<h3 id="kyzylordanewskzhttpskyzylordanewskz"><a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>. Жырау, жорық жыршысы және халық эпосын жасаушылардың бірі Қазтуған Сүйінішұлы туралы қызықты деректерді оқырман назарына ұсынамыз.</h3>
<h3 id="">Өскен ортасы</h3>
Қазтуған Сүйінішұлы шамамен ХV ғасырда Астрахань облысына қарайтын Красный Яр қаласының төңірегінде, Бозан, Ақтұба өзендерінің бойында дүниеге келген. Көшпелі тірлік салтын ұстанған ықпалды әулеттен шыққан. Айтулы жорық жырауы, әскербасы, батыр болған. Ел арасында “Қарға бойлы Қазтуған” атанып кеткен.
Әкесі Сүйініштің Қазтуғаннан бөлек, Азамат және Әдіжі есімді тағы екі ұлы болған. Оның арғы ата-бабалары Ноғай Ордасының билеушілері еді. Әкесі Сүйініш Абдоллаұлы Еділ бойында өмір сүрген, кейін Қобан жаққа өтіп кеткен.
Қазтуған жыраудың туған және қайтыс болған жылдары күні бүгінге дейін белгісіз. Кейбір деректерде ХV ғасырда өмір сүргені жазылса, енді бірінде XVІІ ғасырдың перзенті екені айтылады.
Мәселен Әнес Сарайдың “Ноғайлының рухани өмірі” атты еңбегінде:
“Қазтуған — Ноғайлы жырауларының ең кенжесі, XVІІ ғасырдың бірінші жартысында өмір сүрген тұлға. Жыраудың өмір сүрген кезеңін анықтауға Ноғайлы шежірелері септеседі.
Қазтуған шежіресі былай түзіледі: Ысмайыл — Дінбай — Тінікей — Абдол — Сүйініш — Қазтуған. Ысмайыл Мұса бидің ортаншы ұлдарының бірі болғандықтан, 1480 жылдар шамасында дүниеге келді деп болжауға болады. Ал өлген жылы – 1563 жыл. Оның төртінші ұлы Дінбай Орыс би заманының 1578–1590 жылдары атыс-шабыстың бел ортасында болды. Қазтуған — Ысмайылдың бесінші ұрпағы. Əр ұрпаққа 20–25 жастан бергенде Қазтуған 1600 жылдар шамасында дүниеге келген болады”, – деп жазады.
Қазтуған жырларынан жыраудың өзінен жасы үлкен Асан Қайғының көзін көргенін аңғаруға болады. Кейін Асан Қайғының баласы Абатпен үзеңгілес болып, ел ісінде мақсат-мүдделерін ортақтастырған. Тарихи еңбектерде Қазтуған жыраудың ХV ғасыр аясында сексен жасқа жақын ғұмыр кешкені жазылады.
<h3 id="-1">Қазтуған жыраудың шығармашылық мұрасы</h3>
Қазуған жыраудың артынан өмір, болмыс туралы, атамекен, туған ел жайлы және әскери тұрмысқа қатысты сан алуан жырдан құралған мол мұра қалды. Бірақ жырларының көпшілігі сақталмаған. Бізге жеткен шығармаларынан қазіргі кезде “Бұдырайған екі шекелі”, “Алаң да алаң, алаң жұрт”, “Белгілі биік көк сеңгір” атты толғауларын атауға болады. Дегенмен, бұл шығармаларының өзі-ақ Қазтуған жыраудың қазақ әдебиеті тарихының төрінен орын алуына негіз бола алды. Қиялының ұшқырлығы, кеңдігі, суреттеу тәсілдерінің байлығы мен әсемдігі орта ғасырларда қазақтың ақындық өнерінің жоғары дәрежеде және өзіндік сипатқа толы болғанын аңғартады. Ұлттық бояуы ашық, өршіл романтикаға толы, көркем тіркестерге бай Қазтуған жырлары бірнеше ғасырлар бойы қазақ ақындарына үлгі, өнеге мектебі болған.
Қазтуған жыраудың толғауларын алғаш рет Ғабдолла Мұштақ “Шайыр, яки қазақ ақындарының басты жырлары” атты жинағында топтастырған.
<h3 id="-2">Мадақ жыры</h3>
Қазтуған “Мадақ жыры” немесе “Бұдырайған екі шекелі” екі деп аталатын толғауында өзін таныстырады. Өзіне арнаған Мадақ жырының жолдарынан Қазтуғанның жорықшы, жауынгер жырау болғаны аңғарылады.
Бұдырайған екі шекелі,
Мұздай үлкен көбелі,
Қары ұнымы сұлтандайын жүрісті,
Адырнасы шайы жібек окқа кіріс-ті,
Айдаса – &nbsp;қойдың көсемі,
Сөйлесе – қызыл тілдің шешені,
Ұстаса – қашағанның ұзын құрығы,
Қалайылаған қасты орданың сырығы,
Билер атты би соңы,
Би ұлының кенжесі,
Буыршынның бұта шайнар азуы,
Бидайықтың көл жайқаған жалғызы,
Бұлт болған айды ашқан,
Мұнар болған күнді ашқан,
Мұсылман мен кәпірдің
Арасын өтіп бұзып дінді ашқан
Сүйінішұлы Қазтуған!
<h3 id="-3">Алаң да алаң, алаң жұрт</h3>
Қазтуған жырларындағы шоқтығы биік шығарма – оның туған жермен қоштасу жыры. “Алаң да алаң, алаң жұртта” Қазтуған жырау халқының туған мекен Еділін тастап, Шу бойында алғаш хандық құрып, қоныс тебуі, тәуелсіз ел болу кезеңін меңзейді. Бұл қоштасу өлеңі он бесінші ғасырдың екінші жартысында өз қарамағындағы руларды бастап Еділден еріксіз ауып, Қазақ мемлекеті құрамына өткеннен сыр шертеді.
Алаң да алаң, алаң жұрт,
Ақала ордам қонған жұрт,
Атамыз біздің бұ Сүйініш
Күйеу болып барған жұрт,
Анамыз біздің Бозтуған
Келіншек болып түскен жұрт,
Қарғадай мынау
Қазтуған батыр туған жұрт,
Кіндігімді кескен жұрт,
Кір-қоңымды жуған жұрт,
Қарағайдан садақ будырып,
Қылшанымды сары жүн оққа толтырып,
Жанға сақтау болған жұрт.
Салп-салпыншақ анау үш өзен,
Салуалы менің ордам қонған жер,
Жабағылы жас тайлақ
Жардай атан болған жер,
Жатып қалып бір тоқты
Жайылып мың қой болған жер,
Жарлысы мен байы тең,
Жабысы мен тайы тең,
Жары менен сайы тең,
Ботташығы бұзаудай,
Боз сазаны тоқтыдай,
Балығы тайдай тулаған,
Бақасы қойдай шулаған,
Шырмауығы шөккен түйе таптырмас,
Балығы көлге жылқы жаптырмас,
Бақасы мен шаяны
Кежідегі адамға
Түн ұйқысын таптырмас,
Қайран менің Еділім,
Мен салмадым, сен салдың,
Қайырлы болсын сіздерге
Менен қалған мынау Еділ жұрт!
<h3 id="-4">Белгілі биік көк сеңгір</h3>
Бұл толғауда Қазтуған жырау батырларға тән қажыр-қайратын ұштап, намысын қайрап, елге дем беріп, рухтандыра түседі. Таудың əдемі көріністерін жырлап, адам туралы ойларға көшеді.
Белгілі биік көк сеңгір
Басынан қарға ұшырмас,
Ер қарауыл қарар деп,
Алыстан қара шалар деп;
Балдағы алтын құрыш болат
Ашылып шапса дем тартар,
Сусыным қанға қанар деп;
Арғымақтың баласы
Арыған сайын тың жортар,
Арқа мен қосым қалар деп;
Ақ дария толқын күшейтер,
Құйрығын күн шалмаған балығым
Ортамнан ойран салар деп;
Азамат ердің баласы
Жабыққанын білдірмес,
Жамандар мазақ қылар деп!
<a href="https://sputniknews.kz/spravka/20191215/12305237/Qaztugan-jyrau-omirbayan.html">Sputniknews.kz</a>

Қарға бойлы Қазтуған атанып кеткен жырау туралы қызықты деректер

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> ҚМДБ-ның Қызылорда облысы бойынша бас имамы Болатбек Абуов Арал және Қазалы аудандарында арнайы сапармен барып, аудан жұртшылығын Мәуліт мерекесімен құттықтады.
Алдымен «Арал аудандық орталық» мешіттің ұйымдастырумен Арал аудандық мәдениет үйінде «Ұлы мінез иесі Мұхаммед (с.ғ.с.)» атты мәуліт рухани мерекесіне ҚМДБ-ның Сыр өңіріндегі Бас имамы Болатбек Абуов, Арал аудандық ішкі саясат басқармасының басшысы Махмут Марат,&nbsp;аудандық ішкі істер бөлімінің басшысы Әбдіразақ Нұрбол, зиялы қауым өкілдері, қала тұрғындары, елді-мекен имам-молдалары, қонақ болды.
Құран аяттарымен ашылған аталған шарада елімізге белгілі термеші, композитор, айтыскер ақын Жәкен Омаров мәуліт жырын оқып, пайғамбарымызға (с.ғ.с.) салауаттар жолданса, «Өнер қырандары» театрының әртістері көрермен назарына тағылымды қойылымдарын ұсынды.
Шара соңында ҚМДБ-ның Қызылорда облысы бойынша Бас имам Болатбек Ұласқанұлы мен Арал аудандық орталық мешітінің Бас имамы Қайырхан Қабылғазиев құттықтау сөй сөйлеп, ауданға қарасты елді-мекендерде адал қызмет атқарып жүрген имамдарды марапаттап, қаржылай сыйақы табыстады.
Бұдан кейін, бас имам Болатбек Ұласқанұлы Қазалы ауданында да іс-сапарда болып, аудандық “Жанқожа батыр” мешітінің ұйымдастыруымен өткен “Жүректердің төрінен орын алған – Мұхаммед” атты рухани кештің қадірлі қонағы болды.
Қазалы аудандық мәдениет үйінде өткен мерекелік Мәуліт кешінде де Мәуліт жыры оқылып, әсерлі қойылымдар қойылып, көрермендер арасында Пайғамбар өмірінен “сұрақ-жауап” ойыны ойнатылды.
Кеш соңында бас имам Болатбек Абуов бірқатар белсенді азаматтарды алғыс хаттармен марапаттады.
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/12/20basimam2.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/12/20basimam3.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/12/20basimam4.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/12/20basimam5.jpg" alt="" />

Бас имам аудан халқын Мәуліт мерекесімен құттықтады (ФОТО)

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a><a href="https://kyzylorda-news.kz/">.</a> Қазақстанда отанына оралған этникалық қазақтарға қатысты “оралман” емес “қандас” сөзі қолданылатын болады.&nbsp;
Ол туралы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Біржан Нұрымбетов мәлімдеді.
Аталған норманы&nbsp; көші-қон процесін реттеу мәселесі бойынша заң жобасының алғашқы оқылымында&nbsp;Мәжіліс депутаттары қолдады.&nbsp;
<blockquote>
 “Үкімет басшысы өз позициясымен бөлісіп, “оралман” терминін “қандасқа” ауыстыруды тапсырды. Сондықтан заң жобасындағы бұл норма талқыланып жатыр, егер болашақта заң қабылданса, “қандас” сөзі қолданысқа ие болады”, – деді министр.
</blockquote>
Осы жылдың қыркүйек айында Қасым-Жомарт Тоқаев “оралман” терминінен бастартып, тарихи отанына оралған қазақтарды “қандас” деп атауды ұсынған еді.
Президенттің айтуынша жеті атасын білетін халық үшін “қандас” сөзі әлдеқайда тұшымды.
“Оралман” түсінігінен бас тарту туралы идея бұған дейін де талқыланып келеді. 2015 жылы депутаттар “оралман” сөзін “бауырлас”, “отандас” деп айтуды ұсынған болатын

Қазақстанда &#8220;оралман&#8221; термині &#8220;қандас&#8221; сөзімен алмастырылатын болды

2020 жыл: Жаңақорған курортының ашылғанына 100 жыл

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Әне-міне дегенше доңыз жылы да соңына таяп қалды. Бірнеше күннен кейін жаңа тышқан жылы басталмақ. 2019 жылда небір өзгерістер мен жақсы жаңалықтар орын алды. Ал алдағы тышқан жылы қандай болмақ?&nbsp;Бұл туралы <a href="https://sputniknews.kz/spravka/20191202/12174501/Tyshkan-zhyly-2020.html">Sputnik Қазақстан</a> хабарлады.
Бір мүшел 12 жылдан тұрады. Ал жыл басын “тышқан” бастайтыны бәрімізге мәлім. Дана халқымыз әр жылдың өз несібесі мен тауқыметі боларын бұрыннан-ақ білген. Мәселен, қазақтар тышқан жылын береке, ырыс, татулық пен тыныштықтың жылы деп санаған. Халықтың бұл сенімі көп жағдайда дәл келген. Шынында да тышқан жылында қиыншылық, жаугершілік, аштық көп болмады.
Тышқан жылының мыңдаған жылдық тарихына назар аударсақ, оның көп жылы аштықсыз, жаугершіліксіз, қиындықсыз, молшылықта өткен. Қанжығалы Бөгенбай батыр тышқан жылы (1684) туса, Төле би тышқан жылы (1756) қайтыс болған, алғаш Қазақ ордасы 1456 тышқан жылы құрылған.
Жыл санау туралы деректер VIII ғасырдағы “Күлтегін” ескерткіштері мен ХІ ғасырда өмір сүрген Махмұт Қашқаридың еңбектерінде кездеседі. Ал осыдан 5 ғасыр бұрын жазылған Өтейбойдақ Тілеуқабылұлының&nbsp; “Шипагерлік баян” кітабында мүшел жыл белгілерінің ерекшеліктеріне қарай адам мінезі сипатталған.
<blockquote>
 “Сумақы (тышқан). Мүшелдік жыл сумақыда жымысқы қулық, күндіз үйкүшік, әшкере харакеті аз, түнде жасырмалы харакеті көп, суыққолдылығымен қарақшылық жегіштігі мол, дәулет жиғыштығы күшті. Әлдіден қорыққыш, әлсізді басынғыш, һалал, һарам шикілі-пысылы талғаусыз жегені ас болатын, өсексіз болса да ұластырмалы айласымен елді шулатқыш, қырқыстырғыш. Ар-ұяты аз, шімірікпес, лыпылдаған сайқал, күлді-көмеш қулықтар мінездемелік әйгіленшілер көбірек болмақ” , – деп жазды Тілеуқабылұлы.
</blockquote>
Астролог мамандардың мінездемесіне сәйкес, тышқан жылы туғандардың мінезі тік, алғыр, бастаған ісін аяғына дейін жеткізетін мол жауапкершілікке ие. Ал жаман қасиеттері – қызғаншақ, сатқын, кейде шыдамсыз, қырсықтау.
<blockquote>
 “Әділ, кең пейілді, жомарт жүректі және өз-өзін басқара біледі. Әркіммен тіл табыса білетін қасиетінің арқасында таныстары жетерлік. Бірақ нағыз досқа мұқтаж. Ақыл-ой жағынан алып бара жатқан ерекшелігі болмағанымен, алға қойған мақсатына жетпей тынбайтынына көпшілік тәнті.
 Үсті-басын таза ұстап, сақ жүреді. Думан-той, ырду-дырдудан бойын аулақ салуға тырысады. Мінезі – тәкаппар, сәл нәрсеге өкпелегіш. Олардан жақсы саудагер, жазушы, сыншы және публицист шығуы мүмкін”, – дейді мамандар.
</blockquote>

2020 жыл: Тышқан жылы қандай болады?

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> «Ән әлемінің Ақбаяны» атанған Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі Мәдина Ералиева осыдан 19 жыл бұрын&nbsp;жол апатынан ұшырап, қаперсізде көз жұмды.
“Күрең күз” әнін айтып, марқұм Мәдина елімен “қоштасты”. Оның қамшының сабындай ғана қысқа ғұмыры бір жылдан соң, 2000 жылдың қараша айында үзілді. Әнші бүгінде тірі болғанында немерелерінің қызығын көріп, ақ жаулықты әже болып отыратын еді, деп жазады <a href="https://stan.kz/bugin-kazaktin-akbayani-madina-eralievanin-omirden-kayt-324728/">Stan.kz</a>.
Мәдина Есмалайқызы Ералиева 1954 жылы 2-тамызда Қызылорда облысы Қазалы ауданында дүниеге келген.
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/27eralieva2.jpg" alt="" />
Күміс көмей әнші 1974 жылы Қызылорда педагогикалық училищесінің музыка бөлімін бітіріп, 1978 жылы Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика институтының музыка факультетін тәмамдаған.&nbsp;
Одан кейінгі жылдары Әдебиет және өнер институтында жұмыс істеген. 1985 жылдан өмірінің соңына дейін Алматы облысы филармониясының жетекші әншісі болды.&nbsp;
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/27eralieva3.jpg" alt="" />
1981 жылы Атабаев Болатпен отау құрған. 1982 жылы жалғыз ұлы Арсен дүниеге келген.
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/27eralieva4.jpg" alt="" />
Талай ару қызыға&nbsp;әрі тамсана қарайтын бұлбұл әнші 1990 жылы Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі атағын алған.
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/27eralieva5.jpg" alt="" />
Мәдина Ералиеваның «Ақбаян», «Күрең күз», «Кірмеші жиі түсіме», «Ай-қарагөз» «Сағым жылдар» секілді әндерін халық әлі күнге дейін шырқап келеді.&nbsp;
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/27eralieva6.jpg" alt="" />
Мәдина Ералиева халқымыздың ұлттық ән өнерін насихаттауға елеулі үлес қосқан әнші.
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/27eralieva7.jpg" alt="" />
Әншілердің арасында ең алғаш болып Республика сарайында жеке концертін берген, ең алғаш болып көлік мінген де Мәдина Ералиева болған. Ол көлікті мықты жүргізген.&nbsp;Ажалы да көліктен болды.&nbsp;
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/27eralieva8.jpg" alt="" />
Мәдина Ералиева ғұмырының соңғы жылдарында «Күрең күз» әнін шырқаған.
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/27eralieva9.jpg" alt="" />
2002 жылы Мәдина Ералиеваны алғаш еске алу кеші өткізілген. Алматыдағы «Таугүл-3» ықшам ауданында әншінің есімімен көше атауы берілді. Өзінің туған өлкесі Қызылорда қаласында да Мәдинаның атына берілген көше бар.&nbsp;
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/27eralieva10.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/27eralieva11.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/27eralieva12.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/27eralieva13.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/27eralieva14.jpg" alt="" />

Бүгін Мәдина Ералиеваның өмірден өткен күні (ФОТО)

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Қызылорда облысының Қазалы ауданы аумағында орын тепкен Күйіккескен қалашығын археологиялық зерттеу барысында қоладан құйылған екі асық табылды, деп хабарлайды&nbsp; Қызылорда облыстық тарихи мәдени ескерткіштерді қорғау мекемесінің қызметкері Еркебұлан Елеуов.
Археологиялық экспедиция халықаралық Орта Азия зерттеулер институтының бастамасымен қолға алынған. Нәтижесінде Қазалы ауданындағы Бозкөл ауылынан 35-40 шақырым қашықтықта орналасқан ортағасырлық Күйіккескен қалашығында археологиялық қазба жұмыстары жүргізілді. Қалашықтың шахристан бөлігінен ауқымды үй жай мен қойма тектес нысан табылды.
<blockquote>
 «Мәдени типтегі оғыз заманының үй жайының кей нұсқасы Жанкент шаһарынан табылған тұрғын жайларына ұқсас болып келеді. Қалашық орнында мал сүйектерінің өте көп көлемде кездесуі мұнда мал шаруашылығының едәуір дамығандығын көрсетті. Қыш ыдыстардағы өрнектер де оғыз заманынан сыр шертіп тұр. Сыр бойын мекендеген Қаңлы, Оғыз, Қыпшақ тайпалары осы қалашықта кезең-кезеңімен өмір сүргендігін аңғартады. Тағы қызығарлық жағдай, бұл қалашықтан мыстан құйылған екі асықтың табылды. Соған қарағанда қазақ халқының асық ойыны сонау замандардан бастау алған деген жорамал жасауға болады. Сонымен қатар табылған мыс теңге Самарқан қаласында соғылған және мерзімі Хижра жыл санауымен 334 жыл екендігі анықталып отыр. Яғни 956 жылы (Х ғасыр) Самарқан қаласында соғылған мыс тиынның осы қалашықтан табылуы сауда қарым қатынастарының дамығандығын көрсетеді», – деді Еркебұлан Елеуов.
</blockquote>
Оның айтуынша, біздің заманымыздың бірінші мыңжылдығының аяғында оғыз тайпалары бірігіп мемлекет дәрежесіне көтерілді. X ғасырда оғыз мемлекетінің астанасы – Янгикент немесе Жаңа Гузия деп аталады.
<blockquote>
 «Осы кезеңде Сырдарияның бойына қала мәдениеті дами түсті. Бұл қалалар өзен жағалауындағы керуен сарай қызметі мен сауда жолындағы маңызды бекет қызметін атқарады. Солардың бірі – Күйіккескен қалашығына алғаш рет 1946 жылы Хорезм археологиялық-этнографиялық экспедициясы зерттеу жұмыстарын жүргізген. Қалашықтың аумағы Жанкенттен үлкен. Қалашық қорғанмен қоршалып, сыртына ор қазылған. Ұлы Жібек жолындағы халықаралық сауда қарым-қатынасы қала тіршілігіне үлкен ықпал еткен. Себебі, қалашық Жібек жолының тоғысқан жерінде орналасып, оғыз даласын Хорезм, Мәуереннахр және Қорасанмен байланыстыратын дәліз қызметін атқарған», – деді Еркебұлан Елеуов.
</blockquote>
Оның айтуынша, Күйіккескен қалашығында жүргізілген қазба жұмыстары оның Жібек жолы бойындағы ірі қала екендігін айқындады. Қолөнер кәсібі мен сауда, ауылшаруашылығы дамыған орталық болған.
<blockquote>
 «Қала тұрғындары аңшылықпен де айналысқаны аңғарылады. Күйіккескен қалашығының керамикасы өндірісі де жолға қойылған. Қала қолөнершілері құстардың (көгершін) суретімен, шырша тәрізді, геометрия пішінімен өрнектелген ыдыстар жасаған. Сонымен бірге, сүйектен, металдан әртүрлі бұйымдар дайындаған. Археологиялық ғылыми-зерттеу жұмыстары қаланың мәдени қабаттарындағы күлдің қалыңдығына байланысты Күйіккескен қалашығының толассыз соғыстардан өртке оранып, қирағаны анықталды», – деді Еркебұлан Елеуов.
</blockquote>
Қала орнындағы археологиялық зерттеу жұмыстары жылма-жыл жалғасын тауып келеді. Нәтижесінде археологтар жаңа мәліметтерге қол жеткізіп келеді.
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/20kuikkesken2.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/20kuikkesken3.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/20kuikkesken4.jpg" alt="" />

Күйіккескен қалашығында қоладан құйылған асықтар табылды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> &nbsp;Келесі жылы қасиетті Рамазан айы 25 сәуірде басталады, ал Құрбан айттың бірінші күні 31 шілдеге түсіп тұр, деп хабарлайды&nbsp;<a href="https://sputniknews.kz/society/20191119/12065461/2020-dini-kuntizbe.html">Sputnik Қазақстан</a>.
Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы 2020 жылғы діни күндер кестесін жариялады.
Келер жылы қасиетті Рамазан айы 25 сәуірге сәйкес келіп тұр. 20 мамырдан 21 мамырға қараған түні барша мұсылман Қадір түнін қарсы алады.
Ал Ораза айт 24 мамырда, Құрбан айт 31 шілдеде басталады.
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/20oraza2.jpg" alt="" />
Ескерту:
Хижри айлардың басталуы халықаралық астрономиялық зерттеу орталықтарының мәліметтері негізінде жасалды. Алайда, діни мерекелердің нақты күндері жаңа айдың көрінуіне байланысты көрсетілген уақыттан бір күн шегерілуі немесе алға жылжуы мүмкін.

2020 жылы Ораза мен Құрбан айт қашан басталатыны белгілі болды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Қазақстандағы көне ірі қалалардың біріне жататын – Сығанақ қаласы кезінде қазақ халқының басын құраған Ақ орданың астанасы болған. Сыр бойының мәдениетті, сәулетті де көрікті әрі саудасы мен қол өнер кәсібі дамыған 15 мұнаралы қорғаны болған қала&nbsp; Ұлы Жібек керуен жолының бойында&nbsp; жатқан басты қалалардың бірі.
Бүгінде Сығанақ қалашығы «ЮНЕСКО-ның алдын-ала тізіміне және «Қазақстанның киелі жерлерінің географиясы» жобасы аясында Республикамыздың «Жалпыұлттық қасиетті нысандар» тізіміне енген.
Қызылорда облыстық тарихи-өлкетану музейінің “Өлке тарихы” ғылыми-зерттеу бөлімі&nbsp; Тұңғыш Президент-Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың “Рухани жаңғыру” және “Ұлы даланың жеті қыры бағдарламалық мақалалары және Жастар жылы аясында жас ұрпақты рухани мәдениетке тарту және тарихи-мәдени мұраны насихаттау мақсатында «Сығанақ – Алтын орда төрі» тарихи-танымдық экспедициясын ұйымдастырды. Шараға “Рухани жаңғыру” орталығының қызметкерлері, “Жас Ұлан” ББЖ ұйымының мүшелері, тарихшылар мен музей қызметкерлері және БАҚ өкілдері қатысты.
<blockquote>
 «Сығынақ қыр даланың іргесінде әдемілеп салынған шаһар. Ескі дәуірлерде ол өте гүлденіп тұрған үлкен қаланың бірі болған. Бұл шаһардың халқы да көп болған. Қаланың базарында күн сайын 500 түйеге тартылған тауар 500 түйе етінен жасалған кәуап 1000 қой еті, 1500 сиыр&nbsp; еті сатылып кетіп отырған деп жазған Әлекей Марғұланның «Ежелгі жыр аңыздар» атты еңбегінде. Сығанақ қыпшақ хандарының&nbsp; құрылтай өткізіп, ақылдасатын ордасына айналған. Ұлы Жібек Керуен жолының бойында жатқан сәулетті де сәнді Сығанақ шаһары Қыпшақ даласының қақпасы атанған. Бұл қаланың қаншама жаудың шапқыншылығын көрседе дамып отырғаның көрсетті. 1219 жылы Сығанақ қаласы манғол шапқыншылығына ұшырайды. Қала халқы 7 күн бойы&nbsp; берілмей қарсыласып бағады. Бірақ күші басым Жошы қаланы басып алып халқын қырып жойып, қалашықтың күл талқанын шығарады. ХІІІ ғасырда Сығанақ қаласы қайтадан жанданады, көркейеді. Сыр бойындағы саяси және экономикалық орталыққа айналады. Сығанақ қаласы жан–жақтан басып алушылардың аласапыран оқиғаларын басынан өткізігендіктен,құлдырады. Дегенмен, Сығанақ қаласы кезінде мәдениеті өркендеп өнері дамып білім ордасына айналған, үлкен кітапханасы болған ғұламалар шыққан қала. Мәселен, бұл қалашықта ХІІ ғасырдың орта тұсында Хисамеддин Сығанақи дүниеге келген. Оның толық аты–Хусам ад Дин Әл Хусейн бин Әли ас Сығанақи. Мұнда Әли әкесінің аты болса Сығанақ осы қаладан екені белгілі. Осы кіші күмбез сарайда Әл–Сығанақи ақын жерленген&nbsp; жергілікті жұрт ақынды әулие тұтып, басына құрбандық шалған садаққа берген, бертін келле ол әулиені Сунақата деп атап кеткен», – Жаңақорған&nbsp; аудандық&nbsp; тарихи-өлкетану&nbsp; музейі филиалының экскурсоводы Бақдаулет Хайруллаұлы. &nbsp;
</blockquote>
Шара барысында “Жас Ұлан” ББЖ ұйымының мүшелері сала мамандарынан көптеген мәліметтер алып, өз ойларын ортаға салды. Оқушылардың тарихқа деген қызығушылықтарын байқаған тарихшылар да ХІ ғасырда Қыпшақ мемлекетінің саяси әрі мәдени орталығына айналған қала тұрғындары суармалы егіншілікпен айналысқанын және ауыз су жер асты құбырлары арқылы Сырдария өзенінен келіп тұрғаны жайында тілге тиек етті.&nbsp; Сондай-ақ, қалашық орнынынан табылған&nbsp; жер асты құбырлары (лас суларды айдайтын) сол заманда өмір сүрген адамдардың өркениетке ұмтылғандықтарын білдірді.
Республикалық маңызы бар, мемлекет қорғауына алынған тарихи-мәдени мұрамызға 2003 жылдан бастап Қожа Ахмет Яссауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті (ХҚТУ) «Археология және этнология» кафедрасының меңгерушісі тарих ғылымының докторы, профессор С.Жолдасбаевтың жетекшілігімен ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізіліп келеді. &nbsp;2004 жылы қаланың шығыс қақпасының алдынан ғалым, ислам дінінің көрнекті өкілі Хиссамидин&nbsp; (XIV ғасыр) салғызған мешіт-медресе табылып, 2005-2006 жылдары археологиялық қазба жұмыстары жасалды. 2007 жылы Мешіт-медресе топырақтан тазартылып, «Мәдени мұра» бағдарламасы аясында қайта қалпына келтірілген болатын.
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/19syganak2.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/19syganak3.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/19syganak4.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/19syganak5.jpg" alt="" />

Қызылордадағы Сығанақ қалашығында танымдық экспедициясы өтті (ФОТО)

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>. Сыр елінде ҚМДБ-ның Қызылорда облысы бойынша өкілдігінің ұйымдастыруымен «Рухани құндылықтар – қоғам бірлігінің негізі» атты облыс имамдарының аймақтық форумы өтті.
Аталған форумға ҚМДБ-ның наиб мүфтиі Ершат Оңғаров, Қызылорда облысы әкімінің орынбасары Наурызбай Байқадамов бастаған қонақтар, облыстағы ауыл, аудан, қаладағы барлық мешіттердің имамдары, сондай-ақ, ардагерлер, дінтану пәнінің мұғалімдері, дін мәселелерін зерттеу орталығының қызметкерлері, теолог мамандар қатысты.
<blockquote>
 «Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлы жақында өткен республикалық Имамдар форумында «Парасаттылық, отансүйгіштік, адамгершілік қасиеттерін халықтың санасына сіңіру сауабы мол, абыройлы миссия. Ислам дініндегі мұндай ізгілік құндылықтары еліміздегі мұсылмандар қауымдастығының ынтымағын арттырып отыр» деп атап өткендей, қоғам тыныштығын қамтамасыз ету жолындағы Қазақстан мұсылмандар дін басқармасының бастамасымен көптеген игі істер жасалуда. Бүгінгі шара да соның бір парасы деп санаймыз. Бүгінде дін қызметкерлері жауапкершілігі мол имандылық қызметтерін абыроймен атқарып келе жатқандығын қоғам жақсы сезініп келеді. Сіздер адам баласы дүние есігін ашқан сәттен бастап, ақтық сапарға шығарып салғанға дейінгі жөн-жоралғылардың дұрыс өтуіне атсалысып ғана қоймай, қоғамның рухани кемелденуіне, парасаттылық пен отансүйгіштікке, білімділік пен мәдениеттілікке, татулық пен бірлікке насихаттап келесіздер. Өздеріңіз білесіздер, Қазақстан Республикасы зайырлы мемлекет ретінде қалыптасқан. Дегенмен Елбасының «Біз зайырлы мемлекетпіз деп дінмен айналыспай отыра алмаймыз» деген сөзі бар. Дін, зайырлылық саясатқа араласа бастағанда ашылады. Ал біз адамгершілік тұрғысынан келген кезде зиялылық қағидатын ұстанамыз. Бүгінгі форумда зиялы қауым өкілдерінің де қатысып отырған бірден-бір себебі – осы. Қазіргі таңда қоғамның құндылықтарын насихаттаған кезде ең алдымен бірлігімізді алдыңғы қатарға шығарамыз. Яғни, ұлы даланың құндылықтары мен ислам мәдениеті және өркениеті түйісіп үйлесуі бүгінгі күннің талабы болып отыр. Бұған мемлекет те, дін де тікелей жауапты, міндетті және парызы деп санаймыз», – деді форумда құттықтау сөз сөйлеген облыс әкімінің орынбасары Наурызбай Байқадамов.
</blockquote>
Жиынға Нұр-Сұлтан қаласынан арнайы келген ҚМДБ-ның наиб-мүфтиі Ершат Оңғаров өзінің баяндамасында Діни басқарма қабылдаған 3 құжатқа кеңінен тоқталып, аталған құжаттардың бүгінгі қоғамдағы рөлін жан-жақты талқылады.
Діни басқарманың наиб-мүфтиінің айтуынша, аталған құжаттар дін қызметкерлерінің темірқазығына айналуы керек. Мәселен, Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы бекіткен «Дін қызметкерлері атқаратын діни рәсімдер тізілімінде» 45 рәсім көрсетілген. «Бірақ, аталған рәсімнің тізімі мұнымен шектеліп қалмайды. Болашақта өзгеруі мүмкін. Біздің бұл құжатта айтқымыз келгені – діни рәсімдерді кез келген адамның құқы жоқ. Оны мешітте еңбек ететін белігілі бір қызметкер атқаруы керек. Сонда ғана осы аталған діни рәсімдерге байланысты қоғамда болып жатқан келеңсіз жайттардың алдын аламыз», – деді Ершат Ағыбайұлы.
Сондай-ақ, форумда Қызылорда облыстық арадагерлер кеңесінің төрағасы Серік Дүйсенбаев, мемлекет және қоғам қайраткері, Қазақстан ҰҒА академигі, экономика ғылымдарының докторы, «Болашақ» университетінің ғылыми жетекшісі Бақберген Доспанбетов, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, филология ғылымдарының докторы, профессор, «Қорқыттану және өлке тарихы» ғылыми-зерттеу институтының директоры Бағдат Кәрібозұлы сөз сөйлеп, өздерінің ой-пікірлерін ортаға салды.
Ал, ҚМДБ-ның Қызылорда облысы бойынша Өкілі, «Ақмешіт-Сырдария» орталық мешітінің Бас имамы Болатбек Ұласқанұлы осындай аймақтық форум өңірімізде тұңғыш рет өткізіліп отырғандығына баса мән берді.
<blockquote>
 «Жуырда елордасы Нұр-Сұлтан қаласында ІІІ республикалық Имамдар форумы өткені баршаңызға белгілі. 500 имам қатысқан бұл ауқымды жиында&nbsp; үш негізгі құжат қабылданды. Олар – Қазақстан Мұсылмандары Діни басқармасы бекіткен «ҚМДБ құрылымындағы діни лауазымыдар тізілімі және міндеттері», «Жеті рухани қазық» Қазақстан мұсылмандарының рухани тұғырнамасы», «Дін қызметкерлері атқаратын діни рәсімдер тізілімі» құжаттар. Бұл құжаттардың маңызы мен мәні, ауқымы өте кең. Мәселен, үш құжаттың бірі «Жеті рухани қазық» тұғырнамасы. Мұнда әрбір мұсылман адамның бойынан табылатын негізгі жеті қасиеті туралы айтылады. Атап айтар болсақ, имандылық, отансүйгіштік, білімділік, ауызбіршілік, еңбекқорлық, мәдениеттілік және әділдік. Бұл қасиеттер әр адамның алдындағы бағдаршам іспетті. Адамның бойында бұл қасиеттерді бірі болса, екіншісі болмауы мүмкін. Сондықтан бұл құжат қазіргі уақытта керек дүние. Осы қабылданған құжататрға байланысты 31 қазан күні біз Сыр имамдарының алқалы жиынын өткіздік. Сол жиында форумда қабылданған құжаттарды алқалы жиын барысында талқылап, оны халыққа кеңінен түсіндіру жұмыстары жайында сөз қозғадық. Ал, бүгінгі облыс имамдарының аймақтық форумында осы құжаттарды қамти отырып, кеңінен әңгіме қозғамақпыз. Ғалымдар осы құжаттарға байланысты егжей-тегжейлі баяндайтын болады. Форум соңында облыс халқына үндеу жариялайтын боламыз», – деді ҚМДБ-ның Қызылорда облысы бойынша Өкіл имамы Болатбек Ұласқанұлы журналистерге берген сұхбатында.
</blockquote>
Форумда Қазалы, Қармақшы, Сырдария, Жалағаш, Арал, Жаңақорған аудандарының бас имамдары Берік Сүлейменов, Жақсыбек Әбенов, Асхат Асқаров, Әлібек Мәдиев, Қайырхан Қабылғазиев, Сағидулла Нұрманов, қалалық «Алдажар», «Ыбырай молда», «Айтбай» мешіттерінің бас имамдары Асылбек Зинмаддин, Талғат Нұрман, Нұржан Пердебеков, және обыстық «Ақмешіт-Сырдария» орталық мешітінің қари-ұстазы Мұқан Абжалелов Қызылорда облысы әкімінің орынбасары Н. Байқадамовтың Алғыс хатымен марапатталды. 
Жиын соңында ҚМДБ-ның Қызылорда облысы бойынша өкілі, «Ақмешіт-Сырдария» орталық мешітінің Бас имамы Болатбек Ұласқанұлы Сыр жұртшылығына облыс имамдарының форумда қабылдаған үндеуін жолдады.
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/imamdar-forwmy-2.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/imamdar-forwmy-3.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/imamdar-forwmy-4.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/imamdar-forwmy-5.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/imamdar-forwmy-6.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/imamdar-forwmy-7.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/imamdar-forwmy-8.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/imamdar-forwmy-9.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/imamdar-forwmy-10.jpg" alt="" />

Қызылордада облыс имамдарының аймақтық форумы өтті (ФОТО)

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Жастар жылына» орай ҚМДБ-ның Қызылорда облысы бойынша өкілдігі, «Жастар ісі» секторы «Жеті рухани қазық – жастар ұстанымы» атты Сыр жастарының облыстық форумын ұйымдастырды.
Форумға Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төраға орынбасары, наиб мүфти Ершат Оңғаров, ҚМДБ-ның Қызылорда облысы бойынша өкілі, орталық мешіттің Бас имамы Болатбек Абуов, облыстық жастар саясаты мәселелері басқармасының басшысы Қуаныш Жанұзақов қатысты.
<blockquote>
 «Форумның мақсаты – тәуелсіз мемлекетіміздің дамуы жолында әр саланың білікті мамандарының&nbsp; тәжірибелері арқылы жас қазақстандықтарды имандылыққа, парасаттылыққа, ауызбірлікке, белсенділікке үндеу. Рухани құндылықтарымызды бойға сіңіріп, сапалы ұлт қалыптастыру кезеңінде үлес қосуға насихаттау», – дейді ҚМДБ-ның Қызылорда облысы бойынша Өкілі Болатбек Абуов.
</blockquote>
Форум барысында аймақтағы жастар саясатының дамуына үлес қосып жүрген бірқатар азаматтарды Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы төрағасының орынбасары, наиб мүфти Ершат Оңғаров алғыс хатпен марапаттады.
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/19zhastarforumy2.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/19zhastarforumy3.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/19zhastarforumy4.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/19zhastarforumy5.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/19zhastarforumy6.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/19zhastarforumy7.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/19zhastarforumy8.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/19zhastarforumy9.jpg" alt="" />
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2019/11/19zhastarforumy10.jpg" alt="" />

Сыр жастары облыстық рухани форумда бас қосты (ФОТО)

<a href="https://kyzylorda-news.kz">Kyzylorda-news.kz.</a> Бүгін, яғни, 15 қараша күні Алматыға көршілес Қырғыз елінен ерекше құрметті қонақ келді. Ол – Қырғызстанның үшінші президенті Роза Отынбаева. Мәртебелі қонақ күні кеше бүкіл қазақ елі құрмет көрсетіп, төбесіне көтерген Әбдіжәмил Нұрпейісовке ықылас білдіруге арнайы келіпті.
Роза Исакқызы Отынбаева – Орта Азия мемлекеттері арасынан шыққан тұңғыш әйел президент. Оның басқару кезеңі арпалыста қалған Қырғызстанды бейбіт өмірге оралтып, халықты ортақ мүдде тұрғысына жұмылдыра білуімен есте қалды. От пен оқтың ортасындағы саяси көзқарасы әр түрлі тараптарды ортақ идея туының астына біріктірді. Осылайша Қырғыз президенті өз халқының алдында ұлы ерлік жасаған еді.
Әйел тек ерлік тағдыр кешеді. Жар салып, жарияламай ерлік жасайды деген осы болар. Бүгін қырғыз халқының ұлы батыр қызы Құрманжан датқаның өсиетіне адалдық танытып, Қазақстанның халық жазушысы, Еңбек Ері Әбдіжәмил Нұрпейісовке сәлем сала келіп, тағы бір ерлік жасап сыйластық институтына үлкен олжа салды.
Қазақтың адал достары аз емес. Соның ішінде қазақ пен қырғыз бір өзеннің арнасы, бір ағаштың алмасындай өмір тарихында бір-біріне қолдау көрсетіп келеді.
«Ер – елдің ық жағының қалқасы, жел жағының панасы» деген сөз бар. Қазақ пен қырғыз халқы ең бір қиын сәттерде бір-біріне қамқор-пана бола білуі де сол достықтың айнасындай. Екі халық та туысқандықты өз туыстарының арасынан ғана іздемей, өмір дүниесінде бауырлас, қандас болып кеткен.
Көп жасаңыз, Роза Исакқызы!

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Руханият

Қарға бойлы Қазтуған атанып кеткен жырау туралы қызықты деректер

Бас имам аудан халқын Мәуліт мерекесімен құттықтады (ФОТО)

Қазақстанда “оралман” термині “қандас” сөзімен алмастырылатын болды

2020 жыл: Жаңақорған курортының ашылғанына 100 жыл

2020 жыл: Тышқан жылы қандай болады?

Бүгін Мәдина Ералиеваның өмірден өткен күні (ФОТО)

Күйіккескен қалашығында қоладан құйылған асықтар табылды

2020 жылы Ораза мен Құрбан айт қашан басталатыны белгілі болды

Қызылордадағы Сығанақ қалашығында танымдық экспедициясы өтті (ФОТО)

Қызылордада облыс имамдарының аймақтық форумы өтті (ФОТО)

Сыр жастары облыстық рухани форумда бас қосты (ФОТО)

Роза Отынбаева Алаштың Әбеcіне сәлем бере келдi

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Руханият

Қарға бойлы Қазтуған атанып кеткен жырау туралы қызықты деректер

Бас имам аудан халқын Мәуліт мерекесімен құттықтады (ФОТО)

Қазақстанда &#8220;оралман&#8221; термині &#8220;қандас&#8221; сөзімен алмастырылатын болды

2020 жыл: Жаңақорған курортының ашылғанына 100 жыл

2020 жыл: Тышқан жылы қандай болады?

Бүгін Мәдина Ералиеваның өмірден өткен күні (ФОТО)

Күйіккескен қалашығында қоладан құйылған асықтар табылды

2020 жылы Ораза мен Құрбан айт қашан басталатыны белгілі болды

Қызылордадағы Сығанақ қалашығында танымдық экспедициясы өтті (ФОТО)

Қызылордада облыс имамдарының аймақтық форумы өтті (ФОТО)

Сыр жастары облыстық рухани форумда бас қосты (ФОТО)

Роза Отынбаева Алаштың Әбеcіне сәлем бере келдi

Қазақстанда “оралман” термині “қандас” сөзімен алмастырылатын болды