Kyzylorda-news.kz 2024 жылдың 1 желтоқсаны мен 2025 жылдың 15 қаңтары аралығында Қазақстанда дала бөкендерінің жыртылу маусымында өткізілетін жыл сайынғы «Киік» табиғат қорғау акциясы басталды.
Бұл туралы брифингте «Охотзоопром» РМКҚК Жануарлар дүниесін қорғау қызметінің басшысы Ербол Жапаров, «Охотзоопром» РМКҚК Қызылорда облысы бойынша филиалының басшысы Расул Маханов және аумақтық бөлімнің өңірлік филиалының басшысы Расул Маханов мәлімдеді.
Алдын алу шаралары еліміздің 14 облысында – Батыс Қазақстан, Ақмола, Ақтөбе, Атырау, Маңғыстау, Қызылорда, Түркістан, Қостанай, Қарағанды, Ұлытау, Павлодар, Жамбыл, Шығыс Қазақстан, Абай облыстарында ұйымдастырылған.
Р.Махановтың айтуынша, сирек кездесетін жануарлардың мекендейтін жерлері мен табиғи көші-қон жолдарында браконьерліктің алдын алу үшін бақылау бекеттері орнатылады. «Охотзоопром» мемлекеттік кәсіпорнынан 163 инспектор, 25 жүргізуші және джип, дрон және түнгі көру құрылғылары бар 79-ға жуық техника жұмылдырылады.
– Қыс мезгілінде ақбөкендердің еркегі бөлек кетеді, бұл браконьерлерді тартады. Біз уәкілетті органдармен бірлесе отырып, заңсыз аңшылықтың алдын алу үшін барлық шараларды қабылдап жатырмыз, соның ішінде жолға бөгет орнатып, жұмысты күшейтеміз. Сондықтан акция барысында құқық бұзушылықтар саны азаяды», – деді Е.Жапаров.
Қазақстанда ақбөкеннің үш популяциясы бар: Бетпақдала, Орал және Үстірт. 2024 жылдың сәуір-мамыр айларында арнайы бақылау топтары мен көлік құралдарының көмегімен тікұшақпен ауадан және жерден ақбөкен популяциясының санағы ұйымдастырылды. Ақбөкендердің жалпы саны 2 833 600 басты құрады, оның ішінде Жайықтан 1,620 млн бас, Үстірттен 63,6 мың бас және Бетпақдала популяциясынан 1,15 мың бас. 2016 жылмен салыстырғанда киіктердің саны 48 пайызға артқан. Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетінің 2015 жылғы 24 шілдедегі № 190 бұйрығымен киіктерді жинауға және жоюға, сондай-ақ сатып алуға, сақтауға, өткізуге, заңсыз жиналған ақбөкенді немесе оның дериваттарын, оның ішінде мүйіздерді импорттау, экспорттау, жөнелту, тасымалдауға тиым салынды.
Сарапшылар брифингте атап өткендей, деректерге сүйене отырып, жыл басынан бері 12 қылмыстық іс, оның ішінде киіктерге қатысты 9, атуға тыйым салынған жануарлардың бөлшектері (дериваттары) бойынша 2, Қызыл кітапқа енгізілген сұңқар құсқа қатысты 1 қылмыстық істер анықталып және 18 әкімшілік хаттамалар толтырылған.Ақбөкен аулағандарға ҚР Қылмыстық кодексінің 339-бабына сәйкес ең жоғары жаза 12 жылға бас бостандығынан айырылады. Кінәліден жануарлар дүниесіне келтірілген зиянды өтеу талап етілуі мүмкін. Заңнама мұндай өтемақы сомасын ақшалай мөлшерде бағалайды. Құқық бұзушыдан табылған бір ақбөкеннің мүйізі үшін жануарлар дүниесіне келтірілген зиян үшін өтемақы 500 АЕК құрайды.
– 2024 жылға дейін қолданыста болған ақбөкендерді, олардың бөліктері мен деривативтерін пайдалануға мораторий кезінде бұл сома үш есеге артты. Мораторийдің мерзімі аяқталғаннан кейін өтемақы сомасы 1,5-ке көбейтіліп, бір жеке тұлға үшін 2,7 миллион теңгеден асады. Мораторий біткеніне қарамастан, ақбөкенді аулауға тыйым салынды, – деді Р.Бурабаев.