<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Сыр еліне Батыс Қазақстан облысынан ерекше музыкалық тарту келді. Ғ.Құрманғалиев атындағы БҚО филармониясының Дәулеткерей атындағы қазақ халық аспаптары оркестрі гастрольдік сапармен Сыр жұртшылығына арнап “Ару Жайықтан - сұлу Сырға сәлем!” атты салтанатты кеш өткізбек. Өнер сүйер қауым асыға күткен бұл шара бүгін сағат 19:00-де Қызылорда қаласындағы Өнер орталығында өтеді. Өңірлік коммуникациялар қызметі ұйымдастырған көшпелі брифингте БАҚ өкілдері концерттің дайындығымен қатар оркестрдің жұмыс жоспарымен де танысты.<blockquote>– Батыс Қазақстан облысының мәдени өміріндегі биылғы ең үлкен жаңалық – “Атамекен” өнер ордасы мен Ғ.Құрманғалиев атындағы филармонияның қосылуы болды. Филармониямыздың атын иеленген, Қазақстанның халық артисі, мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, әнші-композитор Ғарифолла Құрманғалиевтің 115 жылдығына орай шығармашылық кештерімізді бастап кеттік. Жаз мезгілінде Батыс Қазақстанның барлық аудандарын аралап, өнерімізді таныстырдық. Еліміз бойынша алғашқы сапарымызды елордасы Астанадан бастап, рухани астанамыз Алматы өңірінде жалғастырдық. Ал бүгін, міне, Сыр елінің төрінде өнер көрсетіп, Алаштың анасына арнап қазақ өнерінің үздік туындыларын паш етпекпіз. Кеш бағдарламасы Ғарифолла Құрманғалиевтің шығармашылығына арналады. Оркестр Құрманғазы мен Дәулеткерей күйлерін орындап, Құрманғалиевтің өзіне тән шеберлігі мен асқақ өнерін еске салады. Сондай-ақ, шараның соңында “Сыр Сұлуы” әнімен Сыр өңіріне деген құрмет пен ықыласын білдіретін боламыз,- деді Ғ.Құрманғалиев атындағы БҚО филармониясының директоры, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Бауыржан Халиолла.</blockquote>Фото: Қызылорда облысының Өңірлік коммуникациялар қызметі

Ару жайықтан – сұлу Сырға сәлем

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Балалардың бос уақытын тиімді қолдану мақсатында Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың қолдауымен «Арт спорт» бірегей жобасы жарық көрді. Аталған жоба бүгінге дейін еліміздегі көптеген баланың бос уақытын тиімді пайдалануға септігін тигізіп келеді. Яғни, жоба негізінде спорт және шығармашылық, өнер орталықтары ашылып, баланың мектептен тыс қосымша дамуына жағдай жасауда. Ауданда «Арт спорт» жобасының игілігін көріп, қазалылық балалардың бағын ашып жүрген орталықтар бар. Сондай орталық бірі – «Адиля» өнер орталығы.Рақымжан Мақсатбаев басшылық ететін өнер орталығы «Арт спорт» жобасы аясында 2022 жылы алғаш лентасы қиылған. Орталық есігі өнерді жаны сүйген әрбір бала-балғынға ашық. Бүгінде мұнда бес тәлімгер – бишілер үйірмесі, эстрадалық вокал, дәстүрлі ән және домбыра үйірмелерін тұрақты жүргізіп келеді.<blockquote>– Иә, 2022 жылы аталған жобаның барын жақын досымнан естіп, соның аясында өнер орталығын ашуды ұйғардым. Өнер орталығының ашылғанына екі жылға жуық уақыт өтсе де біздің мектептен тәлім алған балалардың жетістігі аз емес. Бұйырса биыл да қоржынды бас жүлдеге толтырдық.</blockquote>Орталықты ашуыма себеп болған, сыр өңірінен, оның ішінде Қазалыдан аты барша елге танымал, әнші Мәдина Ералиева апайымыз, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері, композитор Кеңес Дүйсекеев секілді музыка майталмандары секілді киелі топырақтан жұлдызы жанған жандарды шығару болды.Расында өнер үйінің ашылғанына аздаған болса да, орталық шәкірттерінің бағындырған белесі, алған асуы көп. Мәселен, 2022 жылы «Көктемнің жарық жұлдызы» атты Республикалық өнер байқауында Нұрай Ерқосаева мен Айару Мараттар қанжығаға бірінші орынды байлаған. Бұдан бөлек, сол жылы «Інжу-маржан», «Juldyz Star», «Мен қазақпын», «Үйірме – өнер бастауы», «Ұлы дала ұрпағы» сынды әртүрлі аудандық, облыстық және республикалық байқауларда жүлделі оралған.Шығармашылық үйірмелерінің өткен жылы да жеткен жетістігі аз емес. Дәлірек айтсақ, «ҚАЗАҚСТАН ҮМІТ», «Kings of dance», «Дарабоз», «Бозторғай», «Қызылорда FEST», Алматы қаласында өткен «ART BAYTEREK» сынды өнер додасында тұғырдан көрінген. Биыл да әртүрлі республикалық және халықаралық байқауларда алды бас жүлдеден көрінсе, арты екінші және үшінші орындарды иемденген.Үйірмеде тәлім алып жүрген оқу¬шылардың ата-аналары орталыққа шын ризашылығын білдіріп жүр. Солардың бірі – Айнұр есімді ата-ана.<blockquote>– Шынымды айтсам, балам мектептен соң үйде іші пысып, зерігіп жүруші еді. Ата-ана ретінде бұл маған уайым болды. Сөйтіп, күндердің бір күнінде жақын танысымнан ауданда «Адиля» өнер орталығы барын естідім. Баламмен ашық сөйлесіп, келісіп, өнер орталығындағы үйірмелердің біріне бердім. Қазір шүкір, бұрынғыдай уақыты зая кетті деп уайымдамаймын. Жалпы өнер әрбір қазақтың бойына қанмен сіңген қасиет ғой. Орталықта тәлім алушы әр бала келешекте жұлдызы жанып, аға-әпкелері секілді үлкен сахнаны бағындырады деп сенемін, – дейді ол.</blockquote>Расында «Арт спорт» жобасы өз жемісін беріп, Адиля секілді орталықтардың көбейіп, баланың бос уақытын ұтымды пайдалануы кемел келешекке кепіл болатындай.Орталық директоры Рақымжан:<blockquote>– Келешекке жоспар көп. Ең бірінші Қазалы ауданындағы ең мықты өнер орталығына айналсақ дейміз. Содан кейін шәкірттеріміз тек Қазақстанда ғана емес шетелдерде өнер көрсетіп, ауданның абыройын әлем деңгейіне танытса, көтерсе миссиямыздың орындалғаны, – дейді ол.</blockquote>Алға қойған мақсаты – айқын, мұраты – асыл орталыққа тек сәттілік тілейміз. Қасиетті Қазалы топырағынан жұлдызы ерекше жанған өнерпаздарды шығуына сеп болатынына сенеміз.

«Адиля» өнер орталығы – өнерпаздарды шыңдайтын орталық

Бексұлтан Орынбасар – Сыр сүлейлерінің ізін жалғаушы

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Арал ауданында Әбдіжәміл Нұрпейісовтің 100 жылдығына орай «Ғасырлар толқынының дарабоздары» атты республикалық шаралар өтті. ​ Шаралар легі Ә.Нұрпейісов атындағы әдебиет үйінде «Әлем таныған Әбе» атты салтанатты ашылу рәсімнен бастау алды. Онда облыс әкімінің орынбасары Ш.Байманов сөз сөйлеп, аймақ басшысы Нұрлыбек Машбекұлының арнайы лебізін жеткізді.<blockquote>– Саналы ғұмырының соңына дейін қағаз бен қаламды серік етіп, артына мол рухани мұра қалдырған Қазақстанның Еңбек Ері, Қазақстанның Халық жазушысы, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты Әбдіжәміл Кәрімұлы Нұрпейісовтің туғанына биыл 100 жыл толды.Абыз жазушы &nbsp;қасиетті Сыр өңірінде дүниеге келіп, бүкіл ғұмырын ұлтымыздың рухани кемелденуіне арнады. &nbsp;Ұлт перзентін ұлықтау - елдіктің белгісі. Халық жазушысының құрметіне арналған мереке бүгінмен шектеліп қалмайды. Алашқа ортақ аңыз тұлғаның айтулы мерейтойына арналған шаралар желтоқсан айында жалғасын табады. Өнегелі ғұмыр кешіп, соңында мол мұра қалдырған Әбдіжәміл Кәрімұлының жарқын бейнесі ешқашан ұмытылмайды, – деді Ш.Байманов.</blockquote>Екі күндік шара барысында Ә.Нұрпейісовті еске алуға арналған қазақ күресінен республикалық турнир, «Қалам ұшындағы ғалам» атты халықаралық суретшілер симпозиумы, Жанқожа Нұрмұхаммедұлының 250 жылдығына арналған республикалық ғылыми-танымдық конференция ұйымдастырылды.Оған облыс әкімінің орынбасары Ш.Байманов, ҚР ҰҒА академигі, тарих ғылымдарының докторы, профессор Б.Кәрібаев, Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің доценті, филология ғылымдарының кандидаты С.Қосанов, журналист, филология ғылымдарының кандидаты Н.Көбегенұлы, тарихшы-өлкетанушы Б.Қуатов, зиялы қауым өкілдері, ақын-жазушылар, облыстық, аудандық мәслихат депутаттары және ғылыми-конференция қонақтары қатысты.Қазақ күресінен республикалық турнирде Қызылорда, Ақтөбе және Түркістан облыстарынан келген 70-ке жуық палуан 6 салмақ бойынша және түйе палуандар күш сынасты.Кешке Арал қаласының орталық алаңында «Ғасырлар толқынының дарабоздары» атты эстрада жұлдыздарының &nbsp;гала-концерті өтті.Концертте халықаралық суретшілер симпозиумының қатысушылары мен «Теңіз текті тұлға» атты жазушы-журналистер арасындағы республикалық байқау жүлдегерлері марапатталды.

Ғасырлар тоғысындағы дарабоздар

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Өнер орталығында облыс әкімі Нұрлыбек Нәлібаевтың қатысуымен Қазақстан мәслихаттарының 30 жылдығына арналған салтанатты шара өтті. Оған &nbsp;Парламент Сенатының депутаты Руслан Рүстемов, Мәжіліс депутаттары Мұрат Ергешбаев, Мархабат Жайымбетов, Мұрат Әбенов, барлық деңгейдегі мәслихат төрағалары мен депутаттары, ардагерлер, зиялы қауым өкілдері қатысты.Аймақ басшысы жиналған қауымды Қазақстан мәслихаттарының 30 жылдығымен құттықтап, өңірдің әлеуметтік-экономикалық жетістіктеріне тоқталды. «Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлының бастамасымен соңғы жылдары елімізде аса маңызды саяси реформалар жүзеге асып, жемісін беруде.<blockquote>Бүгінгі күні Президентіміздің, Үкіметтің ерекше қолдауының арқасында облысымыздың бюджеті 744 млрд теңгеден асты. Осыдан екі жыл бұрын 364 млрд теңге болатын.&nbsp; Өсім 204,4 пайызды құрады.Бұл қаражат аймақтағы ең өзекті деген мәселелерді шешуге, тұрғындардың өмір сүру сапасын арттыруға және ауқымды инфрақұрылымдық жобаларға жұмсалуда.Биыл 43 млрд теңгеден астам қаржыға 300 шақырымға жуық автомобиль жолдары жөнделуде. Соңғы үш жылда 1271 шақырым жол қайта жөндеуден және жаңғыртудан өтті. Осылайша жақсы жағдайдағы жолдардың үлесі 92 пайыздан асады.Электр энергиясымен қамту бағытында 2022 жылдан бері 20 млрд теңгеге 60 жоба жүзеге асып, биылдың өзінде 11 млрд теңгеге 38 жоба қолға алынған. Бұл электр желілерінің тозу деңгейін 62 пайызға төмендетеді. Ал, халықты табиғи газбен қамту деңгейі 75 пайыз. Өңірдегі барлық қала мен аудан орталықтары, 29 ауылдық елді мекен табиғи газға қосылған.Биыл газдандыру жобаларына 30 млрд. 500 млн. теңге қаржы бөлінді.Аталған қаржыға 306 шақырым газ желілері салынды. Бұл 20 мыңнан астам халқы бар 17 елді мекенді газға қосуға мүмкіндік береді.Қазіргі таңда елдімекендерді сапалы ауыз сумен қамту бойынша қарқынды жұмыстар жүргізілуде. 2022 жылдан бері облыс аумағында 16 млрд 800 млн теңгенің 55 жобасы жүзеге асты. Халықты орталықтандырылған ауыз сумен қамтамасыз ету деңгейі жыл аяғына дейін 98,6 пайызға жетеді. «Әділетті &nbsp;Қазақстанды &nbsp;құру &nbsp;– баршамызға &nbsp;ортақ міндет. &nbsp;Президентіміздің алға қойған міндеттерін бірлесіп іске асыра берейік!Егемендігіміз &nbsp;еңселі, Тәуелсіздігіміз тұғырлы болғай! Мереке құтты болсын!», – деді Н.Нәлібаев.</blockquote>Жиын соңында өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуына қосқан үлесі, ел мүддесі жолында атқарған еңбегі үшін қоғам қайраткерлері, мәслихат депутаттары Парламент Сенаты төрағасының Алғыс хатымен, Қызылорда облысының Құрмет грамотасымен және «Қазақстан мәслихаттарына – 30 жыл» төсбелгісімен &nbsp;марапатталды.Фото:Қызылорда облысы әкімінің баспасөз қызметі

Қазақстан мәслихаттарының 30 жылдығына арналған  мерекелік шара өтті

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Арал аудандық оқушылар Үйінде Қазақ әдебиетінің классигі, Қазақстанның Еңбек Ері, Қазақстанның халық жазушысы, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты Әбдіжәміл Нұрпейісовтің 100 жылдығына орай «Қалам ұшындағы ғалам» атты халықаралық суретшілер симпозиумының көрмесі өтті.Заңғар жазушы Әбдіжәміл Нұрпейісовтің есімі ұлт тағдыры мен адамның ішкі әлемін эпикалық деңгейде суреттеген шебер ретінде мәңгі есте қалады. Оның шығармашылығы арқылы ұлттық әдебиет әлемдік кеңістікке қанат жайып, қазақтың болмысын шет елдерге танытты. Айдынды Арал өлкесі ұлы тұлғаның есімін ұлықтап, туған елінде 100 жылдық мерей тойын дүркіретіп тойлауда.100 жылдық мерей той бағдарламасы аясында халықаралық суретшілер симпозиумына қатысушы суретшілер заңғар жазушы Әбдіжәміл Нұрпейісовтің туған жеріне саяхат жасап, Әбенің шығармаларында айтылған жерлерімен танысып, шығармашылық шабытпен өміршең өнерді дүниеге әкеліп, бүгін бізге тарту етті. Сонымен бірге, кәсіби суретші ағаларымыз біздің жас суретшілеріміз бен олардың ұстаздарына шеберлік сағатын өткізіп, өз тәжірибелерімен де бөлісті.Шығармашылығы уақытпен, ежелгі әдет-ғұрып, салт-санамен, бабалардың рухани сабақтастығымен, экологиялық мәселелермен, Арал тағдырымен тығыз байланысты Қазақстан суретшілер Одағының мүшесі, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген өнер қайраткері, Халықаралық «ТҮРКІСОЙ» ұйымы сыйлығының иегері Қайырбай Зәкіров Аралға арнайы келіп, көрмеде сөз сөйледі.Суретішілер айдынды өлкенің киелі орындарын аралап, тағдырлы мекеннің тарихымен танысып шықты. Көргенін көркем туындыға айналдырған ҚР Суретшілер одағының төрағасы Өмірбек Жұбаниязов, Астана қалалық суретшілер одағының төрағасы Өмірәлі Исмаилов, Қазақстан Суретшілер одағының мүшесі Оразбек Есенбаев, Өзбекстан Суретшілер одағының мүшесі Нортойлок Диеров, Республикаға белгілі кескіндемеші Жандарбек Сугуров, Орал Суретшілер одағының төрағасы Қайыр Оразғалиев, Қырғызстанның белгілі суретшісі Чынгыз Ормонбеков, ҚР Суретшілер одағының мүшесі Берік Бөкешовтер ерекше еңбектерімен тәнті етті.<blockquote>«Бұл – өгей қалған өнер еді. Қазақстан бойынша Арал Халықаралық суретшілер симпозиумын ұйымдастырып жатқан алғашқы ауданның бірі. Өнерді түсіну үшін үлкен парасат пен пайым һәм жүрек керек. Суреткер жазушы Ә.Нұрпейісовтің мерейтойына суретшілерді шақырып, көрегенділік танытқан Қызылорда облысының әкімі Нұрлыбек Нәлібаевқа, Арал ауданының әкімі Аманжол Сақыпұлына айрықша алғысымызды айтамыз» деді одақ төрағасы Ө.Жұбаниязов.</blockquote>

Қалам ұшындағы ғалам

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Алаштың анасы атанған Сыр өңірі, оның ішінде қасиетті Арал топырағы талай тарландарды дүниеге әкелген, тарихи оқиғалардың куәсі болған, киелі мекен. Аралдың төл перзенті, қарымды қаламгер, қажырлы еңбек, арлы қаламымен, талайды тамсантып, қазақ деген халықтың басынан өткен аумалы-төкпелі заманның суретін шұрайлы тілімен, кемел ойымен кестелеген көркем әдебиет алыбы, көрнекті жазушы Əбдіжəміл Нұрпейісовтің 100 жылдық мерейтойына орай «ТЕҢІЗ ТЕКТІ ТҰЛҒА» атты жазушы-журналистер арасында шығармашылық байқау өткен болатын.Ұлт тарихын түгендеп, елдік және ерлік дәстүрді қаламына арқау еткен жазушының ғибратты ғұмырын, шығармашылығын насихаттап, Әбдіжәміл Нұрпейісовтің бекзада болмысын, өнегелі өмір жолы мен даналығын жастарға үлгі ету мақсатында болған әлем таныған Әбе туралы естеліктер мен ойлы оқиғаларды, мазмұнды материалдарды жинақтаған байқау жазушы-журналистер арасындағы шығармашылық байланысты арттырды. Осы орайда, Аудандық орталық кітапхананың оқу залында байқау жеңімпаздарымен «Әбе әлеміне енген шақ» кездесу кеші өтті.Шара шымылдығы Әбдіжәміл Нұрпейісов шығармашылығының көрмесімен түрілді.Алғашқы сөз кезегі аудандық Ішкі саясат бөлімінің басшысы Махмут Марат ашып, байқау жеңімпаздарына аудан әкімінің алғысын жеткізді. Кейін шара қонақтар мен көрермендер арасындағы сұхбатқа жалғасып, Мәдниет орталығының өнерпаздары әуезді әнмен әрледі.

Әбе әлеміне енген шуақ

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қазақтың маңдайына басқан шоқ жұлдызы, әлем әдебиетінің абызы мен аңызына айналған Әбдіжәміл Нұрпейісовтың 100 жылдық мерейтойы аясындағы танымдық, рухани бағыттағы шаралар аудан жұртшылығының көңіл сарайын сергітіп ерекше әсерге бөледі.Ертелі-кеш ұйымдастырылған түрлі бағыттағы іс-шаралардың легі кешкілік «Ғасырлар толқынының дарабоздары» атты мерекелік гала концертке ұласты. Арал көгін әсем әнге бөлеген орталық алаңдағы шара бұл жолы елімізге белгілі эстрада жұлдыздарының ерекше туындыларымен өрнектелді.&nbsp; Мерекелік кеште аудан әкімі А.Оңғарбаев аралдықтарды мерекемен құттықтап, ерекше лебізін жеткізді.<blockquote>– Құрметті ағайын, қадірлі қонақтар! Алаштың асыл перзенті, Қазақстанның халық жазушысы, әлем әдебиеті қазынасына мол үлес қосқан қаламгер Әбдіжәміл Кәрімұлы Нұрпейісов ғасырға жуық өмір сүрген ғажайып тұлға. Топырағына өлең мен өнер қатар түнеген қасиетті Сыр елінде, оның ішінде Арал топырағында Әбеңдей перзенттің дүниеге келуі бір мақтаныш болса, оның 100 жылдық мерейтойы күллі қазақтың қуанышы. Бүгін сол мерейлі тойдың қарсаңында Сіздермен тағы бір мәрте қауышып отырмыз. Осындай қайраткердің рухани болмысын аша түсу мақсатында өткізіліп жатқан бүгінгі шаралардың қорытындысы ретінде өтетін мерекелік гала концерт көп көңілін көкке көтерсін!&nbsp; Мерейтой баршаңызға құтты болсын! Әр шаңыраққа құт-береке, ортаймас ырыс, мол бақыт тілеймін! Қасиетті Арал топырағынан Әбенің ізін жалғайтын талапты жастар шыға берсін! – деген аудан басшысы мерейтой аясында өткізіліп жатқан шаралар легіне тоқталып, ауданның әлеуметтік-экономикалық дамуы жөнінде сөз сабақтады.</blockquote>Мұнан соң Әбенің 100 жылдық мерейтойы аясында ұйымдастырылған «Қалам ұшындағы ғалам» атты суретшілер симпозиумында қылқалам құдіретін танытып, Арал өңірінің түрлі көріністерін қиял әлеміне сыйдырған суретшілерге аудан әкімінің алғысы мен қаржылай сыйақылары табысталды.Бүгін өткен қазақ күресінен республикалық турнирдің «Түйе палуан» жүлдегерлері де түрлі деңгейдегі қаржылай сыйақымен марапатталды. Палуандарға марапатты «Аралтұз» АҚ-ның зауыт директоры Дәулет Рахымбаев табыстады.Өздеріңіз білетіндей, Ә.Нұрпейісовтың 100 жылдығына орай «Теңіз текті тұлға» атты республикалық қаламгерлер арасындағы шығармашылық байқауы өткен болатын. Сол байқаудың қорытындысына сәйкес үздік атанған талантты азаматтар мерекелік кеште жұртшылықтың ерекше ықыласына бөленіп, аудан әкімінің Алғысы және байқаудың сыйақыларына ие болды.Теңізді өлкенің көк аспанын ән-жырмен көмкерген гала концерт ауданнан шыққан елімізге белгілі эстрада жұлдыздарының танымал әндерімен жалғасты. Өнер көгінде қалықтаған әншілер қатарында ақын, сазгер, аралдық Ш.Сүлейменов, дәстүрлі әнші Ө.Айниязов, көптеген танымал әндердің авторы, әнші, сазгер Ү.Ерниязов, әнші Маржан Исаева және эстрада әншісі, ел жастарының арасында ерекше танымалдылыққа ие, көптеген хит әндердің орындаушысы К.Әлімжан бар.Орталық алаңда ерекше сән салтанатпен өткен гала концерттің ең думанды сәті мерекелік от шашу болды.

Арал көгінде ән қалықтаған күн

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp; Мыңжылдық мәдениетімізден сыр шертетін ұлттық аспап домбыраны сыйға алу да, сыйға тарту да үлкен ғанибет. Себебі қос ішекті домбырада ұлттық рухыңды оятатын сансыз «сиқырлы күш» бар. Дәуір үні жатқан дегдар аспаптың үні жасалу барысына тікелей байланысты. Ал шын шебердің қолынан шыққан домбыраның сапасына сын болмайтыны анық.Бүгінде Қызылорданың Белкөл кентінде тұратын Ақбүркіт Жауынғаровтың жасаған домбыралары сұранысқа ие екенін байқап, шебердің өзіне хабарластық. Қос ішекті аспапқа өнер мектебінің оқушылары мен асабалар, мәдениет саласының өкілдері жиі тапсырыс береді екен.<blockquote>– Бала кезден-ақ әкемнің ағаштан жан-жануарлардың бейнесін жасап, тұрмыстық бұйымдарды дайындағанын көріп өстік. Есейе келе мен де осы салаға икемім бар екенін байқап, домбыра жасауды үйрендім. Аспапты жергілікті жерде өсетін қарағаштан жасаймын. Бір домбыраны әзірлеуге шамамен 10 күндей уақыт жұмсалады, – деді шебер.</blockquote>Қазақы болмысымызды айшықтап тұратын домбыраның сапасы жасалған материалына тікелей байланысты. Домбыра жасау үшін қарағаш қана емес, қарағай, емен, шырша, қайың ағашы да қолданылады. Ең бастысы ағаш күнге қақталып, әбден кебуі керек. Шеберлер домбыраны екі әдіспен жасайды. Алғашқысы домбыраның шанағын ағаш тілшелерін біріктіру арқылы құрастырса, екінші әдіс бойынша ағаштан толықтай ойып жасалады.Шебердің айтуынша, ағашты жону, өңдеу икемділікпен қатар, тиянақтылықты қажет етеді. Ал ең маңыздысы домбыра үнінің тазалығы, яғни дыбыстың анық шығуы жұмыс процесімен тығыз байланысты.Атап өту керек, домбыра жасау – отбасылық кәсіп. Шебер жасаған домбыраны жұбайы Мархабат Ишанова әрлеп, яғни ою жапсырып, сүйек арқылы безендіріп, дизайнерлік әрі саудаға шығару жұмыстарымен айналысады. Ұлттық мәдениетіміздің дамуына үлес қосқан отбасы 2022 жылы 1 миллион 200 мың теңге көлемінде қайтарымсыз несиеге ие болды.Ал жуырда олардың кәсібі «Бір ауыл – бір өнім» жобасында жеңімпаз атанды. Мархабат Ишанованың айтуынша, көрмеге қатысқалы бері домбыраға деген тапсырыс та көбейген.Нақтырақ айтсақ, шілде айында Қырғызстандағы JICA «Бір ауыл – бір өнім» жобасының жетекшісі Ахикиса Харагучидің қатысуымен жергілікті тауар өндірушілердің көрмесі өтіп, оған облыс бойынша 40-қа жуық өнім өндіруші қатысқан болатын.Көрмеге қатысушыларды кәсіпкерлер палатасының жанынан құрылған жұмысшы топ бағалап, 10 тауарөндіруші үздік деп танылды. Мұнан кейін тауарларды таңдауда және аймақтық брендті тағайындау туралы шешім қабылдауда дауыс беру құқығы бар 21 адамнан құрылған өңірлік Бренд-комитет «Бір ауыл – бір өнім» жобасы бойынша 3 жеңімпазды анықтады. Алдағы уақытта жоба жеңімпаздары республикалық көрмеге қатысып, Атамекен палатасының қолдауымен өз өнімдерін республикалық және халықаралық деңгейге шығаруға толық мүмкіндік алады.Ұлттық құндылығымыз саналатын домбыраны жасау жобасының да үздіктер қатарынан табылғаны қуантады. Отбасылық кәсіп иелері «алдағы уақытта осы салаға қызығатын жастар болса, шеберлігін шыңдап, тәжірибемізбен бөлісуге дайынбыз» дейді.Айдана НҰРТАЙҚЫЗЫ

Белкөл кентінің тұрғыны домбыра жасайды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp; Бүгін облыс әкімінің орынбасары Ш.Байманов, ҚР ҰҒА академигі, тарих ғылымдарының докторы, профессор Б.Кәрібаев, Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті филилогия факультеті, қазақ әдебиеті және әдебиет теориясы кафедрасының доценті, филология ғылымдарының кандидаты С.Қосанов, журналист, филология ғылымдарының кандидаты Н.Көбегенұлы, тарихшы-өлкетанушы Б.Қуатов, зиялы қауым өкілдері, ақын-жазушылар, облыстық, аудандық мәслихат депутаттары және ғылыми-конференция қонақтарының қатысуымен Арал Аудандық мәдениет үйінде Ұлт-азаттық көтерілісінің көсемі Жанқожа Нұрмұхаммедұлының туғанына 250 жыл толу мерейтойына арналған «Ел қорғаны Жанқожа» атты республикалық ғылыми-танымдық конференция өтті.Аудан әкімі Аманжол Оңғарбаевтың жүргізуімен өткен конференцияда облыс әкімінің орынбасары Шахмардан Асқарұлы бастаса, 60 жас мерейтой иелері Берекет Бақытжанұлына «Қазақ тарихындағы батырлар институты және Жанқожа батыр» тақырыбында баяндама жасап:<blockquote>– Адамзат баласы табиғаттағы басқа да тіршілік иелері секілді белгілі бір қауымдастықтарға біріге отыра, дамып, өсіп, гүлденіп отырады. Ал кейде өкінішке орай, белгілі бір ішкі немесе сыртқы факторларға байланысты жойылып кетіп жатады немесе өзінен күшті, өзінен мықты басқа бір этностың ықпалына түсіп, оның этникалық шеңбері кеңістігінде қалып, өзінің даму бағытын жоғалтып, өзгенің даму бағытына түсіп жатады. Халықтың немесе этностың өмір сүруі үшін, дамуы үшін қолайлы шарттар мен алғышарттар және қозғаушы күштер қандай маңызды болса,дамуды анықтайтын негізгі белгілер де дәл сондай маңыз атқарады.</blockquote>Сондай этностың дамуын көрсететін маңызды белгілеріне оның өзін – өзі басқара білуі, өзін өзі қорғай алуы, өзінің ішкі қатынастарын өзі реттей алуы секілді қасиеттері жатса керек.Халықтың өзін – өзі басқара білу қабілеті – халықтың өзі қалыптастырған және бірнеше мыңдаған жылдар бойы халықпен қатар дамып отырған оның мемлекеттілігін, өзіне ғана тән әкімшілік-басқару жүйесін туғызады.Халық бар жерде қоғам да болады, ал дамуы үшін көп қатпарлы, сан салалы қатынастарды туғызады.Осы күрделі қоғамдық қатынастарды реттеп отыру үшін, оны уақыт пен замана талаптарына сай жетілдіріп отыру үшін билер институтын өмірге әкеледі.&nbsp;Дәл осылай секілді халықтың өзін-өзі қорғай алу қабілеті – халық тарихымен етене тығыз байланысты болып, мыңдаған жылдар бойы қатар өмір сүріп келе жатқан оныңбатырлар институтын дүниеге келтіреді.Қарап отырсақ, батырлар институты – билер институты секілді, мемлекеттілік институттары секілдіэтностың өмір сүруі үшін аса қажетті, маңызды шарттар қатарына жатып, этнос тарихымен, халық тарихымен тығыз байланыста, онымен етене дамиды. Оларды бір-бірінен бөліп қарау мүлде мүмкін емес, – дей келе, соның ішінде үш көтеріліске қатысып, батырлықтық өшпес үлгісін көрсеткен Жанқожа батырдың ерлігін ерекшелей айтып өтті.Одан кейін Серікбай Қылышбайұлы «Жанқожа батыр» жырының нұсқалары туралы» баяндама жасап:<blockquote>– Жанқожа батыр жайында 10-нан аса тарихи жыр-дастандар шығарылып, ел арасына кең тараған. Солардың арасында Мұсабай, Лұқпан, Жөкей, Қарман, Нұрсұлтан, Орнықбай сынды ақын-жыраулардың туындыларын ерекше атаймыз. Жанқожа жайындағы тарихи жырды Н.Г.Веселовскийден бері қарай С.Сейфуллин, Т.Шонанұлы, С.Мұқанов, Ә.Қоңыратбаев, Е.Тұрсынов, С.Қасқабасов, Б.Шалабаев, Н.Төреқұлов, С.Садырбаев, Ж.Тілепов, Б.Жүсіпов, т.б. ғалым-әдебиетшілер зерттеді.Қалай болғанда да Жанқожа батыр туралы тарихи жырлар мен аңыз әңгімелер Сыр бойы халқының жүрегінен өшпес орын алғаны анық. Енді осы кітапқа енген батыр жайындағы жыр нұсқаларының ғылыми сипаттамасына тоқталайық, – деп, Мұсабай жырау, Ж.Тілеповтың еңбегіндегі және Лұқпан Кенжеұлының нұсқалары мен Төремұрат жыраудың өлеңдеріндегі батырдың бейнесі жайлы ашып айтты.</blockquote>Сонымен қатар Нұрлан Көбегенұлы «Жанқожа батыр туралы тарихи өлең жырлардың жаңғырығы және өміршеңдігі» жөнінде сөз қозғап, Болат Қуатов Жанқожа батыр тұсындағы майдандасы, айнымас серігі Бекмырза хан жайындағы «Бекмырза – Жанқожа батыр серігі» тақырыбында баяндама жасады.Тарихқа көз жүгіртсек, Жанқожа батырдың ұлт-азаттық көтерілісін ұйымдастыруында қаншама серіктес, үзеңгілес батырлар мен билердің тұлғасы танылады.Солардың бірі әрі бірегейі – Бекмырза хан. Қазақ халқы Хиуа хандығы мен Қоқан хандығының қысымына, сондай-ақ патшалық Ресейдің отаршыл саясатына қарсы күрескен кезеңде батыр жасағының басында замандасы Бекмырза хан батырды қолдап, оның жанында жүргендігі айтылды.Фото: Арал ауданыО.ЖОЛДАСОВ

Жанқожа Нұрмұхамедұлының 250 жылдығына арналған конференция өтті

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp; «Отбасы орталығында» озық ойлы, креативті кәсіпкерлердің басын қосқан «Creative Orda» бизнес клубы өз жұмысын бастады. Бұл – шығармашыл жандарды бір ортаға жинаған, жаңа бизнес бастамаларды қолдауға арналған алаң.Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары» атты Қазақстан халқына Жолдауында "Экономиканы өркендетуге және халықты жұмыспен қамтуға ықпал ететін тағы бір бағыт – медиа, кино, музыка, дизайн, білім беру, ақпараттық технология салаларын қамтитын креативті индустрия" деп атап өткен болатын.<blockquote>– Қазіргі заманда азаматтардың шығармашылық әлеуетіне және зияткерлік капиталына арқа сүйейтін «креативті өндіріс» салалары шынайы инклюзивті экономиканы дамытудың қайнар көзі саналады. Бұл аз десеңіз, креативті экономика дарынды әрі шығармашыл адамдарды өзіне тартатын ірі қалалардың дамуына ықпал етуші күшке айналуда. Қазақстанда бұл сала әлі дамымаған. Креативті индустрияның ішкі жалпы өнімдегі үлесі бір пайызға да жетпейді, жұмыспен қамту саласындағы үлесі өте төмен. Дегенмен дарынымен бүкіл әлемді мойындатып жүрген отандастарымыз аз емес.Біз елімізде креативті экономиканың жан-жақты дамуына барлық жағдайды жасауымыз керек. Соның ішінде, зияткерлік меншікті қорғайтын құқықтық тәсілдер қажет. Бұл – өте маңызды мәселе, – деген болатын ел Президенті.&nbsp;</blockquote>Атап өту керек, креативті индустрияға жататын экономикалық қызмет түрлерінің тізбесін бекіту туралы Үкіметтің 6 маусымдағы №448 қаулысы бекітілді. Оған 43 экономикалық қызметтің жалпы жіктемесі енгізілді.Олардың ішінде зергерлік іс, кино және анимация, кітапханалар және музейлер, мәдени мұра, музыка, сәулет және сән, телевизиялық бағдарламалар, фотография, халық кәсіпшілігі, ІТ және геймдевелопмент сынды салаларға қатысты қызмет түрлері бар.&nbsp;Бүгінде аймақта осы салалардың жұмысын жандандыру, жұртшылыққа кеңінен насихаттау мақсатында жаңа жобалар жүзеге асуда. "Анаға тағзым" орталығы басшысының кревтивті индустрия жөніндегі орынбасары Айдана Хабиева шығармашылық пен шеберлікті ұштастырған кәсіпкерлердің клубын құру идеясы осы жылдың басында туындағанын атап өтті.<blockquote>– Орталықта "Креативті индустрия" бөлімі ашылғаннан кейін шығармашыл тұлғаларды қолдау бағытындағы жобаларды бастап кеттік. Соның алғашқысы – көптің көңілінен шыққан "Брендке бір қадам" көрмесі. Көрмеге зергерлік іс, сәндік-қолданбалы және халықтық кәсіпшілік өнерін табысқа айналдырып жүрген шеберлер жиналды. Шара барысында креативті кәсіпкерлер 10 миллион теңгеден астам қаржы жинады.&nbsp;Көрме халыққа да, бизнес өкілдеріне де тиімді болды деп айта аламын. Жиналған жұртшылық ерекше дизайндағы дүниелерге қызығушылық танытып, сауда жасады. Ал кәсіпкерлер елмен тығыз байланыс орнатып, көрме арқылы көбірек табыс табуға болатынын білді. Соның нәтижесінде кәсіпкерлер тарапынан шеберлік сағаттарын өткізіп, ақпараттық қолдау көрсетсеңіздер деген ұсыныс жиілей түсті. Себебі қолөнер бұйымдарын жасаумен қатар, маркетинг талаптарын білу, тұтынушылармен тұрақты байланыс орнату өте маңызды. Бір қызығы қызылордалық танымал кәсіпкердің семинар-тренингтерге қатысу үшін Алматыға жиі баратынын көретінмін. Осыдан кейін ойымда "неліктен бизнес клубты Қызылордада ашпаймыз? деген &nbsp;сұрақ туындады. Соның нәтижесінде сырбойылық шығармашыл тұлғалардың басын қосып, креативті кәсіпкерлердің клубын ашу туралы идеяны жүзеге асырдық, – деді Айдана Маратқызы.&nbsp;</blockquote>«Creative Orda» бизнес клубының мақсаты – жас кәсіпкерлердің ортасын құру, бір-бірімен тәжірибе алмасып, коллаборация жасауына мүмкіндік беру, танымал бизнес өкілдерінің қатысуымен шеберлік сағаттарын өткізу. Бүгінде облыстағы креативті кәсіпкерлер ұлттық брендті әлемдік нарықта танымал ету мақсатында жұмыс істеуде.<blockquote>– Бизнес клубқа тіркелген кәсіпкерлерге арнайы куәлік беріледі. Олар сол куәлік арқылы біз ұсынған тізімдегі киім дүкені, сұлулық салоны, зергерлік дүкендерде 50 пайыздық жеңілдікпен сауда жасай алады. Креативті кәсіпкерлерді қолдау жұмыстары алдағы уақытта да кеңейе береді. Отбасы орталығында ай сайын 2-3 рет көрме өткізіп, қолөнер бұйымдарын ел назарына ұсыну жоспарда бар. Қазір тойдағы рәсімдерде камзол, шапан сыйға беріледі. Ұлттық киімдеріміздің көбі қытай, қырғыздардың өнімі. Алдағы уақытта халық өзімізде өндірілген, Қызылордада жасалған киім, тұрмыстық заттарды тұтынса дейміз, – деді Айдана Хабиева.&nbsp;</blockquote>Аймақта тоқыма бұйымдарын жасайтын қолөнерші аз. «Creative Orda» бизнес клубының мүшесі Айғана Ақатаева – тоқыма бұйымдарын жасаудың шебері. Он жылға жуық медицина саласында еңбек еткен ол бала күтімі кезінде жаңа кәсіпті қолға алған. Бүгінде көпбалалы ана бас киім, аяқ киім, сондай-ақ сүйкімді мультфильм персонаждарын тоқиды. Айтуынша, ойыншыққа деген сұраныс жоғары.<blockquote>– Тоқымамен айналысқаныма 6 жылға жуықтапты. Кейінгі кезде тоқыма тоқуды үйретіңізші деген қыз-келіншектердің қатары көбейді. Бірақ бала күтімімен үйде болғандықтан, сабақ өткізуге арналған орын іздеу қажет болды. Курстың бағасы мен сабақ өткізетін орынды жалға алу ақысы да ойландырғаны рас. Осы орайда "Анаға тағзым" орталығындағы "Креативті индустрия" бөлімі көп қолдау көрсетіп, &nbsp;арнайы кабинетте шеберлік сабағын жүргізуіме мүмкіндік берді.&nbsp;Мамыр айынан бастап 40 адамға тоқыма тоқу өнерін үйреттім. Олардың ішінде 9 жастағы оқушы қыздардан бастап 50 жасқа дейінгі апалар да бар. Бұл салада табыс табу үшін қазіргі медианы, маркетингті тиімді пайдалану керек. Айына 150-200 мың теңге табыс табамын, ал "Анаға тағзым" орталығында өткізілген көрмелер кезінде 300-500 мың аралығында қаржы түсті, – деді Айғана Ерболқызы.&nbsp;</blockquote>Әдемілік пен шеберлікті ұштастырған Айғана тоқыма тоқу өзге дүниені естен шығарып, ерекше демалыс сыйлайтынын айтты.&nbsp;Қазіргі уақытта «Creative Orda» бизнес клубында 30-ға жуық креативті кәсіпкер тіркелген. Олардың ішінде ұлттық өнердің бағасын биіктеткен қолөнершілерден бөлек, картинасы арқылы сан жанарды жаулаған суретшілер, ерекше дизайндағы бұйымдар дайындайтын зергерлер де бар. А.НҰРТАЙҚЫЗЫ Фото: aqmeshit-zhastary.kz

«Creative Orda» ұлттық брендті танымал етуге үлес қосуда

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Бүгін Арал Аудандық мәдениет үйінде өткен&nbsp; Ұлт-азаттық көтерілісінің көсемі Жанқожа Нұрмұхаммедұлының туғанына 250 жыл толу мерейтойына арналған «Ел қорғаны Жанқожа» атты республикалық ғылыми-танымдық конференцияда 60 жас мерейтой иесі, Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті филилогия факультеті, қазақ әдебиеті және әдебиет теориясы кафедрасының доценті, филология ғылымдарының кандидаты Серікбай Қосанов «ЖАНҚОЖА БАТЫР» ЖЫРЫНЫҢ НҰСҚАЛАРЫ ТУРАЛЫ тақырыбында баяндама жасады. Назарларыңызға баяндаманың толық мәтінін ұсынып отырмыз. "ЖАНҚОЖА БАТЫР" ЖЫРЫНЫҢ НҰСҚАЛАРЫ ТУРАЛЫ" Жанқожа батыр жайында 10-нан аса тарихи жыр-дастандар шығарылып, ел арасына кең тараған. Солардың арасында Мұсабай, Лұқпан, Жөкей, Қарман, Нұрсұлтан, Орнықбай сынды ақын-жыраулардың туындыларын ерекше атаймыз. Жанқожа жайындағы тарихи жырды Н.Г.Веселовскийден бері қарай С.Сейфуллин, Т.Шонанұлы, С.Мұқанов, Ә.Қоңыратбаев, Е.Тұрсынов, С.Қасқабасов, Б.Шалабаев, Н.Төреқұлов, С.Садырбаев, Ж.Тілепов, Б.Жүсіпов, т.б. ғалым-әдебиетшілер зерттеді. Қалай болғанда да Жанқожа батыр туралы тарихи жырлар мен аңыз әңгімелер Сыр бойы халқының жүрегінен өшпес орын алғаны анық. Енді осы кітапқа енген батыр жайындағы&nbsp; жыр нұсқаларының ғылыми сипаттамасына тоқталайық. Мұсабай жырау нұсқасы.&nbsp;Кеңес үкіметіне дейінгі дәуірде, одан бергі кезеңде де ауыз әдебиеті мен фольклорда біраз зерттеліп, сөз болған батыр туралы бірден-бір тарихи жыр мәтіні осы нұсқа екені белгілі. Жырды алғаш жазып алушы XIX ғасырдың соңғы жылдарында Қазалы қаласындағы орыс әскери бекінісінің штабында қызмет атқарған офицер И.В.Аничков өзінің Жанқожа батырдың өмірі мен ерліктерін баяндаған тарихи очеркінде мынадай мәлімет келтірген: «Мен ол деректерді екі жерден жинадым. Оның біріншісі, қазір Қазалы қаласы деп аталатын № 1 форттың коменданттық басқармасының архиві... Екінші бір көз – кейде қиял-ғажайып ертегі сықылды көрінгенімен аса қызықты, батырдың өмірі жайында ел арасында ауызша тарап жүрген аңыз әңгімелер еді. Мен мұның көбін Жанқожаның сарбазы болған, онымен бірге Созаққа дейін бірге барған, 1847 жылғы тамыз айының 21-і күні Жаңақала үшін болған шайқасқа қатысқан, 1850 жылы Қоқан қамалы Қосқорғанды (қазіргі № 2 форт) басып алу кезінде орыс әскерлерінің сапында болған қазақ қолының санатына кірген, кейіннен Жанқожа көтерілісіне қатысамын деп, сол бүлікті басу кезінде жараланған, баяғы бір ат арқасында жүрген шағының белгісі ретінде ақ найзасын қара үйдің іргесіне шаншып қойып, бүгіндері Жаңаарықтағы өз аулында тіршілік кешіп жатқан қарт батыр Байжанұлы Ізтілеудің аузынан естідім. Енді бір әңгімені Жанқожаның інісі Бектің баласы Жұмабайдың қолында отырған батырдың бір әйелінен жазып алдым. Ең көбін батыр туралы әңгіме-аңызды төкпей-шашпай сақтай білген, оның ең жақын туысы боп келетін, барлық айтушылардың әр түрлі нұсқаларын түгелге жуық жинаған, Майдан аталығынан тараған атақты Мұсабай жыраудан есіттім»... «Мұсабай жыраудың толғауы» деп аталатын бұл жыр алғаш И.В.Аничковтың ұсынуымен Петербургте Н.Веселовский бастырған жинақта және сол жылы Қазан университетінің хабарларында жарияланды. Яғни, 1894 жылы осы шаһарда зерттеушінің «Қазақ батыры Жанқожа Нұрмұхаммедұлы» атты тарихи очеркі жарық көргені мәлім. Мұнан соң аталған тарихи жыр 1926 жылы «Жаңа мектеп»журналының № 5 санында аздаған қысқартумен жарық көрді. Басты себебі, Мұсабай жырында орыс басқыншыларын қатты айыптаумен бірге мұнда әрі Орта Азия мұсылмандарының ғазауат тақырыбындағы жыр-қиссаларында ерекше дәріптелетін Араб-Ислам халифатының IV әділетті билеушісі, Мұхаммед пайғамбардың /с.ғ.с/ күйеу баласы – әзіреті Әлидің есімі бірнеше рет аталған-ды. Жыр – толғаудағы:&nbsp;«Қамыстың торғай қонар жел басына, // Ау, орыс, өлем десең, кел қасыма!»&nbsp;деп келетін біраз тармақтар да Кеңестің шовинистік әрі коммунистік саясатына еш үйлеспеді. Осыдан барып, Жанқожа батыр туралы әдепкі эпос ұзақ уақыт жарияланбай назардан тыс қала берді. Т.Шойынбаевтан өзге қазақ тарихшылары да Сыр бойы егіншілерінің азаттық күресінің көсемі Жанқожа батыр қозғалысын реакцияшыл, феодал, билердің жетекшілігімен өтті деп бағалады. Қазақ әдебиеті мен фольклортануда батыр жайындағы жырлар тек өткен ғасырдың 60-жылдарынан кейін ғана зерттеле бастады. Атап айтсақ, Б.Шалабаевтың, содан соң Е.Тұрсынов, С.Қасқабасовтардың зерттеулерінде&nbsp;Жанқожа батыр жайындағы тарихи жырлар алғаш рет ғылыми нысанға айналды. Б.Шалабаев жырды әдеби тұрғыдан қарастырса, соңғы екі ғалым Мұсабай нұсқасын аралық жанрға жатқыза келе, мұнда тарихи жыр мен дәстүрлі эпостың және тұрмыс-салт өлеңдерінің де белгілері сақталғанын айтқан. Көрнекті фольклортанушы С.Қасқабасовтың:&nbsp;«Оқиға болып жатқан кезде, немесе соның артынша туған тарихи өлеңдер бірте-бірте, араға біраз уақыт салып барып шоғырланып, белгілі бір циклге топталып, жырға айнала бастайды. Оны жырға айналдырушылар – сол оқиғаның ішінде болған, немесе оны жақсы білетін өте қабылетті ақын-жыршылар», – деген ғылыми тұжырымдарының Жанқожа батыр жөніндегі тарихи жырларға, оның ішінде Мұсабай жыраудың вариантына да қатысты айтудың қисыны бар. Жанқожа батыр туралы тарихи жырлардың біразының сюжеттік ерекшелігін Н.Төреқұловтың зерттеуінен табуға болады. Мұнда ол Мұсабаймен қатар Лұқпан Кенже ұлы, Жөкей Шаңғытбаев және жыршысы белгісіз тағы бір нұсқаны талдап, бұл шығармалардың әлі де зерттеле түсу қажеттігін жазған. Ал белгілі әдебиет тарихшысы&nbsp;Ж.Тілеповтіңеңбектерінде&nbsp;«Жанқожа батырдың толғауы» да арнайы сөз болған. Зерттеуші Мұсабай жырлаған нұсқаның сюжеттік үш арқауына назар аудара отырып, олардың тарихи сипатына тереңдей талдау жасаған. Атап айтқанда, Жанқожаның Хиуа хандығына қарсы соғысы, Ресей басқыншыларымен арадағы шайқас және батырдың қапыда қаза болуы сынды оқиғаларды ғалым егжей-тегжейлі, салыстыра зерттей отырып, Мұсабайдың жыраулық деңгейін жоғары бағалайды. Сондай-ақ, Ж.Тілепов Мұсабай нұсқасының екі бірдей ерекшелігін атап көрсеткен. Зерттеушінің пікірінше, «Мұсабай&nbsp;-&nbsp;әдеби мұрасы өткен ақырында-ақ орыс және қазақ тілдерінде алғаш жарияланған автор ретінде назар аудартатын кісі». Екіншіден, Мұсабай жырында Иван Иванович атты орыс кейіпкердің болуын ғалым&nbsp;«революцияға дейінгі жыраулық поэзияның алғашқы да соңғы орыс кейіпкері»&nbsp;деп санай отырып, аталған кейіпкердің шынында өмірде болғандығын тарихи деректермен дәйектейді. «Жанқожа батырдың толғауы» атты тарихи жыр жөнінде кезіндегі С.Мұқановтың әдеби очеркінде&nbsp;және Т.Қоңыратбаевтың зерттеулерінде де бағалы ой-пікірлер бар. Жырдың Қазан қаласында жарияланған тұңғыш басылымынан өзге бірнеше нұсқалары ҚР БҒМ ОҒК Сирек қорында сақталған. Лұқпан Кенжеұлы нұсқасы.Едәуір көлемді жырдың бұл нұсқасын 1946 жылы жыршының немере інісі Қаражан Рүстемов жазып алып, Алматыдағы Тіл-әдебиет институтының қолжазба қорына өткізген. Қолжазбадағы деректерге қарағанда Л.Кенжеұлы 1898 жылы Қазалы ауданына қарасты кейінгі Амангелді ауылында туған. Арабша-орысша сауаты мол болған. 20 жасынан бастап, қаладағы халық сотының хатшысы болып қызмет атқара жүріп, елдегі қарт кісілерден Жанқожа батыр жайындағы аңыз-әңгімелерді жинап, үлкен қисса, жыр жазуды мақсат еткен. Алайда небәрі 32 жасында өмірден өткен Лұқпан бұл арманын толық бітіре алмаса да, соңына ардақты батырдың бірнеше ерлік істерін баяндайтын бас-аяғы бүтін, тілі өрнекті, кейінгі ұрпаққа өнегелі жыр нұсқасын қалдырған. Лұқпан нұсқасында Жанқожа батырдың қарақалпақ Тықы, Хиуа бегі Бабажан сарт, түрікпен Әйімбет батырларды жеңіп, Жаңкент, Қазалы төңірегін жаудан тазартумен бірге Сырдың ортаңғы бөлігіндегі Созақ, Қосқорған, Сайрам қамалдарын қиратып, жергілікті қазақтарды Қоқан езгісінен құтқарған жанкешті жорықтары өте әсерлі жырланған. Мұнда жыршы, әсіресе, Жанқожаның түрікпен Әйімбет батырмен жекпе-жегіне және батырдың Кенесары ханмен бірлесіп Созақ бекінісін алу кезіндегі ерлік істеріне ерекше тоқталып, соғыс суретін барынша қызықты әрі шебер тілмен асқақ эпикалық екпінде сомдаған. Осындағы батырдың жорық күйін орындайтын ұраншысы&nbsp;Төремұрат жыраудың&nbsp;бейнесі&nbsp;өте сәтті шыққан. Оның бекініске шабуылдың алдында Шекті батырларын жігерлендірген ұран-жыры көптеген әдебиет, фольклор зерттеушілерінің назарын аударғанын білеміз: Екі жүзді семсердің Балдағы қолда қалғанша, Ат басындай сұм жүрек От болып қаулап жанғанша, Мөлдіреген екі көз Жұмылып қанға толғанша. Тыным алып, ас ішпей, Ат баурынан қан кешпей, Бас кесіліп, ат босап, Ел бетін көрмес күн бүгін! – деп толғаған жырау Кіші жүз батырларының есімдеріне мақтау айтып, жеңіс жолына жалынды тілек, батасын беріп аттандырады. ОҒК сирек қорында Лұқпан Кенжеұлы нұсқасының бірнеше көшірмелері сақталған. Олардың араб және қазіргі қазақ харпінде жазылған біреуін ел аузынан жазып алып тапсырушы – Нағымбек Қарабатыров болса, екіншісін Жанқожаның шөбересі Күрегеннің ұлы Қобылан өткізген".

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Мәдениет