағы және шетелдегі жоғары оқу орындары үшін пайдалануға болады;- егер мектептен кейін колледжге немесе университетке грантқа түссеңіз, мемлекеттік сыйақымен жинақталған соманы толығымен шығарып ала аласыз. Сонымен қатар шоттағы ақшаны 20 жасқа дейін жинауды жалғастыра аласыз немесе басқа адамның, мысалы, жақын туыстардың депозитіне аудара аласыз;- оған қоса депозитті отбасыңызға ыңғайлы болатын сомаға әрі мүмкін болатын кезде онлайн толтыра аласыз;- AQYL депозиті мемлекет пен үшінші тұлғалардың кез келген айыппұл салу шараларынан қорғалған: оған сот шешімімен тыйым (бұғаттап қоюға) салуға болмайды, салымшыдан басқа оны ешкім иелене алмайды және т.б.- салым қазақстандық депозиттерге кепілдік беру қорымен сақтандырылған. Кепілдіктің ең жоғары сомасы 10 миллион теңге. Бұл — банк қандай да бір себептермен кенет жабылып қалса, мемлекет салымшыға өтемақы (бірақ 10 миллион теңгеден аспайтын) төлейді деген сөз.Сақтандыру компаниясы арқылы білім беру жинақтарын сақтандыру шартын жасасқан кезде өз өміріңізді сақтандыруға да мүмкіндігіңіз бар. Яғни, сіз ақша жинап әрі мемлекеттен түсетін инвестициялық кіріс пен сыйақы арқылы ол ақшаны көбейтіп қана қоймай, сақтандыруға да ие боласыз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/fingr4_f2dfd434af.png" alt="фингр4.png">Мұндай депозитті қалай ашуға болады?AQYL білім беру салымын банктерде ғана емес, сақтандыру ұйымдарында да ашуға болады. Жалпы қаржы ұйымдарының шарттары да бірдей, тек ұсынылатын сыйақы мөлшері әртүрлі болуы мүмкін. Бүгінде білім беру депозитін ашуды тек «Отбасы банкі», Halyk Bank, ВТБ банкі, «Нұрбанк»,&nbsp;Jusan Bank қана емес, сонымен қатар бес сақтандыру компаниясы да ұсынады. Олар: «Евразия», Freedom Life, Halyk Life, Nomad Life және Standart Life.Депозитті төмендегі жерлерде ашуға болады:- мобильді қолданбада немесе осы мемлекеттік бағдарламаға қатысатын қаржы ұйымының веб-сайтында;&nbsp;- банк немесе сақтандыру ұйымының кеңес орталығында (сіздің қалаңыздағы мекенжайларын олардың ресми сайттарынан табуға болады);- қаржы ұйымдарының кеңесшілері арқылы онлайн;- банк филиалында немесе сақтандыру компаниясында.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/fingr3_8b12df7951.png" alt="фингр3.png">Депозит 36 және 60 айға, яғни 20 жылға дейін ұзарту мүмкіндігімен кемінде 3–5 жылға ашылады. Салымның ең аз сомасы — 3 АЕК (айлық есептік көрсеткіш — Қазақстанда зейнетақы, жәрдемақы және басқа да әлеуметтік төлемдерді, сонымен қатар айыппұлдарды, салықтарды және басқа да төлемдерді есептеу үшін қолданылатын көрсеткіш). Жыл сайын АЕК сомасы аздап өзгеріп отырады. 2024 жылы АЕК сомасы 3692 теңгені құрайды. Бұл дегеніміз 2024 жылы AQYL депозитін ашу үшін керек ең аз сома — 11 076 теңге.&nbsp;Ата-анаңызға AQYL білім беру депозиті сияқты қаржы құралы туралы айтуды ұмытпаңыз.Фото: <a href="https://fingramota.kz/kk/kids-app/publication/aqyl-degenimiz-ne-zhne-bilim-beru-depozitin-alaj-onlajn-ashua-bolady">fingramota.kz</a>

AQYL дегеніміз не және білім беру депозитін қалай онлайн ашуға болады?  

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp;Сақтандыру – &nbsp;болуы ықтимал түрлі тосын жағдайлардан қорғайтын және қолдау көрсететін қаржылық құрал. Бұл қалай жұмыс істейді?Сақтандыру дегеніміз не? Кейде үлкендер: «Өмір тосынсыйларға (кездейсоқ жағдайларға) толы» деп қапаланып жатады. Олар мұндайды көбіне өздері күтпеген оқиғаға тап болғанда және олай болады деп мүлдем ойламағанда айтады. Мысалы, қатты жел кезінде көліктің үстіне ағаш құлап кетеді немесе пәтерді су басады. Мұндай оқиғалардың шығу төркіні әртүрлі болады және олар заттай шығын келтірумен шектелмей, денсаулыққа да зиянын тигізуі мүмкін. Біреу ауыр жарақат алып, төсек тартып жатып қалса, уақытша жұмысқа жарамсыз болады. Мұндай сәтте жұмыс істей алмайсыз, бірақ ақша қай уақытта болмасын керек, не істей аламыз?Сақтандыру полисі бар адамдар мұндай жағдайдан жеңіл өтеді. Сақтандыратындай оқиға болғанда клиенттің өзі мен мүлкін қауіп-қатерден қорғайтын қаржы ұйымы – сақтандыру компаниясы Сақтандыру полисін қамтамасыз<a href="https://fingramota.kz/kk/kids-app/publication/onlajn-satandyru-degenimiz-ne-zhne-satandyrushylar-balalara-ne-syna-alady"> етеді.</a>&nbsp;Сақтандыру – бірінші кезекте адамның қаржылық мүддесін қорғау деген сөз. Қазақстанда сақтандырудың екі түрі бар: міндетті және ерікті. Міндетті сақтандыру ел заңнамасының талаптарына сәйкес барлығында болуға тиіс. Ерікті сақтандыру аты айтып тұрғандай адамның жеке қалауына қарай рәсімделеді. Бүгінде міндетті сақтандырудың барлық түрін, кей ерікті сақтандыруларға қатысты сақтандыру полисін онлайн түрде жасатуға болады.Нені сақтандыра аламыз? Түрлі жағдайларды сақтандыруға болады, солардың ішінде негізгілеріне тоқталайық:автокөлікті ұрлау, оның бұзылуы, жазатайым жол көлік апатына тап болу – автокөлікті сақтандыру;үйге немесе пәтерге зақым келтіріп, шығынға ұшырататын кез келген ТЖ (төтенше жағдай) – мүлікті сақтандыру;созылмалы аурудың өршуі, жарақат, улану және т.б. – денсаулықты сақтандыру;Сапарға шығудан бас тарту немесе кейінге шегерту, саяхатшыға шұғыл медициналық көмек көрсету, багажды зақымдау және т.б. – туристерді сақтандыру.&nbsp;Әлемде сақтандырудың бұдан бөлек ерекше түрлері де кездеседі. Мысалы, жұлдыздар өз дауыстарын, дене мүшелерін, үй жануарларын сақтандырып жатады. Адам ұрлаудан, төлем жасаудан және бопсалаудан, жеке деректерін ұрлаудан және тіпті үйлену тойының болмай қалуынан сақтандыру да бар.Балаларға арналған сақтандыру өнімдері бар ма? Балаларды, тура ересектер сияқты, жарақаттар мен жазатайым оқиғалардан және белгілі бір аурулардан сақтандыруға болады. Спорттық сақтандыру деген бар. Мұндайда, мысалы, спортшы жарыс кезінде жарақат алса, сақтандыру компаниясы баланың емделуіне және қаржылық қолдауына кететін, шартта көрсетілген соманы төлеп береді. Сонымен қатар кез келген жерде алған жарақат үшін берілетін сақтандыру бар. Ол емделуге және оңалуға кеткен ақшаның орнын толтыруға мүмкіндік береді.&nbsp;Кей сақтандыру компаниялары белгілі бір мақсат үшін қомақты сома жинақтауға жағдай жасайтын өмірді жинақтық сақтандыру бағдарламасын ұсынады. Мысалы, МБЖЖ (Мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесі) білім беру үшін қаржы жинауға көмектеседі.&nbsp;Енді бір сақтандыру полисі ата-ананың немесе қамқоршының және баланың да өмірін қаржылық қорғауды қамтамасыз етеді. Сақтандыру мерзімі аяқталғаннан кейін анаңыз бен әкеңіз сақтандыру сомасын да, инвестициядан түскен пайызды да ала алады. Яғни, қандай да бір сақтандыратындай оқиғаның болуы шарт емес, жай ғана шартта сақтандыру мерзімін көрсету жеткілікті. Ал оның егжей-тегжейлі талаптарын сақтандыру компаниясы өзі тағайындайды.Сақтандыруды қалай рәсімдейміз&nbsp; Сақтандыруды рәсімдеу үшін мұндай қызметті көрсетуге рұқсат алған сақтандыру компаниясымен келісімшарт жасау қажет. Лицензияны Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі береді. Оның бар-жоғын қаржы реттеушісінің&nbsp;www.gov.kz сайтындағы «Қаржы нарықтары» бөлімінен («Сақтандыру секторы» бөлімшесі) тексеруге болады.Бүгінде сақтандыру компаниясымен келісімді оның веб-сайты немесе мобильді қолданбасы арқылы бір дегеннен рәсімдей аласыздар.Сақтандыруды рәсімдеу барысында бірнеше терминдер кездесуі мүмкін. Соларды түсіндіре кетейік.Сақтанушы&nbsp;– сақтанғысы келетін жеке немесе заңды тұлға.Сақтандырушы&nbsp;– сақтандыру компаниясы.Сақтандыру оқиғасы&nbsp;– сақтандырушы сақтанушыға ақша төлеуге міндетті болатын оқиға.Сақтандыру сомасы&nbsp;– адамның мүлкіне, денсаулығына немесе өміріне зиян келген жағдайда төленетін ақшалай өтемақы. Сақтандыру бойынша берілетін сома шартта көрсетілуі керек. Келісімшартқа қол қоймай тұрып, оны әрдайым алдын ала мұқият оқып шығу қажет.Фото: fingramota.kz

Онлайн-сақтандыру дегеніміз не және сақтандырушылар балаларға қандай өнімдерді ұсынады?  

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp;Егер сіз кредиттеріңізді мерзімінен бұрын өтеуді жоспарласаңыз, оның бірнеше нұсқасын қарастыруға болады. Мысалы, «көптен азға» немесе «аздан көпке» стратегияларын таңдау немесе қарыздарды қайта қаржыландыру. Олардың әрқайсысын талдап көрейік..&nbsp;«Көптен азға»&nbsp;стратегиясыОның негізгі мәні - сіз алған соманы емес, кредит бойынша пайыздарды төлейсіз. Яғни, бұл стратегияға сәйкес, сіз алдымен кредитті ең жоғары пайыздық мөлшерлемемен, содан кейін одан азырақ, содан кейін одан да аз пайыздық мөлшерлемемен және т.с.с. төлеуіңіз керек. Математикалық тұрғыдан алғанда бұл ең тиімді және көрнекі нұсқа. Бұл ретте, егер сіздің кредиттеріңіздің пайыздық мөлшерлемелері бірдей, бірақ мерзімдері әртүрлі болса, алдымен сіз төлем мерзімі ұзағырақ кредитті төлеу керек екені есіңізде болсын. Себебі, мұндай кредит болғанда сіз пайызды өтеу үшін ақшаның көп бөлігін төлейсіз, содан кейін ғана – негізгі қарызды төлеп бастайсыз. Сондықтан ұзақ мерзімді қарыздар бойынша артық төлем әлдеқайда жоғары болады.Не істеу керек?Барлық борыштарыңыздың тізімін жасаңыз: кредиттік карталар, тұтынушылық кредиттер, ипотека және т.б. бойынша берешек. Әрқайсысы үшін ағымдағы қалдықты, пайыздық мөлшерлемені және ең төменгі айлық төлемді көрсетіңіз.Қарыздарды пайыздық мөлшерлеменің төмендеу ретімен ретке келтіріңіз. Пайыздық мөлшерлемесі ең жоғары кредиттер бірінші орында тұруы керек.&nbsp;Басты назарды негізгі қарызға аударыңыз – ең жоғары мөлшерлемемен берешекті өтеуге ең көп соманы бағыттаңыз, ал қалғандары бойынша ең аз төлемдер жасаңыз.&nbsp;Бірінші кредитті толығымен өтеп болғаннан кейін, босаған қаражатты тізімдегі келесі кредитке бағыттаңыз, қалғандары бойынша ең төмен төлемдер сақтаңыз.Мысал арқылы түсіндіріп көрейік: сізде қолданыстағы екі кредит бар делік. Олардың бірі ең жоғары пайыздық мөлшерлемемен және артық төлеммен алынған – бұл микрокредит (6 айға 200 000 теңге қалдық. Сіздің міндетіңіз – оны төлеп тастау, сондықтан сіз оған ай сайынғы төлемге қосымша ақша жұмсайсыз. Айталық, жоспарлы 30 мың төлемнің орнына – 60 мың немесе одан да көп. Бұл ретте мұны ай сайын жасау маңызды. Осының арқасында сіз алты айдан аз уақыт ішінде микрокредит бойынша қарызды жабасыз және сізде басқа кредитті төлеуге бағытталатын белгілі бір сома «босатылады».&nbsp;Тағы бір маңызды мәселе – мерзімінен бұрын өтеу кезінде ай сайынғы төлем сомасын емес, кредиттің мерзімін қысқартуды таңдаңыз, бұл тиімдірек болады«Аздан көпке» стратегиясыБұл әдіс борыш сомасы ең аз кредитті өтеуге бағытталған. Бір қарағанда, мұның пәлендей пайдасы жоқ сияқты болып көрінуі мүмкін, бірақ психология тұрғысынан тіпті кішкентай қадамдардың өзі сізді ынталандырады. Әсіресе, қаржының шектеулі болуына байланысты үлкен қарызды төлеуге мүмкіндігіңіз болмаса. Қалдығы ең аз бірінші кредитті жапқанда, сізде басқа кредитті өтеуге жұмсалатын ақша «босатылады». Нәтижесінде сіз прогреске қол жеткізесіз.Қалай әрекет ету керек?Барлық кредиттердің тізімін жасаңыз, әрқайсысының жанына ағымдағы қалдықты, пайыздық мөлшерлемені және ең төменгі айлық төлемді жазыңыз.1) Пайыздық мөлшерлемелерге назар аудармастан, кредиттерді ең кішкентай қалдық қалғанынан ең үлкен қалдығы бар кредитке қарай бөліңіз.2) Барлық борыштар бойынша ең төменгі төлемдерді төлеуді жалғастырыңыз, бірақ айыппұлдар мен пайыздардың өсуін болдырмау үшін олардың ешқайсысын жіберіп алмағаныңызға көз жеткізіңіз.3) Кредиттердің ішіндегі мөлшері аз борышқа қосымша қаражат бөліңіз.4) Кредиттердің ішіндегі берешегі ең аз кредитті толығымен төлегеннен кейін, келесі жолы қолыңызда қалатын бос қаражатты тізімдегі келесі кредитті төлеуге жіберіңіз, бұл ретте қалған кредиттер бойынша ең төменгі төлемдер сақталады.&nbsp;Мысалы, сізде үш кредит және бір бөліп төлеу бар делік, оның ішінде ең аз қарыз қалдығы – кредиттік карта бойынша (қалдық 50 мың теңге), содан кейін тұтынушылық кредит (қалдық 80 мың теңге), бөліп төлеу (120 мың теңге) және тұтынушылық кредит (150 мың теңге). Қосымша қаражатты кредиттік карта бойынша берешекті өтеуге жіберіңіз, оны 1-2 ай бұрын жабыңыз, содан кейін барлық күш-жігерді ең төменгі қалдықпен және ең төменгі ай сайынғы төлеммен, содан кейін бөліп төлеуді өтеуге және т.б. жіберіңіз.Кредиттерді қайта қаржыландыруЕгер сіз түрлі банктерден бірнеше кредит алған болсаңыз, онда сіздің жақсы шарттармен кредит алып, қайта қаржыландырудың арқасында барлық қарыздарды бірден төлеуіңізге мүмкіндік туады. Бұл шарт өте ыңғайлы, себебі сіз тек бір кредиторға төлем жүргізетін боласыз және қай банкке төлем жүргізуім қажет еді деп шатаспайсыз, төлемді кешіктіруге, өсімпұлдарға жол бермейсіз. Бұдан басқа, сіз ең төменгі пайыздық мөлшерлемені таңдайсыз және бұл артық төлем мөлшерін азайтады.Сізде 1 900 000 теңге жалпы борышпен және әртүрлі пайыздық мөлшерлемелері бар үш кредит бар деп елестетіп көрейік. Жалпы айлық төлем 150 000 теңгені құрайды. Артық төлем шамамен 570 000 теңгені құрайды. Қайта қаржыландыру кезінде ай сайынғы төлем 68 400 теңгені, бір жылда – 820 800 теңгені, бір жылдағы пайыздар бойынша артық төлем шамамен 340 000 теңгені құрайды. Пайдасы қайта қаржыландыру кезінде сіз ай сайынғы төлемді төмендетесіз, сонымен қатар бір жыл ішінде белгілі бір соманы пайызбен үнемдейсіз.&nbsp;Алайда, егер сіз мәселені мұқият зерттемесеңіз, онда қайта қаржыландырумен өзіңізді одан сайын қарызға батырудан абай болыңыз. Сондықтан әртүрлі нұсқаларды салыстырыңыз және мүмкін болса, қаржылық кеңесшілерге хабарласыңыз. Қайта қаржыландыруды қайта құрылымдаумен шатастырмаңыз. Қайта құрылымдау – бұл бұрынғы кредит талаптарын өзгерту (мерзімін кейінге қалдыру, кредиттеу мерзімін, қарыз сомасы және т.б. өзгерту).<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/18_12_infographics_kaz_b319e24e56.png" alt="18.12 infographics каз.png"> Жалпы пайдалы ұсынымдар&nbsp;Өз күшіңізді дұрыс бағалау үшін бюджетті жоспарлаңыз. Кредит бойынша төлемді ескере отырып, кірістер мен шығыстарыңызды талдаңыз және қанша бос ақша қалатынын есептеңіз.&nbsp;Импульсивті сатып алулардан бас тартыңыз. Бірнеше айдан кейін сәннен шығатын жаңа тренд болған көйлек сатып алудың орнына, бұл ақшаны қарызды төлеуге жұмсаңыз.&nbsp;Кредит төлеу бойынша мерзімін өткізіп алуға жол бермеңіз, олай болған жағдайда, Сізге өсімпұл есептейді, бұл бюджетке қосымша жүктеме.Қосымша табыс көзін іздеңіз – сізде бірнеше кредит болған кезде және оларды төлеуге ақша жетер-жеткізіліксіз болған кезде аздаған қосымша жұмыс көмектеседі. Демалыс және мереке күндері жұмыста ақылы ауысымдарды алуға немесе жаңа мамандықты игеруге болады. Дағдыларыңызға назар аударыңыз және осыны негізгі ала отырып, қосымша кіріс көзін іздеуді бастаңыз.Сырттан бағалауды сұраудан тартынбаңыз. Сіз сенетін достарыңыздың немесе жақындарыңыздың объективті көзқарасы, олардың кеңестері мен ұсыныстары ақша мәселелеріне байланысты сіз байқамайтын мүмкіндіктерді көруге көмектеседі<a href="https://fingramota.kz/kk/post/eger-sizde-birneshe-kreditiiz-bolsa-olardy-merziminen-bryn-alaj-drys-teuge-bolady-eger-siz-kreditteriizdi-merziminen-bryn-teudi-zhosparlasayz">Fingramota.kz</a>-пен бірге қаржылай сауатты болыңыз!&nbsp;Фото: fingramota.kz

Егер сізде бірнеше кредитіңіз болса: оларды мерзімінен бұрын қалай дұрыс өтеуге болады 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp;Жаңа жыл – керемет әрі көңілді мереке, бірақ бұл алаяқтар үшін де «тиімді»&nbsp;мүмкіндік.<a href="https://fingramota.kz/kk/post/zhaa-zhyldy-fejkter-mereke-arsaynday-arbalasta-alayatardy-apanyna-tspeu-zholdary">Fingramota.kz</a> мереке қарсаңында кездесуі мүмкін жаңа алаяқтық схемаларды жинап, олардан қалай қорғану, жақындарыңызды қорғау және мерекелік көңіл-күйді сақтап қалу жолдарын ұсынады.Алаяқтар мереке қарсаңында адамдардың сақтықтан айырылып, уақытқа байланысты асығыс әрекет ететінін пайдаланады. Біз барлығын үлгергіміз келеді: сыйлықтар сатып алу, мерекелік дастархан дайындау, ойын-сауық бағдарламасын ұйымдастыру. Барлығына уақыт жетпейтіндей көрінеді. Бірақ ақша мәселелерінде ешқашан асығуға болмайды. Сақ болыңыз – алдыңызда тұзақ та болуы мүмкін ғой?Жалған Аяз ата мен Ақшақар қызметіКөптеген ата-аналар балаларына сиқырлы мереке сыйлағысы келеді. Ал мұндайда Аяз ата мен Ақшақарсыз болмайды. Алаяқтар жыл сайын мереке қарсаңында интернетте, әсіресе әлеуметтік желілерде, аниматорлардың – көптен күткен қыстық мерекенің ертегідегі кейіпкерлерінің қызметі туралы жалған хабарландырулар жариялайды.Оларға хабарласқан адамдардан алдын ала төлем талап етіліп, содан кейін байланыс үзілетін жағдайлар жиі кездеседі.Тағы бір нұсқасы – «Аяз ата» мен «Ақшақар» келіп, мерекелік көңіл-күй мен адамдардың босаңсуын пайдаланып, үйді тонап кетуі мүмкін. Біреуі қонақтарды көңілдендіріп жатқанда, екіншісі құнды заттарды алып кетеді.Кеңес:&nbsp;аниматор қызметін ұсынатын компанияның беделін әрдайым тексеріңіз. Сенімді ұйымдар суреттер, пікірлер мен қызметкерлердің&nbsp;деректерін жариялайды. Тіпті достар&nbsp;беретін ұсынымдарды&nbsp;да тексеріңіз,&nbsp;себебі&nbsp;компанияда&nbsp;ұжым&nbsp;ауысуы мүмкін немесе достарыңыз қызметті өзі қолданбай, тек естіген болуы ықтимал. Тексерілуі қиын күмәнді ресурстардан тапсырыс беруден аулақ болыңыз.Жалған акциялар мен сайт-көшірмелерМереке қарсаңында дүкендердің көбі ауқымды жеңілдіктер мен акциялар туралы жариялайды. Бұл алаяқтар үшін тиімді мүмкіндік. Егер сақ болмасаңыз, фишинг сайттарға кіріп, дербес деректеріңіздің жария болу немесе құрылғыңыздың вирус жұқтыру қаупі бар.Кеңес:&nbsp;онлайн-сатып алу жоспарланып отырған&nbsp;сайтты тексеріңіз;&nbsp;оң пікірлері бар&nbsp;сенімді&nbsp;платформаларды пайдаланыңыз;&nbsp;өте&nbsp;төмен бағалары бар ұсыныстарға&nbsp;сенбеңіз; жеке деректеріңізді енгізбеңіз – шынайы дүкендер ондай ақпаратты сұрамайды.Жалған тауарларды сатуӨкінішке орай, тіпті ірі маркетплейстерге брендтік тауар ретінде арзан жалған өнімдерді сататын алаяқтар еніп кетуі мүмкін. Әрине, тауардың жалған екенін көрсететін Abibas немесе Christianin Dior сияқты атаулар жазылмайды – бәрі әлдеқайда күрделірек.Кеңес:&nbsp;тек брендтің ресми өкілдерінен сатып алыңыз; тауардың таңбаларын арнайы қосымшалар арқылы тексеріңіз; тым төмен бағаларға сенбеңіз.Құттықтау ашық хаттарТіпті мессенджердегі зиянсыз құттықтау хаттар да қауіп тудыруы мүмкін. Алаяқтар сіздің жақыныңыздың, мысалы, әжеңіздің аккаунтын бұзып, барлық таныстарын зерттеп, жалған құттықтау сілтемесімен хат жібереді. Мысалы: «Саған арналған жеке құттықтау, немерем, мына сілтемеде!». Сілтеме бойынша өтсеңіз, жеке деректеріңіз жоғалуы немесе сіздің гаджетіңізге құрылғы туралы барлық ақпаратты, жүктелген қосымшаларды және оларға құпиясөздерді оқитын вирус-шпион енуі мүмкін.Кеңес:&nbsp;ешқашан&nbsp;күдікті сілтемелер бойынша&nbsp;өтпеңіз, тіпті оларды таныстарыңыз жіберсе де. Ашық хаттар сілтемелерсіз келеді. Күдікті «құттықтау» алсаңыз, оны жіберген адамға қоңырау шалып, бұзу әрекеті болуы мүмкін екенін ескертіңіз.Жалған қайырымдылықМереке алдында адамдардың мейірімі оянып, басқаларға көмектескісі келеді. Мұны пайдаланған алаяқтар «балалардың армандарын орындау» үшін жалған қаражат жинауды ұйымдастырады. Өкінішке орай, сіздің ақшаңыз қылмыскерлердің қалтасына кетеді, ал балалар сыйлықсыз қалады.Кеңес:&nbsp;тек беделді қайырымдылық қорларына көмектесіңіз. «Қоғамдық ұйымдардан» олардың&nbsp;балалар туралы&nbsp;әңгімесін растайтын құжаттарды сұрауға қысылмаңыз.Мемлекеттік органдардан «сыйлықтар»Бұл схема нақты аудиторияға – зейнеткерлерге бағытталған. Алаяқтар еріктілер немесе мемлекеттік органдардың өкілдері ретінде қарт адамдардың пәтеріне келеді. Арзан сыйлық әкелуі мүмкін, бірақ зейнеткерлердің сеніміне кіріп, оларды тонауы немесе үйдің жай-күйін қарап, кейіннен тонауға жағдай жасауы ықтимал.Сондай-ақ, алаяқтар егде жастағы адамдарға қоңырау шалып, ХҚКО, әкімдік немесе коммуналдық қызмет өкілдері ретінде өзін таныстырып, «сыйлық» ұсынуы мүмкін. Сол арқылы құпия ақпаратты алдап алып, телефонға алаяқтарға құрылғыға қашықтан қол жеткізу мүмкіндігін беретін қосымша жүктеуге мәжбүрлейді.Кеңес:&nbsp;егде жастағы туыстарыңызға қауіпсіздік туралы түсіндіріп, бөтен адамдарға есік ашпауын және олардың сөзіне сенбеуін өтініңіз. Егер мемлекеттік орган атынан қоңырау түссе, бұл туралы сізге айтып, ақпаратты тексеруге кеңес беріңіз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/infographics_17_12_kaz_2944c1c2d3.png" alt="infographics 17.12 каз.png">Өзіңізді және жақындарыңызды сақтаңыз және қаржылық сауаттылығыңызды бізбен бірге арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

«Жаңа жылдық фейктер»: мереке қарсаңындағы қарбаласта алаяқтардың қақпанына түспеу жолдары 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Бүгінгі күні спам-қоңыраулар ашуландыратын фактор ретінде – олар жұмыс істеуге кедергі келтіреді және алаяқтыққа бағытталған. Өкінішке орай, спам-қоңырауларын тек алаяқтар ғана емес, сонымен қатар компаниялар (тіпті тексерілген компаниялар) да жасайды – олар осындай қоңырау арқылы сатылымдар мен клиенттердің санын көбейтіп, өз қызметтерін мәжбүрлеуге үміттенеді.&nbsp;Fingramota.kz спам-қоңырауларын өз мақсаттары үшін пайдалана алатын зиянкестердің тұзағына түспеу үшін не істеу керектігін айтып береді..Смартфонның&nbsp;нөмірлерді бұғаттау бойынша&nbsp;кірістірілген&nbsp;функцияларын&nbsp;пайдаланыңыз.Мұны қажетсіз қоңыраулар түскеннен кейін ғана жасауға болатынын есте сақтаңыз.Android-те«Қоңыраулар журналы» бөліміне өтіп, нөмірді басыңыз, «Бұғаттау» немесе «Шағымдану» бастырмасын таңдаңыз.iPhone-да«Соңғы қоңырауларды» ашыңыз, нөмірдің жанындағы «i» белгішесін басыңыз, «Абонентті бұғаттау» бастырмасын таңдаңыз.Айтпақшы, IOS 13 және одан кейінгі нұсқалары бар iPhone иелері «Теңшеулер» бөлімінде орналасқан «Белгісіздерді өшіру» функциясын да пайдалана алады. Бұл опция тегін және сіздің байланыстар тізіміңізде жоқ және сіз осы нөмірден ешқашан байланыспаған абоненттерден қоңырауларды бұғаттауға мүмкіндік береді. Бұл жағдайда белгісіз абоненттен қоңырау автоматты жауап берушіге жіберіледі және соңғы қоңыраулар тізімінде көрсетіледі, бірақ сіз қоңырау шалған кезде хабарлама алмайсыз. Егер бұл функцияны табу мүмкін болмаса, телефондағы іздеу жүйесін пайдалануға болады.Арнайы қосымшаларды орнатыңызБүгінгі күні нарықта спамды бұғаттауға арналған көптеген қосымшалар бар. Олар қажетсіз қоңырауларды анықтау және бұғаттау үшін дерекқорларды пайдаланады. Мынадай нұсқаларға назар аударуға болады:Truecaller: қоңырау шалушыны анықтайды және спам туралы ескертеді.Kaspersky&nbsp;Who&nbsp;Calls немесе Hiya: алаяқтық қоңырауларды бұғаттайды.CallApp: қоңырау шалушы туралы ақпарат береді.Нөміріңізбен&nbsp;мүмкіндігінше&nbsp;аз&nbsp;бөлісіңізСізге күдікті болып көрінетін сайттарда нөміріңізді көрсетпеңіз. Сондай-ақ, нөмір талап етілетін күмәнді акциялар мен сауалнамаларға қатыспаңыз.Интернетте тіркелу үшін бөлек нөмірді пайдаланыңыз. Мүмкіндік болса, бұл SIM картаны енді пайдаланбайтын телефонда пайдаланыңыз. Оны үнсіз режимге қойып, анда-санда тексеріп отырыңыз.Спам-қоңырауларды тексеру қызметін алу үшін өз операторыңызға хабарласыңызБұл қызмет тегін көрсетілуі немесе аз мөлшерде ақы алынуы мүмкін – қалай болған күнде де Сіздің тыныштығыңыз пен қауіпсіздігіңіз әлдеқайда маңызды. Кейде тексеру қызметі «Қара тізім» деп аталуы мүмкін.Спам-қоңыраулар туралы өз операторыңызға хабарлаңызЕгер Сізге үнемі бір абонент қоңырау шалса, өзіңізге қызмет көрсететін ұялы байланыс менеджеріне хабарлауды ұмытпаңыз. Әдетте, операторлар спам-нөмірлер туралы ақпарат жинайды және өздерінің «қара тізімдерін» жасайды. Сіздің қоңырауыңыз ұялы байланыс операторының қауіпсіздік саясатын жақсартуға септігін тигізеді.2 ГИС «Нөмірді анықтағыш» функциясын қолданыңызКөптеген функцияларға ие бұл қосымша әрбір қазақстандықтың телефонында бар. Бірақ оның нөмірді анықтай алатын пайдалы функциясы туралы көп адамдар біле бермейді. Өкінішке қарай, оған тек iPhone телефонының иелері ғана мынадай алгоритм бойынша қол жеткізе алады: Баптаулар – Телефон – Қоңырауды бұғаттау және идентификаттау – 2 ГИС-ке қарсы тумблер.Енді Сіз қоңырау шалушы ұйымды анықтай аласыз және қосымшада түрлі компаниялар мен дүкендер нөмірлерінің ауқымды базасы бар, мұның пайдасы зор. Бірақ 2ГИС-те, әдетте, адал ұйымдар тіркелгенін естен шығармаңыз, бірақ алаяқтар әрқашан алдау амалын табады, сондықтан қосымша қауіпсіздік Сізге артық болмайды.Бейтаныс және күдікті нөмірлерден түскен қоңырауларға жауап бермеңізЕгер Сіз спам-қоңырауға жауап берсеңіз, жеке басыңыздың ақпаратын растамаңыз, бірден телефонды өшіріңіз.Егер Сізге бетпе-бет кездесуді ұсынса, кодтарды немесе банктік карта деректерін айтуды талап етсе, дереу сөйлесуді аяқтаңыз. Интернет немесе қосымшалар арқылы нөмірді тексеріңіз, содан кейін оны бұғаттаңыз.Ешқандай жағдайда бейтаныс нөмірлерге, әсіресе ол қысқа нөмір болса немесе бейтаныс елдердің кодтарымен болса, қайта қоңырау шалмаңыз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/12_12_infographic_kaz_663aa7287d.png" alt="12.12 infographic kaz.png">Сақ болыңыз&nbsp;және қаржылық сауаттылығыңызды Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Бейтаныс нөмірлерден спам-қоңыраулар: оларды қалай болдырмауға болады  

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Уақыт өткен сайын «криптовалюта» деген сөз жиі қолданылатын болды. Оны қаржыгерлердің аузынан және жаңалықтардан жиі естиміз. Криптовалюта қалай пайда болады, оның қандай түрлері бар және оны қалай пайдаланамыз?&nbsp;Криптовалюта&nbsp;дегеніміз&nbsp;— кез келген цифрлық немесе виртуалды валюта. Мұндай валюталарды онлайн кеңістікте қорғау үшін крипт не шифрлар қолданылады. Әлемде мұндай валютаны өздігінен шығаратын және бақылауда ұстайтын арнайы орталық банк, үкімет немесе қандай да бір басқа ұйым жоқ. Ол майнинг (ағылшын тілінің mining «пайдалы қазбаларды өндіру» деген түсінігінен алынған) деп аталатын процесс барысында, біріккен серверлер кешені — арнайы майнинг фермаларында онлайн пайда болады. Олардың есептеу қуаты күрделі математикалық есептерді шешуге қолданылады және осындай есептеулердің нәтижесінде криптовалюталық монеталар пайда болады.&nbsp;<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/mining_1_f5e5673362.png" alt="mining 1.png">Криптовалютаны заң жүзінде рұқсат етілген кез келген елдің кез келген адамы пайдалана алады, яғни тұтас әлем бойынша төлемді қабылдайды және жөнелтеді. Криптовалюта цифрлық әмиянда сақталады.&nbsp;Криптовалютаны тауарлар мен қызметтерді, акцияларды, облигацияларды сатып алу үшін пайдалануға болады. Сондай-ақ «криптаны» ақша табу мақсатында да ұстайтындар бар: кейде оның бағасы өседі, осы кезде адамдар оны сатады. Криптовалюта арқылы жүзеге асқан барлық операциялардың жазбасы арнайы деректер базасында сақталады, ол блокчейн&nbsp;деп аталады.&nbsp;Блокчейндер белгілі бір криптовалюта қожайындарына тиесілі.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/boy_and_girl_2_7af07a58ae.png" alt="boy_and_girl 2.png">Ең алғашқы криптовалюта – биткоин әлемде 2009 жылы пайда болды. Кейінірек Ethereum, Litecoin, Ripple&nbsp;және т.б. айналымға енді.Криптовалюта сатып алу үшін онлайн нарықтағы сатушылар – брокерлерге жүгіну қажет. Олар арзанырақ криптовалюта ұсынуы мүмкін, алайда оның функциялары да аз болады. Сонымен қатар криптовалюталардың онлайн биржасы да бар. Мұндай сауда алаңдары өте көп әрі олардың әрқайсысы криптовалютаның алуан түрі мен оларды сақтау тәсілдерін ұсынады. Биржалар криптовалюталарды сатып алу және сату аралығындағы баға айырмашылығынан түскен пайыздан пайда көреді.&nbsp;<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/hands_3_a063eecf51.png" alt="hands 3.png">Криптоалаяқтардың тұзағынан қалай құтыламыз?&nbsp;Криптовалюта неғұрлым танымал болған сайын, оларды сату барысында соғұрлым көп алаяқтық әрекеттер жүзеге асып жатыр. Алаяқтар алдап соғудың түрлі амалын ойлап табады:&nbsp;– Криптовалюта сату туралы ойдан шығарылғанөтірік пікірлер жазылған жалған сайттағы өтірікшын емес криптобиржа. Олар адамдарды егер монетаны үнемі тек осы жерден алып тұрсаңыз, жоғары пайыз ұсынамыз деп сендіреді.&nbsp;<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/papers_4_c17b620b0a.png" alt="papers 4.png"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/1_point_5_f93202fbe2.png" alt="1-point 5.png"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/pyramide_6_73f2798d40.png" alt="pyramide 6.png">– Онлайн пирамидалар. Алаяқтар крипто сатып алуға жаңа сатып алушыларды тартсаңыз, жоғары табыс ұсынамыз деп алдайды. BitClub Network қаржы пирамидасы осындай арам жолмен 700 миллион доллардан астам кіріс көрген. Әйтсе де түбінде жоба алаяқтық әрекеттерді пайдаланады деп танылып, 2019 жылдың соңына қарай жабылды.&nbsp;<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/dating_app_7_b9081c6735.png" alt="dating-app 7.png">– Басқа біреудің есімін жамылу. Алаяқтар өздерін криптовалюта арқылы байып кеткен миллиардерлер секілді ұстайды. Оны тексеру мүмкін емес, ешқандай дәлел жоқ. Олар көп жағдайда елді дүрліктіру үшін танымал бизнесмендердің есімдерін қолданады. Инвесторлар криптовалюта сатып алады, оның бағасы көтеріледі, алаяқтар өз үлесін сатып үлгереді, артынша баға қайта құлдырайды. Қалғандары өз активтерін тиімді бағаға сата алмайтындақтан, ақшаларынан айырылады.– Танысуға арналған түрлі қолданбаларда, әлеуметтік желілерде жаңа таныстар өздерінен виртуалды валюта сатып алуға үгіттеп жатады. Ақшаны қолдарына түсіргеннен кейін олар ізім-ғайым жоғалады. Полицияға мұндай алаяқтар туралы хабарламаның жүзі келіп түседі.&nbsp;<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/fake_link_8_7b21660ed0.png" alt="fake-link 8.png">– Криптовалюта сақталатын виртуалды әмиянды бұзу қиын емес. Адамдар сілтемені ашады немесе деректерін енгізеді, ал алаяқтар оның әмиянын бұзып, виртуалды валютасын жымқырып алады.&nbsp;&nbsp;Есіңізде болсын, ақша ешқашан жеңіл жолмен келмейді. Криптовалютаға ақша салмай тұрып, бұл сұрақты толыққанды қарастырып, қолжетімді материалдарды түгел зерттеу қажет. Криптовалюта сатып алуды ұсынатын адамдар барлық жеке құжаттарын және валютаға қатысты қағаздарын көрсетуге тиіс. Әлеуметтік желілердегі жарнамаларға, бейтаныс қоңыраулар мен хабарламаларға сенбеңіз.&nbsp; Әлеуметтік желілердегі жарнамаларға, бейтаныс адамдардың қоңыраулары мен хабарламаларына алданып қалмаңыздар. Тек өзіңіз жақсы түсінетін салаға ғана инвестиция салуға болады! Жоғары пайда көретініңізге кепілдік береміз деген уәжге күмәнмен қарағаныңыз дұрыс – кез келген инвестицияда ақша жоғалту қаупі бар.fingramota.kz

Криптовалюта дегеніміз не және оны қалай пайдаланамыз?  

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> 2024 жылдың басынан бастап Қазақстанда Еурохаттама – полиция мен сот қызметкерлерінің қатысуынсыз ұсақ ЖКО жүргізушілерінің оңайлатылған ресімдеуі сияқты рәсім жұмыс істей бастады. Бұл – өте ыңғайлы әрі пайдалы құрал екені сөзсіз.ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің (ҚНРДА) сақтандыру нарығын дамыту басқармасы бастығының орынбасары Мақсат Бәкешов Fingramota.kz-пен Еурохаттама бойынша маңызды ақпаратпен бөлісті.Еурохаттама Қазақстанда 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап енгізілді. Бұл ЖКО кезінде сақтандыру жағдайын ресімдеудің жеңілдетілген рәсімі – яғни, егер сіз Еурохаттаманы қолдансаңыз, апатты тіркеу үшін полицияны шақырудың қажеті жоқ. Дегенмен, сақталуы қажет белгілі бір шарттар бар.Біріншіден, жол-көлік оқиғасына қатысқан екі автомобильдің қолданыстағы міндетті автокөлікті сақтандыру полистері болуы керек. Залал сомасы 100 АЕК-тен (2024 жылы 369,2 мың теңге) аспауға тиіс және ЖКО-ға қатысушыларда кінәлі болуына қатысты келіспеушіліктер болмауға тиіс. Бұдан басқа, ЖКО қатысушыларына және (немесе) үшінші тұлғалардың денсаулығы мен мүлкіне зиян келтірілмеуге тиіс. Егер Сіз үшінші көлікке немесе жаяу жүргіншіге зиян келтірсеңіз, Еурохаттаманы рәсімдеу мүмкін емес.<blockquote>«Еурохаттама онлайн-режимде Play Market және App Store дүкендерінен жүктеуге болатын сақтандыру ұйымдарының интернет-сервистері немесе мобильдік қосымшалары арқылы ресімделеді. Сонымен бірге нарықта Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру қоры (СТКҚ) әзірлеген «Еурохаттама» бірыңғай қосымшасы бар. ЖКО болған жағдайда, Сіз тіркеуден өтіп, барлық қажетті деректерді толтырасыз, құжаттарды қоса беріп, оларды мобильдік қосымшасы арқылы сақтандыру компаниясына жібересіз. Сәтті жіберілгеннен кейін Сізге Бірыңғай сақтандыру дерекқорынан өтініштің қабылданғаны туралы SMS келеді. Содан кейін ғана сіз оқиға орнынан кете аласыз, себебі жүйе барлық қажетті деректерді алды», - деп түсіндірді Мақсат Бәкешов.</blockquote>Бұл ретте, бір мәселе бар – мобильді интернет немесе Wi-Fi болмаған жағдайда, Еурохаттаманы сол жерде рәсімдеу мүмкін емес. Сондықтан, егер ЖКО айдалада орын алса, бұл форс-мажорды басқа жолдармен шешуге тура келеді.Айта кетейік, Қазақстанда бүгінгі таңда барлық сақтандыру жағдайлары тіркеліп, сақтандыру базасына енгізіледі. Еурохаттама, кез келген басқа сақтандыру жағдайы сияқты, 2025 жылы сақтандыру құнына бірнеше факторлар ескеріле отырып әсер етеді: жүргізушінің жасы, оның тәжірибесі, көлік типі, пайдалану мерзімі, өңір, сондай-ақ жүргізушінің жүргізу тәртібіне байланысты сақтандыруға белгіленетін жеңілдіктер мен сыйлықақылар.Кез-келген тәжірибелі автокөлік иесінде ақылға қонымды сұрақ туындауы мүмкін: егер зақымдану мөлшері талаптарда көрсетілгеннен жоғары болса ше? Сіз Еурохаттаманы пайдаланып, жәбірленуші ретінде төлем алған кезде, сізде үлкен соманы талап етуге құқығыңыз болмайды.Егер сіз залал сомасы 100 АЕК-тен жоғары екенін байқасаңыз, ресімдеу сатысында жол полициясына жүгініп, барлығын әдеттегідей ресімдей аласыз -онда жәбірленушінің мүлкіне келтірілген зиян үшін өтемақы сомасы 600 АЕК-пен шектеледі (2024 жылы 2,2 млн теңге). Сондай-ақ, залал сомасы 100 АЕК-ке дейін болатын жағдай болуы мүмкін, алайда жүргізуші соңғы төлеммен келіспейді. Мұндай жағдайларда сақтандыру омбудсманына жүгіну ұсынылады, ол өтінішті екі айға дейінгі мерзімде тегін қарайды. Сіз өтінішті сақтандыру компаниясы арқылы немесе тікелей сақтандыру омбудсманының кеңсесіне жібере аласыз.<blockquote>«Сондай-ақ сақтандыру омбудсманының сайты жұмыс істейді, өтініштерді сайт арқылы жіберуге болады. Алайда, сақтандыру омбудсманы барлық өтініштерді қарамайтынын білген жөн. Мысалы, ол азаматтар мен шағын кәсіпкерлік субъектілерінің сақтандырудың барлық түрлері бойынша өтініштерін қарайды. Ал ірі заңды тұлғалар, мәселен, оған тек міндетті автосақтандыру шеңберінде ғана жүгіне алады. Және де өтініштердің сомасы 10 мың АЕК-тен (2024 жылға 37 млн теңге) аспауға тиіс. Бұл ретте, омбудсманның шешімі өтініш беруші үшін емес сақтандыру компаниялары үшін міндетті болады. Егер өтініш беруші омбудсманның шешімімен келіспесе, онда ол сотқа жүгінуге құқылы. Сақтандыру ұйымы омбудсманның шешімін алған кезде оны орындауға және омбудсман айқындаған соманы жәбірленушіге төлеуге міндетті» - деп атап өтті Мақсат Бәкешов».</blockquote>Орта есеппен алғанда, Еурохаттама бойынша төлем жасау рәсімі күнтізбелік 3 күннен 15 күнге дейін созылады. Ал стандартты рәсім шеңберінде сақтандыру төлемін жүзеге асыру мерзімі 3 айға дейін жетуі мүмкін. Сондай-ақ, егер жол-көлік оқиғасына дейін жүргізуші жол қозғалысы ережелерін бұзса және камералар оны жазып алған болса, оған айыппұл төлеуге тура келеді, Еурохаттама бойынша ол өтелмейді.ҚНРДА сақтандыру нарығын дамыту басқармасының деректері бойынша ағымдағы жылдың басынан бастап Еурохаттаманың мобильдік қосымшасы арқылы 9 366 оқиға бойынша 1,7 млрд теңге сомаға төлемдер жүзеге асырылды. Ал Еурохаттаманы таңдаған адамдар саны күннен күнге өсіп келеді.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/11_12_infographics_kaz_569afdb58f.png" alt="11.12 infographics kaz.png">Қаржылық сауаттылығыңызды<a href="https://fingramota.kz/kk/post/zhyldam-yajly-zhne-pajdaly-nelikten-avtoklik-ieleri-eurohattamaa-nazar-audaruy-kerek"> Fingramota.kz</a>-пен бірге арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Жылдам, ыңғайлы және пайдалы: неліктен автокөлік иелері Еурохаттамаға назар аударуы керек  

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі (бұдан әрі – Агенттік) қаржы ұйымдарының ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету, оның ішінде тұрақты негізде мобильдік қосымшаларының киберқауіпсіздігін қамтамасыз ету жөнінде шаралар қабылдайды.Қазіргі уақытта қаржы ұйымдарының клиенттеріне қашықтан қызмет көрсету кезінде негізгі фактор ретінде биометрияны пайдалана отырып, екі факторлы аутентификаттауды міндетті түрде қолдану бойынша талаптар қолданылады.Азаматтарды қорғауды күшейту мақсатында 2024 жылғы шілдеден бастап банктер мен МҚҰ электрондық тәсілмен кредиттер берген кезде міндетті қосымша биометриялық&nbsp;идентификаттау енгізілді.Бұдан басқа, электрондық қарызды ресімдеу үшін бөгде адамның фотосуреттерді немесе бейнежазбаларды пайдалануына жол бермеу мақсатында, 2024 жылғы тамызда Агенттік Биометриялық идентификаттауды жүргізу қағидаларын&nbsp;енгізді, онда бейнені&nbsp;екі кезеңдік тексеруді&nbsp;жүзеге асыру міндеті белгіленді.Ең алдымен, мобильдік қосымшада оның жалған фотосуреті немесе бейнекөшірмесі емес, нақты клиенттің болуы тексеріледі. Бұл клиенттің бейнесінің дұрыстығын тексеру деп аталады. Биометриялық идентификаттаудың келесі кезеңінде клиенттің бет-бейнесі эталондық базамен салыстырылады. Биометриялық тексерудің екі кезеңінің нәтижелері бойынша қаржы ұйымы қашықтан қызмет көрсету мүмкіндігі туралы шешім қабылдайды.Кейіннен биометриялық идентификаттау нәтижелерін тексеру мүмкіндігін қамтамасыз ету үшін Агенттік кредиттің бүкіл қолданыс мерзімі ішінде бейнелердің жиынтығынан алынған бірнеше бейнені электрондық құжат түрінде сақтау туралы талаптар белгіледі.Бұл тетіктер Интернет арқылы кредиттер мен микрокредиттер беру кезінде банктер мен микроқаржы ұйымдары үшін міндетті болып табылады.Бұдан басқа, осыған дейін Агенттік азаматтарды қорғауды күшейту үшін 2023 жылғы қазан айында банктер мен МҚҰ ақпараттық жүйелері мен мобильдік қосымшаларының қауіпсіздігіне қосымша талаптар енгізген болатын:пайдалануға берілгенге дейін мобильдік қосымшалар бастапқы&nbsp;кодтың қауіпсіздігіне міндетті түрде тексерілуі керек; мобильдік құрылғыда бұзу немесе қашықтан басқару белгілері болған кезде қарызды онлайн-ресімдеу сервисі&nbsp;бұғатталады; халықаралық алаяқтық жағдайларын анықтау үшін клиенттің геолокациялық&nbsp;деректерін жазу қамтамасыз етіледі. Сонымен қатар, Агенттік азаматтарды алаяқтықтан қорғау бойынша шаралар қабылдады. Мәселен, жалған&nbsp;кредиттер ресімделген азаматтардың құқықтарын қорғау заңнамалық түрде күшейтілді:2024 жылғы 20 тамыздан бастап кредиторлардың алаяқтық кредиттер бойынша тергеу іс-шараларын жүргізудің барлық кезеңіне сыйақы&nbsp;есептеуді және талап-арыз жұмысын тоқтата&nbsp;тұру міндеті енгізілді; жалған кредиттер бойынша клиентке қойылатын талаптар клиенттің&nbsp;қатысуынсыз алаяқтық тәсілмен қарызды ресімдеу фактісі анықталған заңды күшіне енген сот шешімі бойынша тоқтатылады; 2024 жылғы 1 қыркүйектен бастап кредиторлардың кредит алудан ерікті түрде бас тартуды белгілеу кезеңінде азаматтардың заңсыз ресімделген кредиттері&nbsp;бойынша борышты есептен шығару міндеті енгізілді («Стоп-кредит» қызметі). Банктердің ақпараттық қауіпсіздік жөніндегі талаптарды орындауын қамтамасыз ету мақсатында Агенттік үнемі бақылау және қадағалау іс-шараларын жүргізеді.Биыл Агенттік мобильдік қосымшалар арқылы қашықтан қызмет көрсететін екінші деңгейдегі 14 банкке қатысты пайдаланылатын бағдарламалық-техникалық құралдардың ақпараттық қауіпсіздік талаптарына сәйкестігі тұрғысынан тексерулер жүргізді. Нәтижесінде екінші деңгейдегі 7 банкке қатысты қадағалап ден қою шаралары қолданылды. Агенттік анықтаған банктердің барлық бұзушылықтары жедел түрде жойылды.Сонымен бірге «Дербес деректер және оларды қорғау туралы» Заңға сәйкес функцияларына дербес деректер және оларды қорғау саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруға қатысу кіретін Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің Ақпараттық қауіпсіздік комитеті&nbsp;(бұдан әрі – ЦДИАӨМ АҚК) дербес&nbsp;деректерді қорғау саласындағы уәкілетті орган болып табылатынын&nbsp;қосымша хабарлаймыз.Өз кезегінде, ЦДИАӨМ АҚК өкілеттігі шеңберінде дербес деректерді қорғау талаптарының сақталуын бақылайды, оның ішінде екінші&nbsp;деңгейлі банктер&nbsp;жеке тұлғалардың дербес деректерінің ықтимал жария болуына байланысты шағымдар бойынша тексерулер жүргізу арқылы бақылауды жүзеге асырады.Дербес&nbsp;деректердің жария болғаны үшін заңнамада әкімшілік және қылмыстық жауапкершілік көзделген.Ақпарат көзі: ҚНРДА сайтыФото: fingramota.kz

Қаржы ұйымдарының ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету және алаяқтыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі шаралар туралы 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Биыл жазда 18 жасар Руслан демалыс кезінде қосымша ақша табу мүмкіндігін іздеді. Досы оған телефон арқылы ақша табуды үйренгенін<a href="https://fingramota.kz/kk/kids-app/publication/zhaadan-bastaandar-investiciyaly-oldanbalardy-alaj-pajdalanady"> айтты.</a>– Сонда қалай? – деп сұрады Руслан.– &nbsp;Мен телефоныма қолданба жүктеп алдым. Ол арқылы түрлі компаниялардың бағалы қағаздарын сатып алып және қайта сатып, арасындағы айырмашылықтан ақша табуға болады.– Қызық екен! Көрсетші.– Бір қарағанда қиын көрінгенімен, бұл аса қиын емес. Арнайы әдебиетті оқып, толыққанды танысып шығу қажет. Қолданбада инвестициялауды үйрететін бағдарлама бар. Мен әуелі он мың теңгеден сала бастадым. Мұнда екеуіміз секілді 18 жастан бастауға болады.Инвестицияларға қызығушылық танытқан Руслан онлайн инвестицияларға арналған қолданбалардың бар екенін білді. Олар қалай жұмыс істейді? Толығырақ қарастырайық.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/icons_54608db0e2.jpg" alt="icons.jpg">Инвестиция&nbsp;– болашақта пайда, пайыз, бонус және т.б. көру үшін қор нарығындағы бағалы қағаздарды сатып алу. Белгілі бір компанияның бағалы қағаздарын онлайн сатып алуға болады, олар – акциялар, облигациялар деген секілді әртүрлі болады.Акция&nbsp;–&nbsp;компанияның үлесі. Оны сатып алу арқылы компанияның белгілі бір үлесінің қожайыны атанасыз және болашақта оның кірісінен түскен пайыз, яғни дивидендке ие боласыз. Акцияларды сату арқылы да ақша табуға болады. Егер оның бағасы көтерілсе, оларды сатып, өзіңіз сатып алған кездегі және қазір сатып отырған аралықтағы баға айырмашылығынан пайда көресіз.Облигация&nbsp;–&nbsp;компанияның қарыз қағазы. Егер оларды сатып алсаңыз, компания белгілі бір мерзімнен кейін ақшаңызды пайызымен қайтаруға уәде береді. Мұның барлығы облигацияларды сату шартында көрсетіледі.&nbsp;<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/guys_and_phone_ffdb293595.jpg" alt="guys-and-phone.jpg">Тек сенімді компанияларға ғана ақша салған дұрыс, әйтпесе шығынға батып, ақшаңызды жоғалтуыңыз мүмкін. Бұл үшін компаниялардың жұмысын және нарықта не болып жатқанын жақсы түсіну керек. Осындай мүмкіндіктің бар екені туралы ата-аналарыңызды хабардар етіп, қор нарығы жайлы бірге қарастырсаңыздар болады. &nbsp;Инвестициялық компаниялар әдетте бағалы қағаздарды сатып алуға болатын арнайы қолданбалар әзірлейді. Бұл делдал компаниялар брокер деп аталады. Олар ниет білдірген адамдарға бағалы қағаздарды сатып алып, оларды сатқаннан түскен айырмашылықтан пайда табуға көмектеседі. Брокер-банктер де болады. Бірқатар қазақстандық банктердің мобильді қолданбасында инвестициялық шот ашып, қор биржасында сауда жасауға мүмкіндік бар.Қолданбалар Қазақстанда және шетелде, соның ішінде Америка, Еуропа және Азия нарықтарында бағалы қағаздарды сатып алуға және сатуға мүмкіндік береді. Ол үшін осы қолданба арқылы сізге қызмет көрсететін брокер-компаниямен келісімге отыру қажет.Инвестиция үшін қанша қаржы керек және одан түсетін пайда көлемі қандай болуы мүмкін? Сіздің салымыңыз жағдайыңыз бен мақсатыңызға қарай әртүрлі болады. Әрине кіріс те соған байланысты. Дегенмен шығын да болуы мүмкін: сатып алған акцияларыңыздың бағасы өсумен қатар құлдырауы да ықтимал. Ондайда компания дивиденд төлеуден бас тартып жатады. Адал брокерлер мұндай тәуекел туралы ескертеді.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/points_f8c5b7317e.png" alt="points.png">Кей қолданбалар инвесторларға көмек ретінде аналитикалық қызметтерді ұсынады. Олар нарықтағы жағдай туралы, белгілі бір бағалы қағаздардың қалай әрекет ететіні жайлы деректер береді, нұсқаулықтар жасайды және баға ұсыныстарын еске салады. Акцияларды, облигацияларды және басқа бағалы қағаздарды бір дегеннен сатып алуға немесе сатуға болады.Сонымен қатар кей инвестициялық қолданбалар қор нарығына инвестиция салу бойынша тегін оқытуды ұсынады және қолданба арқылы байланыс орнатуға болатын инвесторлардың онлайн-қауымдастығына қосып қояды.Қазақстандық инвестиция қолданбаларында салым сомасы бірнеше жүз теңгеден басталады. Ол сатып алғыңыз келген акцияның құны мен мөлшеріне байланысты. Аталған ақшаны банк картаңызға байланған, өз атыңызға ашылған арнайы брокерлік шотқа аударасыз. Сонда оны қажет болғанда жылдам толтыра аласыз.Брокер-компания өз қызметтері үшін пайыз алады. Комиссия мөлшері және шотыңыздан ақша шешу талаптары әр компанияда әртүрлі. Бұл сіз қол қоятын келісімшартта көрсетіледі;Әдетте қолданбада барлық дивиденд төлемдер аударылатын әмиян болады. Ақшаңызды әмиянда тегін сақтай аласыз немесе банк картасы арқылы шешіп алуыңызға болады.Қазақстанның Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің (ҚРҚҚА) тиісті лицензиясы (нақтырақ айтқанда, ресми рұқсаты) бар компаниялар ғана брокерлік қызметпен айналысады. Сонымен қатар өздерінің мобильді қолданбаларын ұсына алады. Лицензияланған брокерлердің тізімін қаржы реттеушісінің сайтындағы «Брокер-дилерлер» бөлімінінен көруге болады. Біздің елде тек екі биржа бар — KASE (Қазақстан қор биржасы) және Astana International Exchange (Астана халықаралық биржасы (AIX)).Фото: fingramota.kz

Жаңадан бастағандар инвестициялық қолданбаларды қалай пайдаланады?  

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Интернет&nbsp;өміріміздің маңызды бір бөлігіне&nbsp;айналғаны сөзсіз. Егер бұрын біз оны жаңалықтар оқу және музыка тыңдау үшін қолдансақ, ендігі уақытта ол арқылы&nbsp;біз&nbsp;тауарлар сатып аламыз, ақша аударамыз&nbsp;және тағы да көптеген шаруаларымызды тындырамыз. Бұл, өз кезегінде, алаяқтар үшін сіздің деректеріңізді, парольдеріңізді қолға түсіріп, сіздің ақшаңызды&nbsp;ұрлау үшін&nbsp;жақсы нысанаға айналды.Fingramota.kz-тің&nbsp;жаңа&nbsp;материалында біз&nbsp;фишингтік&nbsp;сайттардың негізгі белгілерін қарастырып, олардан қорғану тәсілдері жөнінде білеміз.Алдымен біз мысал түрінде фишингтік сайттардың қалай жұмыс істейтінін қарастыратын боламыз. Әсем өзі үнемі сауда-саттық жасайтын маркетплейстен электрондық хат алды. Одан осыған дейін жасаған сатып алулары үшін бонустар түсу үшін өз аккаунтын растауды сұрайды. Онлайн-дүкеннің адалдығына сенімді Әсем хатпен келген сілтеме бойынша өтіп, өзінің дербес деректері мен банк картасының деректерін енгізді. Бұдан кейін қыздан картаның түпнұсқалығын растау үшін 1 теңгеге бақылау төлемін жасауды сұратады. Төлем жасау кезінде картаның артқы жағынан үш таңбалы кодты - CVC кодын (CVV коды) енгізу қажет болды Алайда, Әсем барлық қимылдарды жасап болғаннан кейін оның картасынан 1 теңге емес, 100 000 теңге шешіп алған.Неліктен бұлай болды? Әсем дүкеннің ресми сайтына емес, фишингтік сайтқа өткен. Ол сайттың ресімделгені мен оның сипаттамасындағы ұсақ дәлсіздіктер мен кемшіліктерге назар аудармаған, бұл оған үлкен шығын әкелді. Сондықтан, сіз дәл осындай жағдайға тап болмауыңыз үшін фишингтің негізгі белгілері жөнінде айтып береміз.Бірінші белгісіСайттық жалған мекенжайы&nbsp;(URL)&nbsp;және онда &nbsp;«s»&nbsp;әрпінің&nbsp;болмауыФишингтік сайттың негізгі мақсаты сіздің сеніміңізге кіріп алу болғандықтан, оның мекенжайы түпнұсқаға ұқсас болады, бірақ бір немесе екі қосымша әріптер болады.Мысалы, егер ресми дүкеннің мекенжайы shop.kids.kz болса, алаяқтар былай жазады: shop11.kids.kz немесе shop-kids.kz. Алаяқтар біз мекенжай жолына көп жағдайда назар аудармайтынымызды пайдаланады, ал бұл өте маңызды көрсеткіш. Сонымен қатар, біз алдыңғы мақалаларда бірнеше рет айтқанымыздай, егер мекенжай жолында https:// емес, http:// деп жазылса, онда Сіз алаяқтық ресурсқа тап болдыңыз. «S» әрпі «қауіпсіздік» дегенді білдіреді.Кеңес: өз деректеріңізді енгізбес бұрын әрқашан URL тексеріңіз. Оның https://- ден басталатынына және онда ресми сайттың атауы қатесіз жазылғанына көз жеткізіңіз.Екінші&nbsp;белгіСайттың осал&nbsp;дизайныӘдетте, тез пайда табуға мүдделі алаяқтар егжей-тегжейлі жағдайларға назар аудармайды және эстетика мен әдемі түстер палитрасы туралы ойланбастан, дизайнды қарапайым бағдарламаларда жасайды. Фишингтік сайттарда мәтін ұқыпсыз беттеледі, мәтіні құбылып тұрады, сілтемелері мен бөлімдері ашылмайды.Кеңес: әрқашан сайттың жұмыс істеуін және оның дизайнын тексеріңіз, өзіңізден сұраңыз, бір көзбен қарағанда сізге не ұнамайды? Сондай-ақ, алаяқтар фишингтік сайтты жасауға әбден дайындалуы мүмкін екенін ескерткіміз келеді, сондықтан кез келген жағдайда да сақ болыңыз.Үшінші белгіОрфографиялық қателерБіз стилистикалық қателерді немесе тыныс белгілерінің қателерін анда-санда бәріміз де жіберетінімізді түсінеміз. Алайда, егер сізді дүкеннің сайтына шақыратын хаттың мәтінінде және ресурстың өзінде өрескел орфографиялық және грамматикалық қателер болса, бұл сайтты жауып, антивирустың көмегімен құрылғыларыңызды тазартуға бірден-бір себеп болады.Кеңес: мүмкіндігінше хаттар мен сайттарды оқыңыз. Егер мәтіндегі «Акцыялар тек бір күнге созылды!» немесе «Жалғы мүмкіндікті жіберіп алмаңыз!» сияқты қателер көзге түссе, сайттағы жұмысты жалғастырмағаныңыз жөн.Төртінші&nbsp;белгіЖеке&nbsp;деректерді&nbsp;енгізу&nbsp;талабыНағыз дүкендер мен компанияларға сіздің мекен-жайыңызды, куәліктің немесе төлқұжаттың нөмірін, сондай-ақ әлеуметтік желілердегі аккаунттардың деректерін білудің қажеті жоқ. Оның ішінде егер сіз үнемі бір дүкеннен тауарлар сатып алсаңыз. Егер сізден сайтта дербес деректерді және банк картасының деректерін енгізуді талап етсе, онда сіз фишингтік сайтта екеніңізді біліңіз.Кеңес: кіретін сайттардың қауіпсіздігіне көз жеткізбей, ешқашан оларға конфиденциалды деректерді енгізбеңіз. Одан да қолдау қызметіне қайта қоңырау шалыңыз, сізге шын мәнінде қалпына келтіру керек нәрсенің бар-жоғын нақтылаңыз.Бесінші белгіЖасанды түрде жеделдік пен&nbsp;шұғылдықты&nbsp;жасауЖоғарыда айтып өткеніміздей, алаяқтар – адамның осал жерін жақсы білетін мықты психологтар. Сіздің абайсызда және ойланбастан әрекет етуіңіз үшін фишинг сайттар: «Тездетіңіз, болмаса аккаунтыңыз бұғатталады!» немесе «Деректеріңізді мүмкіндігінше тезірек қорғаңыз!» деген сияқты қысым жасау тактикасын қолданадыКеңес: үрейге берілмеңіз. Компанияның ресми арналары арқылы ақпаратты тексеріңіз – бұл бірнеше минутыңызды алады, сонда сіз ақшаңызды сақтап қана қоймай, жүйкеңізді де жұқартпайсыз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/09_12_infographics_3_1_kaz_f39ae2c8f2.png" alt="09.12 infographics 3.1 каз.png">Fingramota.kz-тен&nbsp;бірнеше пайдалы кеңес:Барлық төлемдер үшін бір картаны пайдаланбаңыз&nbsp;– интернеттен сатып алуға басқа карта жасатыңыз және онда сатып алынатын тауарлар мен қызметтердің құнына тең сома ғана болсын.Вирусқа қарсы бағдарламаларды қолданыңыз&nbsp;– олардың көпшілігі фишинг сайттардан қорғай алады. Сондықтан сенімді вирусқа қарсы бағдарлама орнатылғанына көз жеткізіп, оны үнемі жаңартып отырыңыз.БҚ-ны&nbsp;жаңартып отырыңыз –&nbsp;құрылғы сізден бағдарламалық қамтылымды жаңартуды жәй әншейін сұрамайды. Мәселе мынада, браузерлер мен операциялық жүйелердің ескірген нұсқаларында алаяқтар өздерінің мүдделері үшін пайдаланатын осал жерлер болуы мүмкін.Күдікті хаттар мен қоңырауларға сақ болыңыз –&nbsp;егер сізге банктің немесе басқа ұйымның атынан қоңырау шалса, ешқашан телефон арқылы деректеріңізді бермеңіз. Ресми нөмірге өзіңіз қоңырау шалыңыз.Банктердің, мемлекеттік органдардың, сүйікті интернет-дүкендердің және басқа да онлайн-сервистердің мекенжайларын&nbsp;күнделікте немесе телефонда сақтаңыз.&nbsp;Осылайша сізде қауіпсіз сайттардың мекенжайлары үнемі болады және сіз оларды абайсызда ашқан мекенжайлармен салыстыра аласыз.Өзіңізге, қаражатыңызға сақ болыңыз және қаржылық сауаттылығыңызды <a href="https://fingramota.kz/kk/post/fishingtik-sajttardy-alajsha-tanua-bolady-negizgi-problemalary-zhne-pajdaly-synymdar">Fingramota.kz</a>-пен бірге арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Қаржы