Kyzylorda-news.kz. Өңірдегі өндіруші сектор облыстың барлық өнеркәсібінің шамамен 90%-ын құрайды. Жалпы мұнда 40-тан астам мұнай және мұнай-сервистік кәсіпорын жұмыс істейді. Мұнай мен оның өнімдерінің үлкен көлемі экспортқа таза күйінде жіберіледі. Сонымен қатар Қызылорда облысында түсті және қара металдардың едәуір қоры бар. Осы қорларды қайта өңдеу жөніндегі жобалар іске асырылған жағдайда, облыстың өзін-өзі қамтамасыз етіп, субсидиялауды қажет етпейтін өңір атануға мүмкіндігі бар.
Қызылорда облысындағы мұнай кен орындарының үлесі Қазақстан Республикасы бойынша дәлелденген және алынатын мұнай қорларының жалпы көлемінің 5%-дан сәл азын құрайды. Ең ірі кен орындарына Ақшабұлақ, Құмкөл, Қоныс және Солтүстік-Батыс Қызылқия жатады.
Қазіргі уақытта облыста 59 мұнай-газ кен орнын игеретін 11 мұнай-газ өндіруші компания тіркелген (Қазақстандағы кен орындарының жалпы санының 6%-ы). Өңірде 21 мұнай-сервис компаниясы тіркелген.
Бұл ретте облыстың мұнай-газ кен орындары мөлшері бойынша орта және ұсақ кен орындарына жатады, осыған байланысты жаңадан ашылған шағын кен орындарын қоспағанда, белсенді балық аулау кезінде ресурстардың тез сарқылуы байқалады. Мәселен, егер 2007 жылы облыс үлесіне ел бойынша өндірілген жалпы мұнай көлемінің 17,4%-ы тиесілі болса, 2017 жылы – небәрі 7,9%-ы тиесілі.
Металл кендерін өндірумен 4 кәсіпорын айналысады. Тау-кен өнеркәсібінде 4 кәсіпорын жұмыс істейді. Жалпы облыста қазіргі кезде жер қойнауын пайдаланушылар саны – 58:
– Қызылордада 9 жер қойнауын пайдаланушы кең таралған пайдалы қазбаларды барлаумен және өндірумен айналысады;
– Арал ауданында 9 жер қойнауын пайдаланушы бар. Перспективалы кен орындарына «Құтанбұлақ» темір кен орны (қорлары – 2 млрд тонна кен), «Ақеспе» титаноцирконий кен орны (титан қорлары – 366 мың тонна, цирконий қорлары – 101 мың тонна), «Ақжар» Мергель кен орны (алдын ала қорлары – 40 млн тонна) жатады;
– Қазалы ауданында 3 жер қойнауын пайдаланушы бар. Перспективалы кен орындары: «Байқожансай» жанғыш тақтатас кен орны (шамамен қорлары – 5 млн тонна), «Шұбар» ас тұзы кен орны, «Көкшемкөл көлі» натрий сульфаты кен орны;
– Жаңақорған ауданында 17 жер қойнауын пайдаланушы бар. Перспективалы кен орындары: «Аққұм» бентонит саз кен орны; «Байжаркий алаңы» мыс, алтын және ілеспе компоненттер кен орны; «Құрымсақ» ванадий кендері кен орны;
– Сырдария ауданында – 4 жер қойнауын пайдаланушы;
– Қармақшы ауданында – 5 жер қойнауын пайдаланушы;
– Шиелі ауданында – 7 жер қойнауын пайдаланушы.
Перспективалы кен орындары: «Қарамұрын кен алаңы» (алтынның алдын ала қорлары – 1 900 кг), «Ақжар кен алаңы» (мыстың алдын ала қорлары – 700 мың тонна, элементтер: алтын, күміс, мышьяк, қорғасын, мырыш, кобальт, никель), «Дарбазинское» (мыстың алдын ала қорлары – 1 млн тонна), «Баласаускандық» ванадий кендерінің кен орны.
Қазіргі таңда тау-кен өндіру өнеркәсібі саласында 28 кәсіпорын жұмыс жасап жатыр. Атап айтқанда, мұнай өндірумен 11 компания, уран өндірумен 4 компания және қалған компаниялар қатты пайдалы қазбаларды (темір, қорғасын, ванадий, түрлі түсті металдар) және кең таралған пайдалы қазбаларды (тұз, әк, кварц құмы, доломит, саздақ, құрылыс құмдары) өндірумен айналысады. Бүгінгі таңда бұл салада 8 500 адам жұмыс істеп жатыр.
«Karatau Mining» ЖШС Қазақстанның Қызылорда облысындағы Байжарка алаңында мыс, алтын және ілеспе компоненттер кен орнын игеруде. Байжарка алаңында мыс, алтын және ілеспе компоненттерді барлауға келісім-шарт жасалған. Аталған келісім-шарт бойынша жер қойнауын пайдалану құқығы «Karatau Mining» ЖШС бірлескен кәсіпорнына берілген. Өңірдің республика бойынша жалпы өндіріс көлеміндегі үлесі – 3%.
Облыстың металлургия өнеркәсібі
Биылғы 10 айдың қорытындысы бойынша металлургия саласында аталған кезеңде 55,3 млрд теңгенің өнімі өндіріліп, көрсеткіш өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 12,2%-ға артты. Өңдеу өнеркәсібінде металлургия саласының үлесі 28,5%-ды құрайды. Облыс аумағында уран өнеркәсібі саласында 4 кәсіпорын жұмыс істейді («Байкен-U», «Cемізбай-U», «Қызылқұм», «РУ-6»).
Атап өту қажет, уран шала тотығын қайта өңдеу жұмыстармен бір ғана кәсіпорын «Байкен-U» ЖШС айналысады. Сонымен қатар «Байкен-U» ЖШС металлургия өнеркәсібінің құрылымында негізгі үлеске ие.
2022 жылдың 10 айында кәсіпорын 1 459,1 тонна уранның шала тотығын қайта өңдеп, 2021 жылмен салыстырғанда 158 тоннаға артық өнім шығарған (2021 ж. 10 айы – 1 300,6 тонна).
Сонымен қатар 2016 жылдан бастап тау-кен металлургия саласында «Фирма-Балауса» ЖШС «Баласауысқандық» кен орнын игерумен айналысады.
«Баласауысқандық» ванадий кенішінен осы жылдык 10 айында барлығы 357,9 тонна аммоний метаваданаты Ұлыбритания, 57,4 тонна ферромолибден Ресейге экспортталды. Бұл кен орнының қара сланецті автоклавпен өңдеу жобасында кеннен пайдалы компоненттерді алу үшін химиялық өндірістермен толықтырылған кен байытудың түбегейлі жаңа схемасы енгізілуде. Болашақта ванадий өндірісінің айналасында ферроқорытпалар, құрылыс материалдары, кремний карбиді, аморфты кремнийді тазарту, серобетон өндірісі сияқты бірқатар қосымша құн өндірісін дамыту жоспарланып отыр.
Шалқия кен орны Қазақстан Республикасының оңтүстігінде Қызылорда облысының Жаңақорған қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 17 км жерде орналасқан. Шалқия деп аталатын ең жақын елді мекен шахтадан оңтүстікке қарай 4 км жерде орналасқан және кеңес заманында кеншілер отбасыларын тұрғын үймен қамтамасыз ету үшін салынған. Шалқия кенішіне Жаңақорған қаласы ауданындағы Қызылорда – Шымкент магистральдық жолына іргелес битуммен қапталған жол салынды. Жол және теміржол байланыстары арқылы Жаңақорғаннан Кентау қаласындағы байыту фабрикасына, сондай-ақ Қазақстан Республикасының қалған бөлігіне, Шымкент арқылы Өзбекстан мен Қытайға және Қызылорда арқылы Ресейге көлік байланысы қамтамасыз етіледі.
Кен орнының ұзындығы – 27 км жеке темір жолы, жеке электр желілері – 16 км, әрқайсысы 40 МВт-тан 2 трансформаторы бар жеке қосалқы станциясы, сумен қамтамасыз етілуі, дамыған жерасты инфрақұрылымы бар.
