Тақырыптың өзектілігі. Бронх демікпесінің қоғамға және әр науқасқа жоғары таралуы мен әлеуметтік-экономикалық әсері қауіп факторларының алдын алуды және уақтылы анықтауды, терапияның жеткіліктілігін, аурудың өршуінің алдын-алуды қажет етеді және бұл процесте мейірбикеге үлкен рөл жүктелген.
Бүгінгі таңда бронх демікпесі-адамның тыныс алу жүйесінің ең көп таралған ауруы. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы демікпені созылмалы бронх ауруы ретінде анықтайды, ол мезгіл-мезгіл қайталанатын тұншығу және ысқырық тыныс алу шабуылдарымен сипатталады. Бүгінгі таңда бронх демікпесі-адамның тыныс алу жүйесінің ең көп таралған ауруы. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы демікпені созылмалы бронх ауруы ретінде анықтайды, қайталанатын тұншығу шабуылдарымен сипатталады. Бронх демікпесі адамның өмір сүру сапасын төмендетіп қана қоймай, аурудың ауырлығына байланысты өмірге қауіп төндіретін асқынулар тудыруы мүмкін [13].
Соңғы жиырма онжылдықта бронх демікпесімен ауыру жиілеп кетті, ал қазіргі кезде әлемде Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша шамамен 235 миллион адам астмадан зардап шегеді. Уақыт өте келе демікпенің таралуы артып, 2025 жылға қарай бүкіл әлемде тағы 100 миллион адамда демікпе дамиды деп күтілуде [18]. Демікпемен байланысты өлімнің көпшілігі табысы төмен және орташа табысы төмен елдерде кездеседі. Сондай-ақ, ДДҰ-ның 2016 жылғы желтоқсанда шығарған соңғы бағалауы бойынша, 2015 жылы астма салдарынан 383 000 адам қайтыс болды. Өлімнің көп бөлігі қарт адамдар арасында болады [1].
АҚШ-та 25 миллионнан астам американдықтар бронх демікпесімен ауырады. Бұл ересектердің 7,7 пайызы және балалардың 8,4 пайызы. Демікпе барлық жастағы, жыныстық және нәсілдік топтарда өседі [3]. Демікпе ересек еркектерге қарағанда ересек әйелдерде жиі кездеседі. АҚШ-тағы африкалық американдықтар демікпеден басқа нәсілдерге немесе ұлттарға қарағанда жиі өледі.
Қауіпті факторлардың алдын алудың маңыздылығы, шиеленісті емдеу мен алдын алудың дұрыстығы жоғары таралуы мен әлеуметтік-экономикалық маңыздылығымен байланысты. Бұл жерде мейіргердің рөлі зор [29]. Осы сұрақтар көптеген зерттеушілерді қызықтырды, атап айтқанда Ю.Г. Короткова (2012) өзінің мақаласында БД емдеу мен алдын-алуда мейірбикенің рөлі өте зор дейді. Шындығында, дәрігерлерге қарағанда, мейірбикелер пациентпен байланыс орнатуды оңай және жылдамырақ етеді. Пациенттер мейірбикемен сөйлескен кезде айтарлықтай еркін сезінеді, олар денсаулығына байланысты мәселелерді сеніп тапсыра алады. Осы проблеманы түсіну және оның салдары бола отырып, мейірбике осындай науқастарды оқыту және оларға көмектесу үшін бірқатар жұмыстар жүргізе алады. Көрсетілетін көмектің мөлшері әртүрлі болуы мүмкін. Әр пациенттің жеке қоздырғыш факторларының жиынтығы бар, яғни триггерлер, осыған байланысты аурудың ағымын мұқият талдап, маңызды қоздырушы факторларды анықтап, оңалту кезеңіндегі алдын-алу шараларының тізімін жасау керек [30].
Демікпені емдеудегі барлық жетістіктерге қарамастан, ауру мен өлім өсуде. Мейіргер де, пациенттер де жеткіліксіз емдеуде және ауруды дұрыс басқармауда маңызды рөл атқарады. Бұл демікпені емдеуде алаңдаушылық тудырады. Егер пациентке ауру және оны емдеу туралы негізгі білім болмаса, қолда бар құралдарды тиімді пайдалану мүмкіндігі жоқ. Алайда медбикелер демікпенің алдын-алу немесе азайту жолында мүгедектік пен өлім-жітімді азайту үшін демікпенің алдын-алу және басқару стратегияларына назар аудара отырып, маңызды рөл атқарады. Осылайша, мейірбикелердің демікпелі пациенттерге күтім жасаудағы негізгі білімі мен тәжірибесін қамтамасыз ету және жетілдіру және науқастардың нәтижелерін жақсарту үшін мейірбикелік араласу бағдарламасына деген қажеттілік өте жоғары [19].
Зерттеу дизайны: Сапалық зерттеу, феноменальды; рандомизирленген мақсатты, популяцияға негізделген.
Зерттеу әдісінің мақсаты: Брох демікпесімен ауыратын пациенттерге жүргізілетін физиотерапиялық емдік шаралар жайындағы мейіргердің білім деңгейі. Мейіргерлер мен пациенттерге сауалнама жүргізу арқылы мейіргерлердің жұмысын бағалау. Бұл сұрақтарға жауап алуға және осы мәселе бойынша мейіргерлердің пікірін анықтау арқылы зерттеу міндеттеріне қол жеткізуге мүмкіндік береді.
Зерттеу объектісі: 2020 жылы желтоқсан айында Көп бейінді облыстық ауруханасында зерттеу жұмысы жүргізілді. Осы зерттеуді жүргізуде сауалнама алынды. Зерттеуге жалпы 10 мейіргер мен 10 пациент қатысты.
Зерттеу құралы: Сауалнама Пальмова Л.Ю., Ишмурзин Г.П., мен Подольская А.А «Бронх демікпесі бар науқастарды оқыту мен оңалтудағы стационар мейіргерінің рөлі» мақаласына сүйене отырып жасалынды. «Бронх демікпесі бар науқастарды оқыту мен оңалтудағы стационар мейіргерінің рөлі» тақырыбында зерттеу 2018 жылы жүргізіліп 30 пациент мен 30мейіргер қатысқан. Бұл зерттеу бронх демікпесі бар пациенттердің терапевтік практикадағы мейірбикелердің білім беру рөлімен қанағаттануын зерттеуге бағытталған. Осы зерттеудегі сауалнама сұрақтарының үлгісі менің зерттеуімде қолданылды.
Сауалнама барысында орталықтағы мейіргерлердің білім деңгейі қандай екені анықталды. Сауалнамада мейіргерлерге арналған 15 және пациенттерге арналған 15 сұрақтан тұрды. Сұрақтардың әрқайсысына бірнеше сәйкес жауаптар ұсынылды. Респонденттерге ыңғайлы болу және сауалнама нәтижелерін жақсарту үшін екі тілде – қазақ және орыс тілдерінде сауалнама дайындалды. Сауалнама жасырын түрде жүргізілді. Зерттеуге қатысушылардан зерттеуге рұқсат беруге жазбаша түрде келісім алынды.
Қорытынды: Сонымен, жұмыс барысында бронх демікпесінің теориялық аспектілері қарастырылды, сонымен қатар бронх демікпесі бар науқасты күту кезінде мейірбикенің қызметі зерттелді. Тақырыпты зерделеуді қорытындылай келе, зерттеу нәтижелерін қорытындылаймын:
1. Бронх демікпесі-созылмалы сипаттағы емделмейтін ауру. Бронх демікпесінің негізгі симптомы-жөтел, ентігу және тұншығу. Мұндай науқастарға жылына екі рет тексеру қажет, егер жағдайы нашарласа, ауруханаға жатқызу және ауруханада емдеу ұсынылады. Дәрі-дәрмекпен емдеу шабуылдарды тоқтатуға, ауруды бақылауға және науқастың әл-ауқатын жақсартуға бағытталған. Көптеген пациенттер шабуыл кезінде өзін қалай ұстау керектігін біледі. Бронх демікпесі кезінде мейірбикелік күтім науқастың асқыну кезеңінде қажет және белгілі бір жоспарға сәйкес жүзеге асырылады.
2. Бронх демікпесі бар науқасты күту кезінде маңызды орынды мейірбикелік персонал алады, оның міндеттері медициналық нұсқауларды уақтылы орындау, пациенттерге күтім жасау және тағы басқалар. Хендерсон моделіне сәйкес мейірбикелік процесті енгізу мейірбикенің іс-қимыл жоспарын, аурудың ерекшеліктерін ескере отырып, науқастың қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған стратегияны анықтайды. Мейірбикенің негізгі міндеттері-науқастарға күтім жасау және асқынулардың алдын алу.
3. Астма кезіндегі мейірбикелік процестің негізгі артықшылықтары-аурудың өршуі кезінде науқастың жағдайын тәулік бойы бақылау және осы кезеңде қауіпсіз және ең қолайлы жағдайларды қамтамасыз ету. Көмек көрсету жүреді есепке алу кезінде жеке тұлғалық қасиеттерін және физиологиялық ерекшеліктерін, науқас. Науқастың проблемалары қазіргі уақытта медбикенің алдында тұрған негізгі міндет ретінде әрекет етеді.
4. Шұғыл көмектен басқа, науқастар мен туыстарға емдеу барысында психологиялық қолдау көрсетіледі. Медициналық қызметкерлер пациентті моральдық және физикалық тұрғыдан одан әрі терапиядан өтуге Мұқият дайындайды. Айта кету керек, астмамен ауыратын адамның психофизикалық жағдайы маңызды емес. Шиеленістер мен ремиссиялардың саны, сондай-ақ аурудың ағымы осы факторға байланысты. Шығару алдында науқас медбикеден толық ұсыныстар жиынтығын алады, егер тыныс алу пайда болса, жағдайдан қалай шығу керек, қандай дәрі-дәрмектер болуы керек, медициналық тамақтануды қалай ұйымдастыру керек және күннің қандай режимін сақтау керек. Сонымен, қазіргі уақытта мейірбике дәрігердің басшылығымен жұмыс істейді және бұл тәсіл пациенттердің барлық қажеттіліктерін қамтамасыз ете алады. Алайда, бүгінгі күні мейірбикенің рөлі дәрігердің тағайындауларын техникалық орындаушыдан медициналық көмек көрсетудің жоғары деңгейін күту және қамтамасыз ету бойынша дәрігердің жоғары білікті көмекшісіне ауысады. Адамның өмірін ұзартуға және оның сапасын жақсартуға радикалды хирургиялық араласулар мен дәрі-дәрмектерді қолдану ғана емес, сонымен қатар кәсіби күтім, жайлы психологиялық жағдай жасау және пациентпен күнделікті тынымсыз жұмыс жасау мүмкіндігі бар. Тағайындауларды сапалы орындау Бөлімнің медициналық қызметкерлерінің нақты үйлестірілген жұмысы жағдайында ғана мүмкін болатындығын атап өткен жөн. Аурудың барысы, жағдайдың өзгеруі, дәрігердің тағайындауының орындалуы туралы барлық қажетті мәліметтерді медбике хабарлайды, оның жұмысы жақсы ойластырылған, нақты реттелген және басқа қызметкерлердің әрекеттерімен келісілген болуы керек. Құзыретті көзқарас және ауру туралы толық ақпаратқа ие болу мейірбикеге бірнеше маңызды міндеттерді орындауға мүмкіндік береді, олардың арасында пациенттердің психологиялық көңіл-күйі жоқ. Қорытындылай келе, бронх демікпесі бар пациенттерді басқару кезінде уақтылы және дұрыс көрсетілген Мейірбике ісі олардың жағдайын жақсартуға ықпал ететінін атап өтеміз. Осылайша, қойылған мақсаттар мен міндеттер толық көлемде орындалғанын қорытындылауға болады.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Интернет – сайт Всемирной организации здравоохранения. URL: http://www.who.int/ru/news-room/factsheets/detail/asthma(датаобращения 15.10.2018)
2. https://www.who.int/ru/news-room/fact-sheets/detail/asthma
3. CDC.gov. (2018). CDC – Asthma – Data and Surveillance – Asthma Surveillance Data. [online] Available at: http://www.cdc.gov/asthma/asthmadata.htm [Accessed 13 June 2019].
4. Zahran, H., БДiley, C., Damon, S., Garbe, P. and Breysse, P. (2018). Vital Signs: Asthma in Children — United States, 2001–2016. DOI: http://dx.doi.org/10.15585/mmwr.mm6705e1. [Accessed 16 Feb. 2018]
5. Gibson J, Loddenkemper R, Sibille Y, et al., eds. The European Lung White Book. Respiratory Health and Disease in Europe .Sheffield, European Respiratory Society, 2013 .
6.https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Respiratory
_diseases_statistics&oldid=497079
7. Aumann I, Prenzler A, Welte T, Gillissen A. [Epidemiology and costs of asthma in Germany – a systematic literature review]. Pneumologie. 2014 Aug;68(8):557–67. German. pmid: 25003905
8. To T, Stanojevic S, Moores G, Gershon AS, БДteman ED, Cruz AA, et al. GloБДl asthma prevalence in adults: findings from the cross-sectional world health survey. BMC Public Health. 2012 03 19;12(1):204. http://dx.doi.org/10.1186/1471-2458-12-204 pmid: 22429515
9. http://www.gloБДlasthmareport.org/management/india.php
Студент: Есекеева У.А., Ғылыми жетекші: Зейнебай Г.Е.
Көп бейінді облыстық ауруханасы
Қызылорда медициналық жоғары колледжі