<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> 2025 жылы 16 маусымнан бастап Қазақстанда атаулы әлеуметтік көмек (АӘК) тағайындау және төлеудің жаңартылған қағидалары күшіне енді. Тиісті №166 бұйрыққа Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі 30 мамыр күні қол қойған.&nbsp;Бұл туралы<a href="https://stan.kz/kazakstanda-memleketten-beriletin-aleumettik-komekti-ta-419402/">&nbsp;Stan.kz&nbsp;</a>ақпарат агенттігі хабарлады.Жаңашылдықтардың басты мақсаты – жүйені анағұрлым нақты әрі әділ ету. Енді мемлекеттік көмек рәсімдеу кезінде өтініш берушінің табысы ғана емес, шығындары да ескеріледі. Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің жоспары бойынша, бұл өзгеріс шынымен мұқтаж жандарды анықтап, көмекті дәл сол адамдарға бағыттауға мүмкіндік береді.Өтініш берген кезде барлық қажет&nbsp;деректер "электронды&nbsp;үкімет" жүйесі арқылы автоматты түрде жиналады. Ақпарат түрлі мемлекеттік органдардың дерекқорынан алынады – азаматтық мәртебесінен бастап, тіркелген мекенжайы, көлік пен жылжымайтын мүлік иелігі, депозиттер, банктік қарыздар мен жұмыс не бизнестен түсетін табыстарға дейін. Тіпті банк карталары арқылы жасалған шығындар да есепке алынады.Сондай-ақ&nbsp;азаматтың асырауындағы адамдардың оқып жүргені, алименттің тағайындалуы, еңбекке жарамдылығы мен біліктілік деңгейі де тексеріледі.Атаулы әлеуметтік көмек қалай беріледі?Қазақстанда атаулы әлеуметтік көмекті&nbsp;отбасының әрбір мүшесіне есептелетін орташа табысы кедейлік шегінен төмен азаматтар ала алады. Бұл көмекке келесі санаттағы адамдар үміткер бола алады:Қазақстан азаматтары;Қандастар (тарихи Отанына оралған этникалық қазақтар);Босқындар;Қазақстанда тұрақты тұратын азаматтығы жоқ адамдар.Отбасының бір адамға шаққандағы орташа табысы — бұл отбасының жалпы табысын отбасы мүшелерінің санына бөліп есептеледі.2025 жылдан бастап Қазақстанда кедейлік шегі — өтініш берілген тоқсаннан алдыңғы тоқсандағы медиандық табыстың 35%-ына тең, бірақ ол сол кезеңдегі өңірлік ең төменгі күнкөріс деңгейінің 70%-ынан төмен болмауға&nbsp;тиіс.Қазір&nbsp;АӘК-ті алу үшін азаматтар:Тұрғылықты жері бойынша әкімдікке,Мансап орталығына,Немесе электронды&nbsp;үкімет порталы (egov.kz) арқылы өтініш бере алады.Өзімен бірге тек жеке куәлік (немесе шетелдік азаматтың ықтиярхаты, азаматтығы жоқ адамның куәлігі, босқын куәлігі немесе қандас куәлігі) болуы жеткілікті.Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің деректеріне сәйкес, 2024 жылы АӘК төлемдеріне 39,5 миллиард теңге жұмсалған. Ал 2025 жылы 1 миллион адамға&nbsp;атаулы әлеуметтік көмек&nbsp;төлеу үшін 132,9 миллиард теңге қарастырылған.

Қазақстанда мемлекеттен берілетін әлеуметтік көмекті тағайындау ережесі өзгерді

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Соңғы жылдары, жаппай цифрландыруға байланысты онлайн форматта инвестиция жасайтын адамдардың саны айтарлықтай өсті. Ісін жаңадан бастаған инвесторлар инвестициялар туралы ақпарат алу үшін әлеуметтік желілер мен трендтерге жиі жүгінеді.Әлеуметтік желілер инвесторлар үшін көптеген артықшылықтар бере алғанымен, алаяқтар үшін де көп мүмкіндіктер туғызады.Қаскүнемдердің арбауына түспеудің жолдарын Fingramota.kz-пен бірге қарастырайық.Жылдам табысқа кенелуге &nbsp;уәде беретін жалған сайттарҚазақстанда алаяқтардың жиі қолдана бастаған тақырыбы - ресурс өндіруші кәсіпорындарға инвестициялау. Қаскүнемдер компаниялардың ресми сайттарының көшірмелерін - жалған веб-сайттар жасап, болашақта компанияның пайдасынан өз үлесін алу үшін қымбат металдар немесе мұнай өндіруге инвестиция салуды, не ірі компаниялардың акцияларын не жалған «токендерін» сатып алуды ұсынады. Алаяқтар танымал әлеуметтік желілер (Facebook, Telegram, YouTube) арқылы онлайн жарнама жасап, белгілі адамдардың немесе білікті қаржыгерлердің атынан шығып, жоғары табыс әкелетін күмәнді құралдарды жарнамалайды. Мұндай платформа туралы жазбалардың астында, әдетте, осы платформаға ақша салуға шақыратын, табысын жариялап, алғыс айтқан жалған инвесторлардың пікірлері жарияланады.Олардың мысалы, KAZMinerals, Қазақмыс, ҚазМұнайГаз, Қазатомөнеркәсіп және ірі қазақстандық банктердің бірегей инвестициялық жобалары-мыс. Алаяқтар пайдаланушыларды мұнай-газ және мыс өндіруші компаниялардың командасына қосылуға шақырып, «53 мың теңге бастапқы инвестициямен 4 аптада 890 мың теңгеге дейін «табыс алуға» уәде береді. Мұндай схеманың алғашқы қадамы – адамды платформаға тіркелуге мәжбүрлеу, екіншісі – виртуалды шотты толықтыру, яғни ақша аудару. Бұдан кейін алаяқтар «қаржылық сарапшы» деген атпен адамға кеңес беретін &nbsp;бір адамды бекітіп береді, ол адам барынша тиімді бағалы қағаздарға немесе табыс процесіне тікелей ақша салуға көмектеседі-мыс. Алайда ондай жалған сарапшының басты міндеті – адамды көбірек ақша салуға көндіру. Алаяқтар әлеуетті клиенттеріне жалған есептер мен графиктерді көрсетіп, виртуалды шотта кірістердің табысты инвестициялардан өсіп жатқанын көрсетіп, одан да көбірек инвестиция салуды ұсынады.Сізге «баланс», «өсу графиктері» мен есептелген табысы бар интерфейс көрсетіледі. Бұл сенімді көрінуі мүмкін – бірақ барлығы толығымен жалған.Сізге: «Сіздің пайдаңыз – 450 000 теңге! Оны шығару үшін 15 000 теңге комиссия төлеңіз» немесе «Аккаунтты белсендіру керек – тағы біраз ақша аударыңыз» деп айтуы мүмкін. Бұл шексіз жалғаса беруі мүмкін. Жәбірленуші ақша аудара беруге дайын болса, алаяқтар да ақшаны талап ете береді.Тағы бір кең таралған алаяқтық схема – инвестициялық деп көрсетілген жалған веб-сайтқа (фишингтік сайтқа) тіркелу үшін пайдаланушылардан сауалнамаға жауап беру талап етіледі. Ол үшін аты-жөні, электрондық мекенжайы және телефон нөмірі көрсетілген деректерді енгізу қажет. &nbsp;Алаяқтар адамның ұзақ ойланғанын қаламайды, сондықтан өз жазбаларында олар платформаның тіркелуі аяқталуға жақын екендігін жазады. Егер сіз сауалнамадан өтсеңіз, өзіңіздің компьютеріңізде не смартфоныңызда зиянды бағдарламалық қамтылым орнатылып, ол сіздің деректеріңізді ұрлап, оларды алаяқтарға беруі мүмкін.Кеңес: Инвестициялық шешім қабылдаған кезде танымал адамдардың пікірлеріне немесе мақұлдауына сенбеңіз. Алаяқтар сізді адастыру үшін белгілі мемлекет қайраткерлерінің, атақты адамдардың фотосуреттерін, дауыстарын және бейнежазбаларын пайдаланады.Сондай-ақ, Қазақстан заңнамасы бойынша қарапайым азаматтың қор биржасында бағалы қағаздарды өз бетінше сатып алуға немесе сатуға құқығы жоқ. Ол мұны тек брокер - нарыққа кәсіби қатысушы арқылы жасай алады. Брокердің міндетті түрде ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің бағалы қағаздар нарығында қызметті жүзеге асыруға лицензиясы болуы керек және биржаның тікелей мүшесі болуға тиіс.Инвестициялық алаяқтықты болдырмау үшін не істеу керекИнвестициялық алаяқтар жәбірленушінің психологиялық профиліне бейімделген көптеген сендіру әдістері арқылы өз мақсаттарына қол жеткізеді. Мынадай жайттарға назар аудару қажет:Бұл құлаққа жағымды болып естілгенмен, шындық болуы екіталай. Уәде етілген кірісті белгілі қор индекстерінің ағымдағы кірістілігімен салыстырыңыз. Табатын пайда неғұрлым көлемді болса, тәуекелдер де соғұрлым жоғары болады деген қағиданы бәріміз білеміз, бұл сіздің пайда аламын деп өз ақшаңызды жоғалтуыңызға алып келеді. Бұл инвестициялар «керемет кіріс» әкеледі, «орасан пайдалы &nbsp;акциялар» болып табылады немесе «өсу қарқыны ғаламат және ешқандай тәуекел болмайды!» Мұндай мәлімдемелер төтенше тәуекелдің немесе ашық алаяқтықтың белгісі болып табылады. «Кепілдік берілген» кірістілік деген болмайды. Әрбір инвестиция белгілі бір тәуекел дәрежесімен қатар жүреді, бұл күтілетін кірістен көрінеді. Егер сіздің ақшаңыз толығымен қауіпсіз жерде болса, сіз төмен пайда табуыңыз мүмкін. Жоғары кірістілік жоғары тәуекелдерді, соның ішінде инвестициядан толық айырылуға әкелуі мүмкін. Көптеген алаяқтар инвесторларды «кепілдік берілген» өте жоғары кірістілік немесе «жіберіп алмауға болмайды деп сендіруге көп уақыт жұмсайды. Олар сіз бай болған кезде өміріңіздің қандай болатынына сендіруге тырысады. Бұған сенбеңіз.Алдамшы әсерден сақ болыңыз. Алаяқ сүйкімді немесе сенім білдіруге тұрарлық болып көрінгенде, инвесторлар оның «керемет әсерінен» арыла алмауы мүмкін. Сенімділік жалған болуы мүмкін. Нақты біліктіліктілігін тексеріңіз.«Барлығы сатып алуда». Барлығы инвестиция салуда, сондықтан сіз де инвестиция салыңыз деген таныстырылымдардан сақ болыңыз. Бұл өнім Сізге қажет па. Егер таныстырылым өнімді қанша адам сатып алғанына назар аударса, бұл ойланарлық &nbsp;дабыл болуы мүмкін.ДӘЛ ҚАЗІР ақша жіберу үшін қысым жасау. Алаяқтар өз құрбандарына мұндай ұсыныс өмірде бір рет қана болатынын және ертең бұл ұсыныстың болмайтынын жиі айтады. Бірақ тез инвестициялауға қысымға жасауға жол бермеңіз және ақша жібермес бұрын зерттеуге уақыт бөліңіз.Өзара пайда. Алаяқтар көбіне инвесторларды ақысыз инвестициялық семинарлар арқылы тартуға тырысады, Сіз оларға жауап қайтарып, олардың өніміне инвестиция саласыз деп сенеді. Ешқашан инвестициялау туралы асығыс шешім қабылдамаңыз. Егер сіз мұндай іс-шараларға қатысатын болсаңыз, материалды үйіңізге апарып, оны мұқият оқып шығыңыз да барлық «артықшылықтар» мен «кемшіліктерді» бағалаңыз. Өнімнің сізге лайық екенін және сіз оған байланысты барлық алымдарды бірге сатып алатыныңызды түсініп тұрғаныңызға көз жеткізіңіз. &nbsp; &nbsp;Қалай қорғану керек?Алаңды тексеріңіз:Компанияның лицензиясы бар ма? ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігіне кіріңіз – www.gov.kz/memleket/entities/ardfm. Лицензиясының бар-жоғын тексеріп, компанияның күдікті субъектілердің тізіміне кірмейтініне көз жеткізіңіз. &nbsp;Компания туралы жария деректер бар ма? Шынайы компаниялар басшылықтың ЖСН/БСН, мекенжайын, телефонын, заңды ақпаратын, деректерін жариялайды. &nbsp;Кірістілігін нақты нарықпен салыстырыңыз. Қор нарығының орташа кірістілігі &nbsp;жылына 8–12%-ды құрайды. Айына 20–30%-ды құрайтыны – жалған.Пікірлер мен ескертулерді іздеп көріңіз. Көп жағдайда алаяқтар туралы форумдар мен жаңалық сайттарында жазып жатады.Күдікті сілтемелерге өтпеңіз. Тіпті олар «таныстардан» немесе топқа келсе де.Fingramota.kz инвестициялық қызметін тек қана түсінікті және ашық құқықтық салада жүзеге асыратын компаниялармен шарттық қатынастар жасауды ұсынады. Қазақстан Республикасының қаржы нарығында қызмет етуге уәкілетті органның лицензиялары бар компаниялар тізімі ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің ресми сайтында орналастырылған. &nbsp;<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/11_87b9bfb500.png" alt="11.png">Сақ болыңыз, алаяқтардың арандатуына бой алдырмаңыз және пайдалы ақпаратты www.fingramota.kz -тен көбірек біліңіз!Фото: fingramota.kz

Инвестициялар саласындағы алаяқтық схемалар: алданып қалмаудың амалдары

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қазақстанда микронесиелер бойынша қарыз жүктемесін жеңілдету үшін коллективтік қайта құрылымдау механизмі енгізілмек. Бұл – қарыз алушыларға біраз жеңілдік әкелетін маңызды өзгеріс болмақ, – деп хабарлайды&nbsp;<a href="https://massaget.kz/news/kazakstanda-nesiesn-kaytara-almay-jurgenderge-jenldk-127825/">Massaget.kz&nbsp;</a>тілшісі.Құжат туралыҚаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі (ҚНРДА) «Микрокредит беру туралы шарттың талаптарына өзгерістер енгізу ережесін бекіту туралы» қаулы жобасын қоғам талқысына шығарды. Құжат бірнеше кепілсіз тұтынушылық микронесиесі бар азаматтарға қатысты маңызды жаңалықтарды қамтиды.Ұсынылып отырған өзгеріс қандай?Ең басты жаңалық — қарыздарды біріктіре отырып, бірлескен түрде қайта құрылымдау мүмкіндігі. Яғни, әртүрлі микроқаржылық ұйымдардан екі немесе одан көп мерзімі өткен қарызы бар азаматтар енді сол қарыздарын біріктіріп, жаңа төлем кестесін келісуге мүмкіндік алады.Жоба аясында қайта құрылымдау келесі мүмкіндіктерді қамтиды:микронесиелер бойынша қарыздарды біріктіру; кредиторлармен жаңа төлем кестесін келісу; өтеу мерзімін ұзарту және икемді төлем шарттарын ұсыну. Бұл өзгеріс бұрын бөлек жұмыс істеп келген бірнеше микроқаржы ұйымы мен бір қарыз алушы арасында келіссөз жүргізуге жол ашады.Бұл не үшін қажет?Мақсат — микронесиелер бойынша мерзімінен кешігіп қалған азаматтарға қаржылық қысымды азайту және олардың тұрақтылығын арттыру. Қазірде бір адамда бірнеше ұйымға берешегі болса, әрқайсысы жеке өсімпұл, айыппұл қосып, қысым көрсетеді. Қарыздарды біріктіру – бұл жағдайды жеңілдетеді, әрі адамның жағдайын біршама тұрақтандырады.Кімдер пайдалана алады?Механизмге әртүрлі кредиторлардан кемінде екі кепілсіз микронесиесі бар және олар бойынша мерзімі өткен қарызы бар азаматтар қатыса алады. Бағдарламаға микроқаржы ұйымдары қатысады деп күтілуде.Қашан іске асадыЖоба әзірге «Ашық НҚА» сайтында қоғам талқысында тұр. Қаулының нақты күшіне ену мерзімі қоғамдық пікір мен түпкілікті бекітуге байланысты. Дегенмен, бұл тәсіл қарыз алушыларды қорғаудың басым бағыты ретінде қарастырылып отыр.Мемлекет басшысының тапсырмасыБұған дейін Президент қазақстандықтарға қарыз құрсауынан шығуға көмектесу – «маңызды саяси мәселе» екенін атап өткен. Кейін Ұлттық банк басшысы Мемлекет басшысының тапсырмасын қалай орындайтынын түсіндірген болатын. Құжат бекітілсе, бұл өзгеріс мыңдаған азаматтың қаржылық жағдайын жеңілдетуі мүмкін.Фото: freepik

Несиесін қайтара алмай жүргендерге жеңілдік жасалады

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Әрине, демалысқа жиналғанда, бәріміз ең алдымен тынығуды және өмір бойы жылылықпен еске алатын ұмытылмас әсер алуды армандаймыз. Алайда, тиісті дайындықсыз демалыс қуанышты оқиға емес, нағыз азапқа айналуы мүмкін екенін ұмытпаған жөн. Мұндай жағдайға тап болмау үшін Fingramota.kz сізге жайлы әрі қауіпсіз саяхаттауға көмектесетін сенімді кеңестерді ұсынады.Құжаттарыңызды ретке келтіріңізСапарға шықпас бұрын құжаттардың бәрі дұрыс екеніне көз жеткізіңіз: төлқұжат, виза, билеттер, сақтандыру полисі, бронь. Барлық маңызды құжаттардың сапалы сканерленген көшірмелерін және фотосуреттерін жасап, оларды қауіпсіз бұлтты сақтау қоймасында (Google Drive, Dropbox, iCloud) сақтаңыз және өзіңізге электрондық пошта арқылы жіберіңіз. Сонымен қатар, интернет тұрақсыз елдерге немесе таулы аймақтарға, ашық теңізге белсенді демалысқа баратын болсаңыз, құжаттардың қағаз көшірмесін де дайындап алыңыз. Бұдан бөлек, бара жатқан еліңіздегі Қазақстанның елшілігі немесе консулдығының мекенжайы мен байланыс нөмірін алдын ала жазып алыңыз.Ақшаны дұрыс сақтаңызБұл жерде біз қаржыны дұрыс бөлуді айтып отырмыз: барлық ақша мен төлем карталарын бір сөмкеге салмаңыз. Нал ақшаны бірнеше бөлікке бөліп, қосымша картаңызды чемоданға салып қойыңыз. Тағы да сенімді әдіс – виртуалды карталарды пайдалану. Шетелге шықпас бұрын банкке сапар жайлы хабарлаңыз – бұл картаны шетелде бұғаттап тастау тәуекелін азайтады. Сондай-ақ, банк комиссиялары туралы – шетелде төлем жасағанда және ақша алғанда – алдын ала біліп алыңыз. Онлайн-банкинг арқылы қолма-қол ақша алу лимиттерін орнатыңыз және SMS-хабарлама қызметі мен операциялар лимиттерінің қосылғанына көз жеткізіңіз – бұл күдікті транзакциялардың алдын алады.Wi-Fi-ға мұқият қараңыз – әсіресе тегін желілергеКафе, әуежай және қонақүй желілері – хакерлер үшін таптырмас мүмкіндік. Ашық желілер арқылы олар сіздің құпиясөздеріңізді, банк деректеріңізді немесе құрылғыңызға қолжетімділік алып кетуі мүмкін. Сол себепті, тек саяхатта ғана емес, жалпы алғанда, ешқашан шифрланбаған қоғамдық Wi-Fi желілеріне (әсіресе әуежайда, қонақүйде немесе кафеде) VPN-сіз қосылмаңыз. Егер шұғыл түрде желіге қосылу қажет болса, оны тез арада жасап, банк картасы деректері мен құпиясөздер сияқты маңызды ақпаратты енгізбеңіз. Сондай-ақ барлық маңызды аккаунттарыңызға екі факторлы аутентификация орнатып алыңыз.Сақтандыруды ұмытпаңызМедициналық сақтандыру – бұл жай ғана формалдылық емес, өзге елде (және Қазақстанда да) қауіпсіздіктің кепілі. Әсіресе белсенді спортпен айналысатын болсаңыз немесе ыстық климатты елге барсаңыз, сақтандыру полисін алдын ала рәсімдеңіз. Ол тек медициналық көмекті ғана емес, багаж жоғалған жағдайда, рейс тоқтатылса немесе кешіктірілсе де көмектеседі. Егер сізбен бірге балалар саяхаттаса – сақтандыру тіпті маңыздырақ: климат ауысуы оларға әсер етуі мүмкін, ал сақтандыру арқылы қажетті ем мен көмекті тезірек аласыз. Сақтандыру рәсімдеу кезінде қандай тәуекелдер нақты қамтылғанын нақтылап алыңыз және сақтандыру компаниясының байланыс деректерін өзіңізбен бірге ұстаңыз.Тегін ірімшік тек қақпанда боладыБұл – қарапайым, бірақ әрқашан өзектілігін жоғалтпайтын шындық. Әуежайда, қонақүйде немесе көшеде орналасқан айырбастау пункттері көбінесе тиімсіз, тіпті алаяқтық болуы мүмкін. Ал егер сіз жергілікті тілді жақсы білмесеңіз, алдану қаупі екі есе артады. Сондықтан валюта бағамдарын тек ресми көздерден алдын ала біліп алыңыз. Достарыңыз бен туыстарыңыздың арасында сізге түсінуге көмектесетін адам табылуы мүмкін екенін де ескеріңіз.Бюджетіңізді алдын ала жоспарлаңызСаяхатта түрлі қызықты ұсыныстарға қарсы тұру қиын: экскурсиялар, естелік сыйлықтар, балаларға арналған ойын-сауық. Демалыста өзіңізден бәрін аямай-ақ қойыңыз, бірақ негізгі шығындарды алдын ала есептеп, нақты бюджет құрыңыз. Транспорт, тамақ, экскурсия, кәдесыйлар және күтпеген шығындарға арналған қосымша 10–15% көлемінде қаражат қарастырыңыз. Қандай мұқият жоспар құрсаңыз да, түрлі күтпеген жағдайлар болып қалуы мүмкін. Бюджеттен аспау және ештеңені ұмытпау үшін CoinKeeper, Zen-Money, Monefy немесе TravelSpend сияқты қаржы бақылау қосымшаларын қолданыңыз.Балалардың цифрлық қауіпсіздігін қамтамасыз етіңізБалалармен саяхатқа шықсаңыз – олардың құрылғыларында ата-аналық бақылауды орнатып, белгісіз сайттар мен қосымшаларға кіруді шектеу маңызды. Балалар көбінесе тегін ойындар немесе қосымшаларды жүктеп алып, ата-аналарының банк картасы деректерін енгізіп, алаяқтардың құрбанына айналады. Мұндай жағдайдың алдын алу үшін лимиті бар виртуалды карталарды пайдаланыңыз және балаларды цифрлық қауіпсіздік негіздеріне үйретіңіз: құпиясөздерді ешкімге айтпау, күмәнді сілтемелерге өтпеу, құжаттардың суретін жібермеу.Ақпараттық гигиенаны сақтаңызСаяхат кезінде әсерлерімізбен бөліскіміз келеді: сурет салып, стористер жариялаймыз. Алайда сақ болыңыз: демалыста екеніңізді нақты уақыт режимінде көрсету арқылы үйіңіздің бос тұрғанын қаскүнемдерге жариялап жатырсыз. Орналасқан жеріңізді нақты көрсетпеңіз және билеттер мен құжаттардың суреттерін жарияламаңыз. Суреттерді кешігіп – бір-екі күннен кейін немесе локация ауыстырылған соң салған жөн.Қауіпсіз демалысты мұқият ұйымдастыру – бұл уақытты босқа шығындау емес, ең алдымен өзіңіз бен жақындарыңызға деген қамқорлық. Иә, дайындыққа уақыт кетеді, бірақ оның есесіне, көптен күткен демалыста барынша тынығып, барлық маңызды нәрселерді алдын ала ескергеніңізге көңіліңіз орнықты болады.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/auipsiz_demalys_6a1837f9d6.png" alt="Қауіпсіз демалыс.png">Fingramota.kz-пен бірге қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Қауіпсіз демалыс: пайдалы лайфхактар

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Соңғы жылдары бизнес-құрылымдар интернет арқылы сатудың жаңа арналарын аша отырып, онлайн-сауда индустриясын белсенді дамытуда. Ендігі жерде тауарлар мен қызметтерді сатып алу интернетке қол жетімділік болса болғаны кез-келген ыңғайлы жерден &nbsp;мүмкін болады. Электрондық коммерцияның дамуымен қатар киберқауіпсіздік пен желідегі алаяқтыққа байланысты тәуекелдер де артты.Fingramota.kz онлайн сатып алу кезінде негізгі сақтық шаралары жөнінде еске салады.&nbsp;Желіде қандай тәуекелдерге тап болуға болады?&nbsp;Фишинг — бұл пайдаланушылардың дербес деректерін алуға бағытталған алаяқтық схема. Алаяқтар сырт көзбен қарағанда шынайы интернет-дүкендерден немесе төлем беттерінен айырмашылығы жоқ жалған сайттар жасайды. Деректерді енгізгеннен кейін (логин, құпия сөз немесе банк картасы туралы ақпарат) қаскүнемдер сіздің ақшаңызға немесе жеке ақпаратыңызға қол жеткізе алады.Көп жағдайда фишингтік сайттарға сілтемелер электрондық пошта, әлеуметтік желілер немесе жарнамалар арқылы таратылады. Фишингтік сайттардың белгілеріне мыналар жатады: қате URL мекенжайлары, SSL сертификатының болмауы (https), орфографиялық қателер және қызықтыратын ұсыныстар.Екінші қатер – Malware зиянды бағдарламалық қамтылым болуы мүмкін. Ол дербес деректерді ұрлау, шпиондық бағдарламалар орнату немесе құрылғыны толығымен бұзу үшін қолданылады. Көбінесе ол компьютерге немесе смартфонға күдікті сілтемелерге өту, пираттық БҚ жүктеу немесе вирус жұққан USB-құрылғылары арқылы түседі.Зиянды БҚ мынадай түрлері болады:&nbsp;Трояндар – заңды бағдарламалар ретінде жасырылады, алайда орнатқан кезде пайдаланушының деректеріне қол жеткізеді.Бопсалаушылар – сатып алуды талап етіп, құрылғыға немесе файлдарға кіруді бұғаттайды. &nbsp;Шпиондық бағдарламалар&nbsp;– пайдаланушы хабардар болмаған кезде ол жөнінде ақпарат жинайды.Тағы бір тәуекел - төлем ақпаратына рұқсатсыз қол жеткізу. Бұл электрондық коммерциядағы ең қауіпті тәуекелдердің бірі. Бұзулар сайттардың &nbsp;немесе төлем платформаларының осал тұстарын пайдаланып жүзеге асырылады. &nbsp;Бұл ретте төлем карталарының, PayPal шоттарының немесе басқа қаржы сервистерінің деректері бұзылуы мүмкін.Тағы бір жанама қауіп - қоғамдық Wi-Fi желісін пайдалану кезінде төнуі мүмкін. Мұндай желіге қосылған кезде сізден құрылғыңызға кіруге рұқсат сұрауы мүмкін, одан кейін оған әртүрлі зиянды бағдарламаларды орнатып қана қоймай, сіздің құпия сөздер мен пин-кодтар енгізуге дейінгі барлық әрекеттеріңізді &nbsp;толығымен қадағалап отырулары мүмкін. Болашақта қаскүнемдер тіпті құрылғының өзін иемдену әрекеттерін жасаулары мүмкін, бұл кем дегенде қысқа мерзімге банктік операциялар жасауға, шоттарыңыздан ақшаны шығаруға және барлық байланыстарға, хат-хабарларға және құжаттарға қол жеткізуге мүмкіндік береді.Қандай сақтық шараларын қолдану керек?Интернет-дүкендердің түпнұсқалығын тексеріңіз. Сатып алу жасамас &nbsp;бұрын, сайттың мекенжайы «https://» деп басталатынын тексеріңіз - бұл қауіпсіз байланыстың белгісі. Мекенжай жолағында деректерді шифрлауды көрсететін құлып белгішесі көрсетілуге тиіс. Егер сайт күдікті болып көрінсе немесе URL-да &nbsp;таңбалардың кездейсоқ жиынтығы болса, сатып алудан бас тартқан дұрыс. Сондай-ақ, тәуелсіз ресурстардан дүкен туралы пікірлер іздеу пайдалы: егер тұтынушылар алаяқтыққа немесе тауарлардың сапасына &nbsp;шағым жазса, бұл сақтық танытудың белгісі.Қорғалған құрылғылар мен желілерді пайдаланыңыз. Қоғамдық Wi-Fi желілері арқылы сатып алу жасау деректерді ұрлау тәуекелін едәуір арттырады, себебі мұндай байланыстар барынша аз қорғалған. Ең дұрысы, қосымша қауіпсіздік үшін жеке интернет-қосылымын немесе VPN қолдану. &nbsp;Өз құрылғыңызға вирусқа қарсы бағдарламалық қамтылым орнатып, оны уақтылы жаңартып отыруды ұмытпаңыз. Сонымен қатар, төлем сервистерінде екі факторлы аутентификацияны қосу сіздің деректеріңіздің қорғаныс деңгейін біршама арттырады.Онлайн төлемдер үшін бөлек картаны пайдаланыңыз. Интернетте сауда жасау үшін сіздің негізгі шоттарыңызбен байланысты болмайтын жеке банктік карта ұстау дұрыс болады. &nbsp;Бұл тәсіл деректердің жария болуы немесе алаяқтық жағдайында тәуекелдерді азайтуға мүмкіндік береді. Тағы бір жақсы шешім виртуалды картаны пайдалану, оны әр сатып алу алдында тек қажетті мөлшерде ғана толтырып отыруға болады. Мұндай картадағы күнделікті шығындарға лимитті шектеңіз, ол рұқсатсыз кіру кезінде ықтимал шығындарды азайтуға мүмкіндік береді.&nbsp;Ата-ана бақылауын орнатыңыз.&nbsp;Егер сіздің балаларыңыз смартфонға немесе компьютерге қол жеткізе алса, барлық төлем шоттарыңыздың &nbsp;жабық немесе құпия сөзбен қорғалғанына көз жеткізу маңызды. Балалар кездейсоқ сатып алу немесе ақылы қосымша жүктеп алулары мүмкін. Мұндай жағдайлардың алдын алу үшін App Store, Google Play немесе басқа платформаларда сатып алуды растау мүмкіндігін қосыңыз. Бұл қажетсіз шығындарды болдырмауға және деректеріңізді қорғауға көмектеседі.Кері байланыс пен төлем әдістерін талдаңыз. Сатып алуды аяқтамас бұрын, дүкен туралы пікірлерді оның веб-сайтында ғана емес, тәуелсіз ресурстарда да мұқият қарап шығыңыз. Алаяқтар жиі өздері жалған оң пікірлер жазады, &nbsp;сондықтан әртүрлі көздерден алынған ақпаратты тексеру маңызды. Сондай-ақ, қол жетімді төлем әдістеріне назар аударыңыз: сенімді дүкендер тауарды алғаннан кейін төлем жасауды қоса алғанда, бірнеше төлем нұсқаларын ұсынады. Егер сайтта төлемнің &nbsp;тек бір ғана әдісі қолжетімді &nbsp;болса, бұл алаяқтықтың белгісі болуы мүмкін.Тағы да бірнеше қарапайым кеңестер:&nbsp;Құпия сөздерді браузерде сақтамаңыз – дұрысы, құпия сөз менеджерін қолданыңыз.&nbsp;Карта бойынша үзінді-көшірмелерді үнемі тексеріп отырыңыз&nbsp;- бұл рұқсатсыз есептен шығаруларды уақытында анықтауға көмектеседі.Электрондық поштадағы күдікті сілтемелерге өтпеңіз - фишингтік хаттарда көбінесе зиянды сілтемелер болады.Интернетте сауда жасау — бұл, әрине, ыңғайлылық, түрлі таңдау және уақыт үнемдеу. Алайда, алаяқтық тәуекелдеріне ұрынбас үшін киберқауіпсіздіктің негізгі қағидаларын сақтау және онлайн-төлемдер кезінде сақтық таныту аса маңызды. Қаржылық сауаттылық пен сақтық шаралары цифрлық кеңістікте сіздің &nbsp;деректеріңіз бен жинақтарыңызды қорғауға көмектеседі. &nbsp;Өзіңізді, өз ақшаңызды қорғаңыз және Fingramota.kz-пен қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз!&nbsp;Фото: fingramota.kz

Сауда алаңдарындағы алаяқтық: онлайн сатып алуларды қалайша қауіпсіз жасауға болады

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp;Қазақстанда кредит беру тәртібіне жаңа қағидалар енгізілгеніне бір жылға жуық уақыт болды. Ендігі жерде ірі кредит жұбайының немесе зайыбының келісімінсіз берілмейтін болады. Шекті сома – 2025 жылы 1 000 айлық есептік көрсеткішті (АЕК) – 3 932 000 теңгені құрайды. Тиісінше, алдағы уақытта АЕК мөлшері өскен жағдайда келісім талап етілетін ең төменгі сома да ұлғаятын болады.Fingramota.kz бұл жөнінде толығырақ айтып береді.Бұрын қалай еді, қазір қалай болды?Бұрын жұбайының немесе зайыбының келісімі тек ипотекалық қарыздар бойынша талап етілген, бұл түсінікті – &nbsp;себебі сатып алынатын жылжымайтын мүлік ортақ меншік болып табылады, ал ипотекалық кредиттің сомасы қомақты.Ал қазір бұл норма ерлі-зайыптылардың бірінің келісімінсіз тұтынушылық кредит алудың алдын алуға бағытталған, себебі ол кейіннен отбасылық бюджетке теріс әсер етуі мүмкін.Келісімді қалай ресімдеуге болады?Келісімді қаржы ұйымының бөлімшесінде қағаз түрінде еркін нысанда ресімдеуге болады. Сондай-ақ, электрондық тәсілмен – «электрондық үкіметтің» веб- порталы (egov) арқылы немесе егер жұбайы да оның клиенті болса, банктің не МҚҰ-ның мобильдік қосымшасы арқылы ресімдеуге болады. Алайда, &nbsp;міндетті түрде биометриялық сәйкестендіруден өту қажет болады.Келісімді ресімдеу тетігі &nbsp;қарапайым – банк қарызы немесе микрокредит шартына қол қою алдында кредитор клиенттің отбасылық жағдайы жөніндегі мәліметтерді ҚР Әділет министрлігінің «АХАТ» ақпараттық жүйесі арқылы тексеруге міндетті. Егер кредит сомасы 1 000 АЕК-тен асатын болса – міндетті түрде қарыз алушының жұбайының келісімін алу қажет болады. Егер қарыз келісімсіз берілген болса, мұндай шартты даулауға болады!Сонымен қатар, ұсынылып отырған норма алаяқтық жолмен, әсіресе, ірі сомаларға кредит ресімдеуден қосымша қорғаныс болмақ.Басқа елдерде қалай?Қарыз алу үшін зайыбының келісімін алу – әлемдік тәжірибеде кең таралған норма. Мәселен, Ресейде мұндай талап 2016 жылдан бері, яғни 8 жылдан бері қолданыста. АҚШ-та әрбір штат нақты қандай қарыздарға келісім қажет екенін дербес айқындайды, алайда мұндай талаптар жалпы ондаған жылдар бойы қолданылып келеді. Кредит берудің осыған ұқсас шарттары Ұлыбританияда, Францияда және өзге де дамыған елдерде де бар. Демек, бұл жаңа қағидаларды қабылдай отырып, еліміз ең үздік халықаралық тәжірибеге сай әрекет етуде.Қазақстанда жаңа норма қашан қолданыла бастады?Қазақстанда бұл жаңа ереже 2024 жылғы 1 қыркүйектен бастап қолданыла бастады. Ол «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне кредит беру кезінде тәуекелдерді барынша азайту, қарыз алушылардың құқықтарын қорғау, қаржы нарығын және атқарушылық іс жүргізуді реттеуді жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» ҚР Заңы аясында қабылданды.Кредит ресімдеуге дейін не істеу керек?Бірінші кезекте өз мүмкіндіктеріңізді бағалау қажет. &nbsp;Біріншіден, заң бойынша барлық кредиттерге өзіңіздің ай сайынғы кірісіңіздің 50%-ынан аспайтын бөлігін ғана жұмсауға құқығыңыз бар. Ал егер кредиттік жүктемеңіз өте жоғары болып, кірістің жартысына жуық болса, кредиторлар да, қаржы ұйымдары да кредит беруге құқылы емес. Сондай-ақ, егер өзге кредиттер бойынша 90 күннен астам төлем мерзімі өтіп кетсе, жаңа кредит те берілмейді.Екіншіден, кредит арқылы бір қажеттілікті жапқаннан кейін белгілі бір уақыт бойы өзге шығындардан бас тартуға тура келетінін ескеру керек. Бұл жағдай сіздің қаржылық әл-ауқатыңызға кері әсер етпеуі үшін, жеке немесе отбасылық бюджетті жоспарлап, ай сайынғы төлем сомасын есепке алу қажет. Ең бастысы – кредитті ненің есебінен төлейтінімізді нақты түсіну қажет. Бұл жағдайда қосымша, әсіресе тұрақсыз табыс көзін кредитті өтеу көзі ретінде есепке алуға болмайды. Ол бір күні тоқтап қалса не боларын ойластырыңыз және ең нашар сценарийге негізделген жоспар құрыңыз. Жоспарланбаған қиындықтар пайда болғаннан гөрі &nbsp;іс жүзінде ісіңіздің алға басқаны жақсы болады.Кредит мақсаттарына қатысты тағы бір ереже бар. Ешқашан қарызға алынған қаражатты басқа жобаларға, бағалы қағаздарға немесе криптовалютаға инвестициялауға болмайды. Яғни, кірісі жоғары көрінетін, бірақ кепілдігі жоқ құралдарға қаржы салмаңыз. Қарыз қаражатының тәуекелі болмауға тиіс. Кредитті «қазір алам, салып, екі есе көп табыс табам» деген тәсілмен пайдалануға болмайды. Егер кредит бизнес мақсатында алынса – бұл өзіңіздің бизнесіңіз болуы керек және сіз бұл қаражаттың еселеніп қайтарылатынын және қалай қайтарылатынын нақты білуіңіз керек.Сондықтан күтпеген жағдайлар туындағанда да кредитті уақтылы өтеу үшін өзіңізге қаржылық қауіпсіздік жастығын қамтамасыз ету қажет.Әр түрлі банктердің ұсыныстарын зерделеңіз, салыстырыңыз, түрлі алаңдардағы пікірлерді оқыңыз және жарнамаға сене бермеңіз. Кеңесшілерден сұраудан ұялмаңыз, егер бірдеңе түсініксіз болса – қайта сұраңыз, себебі кез келген банк жауапты клиенттерге мүдделі.Білу маңызды!&nbsp;– Қосымша факторларды ескеріңіз: түрлі комиссиялар, тараптардың құқықтары мен міндеттері, мерзімінен бұрын өтеу мүмкіндігі мен осы процестегі шектеулер мен айыппұлдар.– Төлем күнін мұқият ойластырыңыз. Ай сайынғы негізгі кіріс алынған күннен кейін 2-3 күн өткен соң төлем күнін белгілеу ұсынылады. Бұл төлем мерзімін кешіктіруді және техникалық мәселелерді болдырмауға көмектеседі.– Шарттың барлық талаптарын мұқият оқып шығыңыз. Қол қойған сәттен бастап сіз барлық талаптармен келісесіз және оларды өзгерту мүмкін болмайды.Есіңізде болсын: кредит – бұл үлкен жауапкершілік. Оны пайдалану туралы шешімді бүкіл отбасы бірлесіп қабылдауы керек. Ал егер кредит ірі болса – бұл заңнамалық түрде бекітілген талап.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/03_04_infographics_rus_3_64dfa7c7e3.png" alt="03.04 infographics rus-3.png">Қаржылық сауаттылығыңызды Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Ірі кредит алған кезде жұбайының келісімі міндетті 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қазіргі заманда бала кезінен бастап қаржылық сауаттылық негіздерін білу өте маңызды. Бала ақшаның құндылығын түсінуді, шығындарды жоспарлауды, ақша жинауды және не нәрсені ойланып сатып алуды неғұрлым тез үйренсе, оның қаржылық жауапты және тәуелсіз адам болып өсу мүмкіндігі соғұрлым жоғары болады.Балаларды ақшамен қауіпсіз жұмыс істеу негіздерімен қалай қызықты және қолжетімді түрде таныстыру керек екенін Fingramota.kz айтып береді. &nbsp;Балалардың қаржылық сауаттылығы бойынша негізгі қағидаларЕң қарапайым, бірақ соған қарамастан ең бастысы — ақша тақырыбы бойынша сөздік қорын мүмкіндігінше ертерек кеңейтуді бастау. Егер олар негізгі терминдерді білмесе, сіз оларға қаржылық сауаттылықты үйрете алмайсыз. Күнделікті «күн сөзін» ұйымдастырыңыз: мысалы, «банк», «карточка» «жалақы», «баға», «ақша жинау». Бұл жағдайда сөздердің мағынасын түсіндіріп қана қоймай, іс жүзінде оның күнделікті өмірде нені білдіретінін ұғындыру маңызды.Терминдермен таныстырғаннан кейін іс-әрекет жасауды үйретіңіз, әр жаңа сабақты бекітіп отырыңыз. Дүкенде қалай сатып алу керектігі туралы сөйлескенде, оны өзіңізбен бірге алып барыңыз: әр заттың бағасы бар екенін көрсетіңіз және сонымен бірге жеңілдіктер де бар екенін, артық зат алмау үшін тізім бойынша сатып алу керек екенін көрсетіңіз. Оған тізімді беріңіз және қажетті нәрселерді бірге іздеңіз. Сіз бұдан да қызықты ете аласыз: баланы зат сатып алуға квест ретінде қарауға шақырыңыз, содан кейін дүкенге әдеттегі саяхат қызықты ойынға айналады. Бұл бізді жаңа қағидаға әкеледі.Ойнай отырып, үйретіңіз: біз квестті ұйымдастыру қиын емес екенін білдік, бірақ оқуды қызықты және есте қаларлық етудің көптеген басқа да жолдары бар.&nbsp;«Монополия» сияқты үстел ойындары — баланы логикалық ойлауға және ақшаны бағалауға үйретудің тамаша мүмкіндігі, әсіресе егер сіз әр қадамның мәнін түсіндірсеңіз. Баланың өзі бәрін қалай үйреніп алғанын және пайдалы дағдыларды тез меңгергенін байқамай да қалады.Үлгі көрсетіңіз. Егер сіз балаңызға ақша жинауды үйретіп және өзіңіз осы уақыт ішінде ойланбай зат сатып алсаңыз, балаңыз ештеңе түсінбейді, бұған таң қалмай-ақ қойыңыз. Сіз оған үлгі болдыңыз және ол сіздің артыңыздан қайталайды. Сондықтан, балаңызға қаржылық сауаттылықты үйретпес бұрын, өз бойыңыздағы олқылықтарды жойыңыз.&nbsp;Тағы бір нәрсе: сіз белгілеген қағидаларды&nbsp;бұзбауға тырысыңыз, әйтпесе оқытқанның бәрі зая кетеді. Бала сіздің өз айтқаныңызға өзіңіз қарсы әрекет жасағаныңызды көріп, тез қорытынды жасайды және ақшаға байыпты қарауды тоқтатады.Балаңызда&nbsp;өз ақшасы болуына және оның ақша жинауына&nbsp;мүмкіндік беріңіз. Егер сіз барлық алдыңғы айтылғандарды орындасаңыз да, олар 100% жұмыс істемейді. Сіз, мысалы, баланы мәнерлеп сырғанауға бергенде, сіз оған коньки, форма, ал жарыстарға костюмдер сатып аласыз және т.б..Қаржылық сауаттылықпен де солай істеңіз: жеке ақшасыз, яғни жасақтамасыз, бұл тиімділігі төмен бір қақпамен ойын сияқты болады. Есіңізде болсын, баланың ақшасы – оның жеке ақшасы, басында ол қателіктерге бой алдырса да, оған рұқсат етіңіз. Ұрыспаңыз, енді ақша бермеймін деп қорқытпаңыз. Ең дұрысы, оның қай тұста қате жібергенін түсіндіріп, болашақта ол қателікті қалай болдырмауға болатынын айтыңыз.Цифрлық қауіпсіздік бәрінен маңыздыҚазіргі таңда банктер ата-аналарының шотына байланған балаларға арналған арнайы карталар шығаруда. Бұл балаларды шығындарын бақылау арқылы сауда жасауды үйретудің қауіпсіз әдісі. Алайда, картасы бар бала алаяқтардың алдында осал болады. Сондықтан цифрлық гигиенаға ерекше назар аударыңыз.Балаңызға ақша тек купюра мен монеталар түрінде ғана емес, сонымен қатар картада, телефонда немесе қосымшада&nbsp;электронды құралдар&nbsp;түрінде болатынын, сондай-ақ олардың қалай жұмыс істейтінін және оларды пайдалану кезінде ұқыпты болу неге маңызды екенін айтыңыз.PIN-кодты, CVV-кодты, логиндер мен құпиясөздерді&nbsp;ешқашан және ешкімге айтуға болмайтынын түсіндіріңіз. Ересек адам қоңырау шалып, сыпайы түрде ата-анасына сілтеме жасай отырып, құпия ақпарат беруді сұраса да, әрқашан өзіңізге қоңырау шалып, ақпаратты нақтылау керек екенін түсіндіру керек.Алаяқтар туралы&nbsp;ескертіңіз және олардың қулықтарына қалай алданбау керек екенін айтыңыз, схемаларды және олардың қалай жұмыс істейтінін түсіндіріңіз.Дербес деректердің маңыздылығы және олардың дұрыс емес қолға түсуіне неге жол бермеу керектігі туралы айтыңыз. Бала қолданатын барлық құрылғыларға вирусқа қарсы бағдарламаны орнатыңыз және оларды үнемі жаңартып отыруға үйретіңіз. Осылайша алаяқтардың оған және оның ақшасына жету мүмкіндігі аз болады.Интернет-дүкеннен затты қалай дұрыс сатып алу керектігін көрсетіңіз: тек дәлелденген маркетплейстерді пайдалану керектігін, күдікті сайттарға өтуге болмайтынын және т.б. түсіндіріңіз.Бала соманы тексеруді және ақшаның нақты не үшін есептен шығарылғанын білуі үшін банктерден чектер мен хабарламаларды қадағалауға үйретіңіз.&nbsp;Қауіпсіздіктен басқа, ол оның зейінін дамытады және қаржыны бақылау әдетін қалыптастырады.Қаржылық сауаттылықты оқыту бір рет өтетін сабақ емес, ол шыдамдылық пен жеке мысалды қажет ететін процесс. Бала ақшаны неғұрлым ерте түсініп, оны қаскөйлерден қорғай бастаса, соғұрлым ол ересек өмірде өзін сенімді сезінеді. Баланың одан әрі қаржылық тұрақтылығы мен хабардарлығына сенімді болу үшін білім беріп қана қоймай, оны іс жүзінде қолдануға үйрету маңызды.Өзіңізге, балаларыңызға абай болыңыз және қаржылық сауаттылықты Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/3_e7f145d033.jpeg" alt="3.jpeg">Фото: fingramota.kz

Балаларға арналған қаржылық сауаттылық: қауіпсіз төлем жасауға үйретейік

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp; Стримдермен онлайн-ойындар балалар мен жасөспірімдер өмірінің ажырамас бөлігіне айналды. Өкінішке орай, оны алаяқтар белсенді қолданады: олар ойын аккаунттарын сату, ойын құрылғысын жалға беру және әлеуметтік желілердегі «сыйлықтар» деген сылтаумен балалардан ақша тартады. Жыл сайын Қазақстанда осындай жағдайлар тіркеледі және залалдың жалпы сомасы миллиондаған теңгені құрайды.Қаскүнемдер қандай нақты схемаларды қолданатыны және баланы интернеттегі алаяқтықтан қалай қорғауға болатыны жөнінде &nbsp;Fingramota.kz-пен қарастырып көрелік.Ойын кезінде аккаунт сатып алуАлаяқтар Free Fire мобильді ойынында «керемет мықты» аккаунт сатамыз &nbsp;деген сылтаумен оқушылардан үлкен мөлшерде ақша тартады. Мысалы, Шымкентте алтыншы сынып оқушысы алаяқтың басшылығымен әжесінің банктік картасын суретке түсіріп, барлық конфиденциалды деректерді, соның ішінде CVV/CVC-ді жайып берген. Немересінің аңғалдығына байланысты әйел екі миллион теңгеден астам шығынға ұшырады. Алаяқ ұсталды.Ойын аккаунтын «тегін» беруАлаяқтар жасөспірімдерді TikTok-тағы стримдер &nbsp;арқылы іздейді және өзінің ойын аккаунтын тегін беруді ұсынады. Оның орнына олар ересектердің біреуінің банктік картасының деректерін айтуды, сондай-ақ ставкалар қабылдайтын сайттарға ақша аударуды сұрайды. Осындай алаяқтық арқылы Ақмола облысында алаяқ аңғал жасөспірімнен 1,1 млн теңге алып, &nbsp;содан кейін байланысқа шығуды тоқтатқан.Steam платформасындағы алаяқтықАлдаудың бұл түрі жөнінде Қазақстандықтарды Алматы қаласының полициясы ескертті. Алаяқтар Steam ойын жабдықтарының сатылымы жөнінде хабарландырулар тауып, виртуалды алмасу туралы келіссөздер жүргізгені, содан кейін заттарды алып алғаннан кейін ақшаны аудармай сатушыны бұғаттайтындары белгілі болды.Ойын құрылғысын «жалға беру»Ойын құрылғысы құнының қымбат болуына байланысты мұндай қымбат затты бәрі бірдей сатып ала бермейді, сондықтан оны жалға беру қызметі кеңнен қолданыла бастады. Өкінішке орай, бұл мүмкіндікті алаяқтар тез пайдаланып қалды: мәселен, Түркістанда алаяқ жарнамалар сайты арқылы жас жігіттен PlayStation-ды жалға алып, оны қайтармаған. Құрылғының құны 350 мың теңгені құрады. Полиция алаяқты қолға түсірді, құрылғы иесіне қайтарылды.Алаяқтықтың тағы бір әдісі бар, онда қаскүнемдер ойын құрылғыларын өздері ұсынады, бірақ жалдау ақысын алған бойда ізін суытады. Нәтижесінде жасөспірімдер ақшасыз әрі құрылғысыз қалады.Жалған сайттар арқылы фишингАлаяқтар ойынға арналған цифрлық заттарды төмен бағамен сатып алу туралы ұсыныстармен жалған сайттар жасайды. Ойындағы «достарға» сенетін балалар сілтемелерге өтіп, ата-аналарының банктік карталарының деректерін енгізеді, содан кейін шоттардағы қаражат жоқ болады.Ата-аналарға арналған кеңестер: баланы онлайн-алаяқтықтан қалай қорғауға боладыҚауіптер туралы айтыңыз: алаяқтар ойында немесе әлеуметтік желіде дос болып көрінгенмен, интернетте жасырынуы мүмкін екенін түсіндіріңіз. Нақты жағдайлар туралы міндетті түрде айтыңыз, себебі бұл балаларға қауіпті жақсы түсінуге көмектеседі.Жеке ақпаратты бермеуге үйретіңіз: ешкімге және ешқашан, тіпті ойындағы «таныстардың» өзіне банктік карта деректерін, құпиясөздерді, SMS-кодтарды, сондай-ақ фотоқұжаттарды немесе карталарды жібермеуге үйретіңіз.Бала қолданатын&nbsp;банк карталарына шектеулер қойыңыз.&nbsp;Операциялар туралы хабарламаларды қосу артық болмайды - осылайша сіз ақша аударылып жатқанын бірден білесіз.Баланың қандай сайттарға кіретінін тексеріңіз: оған ресми сайттарды жалған сайттардан ажыратуды үйрету маңызды - сайттардың мекенжайларын бірге тексеруді ұсыныңыз. Сонымен бірге браузерде ата-ана бақылауын немесе қауіпсіз режимді орнатыңыз.Баланың цифрлық өміріне қатысыңыз:&nbsp;оның интернетте не ойнайтынын және кіммен сөйлесетінін біліңіз.Алдау әрекеті болса, не істеу керектігін: хат-хабарлар мен скриншоттарды сақтау, ересектерге дереу айтып беру және полиция мен қолдау қызметіне бірге хабарлау қажеттіңіз үйретіңіз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/Foto_fingramota_kz_d3655e7796.png" alt="Фото fingramota.kz.png">Өзіңізге, балаларыңызға қамқор болыңыз және қаржылық сауаттылығыңызды Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Интернетте балаларды алдау: онлайн-ойындар арқылы алаяқтық түрлері 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp;Жастар ересек өмірге аяқ басып, өздігінен ақша таба бастаған кезде жіберетін ең үлкен қателік — тапқан табысын бірден жұмсай бастау, оларға қаржы жинау сонау бір алыс және маңызды емес дүние болып көрінеді. Бірақ өмір шындығы басқалай болып шығады: күнделікті кезек күттірмейтін жалдау ақысы, коммуналдық қызметтер, тамақ және басқа да қосымша шығындар бар. Әлбетте, жастық шақта қаржылық қателіктерге бой алдыру оңай, олардың салдары бірнеше жылдарға созылып, жастардың &nbsp; толыққанды дамуына кедергі болады.Жастар қандай қаржылық қателіктер жасамаулары тиіс екендігі жөнінде Fingramota.kz-пен қарастырып көрелік.№ 1 қате. Бюджет жүргізбеуӘдетте, жас адамдар «онсыз да бәрі түсінікті» деп &nbsp;көп жағдайда шығыстары мен кірістерін есептеп, тіркеп отырмайды. Алайда, ақшаға мұндай көзқарас ойсыз шығындарға әкеліп, ақшаның қайда кетіп жатқанын түсінбей, шын мәніндегі қажетті заттарға жетпей жатады. Табысыңыз нақты қайда жұмсалып жатқанын білмейінше, қаржыны бақылау, жинау және жоспарлау мүмкін емес.Бұл проблеманың шешімі оңай: мысалы, CoinKeeper және ZenMoney сияқты қолжетімді қосымшалар арқылы шығындарды бақылап отыру. &nbsp;Өзінің тиімділігін дәлелдеген 50/30/20 сияқты қағида бойынша ай сайынғы бюджетті жүргізіп отыру, яғни міндетті шығындарға (жалдау, ипотека, тамақ, көлік, денсаулық), ойын-сауық және жинақтауға ақшаның белгілі бір пайызын үнемдеу.№2 қате. Тапқан табысыңа қарай өмір сүрмеуБұл қате алдыңғы қатемен тығыз байланысты — кіріс пен шығысты қадағалап отырмай, тапқан ақшадан айтарлықтай көп ақша жұмсау әдет болып кетуі мүмкін. &nbsp;Мысалы, әлеуметтік желілер, жарнамалар және «керемет өмір» көптеген жастарды қарызға өмір сүруге итермелейді және олар статус үшін бұрынғысы жақсы жұмыс істе тұрса да соңғы маркалы телефон сатып алады, қол жетімді сегментте одан да кем емес заттар болса да бренд заттарға көп шығынданады. Мұндай қателік қарызға батуға, шамадан артық кредит алуға әкеледі, яғни ақшаны осылай жұмсай отырып маңызды мақсаттарға үнемдеу мүмкін емес.Мұндайға ұрынып қалмау үшін, біріншіден, өзіңізді басқалармен салыстыруды тоқтатып, өмір туралы шындыққа жанаспайтын нәрселерге тұнып тұрған әлеуметтік желілерге аз уақыт жұмсау керек. Бейтаныс адамдарға жақсы әсер қалдыруға тырысқаннан гөрі қаржылық тұрақтылыққа ұмтылу әлдеқайда маңызды екенін түсінгеніңіз жөн. &nbsp;Сондықтан, кез келген сатып алу туралы шешімді кем дегенде бір күнге кейінге қалдыру керек: егер сіз нені қалайтыныңызды толық түсінсеңіз, затты кредитке емес, мысалы, қосымша кіріс көздерін пайдалану арқылы сатып алу керектігін ойластырыңыз.№3 қателік. Қаржылық қауіпсіздік жастығын жасамауӘлем геосаяси және қаржылық тұрғыдан бұрынғыдан да қиын жағдайда болса да, төтенше жағдайларға — жұмыстан айырылып қалу, сырқаттану жағдайына, отбасылық қиындықтарға ақша жинамайтын адамдар бар. Нәтижесінде, дағдарыс кезінде олар кредитке кіреді немесе үлкен қарызға батады.Мұны әрбір кіріс көзінен — жалақы, сыйлықақы, стипендиядан белгілі бір соманы қалдырып қою арқылы өте қарапайым түрде іске асыруға болады. Осылайша сіз бірте-бірте үш-алты айға жететін шығыстарды жинайсыз және форс-мажорларға дайын боласыз.№4 қателік. Ойланбай кредиттер алуКейбіреулер кредит карталарын сыйлық ретінде қабылдайды және оларды ойланбастан пайдаланып, қажетсіз нәрселерге жұмсайды. Бірақ бұл шын мәнінде оңай ақша емес және оның қарапайымдылығының артында сіз міндетті түрде төлейтін нақты шарттар мен пайыздар жатыр. Егер сіз төлемді кешіктірсеңіз, қарыз сомасы көбейе түседі, өсімпұл өседі және кредиттік тарихыңыз бұзылады.Егер кредит картасы бәрібір қажет болса, онда сіз бірнеше маңызды ережелерді сақтауыңыз керек: барлық жағдайды және барлық тәуекелдерді зерттеп, ережелерді қатаң ұстаныңыз. Егер өзіңізге күмәндансаңыз, жүйкеңіз бен ақшаңызды үнемдеу үшін кредит картасынан бас тартқан дұрыс.№ 5 қате. Мақсат қоймауПәтер сатып алу, шетелде демалу немесе көшу болсын, нақты&nbsp;қаржылық мақсат&nbsp;қоймасаңыз, үнемдеуге және жоспарлауға ешқандай мотивация болмайды. Егер бастаған ісін ешқандай мақсатсыз жасау қызықсыз болса, кез келген адам көп ойланбастан оны тез тоқтата қояды. Нәтижесінде ақша қанағат әкелмей, жүйесіз жұмсалады.Сондықтан ең алғашқы қадам: қысқа мерзімді (мысалы, демалыс) және ұзақ мерзімді (үй сатып алу) мақсаттарды қою. Содан кейін оларды қадамдарға бөлу: қанша ақша қажет, қанша уақытта оны жинау керек, ай сайын қанша үнемдеу керек. Осылайша, сізде нақты мақсат пайда болады &nbsp;және сіз не үшін жұмыс істеп жатқаныңызды және не үшін жинап жатқаныңызды түсінесіз.№ 6 қате. Бір сәттік пайдаға сенуБүгінгі күні жастардың технологиялық прогреспен қатар келе жатқанына және IT саласын жақсы меңгергеніне қарамастан, өздерінің тым сенім білдіруіне байланысты қаржылық алаяқтардың айла-амалдарына жиі тап болады. Алаяқтар жастарды өздерінің қаржылық айла-амалдары үшін «дропперлер» ретінде тарта алады немесе сенімді қарым-қатынас орнату арқылы бірлескен бизнес ашуды немесе кірісі жоғары инвестициялық жобаға қатысуды ұсына алады.Делдалдық, кірісі жоғары онлайн-жобалар арқылы жоғары табысқа байланысты ұсыныстарға немесе барынша көп адамды тарту арқылы ақша беруге уәде ететін немесе инвестицияның қайтарылуына кепілдік беретін компанияларға сенбеңіз. Мұндай уәделерді тек алаяқтар бере алады. Әрқашан кез келген ақпаратты қайта-қайта тексеріп, мүмкіндігінше сақ болыңыз!Жас кезіңізде жасаған таңдауыңыз болашақта сіздің қаржылық әл-ауқатыңызға үлкен әсер етуі мүмкін. Егер сіз жиырма жасыңызда ақылға қонымды шығындар жасамасаңыз, кредиттік карталарды пайдалансаңыз, мерзімі өткен төлемдеріңіз болса және өз кредиттік тарихыңызды бұзсаңыз, онда сіз орта жасқа көп қарызбен кіресіз. Бірақ егер сіз өз бюджетіңізді ұтымды жоспарлауды, кірістер мен шығыстар арасындағы тепе-теңдікті сақтауды, инвестициялауды, алаяқтардың қулықтарын тануды үйренсеңіз, онда сіз өзіңізге лайықты және жайлы болашақты қамтамасыз ете аласыз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/arzhy_1_663d022ed0.png" alt="қаржы 1.png">Қаржылық сауаттылығыңызды &nbsp;Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

Қаржылық қателіктер: Жастарға нелерді білу маңызды?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Ағымдағы&nbsp;жылдың&nbsp;басынан&nbsp;алаяқтар&nbsp;өз&nbsp;схемаларында&nbsp;eSalyk&nbsp;Azamat&nbsp;сервисін&nbsp;белсенді&nbsp;қолдана&nbsp;бастады,&nbsp;өз&nbsp;айлаларын&nbsp;асыру&nbsp;үшін&nbsp;олар&nbsp;аталған&nbsp;сервистің&nbsp;атын&nbsp;бүркемеленіп&nbsp;азаматтардың&nbsp;жеке&nbsp;деректерін,&nbsp;растау&nbsp;кодтарын&nbsp;және&nbsp;мемлекеттік&nbsp;сервистерге&nbsp;қол&nbsp;жеткізуге&nbsp;тырысуда.&nbsp;Қаскүнемдер&nbsp;қалай&nbsp;әрекет&nbsp;ететіні&nbsp;және&nbsp;қандай&nbsp;сақтық&nbsp;шараларын&nbsp;қолдану&nbsp;қажеттілігі&nbsp;жөнінде&nbsp;Fingramota.k-пен&nbsp;бірге&nbsp;қарастыралық. &nbsp;Қулығы&nbsp;жасырылын&nbsp;«тапсырыс&nbsp;хат»&nbsp;Ең көп таралған схема - Қазпочта қызметкерінің қоңырауы. Алаяқтар өзінің болашақ құрбанына қоңырау шалып, тапсырыс хат келгенін хабарлайды. Құрбаны қандай хат келуі керек екенін ойлап жатқанда, алаяқтар оны екі сағат ішінде алуға ыңғайлы ма, жоқ па екенін анықтайды. Сіз келіскеннен кейін ол жеткізуді SMS-пен келетін кодпен растауды сұрайды. Алайда, хабарлама 1499 ресми нөмірінен емес, 1414 - тен келеді. Бұл e-Salyq Azamat немесе eGov қызметінің нөмірлері. Кодты иемдену арқылы алаяқтар сіздің мемлекеттік қызметтеріңізге және дербес деректеріңізге қол жеткізе алады және оларды кредит алуға, сіздің атыңыздан жалған хабарламалар жіберу және басқа да заңсыз әрекеттер үшін пайдалана алады.Әлеуметтік желілерде пайдаланушылар мұндай қоңыраулар көбінесе жақын шетелден келген нөмірлерден келетінімен бөліседі. Бұл ретте алаяқтар өздерін ұлттық компанияның қызметкерлеріміз деп сендіреді. Олардың мақсаты бірдей - сіздің деректеріңізді ұрлау және ақшаңызды мүмкіндігінше тез қолға түсіру.Алаяқтықтың тағы бір тәсілі - Сізге E-Salyq Azamat-тан хабарлама келеді. Онда хаттың немесе сәлемдеменің келгені туралы, алайда жеткізу үшін толық мекенжайдың жетпей тұрғаны жөнінде айтылады. Әрі қарай, алаяқтар жетіспейтін деректерді толықтыру үшін сілтемеге өтуді сұрайды. Әрине, сілтеме «Қазпочтаның» жалған сайтына апарады - алаяқтар кез келген ресурстарды қолдан жасауды жақсы үйреніп алған. Егер сіз сілтеме бойынша өтсеңіз, сіздің деректеріңіз бен қаражатыңызға қауіп төнуі мүмкін.Мессенджерлер&nbsp;мен&nbsp;жалған&nbsp;қызметкерлер&nbsp;арқылы&nbsp;жасалатын &nbsp;фишингСонымен бірге алаяқтар WhatsApp пен Telegram-ды белсенді түрде пайдаланады, өздерін мемлекеттік органдардың қызметкерлері ретінде таныстырып, сіздің барлық жеке деректеріңізге қол жеткізе отырып, зиянды файлдарды жібереді.Құрамы күрделі схемалар да бар. Мысалы, алаяқтар өздерін энергетикалық компанияның қызметкерлері ретінде таныстыра отырып, E-Salyq Azamat атымен жабылады. Мысалы, олар белгілі бір адамға қоңырау шалып, есептегіштерді шұғыл түрде ауыстыру қажеттілігін, әйтпесе айыппұл болатынын хабарлайды. Жеделдету үшін олар электронды кезекке қоюды ұсынады. Ол үшін олар E-Salyq Azamat немесе eGov-тан SMS-кодын хабарлауды сұрайды. Одан әрі жалған полиция қызметкерлері пайда болады, олар жәбірленушінің банктік шоты бұзылды, бірақ оны ақшаны «қауіпсіз» шотқа аудару арқылы қорғауға болады деген хабарламамен қоңырау шалады. Бұл схемамен адам өз еркімен алаяқтарға жеке мәліметтерін де, ақшасын да береді.Соңғы уақытта алаяқтар өздерін емханалардың тіркеу бөлімінің қызметкерлері ретінде таныстыра бастады, тіпті сенімді болу үшін дұрыс мекенжайлары мен атауларды атай алады. Әңгімелесу кезінде алаяқтар ережелер өзгерді, енді дәрігерлерге жазылып, жедел жәрдем шақыруға тек медициналық декларация нөмірі арқылы қол жеткізуге болады деп айтады. Мұны сылтауратып, алаяқтар E-Salyq Azamat немесе eGov қосымшаларына кіру үшін бір реттік кодты алдап сұрап алады. Сенімді азаматтан алты таңбалы кодты алғаннан кейін олар оның жеке шотына толық қол жеткізе алады.Сонымен қатар «Мемлекеттік бағдарлама бойынша есептегіштерді ауыстыру» туралы аңыз да танымал. Алаяқтар өздерін коммуналдық қызметтердің қызметкерлері ретінде таныстырады, мысалы, «Астана Энергосбыт» немесе «Алматы Су». Олар белгілі бір «есептегіштерді ауыстырудың мемлекеттік бағдарламасы» туралы айтып, соңғы тексерулер туралы сұрайды. Содан кейін жалған өтінімді ресімдеп, оны растау сылтауымен телефонға код жібереді. Әрине, бұл код оларға мемлекеттік цифрлық сервистерге қол жеткізу үшін қажет.Өзіңізді цифрлық алаяқтардан қалай қорғауға болады?1.Алты таңбалы кодтарды ешқашан ешкімге хабарламаңыз. Қазпошта да, банктер де, мемлекеттік органдар да оларды сұрамайды.2.Жіберушінің нөмірін тексеріңіз. Қазпошта – 1499. Ешқандай 1414 немесе шетелдік нөмірлердің жеткізілімге қатысы жоқ.3.Күмәнді сілтемелерге өтпеңіз. Барлық әрекетті ресми сайттар немесе qazpost.kz, eGov.kz, eGov mobile қосымшалары арқылы жасаған дұрыс.4.Бейтаныс адамдар&nbsp;мессенджерлер&nbsp;арқылы жіберген файлдарды ашпаңыз – бұл вирус болуы мүмкін.5.Ақпаратты ресми арналар арқылы тексеріңіз. Әңгімені аяқтап, компанияға немесе мекемеге өзіңіз қоңырау шалыңыз.6.«Стоп-кредит» арқылы кредит алуға тыйым салып қойыңыз. Мұны eGov немесе eGov-mobile-да жасауға болады. Осылайша алаяқтар сізге қарыз ресімдей алмайды.7.Күдікті қоңыраулар туралы полицияға хабарлаңыз және ақпаратты жақындарыңызбен бөлісіңіз.Есте сақтау керек ең маңызды нәрсе: мемлекеттік және құқық қорғау органдарының, ұлттық компаниялардың, банктердің қызметкерлері ешқашан тысқары шоттарға ақша аударуды талап етпейді және алты таңбалы кодтарды сұрамайды. Кез-келген мұндай талаптар сіздің алдыңызда мемлекеттік қызметкерлер емес, алаяқ екенін білдіреді.Бұдан басқа, алаяқтар сізге қанша қысым жасаса да, ақпаратты нақтылау үшін телефонмен сөйлесуді тоқтатып, ресми нөмірге қайта қоңырау шалыңыз, сондай-ақ барлық күдікті қоңыраулар туралы құқық қорғау органдарына хабарлаңыз.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/55_560ceacb6e.png" alt="55.png">Өзіңізге сақ, қаражатыңызға қырағы болыңыз және қаржылық сауаттылығыңызды Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!fingramota.kz

e-Salyq Azamat-тағы қауіпсіздік: алаяқтықтың жаңа схемалары жөнінде нелерді білу қажет?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Ешбір адам қаржылық қиындықтардан сақтандырылмаған және мұндай сәттерде адамның қарызы болған кезде де кірістің бір бөлігін қорғауға құқығы бар екенін білу маңызды. Ол үшін арнайы «қол сұғылмайтын» шот (арнайы шот) бар – әлеуметтік төлемдер мен жәрдемақыларды есептен шығарудан және тыйым салудан сақтауға көмектесетін банктік құрал.Арнайы шот не үшін қажет, оны қалай дұрыс ресімдеу керек және оның көмегімен қандай төлемдерді қорғауға болады – Fingramota.kz.-пен бірге қарастырайық.Арнайы шот дегеніміз неАрнайы шот – тек қорғалған кірістерді есепке алуға арналған банктік шоттың ерекше түрі. Оларға мыналар жатады:&nbsp;• &nbsp; мүгедектік бойынша жәрдемақы;&nbsp;• &nbsp; жүктілік және босану бойынша төлемдер;&nbsp;• &nbsp; бір жарым жасқа дейінгі бала күтімі бойынша жәрдемақы;&nbsp;• &nbsp; денсаулыққа зиян келтіргені үшін өтемақы;&nbsp;• &nbsp; алименттер;&nbsp;• &nbsp; әлеуметтік сақтандыру қорынан төлемдер;&nbsp;• &nbsp; ТЖ кезіндегі өтемақы және т.б.Бұл қаражат сізге қатысты атқарушылық іс қозғалған болса да, өндіріп алуға жатпайды. Бұл ретте зейнетақы, жалақы, стипендия, кәсіпкерлік қызметтен түсетін кіріс қорғалғандар қатарына жатпайды. Бұл егер қарыздар болса, олар есептен шығарылуы мүмкін дегенді білдіреді.Мынадай жағдайды елестетіп көрейік: Әлия – бала күтімі бойынша жәрдемақы алатын декреттік демалыстағы ана. Ол арнайы шот ашу мүмкіндігі туралы білмеді, сондықтан ақша кәдімгі картаға түсті. Бастапқыда бәрі жақсы болды, бірақ содан кейін күтпеген өмірлік жағдайларға байланысты ол ипотеканы уақтылы төлей алмады, қарыздары пайда болды және банк қарызды өтеу үшін жәрдемақының бір бөлігін есептен шығара бастады. Алайда, егер Әлия арнайы шот ашып, әлеуметтік жәрдемақы дәл сол жерге түссе, банк оған тиіспес еді. Осы мысал арқылы көз жеткізгеніңіздей, форс-мажорлар жағдайында әлеуметтік төлемдерді ресімдеу кезінде шотты дұрыс таңдау өте маңызды, себебі тек арнайы шот ақшаны тыйым салудан қорғауға кепілдік береді.Сондай-ақ, арнайы шотты&nbsp;өз бетіңізше толықтыруға&nbsp;болмайтындығына&nbsp;назар аударамыз, себебі онда тек&nbsp;мемлекеттен төленетін әлеуметтік төлемдер, жәрдемақылар, кәмелетке толмағандар мен еңбекке жарамсыз кәмелетке толған балаларды күтіп-бағуға алименттер, азаматтардың тұрғын үй құрылыс жинақтарын төлеу, білім беру жинақтау салымдары ғана есепке алынады. Банктер төлем тағайындаудың тиісті коды және ақша жөнелтуші бойынша осындай шоттарға ақшаның түсуін&nbsp;бақылауды жүзеге асырады.Бұл ретте шот иесі ақшаны еркін басқара алады: кез келген картаға аудару, депозитке салу немесе банкоматтан алу. Кейбір банктерде ыңғайлы болу үшін сізге арнайы шотты ресімдеумен қатар төлем картасын шығару ұсынылуы мүмкін.Сонымен қатар, сізде арнайы шот болмаса да, заң бойынша ешкім сіздің шотыңыздан ақша қалдығын немесе екі айлық есептік көрсеткіш мөлшеріндегі ең төменгі соманы есептен шығаруға құқылы емес. 2025 жылға 1 АЕК 3 954 теңгеге, 2 АЕК — 7 908 теңгеге тең. Бұл сома қол сұғылмайтын минимум болып табылады және оны кез келген жағдайда, тіпті тыйым салынған немесе қарыздар болған кезде де сіздің шотыңызда қалдыру қажет.Әлияға оралайық: банк оның картасынан барлық соманы, тіпті қол сұғылмайтын кем дегенде 7 908 теңгені бұғаттады деп елестетіп көрейік. Ол бұл ақшаға ешкімнің қол тигізуге құқығы жоқ екенін білді, ол сот ісін бастады және оны қайтарып алды. Яғни, Әлияда арнайы шот болған жоқ, бірақ бұл жағдайда да оның картасында 2 АЕК-тің ең төменгі сомасы қалуы керек, себебі бұл заңнаманың талабы.Арнайы шотты қалай ашуға боладыЕстеріңізге сала кетейік, арнайы шотқа түсетін төлемдерді ғана қорғау болады, әдеттегі шоттан ақшаны алуға мүмкіндік бар, сондықтан арнайы шот ашуды мүмкіндігінше байыпты қабылдаңыз және барлық кезеңдердегі ақпаратты тексеріңіз.Жеке басын куәландыратын құжаттан басқа арнайы шот ашу үшін банкке немесе «Қазпошта» АҚ-қа (бұдан әрі – банк) ағымдағы шоттың мақсатын қамтитын өтініш беру қажет. Бұл ретте мыналар&nbsp;қосымша&nbsp;ұсынылады:- алимент алушылар (кәмелетке толмаған және еңбекке жарамсыз кәмелетке толған балаларды күтіп-ұстауға арналған ақша) –&nbsp;алимент өндіріп алу туралы сот актісінің (кәмелетке толмаған және еңбекке жарамсыз кәмелетке толған балаларды асырауға арналған ақша) көшірмесі немесе неке (ерлі-зайыптылық) және Отбасы туралы кодекске сәйкес жасалған оларды төлеу туралы нотариат куәландырған келісім;– тұрғын үй төлемдерін есепке алу және тұрғын үй қатынастары туралы заңнамаға сәйкес мақсаттарға төлемдерді жүзеге асыру үшін –&nbsp;Клиенттердің банктік шоттарын ашу, жүргізу және жабу қағидаларында көрсетілген бірқатар қосымшаларға сәйкес ағымдағы тұрғын үй төлемдерін алушы туралы анықтама.Маңызды: арнайы шот тегін ашылады, банктер оған қызмет көрсеткені үшін комиссия алмайды. Сонымен қатар, салық берешегінің немесе мерзімі өткен кредиттің болуы мұндай шотты ашудан бас тартуға негіз бола алмайды.&nbsp;Яғни, банктің осы себептер бойынша клиентке бас тартуға құқығы жоқ.Қол сұғылмайтын шотты ресімдеу алдында шарттың талаптарымен мұқият танысуды ұсынамыз. Егер қандай да бір тармақтар күмән тудырса немесе түсініспеушілік тудырса, дереу банк қызметкеріне түсініктеме сұраңыз. Ешқашан шартқа толық оқымай немесе барлық талаптарын түсінбей қол қоймаңыз.Егде жастағы адамдардың кез келген құжаттарын ресімдеуге &nbsp;неғұрлым жас туысқандарын қосу ұсынылады. Олар банктік құжаттаманы жақсы біледі және болашақта туыстарының құқықтарын қорғау үшін бүкіл процесті тіркеп жазады.Арнайы шоттан ақша есептен шығарылса, не істеу қажетЗаңнамаға сәйкес арнайы шоттағы ақшаға:- тыйым салуға;- банктердің және банктік емес ұйымдардың төлем талаптары бойынша, сот орындаушыларының инкассалық өкімдері бойынша өндіріп алуға жол берілмейді.Өкінішке орай, тіпті банктерде де қателіктер орын алады, сондықтан арнайы шоттан қаражат жоғалып кетсе, үрейленбеңіз және келесі алгоритмді сақтаңыз. Біріншіден, ақша есептен шығару анықталғаннан кейін банкке хабарласыңыз және оның қандай негізде болғанын нақтылаңыз. Сонымен қатар, шоттың арнайы екенін немесе қаражаттың қорғалған мақсатта екенін растайтын құжаттарды дайындаңыз.Әрі қарай, шағымды сот орындаушысына жіберіңіз. Қажет болған жағдайда ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігіне немесе сотқа өтініш жасаңыз. Бұл әрекеттер ақшаңызды қайтаруға және заңды құқықтарыңызды дәлелдеуге мүмкіндік береді.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/14_05_infographics_kaz_f077d9744d.png" alt="14.05 infographics kaz.png">Өзіңізді, ақшаңызды және қаржылық сауаттылығыңызды Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!Фото: fingramota.kz

«Қол сұғылмайтын» банктік шот: нені білу маңызды 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Цифрлық қауіп-қатерлердің өсуі және дербес деректердің жария болуы заманында Қазақстанда киберқауіпсіздікті арттырудың жаңа құралы — eGov Mobile қосымшасындағы Nomad guard сервисі пайда болды.Оның қалай жұмыс істейтіні және азаматтарға қалай көмектесе алатыны жөнінде Fingramota.kz-пен бірге қарастыралық. &nbsp;Nomad Guard деген не?Nomad Guard — бұл eGov Mobile-дің барлық пайдаланушыларына қол жетімді тегін қызмет. Бұл азаматтарға дербес ақпараттың жария болуын анықтауға және күдікті сілтемелер мен сайттарды олардан келетін қауіп қатерге тексеруге көмектеседі.Оның көмегімен күдікті сілтемелер мен сайттарды фишингке және басқа қауіптерге тексеруге болады. Сондай-ақ, ол сіздің дербес деректеріңіздің жария болғаны-болмағаны жөнінде және қандай ресурстардан жария болғанын білуге мүмкіндік береді. Нәтижесінде сіз жария болған ақпараттың көлемімен және мазмұнымен таныса аласыз, тіпті арнайы нысан арқылы күдікті әрекеттер жөнінде хабарлай аласыз.Жақында 50 мыңнан астам eGov mobile пайдаланушылары арасында жүргізілген сауалнама мыналарды көрсетті:&nbsp;<ul><li style="text-align:justify;">азаматтардың 53%-ы дербес деректер жария болған жағдайда қайда жүгіну керектігін білмейді.</li><li style="text-align:justify;">62%-ы фишингтік сілтемелердің не екенін түсінбейді.</li><li style="text-align:justify;">31%-ы құпия сөздерді ешқашан өзгертпейді, ал 51%-ы проблемалар туындаған кезде ғана өзгертеді; &nbsp;&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">пайдаланушылардың 8%-ы әлі уақытқа дейін «банк қызметкерлеріне» SMS-пен келген кодтарды айтып береді. &nbsp;</li></ul>Nomad Guard-ты пайдалану үшін бірнеше қарапайым әрекеттерді орындау қажет:<ul><li style="text-align:justify;">eGov Mobile қосымшасында авторизациядан өтіңіз.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">«Басқа сервистер» бөліміне өтіңіз.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">«Тексеру» деген тармақты таңдаңыз.</li><li style="text-align:justify;">Тексергіңіз келген сайт сілтемесін немесе мекенжайын енгізіңіз.</li><li style="text-align:justify;">Сұрату жіберіңіз және «Менің тексерулерім» қосымша бетіндегі нәтижелермен танысыңыз.</li></ul>Сервистің басты бетінде деректер қолды болған сайттар туралы ақпарат, сондай-ақ қолды болған деректердің көлемі көрсетіледі. Деректер санын басқан кезде қолды болған деректердің толық тізімі ашылады. Сондай-ақ, пайдаланушылар арнайы нысанды толтыру арқылы күдікті әрекеттер туралы хабарлай алатын&nbsp;«Алаяқтық» қосымша беті қарастырылған.&nbsp;Дербес деректерге қолжетімділік: бедел мен қаржы үшін салдарыЖеке деректердің қолды болуы&nbsp;қиын жағдайға әкелуі мүмкін екендігін еске саламыз. Алаяқтар мұндай деректерді түрлі схемаларға пайдаланады.Мысалы,&nbsp;нөмірді ауыстырумен қоңыраулар: алаяқтар өздерін банк немесе мемлекеттік органдардың қызметкерлері ретінде таныстырады және деректерді растауды талап етеді. Банк қызметкерлері&nbsp;ешқашан бірінші болып қоңырау шалмайды, сондықтан мұндай диалогты дереу тоқтатқан дұрыс екенін тағы да еске саламыз.Алаяқтардың аңыздары әртүрлі болды. Бірақ әрқашан бір нәрсе - Сіздің «көмегіңізсіз» бірде-бір алаяқ Сіздің шотыңызға қол жеткізе алмайды. Статистикаға сәйкес, банктік карталарға байланысты&nbsp;барлық алаяқтықтықтың 95%-дан астамы пайдаланушылар қаскүнемдерге жетпейтін қажет ақпаратты: смс-кодтарын, CVV-кодтарын және жарамдылық мерзімді, жеке кабинеттің құпиясөздерін өздері берген кезде болады. Осылайша, адамдар өздерінің жинақтарынан хакерлер шоттарын бұзғандықтан емес, өздерінің сенгіштігіне байланысты айырылады.Қаскүнемдер бағдарламалық қамтылымды жалған құжаттар мен әртүрлі хабарламалар үшін қолдана алады. Егер сіздің ақпаратыңыз қандай да бір жолмен қаскүнемдердің қолына түссе, олар жалған хат жіберуі, мысалы, оны сізге электрондық пошта арқылы немесе мессенджерлер арқылы салық органынан және прокуратурадан жіберуі мүмкін, содан кейін алаяқ жеке өзі қоңырау шалып, қорқытып, бопсалап, «өзара ымыраласуды» ұсынады. Мысалы, сізге белгілі бір соманы электрондық әмиянға аудару қажет болады, содан кейін істі жүзеге асыру мүмкін болмайды-мыс.Параның қылмыстық құқық бұзушылық екенін атап өткен жөн. Сондықтан ешбір жағдайда мәселені онымен шешуге болмайды. Бұдан басқа, егер расында да айыппұл салынған болса, алаяқтарға аударым жасау арқылы одан құтыла алмайсың. Кейде алаяқ сіздің қарызыңыз туралы біліп, ақшаңызды алдып алып алады да, содан кейін жоғалып кетеді. Бұл ретте, айыппұл немесе берешек ешқайда кетпейді.&nbsp;Тағы бір танымал схема –&nbsp;мессенджерлер мен әлеуметтік желілер арқылы жасалатын фишинг. Қаскүнемдер белгілі немесе ресми ұйымдардың атынан күдікті сілтемелері бар хабарламалар жібереді. Егер қаскүнем сіздің картаңыздың нөмірі мен электрондық поштаңызды білетін болса, ол «сіздің №__ картаңызға өтемақы төленуге тиіс. Оны алу үшін сілтеме арқылы өтіп, смс арқылы келген кодты енгізіңіз» деген сияқты хабарлама жібере алады. Аталған жағдайда сіздің өз ақшаңызға қол жеткізу мүмкіндігін беретініңізді айтпаса да түсінікті сияқты.&nbsp;Кейбір тұтынушылар өздерінің деректерін, телефон нөмірлері мен карталарының деректемелерін жалған байқаулар, ұтыс ойындары мен сауалнамалардың парақшаларында немесе нағыз нақты қаржы ұйымдарының, дүкендер мен басқа да компаниялардың жалған сайттарында енгізеді.&nbsp;Бұдан басқа, алаяқтар&nbsp;өздерін біреудің достары мен таныстары ретінде таныстырып, аккаунтты бұзу арқылы сіздің байланысатын адамдарыңыздан қарызға ақша сұрай алады. Есіңізде болсын, сіз тіпті көмектесуге дайын болсаңыз да, ақпаратты міндетті түрде тексеріп алуыңыз керек, ол үшін қоңырау соғыңыз, ал ең дұрысы жеке кездесіңіз. Ешбір &nbsp;жағдайда қаражатты түсініксіз және бейтаныс карталар мен шоттарға аудармаңыз. Сонда сіз аударымның адресатқа жететініне сенімді боласыз.Сақтау қажет қағидалар &nbsp;<ul><li style="text-align:justify;">Күдікті сілтемелер арқылы өтпеңіз: &nbsp;сілтемені ашпас бұрын оны Nomad Guardарқылы тексеріңіз.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">SMS-пен келген кодтарды ешкімге айтпаңыз:&nbsp;банктің шынайы қызметкерлері мұндай деректерді ешқашан сұратпайды.&nbsp;</li><li style="text-align:justify;">Құпия сөздеріңізді жиі ауыстырып тұрыңыз: түрлі сервистер үшін күрделі әрі бірегей құпиясөздерді қолданыңыз. &nbsp;</li><li style="text-align:justify;">Хабарламаларға мұқият болыңыз: егер хабарлама күдікті болса, ақпаратты ресми дереккөздер арқылы тексеріңіз. &nbsp;</li><li style="text-align:justify;">Электрондық поштаңыз бен сайттардағы жеке кабинеттеріңіз&nbsp;үшін күрделі құпиясөздерді қолданыңыз. 12345 немесе Password сияқты құпиясөздер сізді қорғай алмайды. Құпиясөздер әртүрлі болуға, 10 символдан асуға, бас әріпті және кішкентай әріптерді, сандар мен арнайы символдарды қамтуға тиіс. Құпиясөздің сіз үшін мәні болуға және сіз оны есіңізге оңай сақтай алатындай болуға тиіс. Оның құпиялылығын сақтаңыз; &nbsp;</li><li style="text-align:justify;">Егер сіз картаңыздың деректерін күмәнді сайтқа енгізсеңіз немесе оны қателікпен алаяқтарға хабарласаңыз,&nbsp;картаңызды бірден бұғаттау үшін банкке қоңырау соғыңыз; &nbsp;</li><li style="text-align:justify;">Электрондық құрылғыларыңызға күмәнді бағдарламаларды орнатудан бойыңызды алыс ұстаңыз.</li><li style="text-align:justify;">Жеке интернет-банкингке кіру үшін жария (жалпыға ортақ) wi-fi желілерін қолданбаңыз; &nbsp;</li><li style="text-align:justify;">Интернет банкинг сервистерін қосатын құрылғыңызға лицензияланған вирусқа қарсы бағдарламалық қамтылымды қолданыңыз. &nbsp;</li></ul>Nomad Guard-ты қолдану — бұл сіздің цифрлық қауіпсіздігіңізді арттырудың бір қадамы. Абай болыңыз және өз дербес деректеріңізді онлайн-алаяқтардан қорғаңыз. &nbsp;<figure class="image"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/FINGRAMOTA_6fcda0a0a8.png" alt="ФИНГРАМОТА.png"></figure>Өзіңізге және ақшаңызға абай болып, қаржылық сауаттылығыңызды Fingramota.kz-пен бірге арттырыңыз!Фото: Fingramota.kz

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Қаржы