Kyzylorda-news.kz. 21 сәуір күні тарихта ең ұзақ тақта отырған монарх атанған патшайым Елизавета ІІ 96 жасқа толды. 1952 жылы 6 ақпанда әкесі қайтыс болғаннан кейін ол Ұлыбритания тағына отырды. Массагет порталы патшайымның өмірінен қызықты деректер ұсынады.
Елизавета II таққа отырғаннан бері көптеген оқиғалар орын алды. Ұлыбритания аумағындағы бірқатар ел тәуелсіздікке қол жеткізді. КСРО мен Батыс арасында қырғи-қабақ соғыс болды. Адам ғарышқа ұшты, Айға қадам басты. Теледидар дамып, интернет пайда болды. Әлемдегі саяси және экономикалық жағдай өзгерді. Елизавета ІІ әлі де Британ тағын иесі және оны бүгінде әлемнің әртүрлі бөліктерінде тұратын миллиондаған адамдар өзінің патшайымы деп санайды.
Елизавета II-нің қысқаша өмірбаяны
Елизавета II 1926 жылы Ұлыбритания королі Джордж VI отбасында дүниеге келген. 1947 жылы ол Эдинбург герцогы Филиппке тұрмысқа шықты. 1952 жылы 6 ақпанда әкесі қайтыс болғаннан кейін ол Ұлыбритания патшайымы атанды. Тәж кию рәсімі 1953 жылы 2 маусымда өтті.
Элизабеттің тәж кию рәсімі. 2 маусым 1953 жыл
Олардың 4 баласы, 8 немересі және 10 шөбересі бар. Ханзада Чарльз (1948 жылы туған), Анна ханшайым (1950 жылы туған), ханзада Эндрю (1960 жылы туған), ханзада Эдвард (1964 жылы туған).
Елизавета II-нің күйеуі Филипп те патшайым сияқты ұзақ өмір сүрді және 2021 жылы 99 жасында қайтыс болды.
Елизавета II және Филипп
Елизавета II туралы қызықты деректер
• Елизавета II – адамзат тарихындағы ең ұзақ билік еткен монарх. Елизавета II-нің үлкен әжесі Патшайым Виктория да ұзақ өмір сүріп, Ұлыбританияны 63 жыл басқарды. Қазіргі патшайым бұл рекордты 2015 жылы жаңартты.
Елизавета II әлемді аралап жүр, 1954 жыл.
• 1976 жылы 26 наурызда Елизавета II Мальверндегі телекоммуникацияларды зерттеу орталығына келіп, электронды хат жазды. Оның хаты ARPANET (Internet Alternative) желісінің барлық пайдаланушыларына жіберіледі;
• 2019 жылы патшайым жануарлардың терісі мен жүнінен жасалған киімдерді пайдалануды тоқтатқанын ресми түрде жариялайды;
• 2007 жылы Елизавета II америкалық Vogue журналының нұсқасы бойынша әлемдегі ең тартымды 50 әйелдің бірі деп танылды;
Британ заңы бойынша патшайыммен қол алысу болмайды. Бірақ бірнеше мемлекет басшылары онымен қол алысып амандасқан;
Елизавета II – Ұлыбританияда төлқұжаты жоқ жалғыз адам. Бұл елде төлқұжат патшайымның атынан беріледі. Патшайым өзін төлқұжатпен қамтамасыз ете алмайды;
• Елизавета II-нің жеке көмекшісі Анджела Келлидің айтуынша, патшайым Букингем сарайындағы 775 бөлменің тек алтауын ғана пайдаланады;
• Күн сайын Елизавета II әлемнің әр түкпірінен мыңдаған хаттар алады және олардың әрқайсысына жауап жазылады.
Букингем сарайы
Қаржылық жағдайы
Елизавета II өте бай. Шотландиядағы Балморал сарайы, Норфолктағы сарай, Ланкастер герцогтігі оған тиесілі.
Сонымен қатар, патшайым тәждің иесі ретінде көптеген мүліктерге ие. Патшайымға тиісті жер құны 18 миллиард доллардан асады және оны Ұлыбритания парламентіне есеп беретін Crown Estate корпорациясы басқарады.
Патшайымға Корнуолл герцогтігінен де қаражат түседі. (Бұл герцогты оның ұлы Чарльз басқарады).
Елизавета II Ұлыбритания қазынасына салық төлеуден босатылған. Бірақ 1993 жылдан бері салықты өз еркімен төлеп келеді.
Елизавета II Британиядағы еғ бай адамдар рейтингінде 350 миллион фунт стерлингті құрайтын жеке байлығымен 300-350 орынға ие, бұл тізімді Sunday Times 1989 жылдан бері жыл сайын жасайды. Ол Forbes жасаған миллиардерлер тізімінде жоқ.
Елизавета II Нью-Йоркте сәнді пәтерге ие. 900 шаршы метрлік резиденцияны 1990 жылы патшайымнан рыцарь атағын алған сәулетші жобалаған.
Патшайым мен премьер-министрлер
Елизавета II қызметіне кіріскеннен бері Ұлыбританияда 14 премьер-министр тағайындалды. Ол патшайым болған кезде Ұлыбританияның премьер-министрі Уинстон Черчилль еді, қазіргісі – Борис Джонсон.
Елизавета II және Черчилль
Елизавета II және Ұлыбританияның қазіргі премьер-министрі Борис Джонсон
Елизавета II таққа отырғаннан кейін төрт премьер-министр дүниеге келді. Олар: Тони Блэр (1953 жылы туған, 1997-2007 жылдары премьер-министр), Тереза Мэй (1956 жылы туған, 2016-2019 жылдары премьер-министр), Борис Джонсон (2019 жылдан бері премьер-министр), Дэвид Кэмерон (1966 жылы туған, 2010-2016 жылдар аралығында премьер-министр қызметін атқарған).
Теледидар мен фильмдер
Елизавета II – 100-ден астам телешоулардың және фильмдердің кейіпкері. Британдық комедия актері Руэн Аткинсон (Мистер Бин) өз фильмдерінде патшайымды жиі мазақ етеді. Елизавета II оның әзілдеріне ренжімейтінін айтады.
2013 жылы Елизавета II теледидар мен кино өнеріне қосқан үлесі үшін Британдық кино және теледидар өнері академиясының сыйлығымен марапатталды. Ол 2012 жылғы Лондон Олимпиадасының ашылу салтанаты үшін арнайы әзірленген бейнеде Дэниел Крейгпен бірге суретке түсті. Патшайым осы рөлі үшін «Джеймс Бондтың үздік әйел серіктесі» атанды.
2016 жылы ITV арнасында “Элизабет: Отбасы тарихы” фильмі көрсетіледі. Оған Елизавета II және оның отбасы мүшелері қатысқан және фильм отбасының тарихын баяндайды.
2018 жылы BBC1 арнасында “Crown Ceremony” фильмі көрсетіледі. Оған патшайымның өзі қатысып, 1953 жылы 2 маусымда өткен тәж кию рәсімінің егжей-тегжейін айтып берді.
Сонымен қатар, 2018 жылы ITV1 арнасы “Патшайымның жасыл әлемі” деректі фильмін ұсынды. Фильмде патшайым климаттың өзгеруі, қоршаған ортаның ластану проблемалары туралы айтты.
Хоббилары
Паташайым камера алдында болғанды ұнатады. Ат жарыстарын да тамашалайды. Кейінгі 30 жылда Патшайымның тұлпарлары әртүрлі жарыстарда жеңіске жетіп, оған 6,7 миллион фунт стерлинг табыс әкелген.
Ат үстіндегі патшайым
Елизавета II иттерді жақсы көреді. Сарайда үнемі ит ұстаған ол өмірінде отызға жуық ит баққан.
Патшайым иттермен
Көлік жүргізу патшайымның сүйікті ісінің бірі еді. Оның жүргізуші куәлігі болмаса да, Елизавета ІІ 93 жасқа дейін көлік жүргізген.
Елизавета II 93 жасқа дейін көлік жүргізді
Дәстүр бойынша Британ парламентінің отырыстарын әрқашан Елизавета II ашады. Бұл дәстүр патшайым декреттік демалыста болған кезде екі рет бұзылған.
Елизавета II армияда қызмет еткен корольдік отбасының алғашқы мүшесі. Ол 1945 жылы Британ армиясының әйелдер бөлімінде қызмет етіп, жүк көлігін жүргізді.
Елизавета II армияда
Патшайым саяхаттауды жақсы көреді. Ол осы уақытқа дейін әлемнің көптеген елдерінде болды. Елизавета II КСРО-ға талай рет шақырылғанына қарамастан, Ресей императоры Николай II Романовты өлім жазасына кескен елге бармайтынын айтқан. Елизавета II-нің әкесі Георг VI Николай II-нің жақын туысы болған. Елизавета II Ресейге бір рет 1994 жылы КСРО ыдырағаннан кейін келген.
Елизавета II ана тілінен басқа француз тілін де жақсы біледі. Ол Францияға немесе француз тілінде сөйлейтін аймақтарға (мысалы, Канаданың француздар тұратын провинциясы) барғанда және хосттармен француз тілінде сөйлескенде аудармашы қызметтерін пайдаланбайды.
Достастық елдері
Бір кездері Ұлыбритания әлемдегі ең қуатты империя болды және бүкіл әлемде меншігі бар еді. Кейінірек, ХІХ-ХХ ғасырларда жағдай түбегейлі өзгерді, бірінен соң бірі британдық отарлар тәуелсіздік алды.
Ұлыбритания территориясынан айырылғандықтан, олардың көпшілігіне экономикалық және саяси “достықты” сақтауды ұсынады. Осылайша, Біріккен Корольдік басқаратын Ұлттар Достастығы құрылды.
Британия жетекшілік ететін Достастыққа мүше мемлекеттер
Бүгінде одаққа 54 мемлекет мүше. Олардың арасында әлемдегі ең ірі елдердің бірі Үндістаннан бастап, алғашқы жетілікте тұрған Канадаға дейін бар.
Осы елдердің он төрті Елизавета II-ні ресми түрде патшайым деп таниды. Олардың кейбіреулері 1950 жылдардан бастап патшайымды өз валюталарында бейнелейді.
Патшайымның Ямайка валютасындағы суреті
Гибралтар валютасындағы патшайымның суреті
Елизавета II өміріндегі маңызды және қызықты оқиғалар
1965 – Елизавета II Германия Федеративтік Республикасына алғашқы сапарын жасады. Бұл Ұлыбритания отбасы мүшелерінің 1913 жылдан бері Германияға бірінші сапары болды;
1966 жыл – Уэльстегі Аберфан ауылына тау көшіп 20 үйді қиратып кетті. Салдарынан 144 адам қаза тапты. Елизавета II апат орнына 8 күннен кейін келіп, сынның астында қалады. Кейінірек ол Аберфенге бірден бармауы өміріндегі ең үлкен қателік екенін айтты;
1969 жылы корольдік отбасының күнделікті өмірі туралы фильм түсірілді. Сол кезде фильмді көрермендер жылы қарсы алады. Бірақ отбасының кейбір мүшелері фильмді өткізу тәсіліне наразы, өйткені корольдік отбасы ұйымдастыратын түндер мен мерекелік көріністер бар. Фильм корольдік отбасының беделін көтеруге қызмет еткенімен, 1970 жылы оны халыққа көрсетуге тыйым салынды.
1986 жылы Елизавета II күйеуі Филипппен бірге Қытайға барды. Сапар барысында Дүниежүзілік жабайы табиғат қорының отырысында сөз сөйлеген Филипп: “Қытайлықтар төрт аяқты жануарлардан орындықтарды, екі қанатты тіршілік иелерінен ұшақтарды және судағы тіршілік иелерінен кемелерді жемейді. Ал қалғанның бәрін жейді” деген. Оның әзілін қытайлықтар дұрыс түсінбей, ақыры екі ел арасындағы қарым-қатынас салқындайды.
Отбасындағы жанжалдар
Елизавета II-нің отбасында көп жылдар бойы ешқандай елеулі келіспеушілік болған жоқ. Бірақ ханзада Чарльз мен Диана ханшайым ажырасқаннан кейін проблемалар туындай бастайды. Диана мысырлық Доди әл-Файедты кездестіреді және онымен дос болады. Бұл Елизавета II-ге ұнамаған.
Диана ханшайым мен Доди әл-Файед
1997 жылы 31 тамызда Парижде Диана ханшайым мен Доди әл-Файедты бірге көлік жүргізіп келе жатқанда папарацциге ілінді. Жүргізуші мұны болдырмау үшін жылдамдығын арттырып салдарынан апатқа ұшыраған. Салдарынан Доди әл-Файед пен жүргізуші бірден көз жұмды. Диана ханшайым ауруханада қайтыс болды.
Кейінірек, 2007 жылы Скотланд-Ярд сол күні жүргізушінің көлікті мас күйінде басқарғаны және оның кінәсінен жол апатына ұшырағаны туралы хабарлама жариялады. Бірақ Диананың өмірін қиған апатты МИ-6 ұйымдастырған деген де қауесет бар.
Елизавета II-нің отбасылық жанжалдары кейінірек те жалғасты. Ханшайым Диананың екі ұлы ханзада Уильям мен ханзада Гарри есейген кезде король отбасындағы қақтығыстар шарықтау шегіне жетті.
Ханшайым Диана ұлдары Уильям мен Генри
Әуелде ханзада Уильям мен Кейт Миддлтонның үйленгеніне төзген патшайым ханзада Гарридің америкалық актрисаға үйленгісі келетініне шыдай алмады. Осылайша олардың арасындағы келіспеушілік басталады.
2018 жылдың 19 мамырында ханзада Гарри мен Меган Марклдың үйлену тойы өтті. Содан кейін 2020 жылы олар корольдік отбасы мүшелері мәртебесінен бас тартатындарын жариялады.
Патшайым, ханзада Генри және Меган Маркл
Көп ұзамай, 2021 жылдың 7 наурызында ханзада Гарри мен Меган Маркл әйгілі америкалық тележүргізуші Опра Уинфриге сенсациялық сұхбат берді. Сұхбатта екеуі де корольдік отбасында кездесетін проблемалар туралы айтты.
Елизавета II британдықтарды төтенше жағдайға шақырған уақыттар
Елизавета II жыл сайын әдеттегідей Рождество қарсаңында британдықтарға үндеу жасайды. Патшайым сонымен қатар әртүрлі оқиғаларға байланысты өз азаматтарына бес шұғыл өтініш жасаған:
• 1991 жылы 24 ақпанда Британ армиясы халықаралық коалиция күштерінің құрамында Иракқа қарсы соғысты бастағанда;
• 1997 жылы Диана ханшайым қайғылы жағдайда қайтыс болғанда;
• 2002 жылы 30 наурызда анасы Элизабет Боуз-Лайонның қайтыс болуына байланысты. Ол 1900 жылы дүниеге келген, ұзақ өмір сүрген, 2002 жылы 30 наурызда 102 жасында қайтыс болған;
• 2012 жылы таққа отырғанына 60 жыл толуында;
• 2020 жылғы 6 сәуірде әлемде коронавирус індетінің таралуына байланысты.