<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> &nbsp; «AMANAT» партиясы Қызылорда қалалық филиалы жанындағы Партиялық бақылау комиссиясының кеңейтілген отырысы өтті. Күн тәртібінде екі мәселе қаралды. Біріншісі, жастарға арналған «Сыр жастары» жеңілдетілген ипотекалық кредит беру бағдарламасы шеңберінде Қызылорда қаласында жастарды тұрғын үймен қамтамасыз ету жайлы болса, екіншісі «Жасыл ел» еңбек жасақтарын ұйымдастыру туралы мәселелер қаралды.&nbsp;Күн тәртібіндегі бірінші мәселе бойынша облыстық Қоғамдық даму басқармасының басшысы Есмаханов Алмасбек баяндады.<blockquote>&nbsp;–&nbsp;Өздеріңізге белгілі, аймақ басшысының қолдауымен өңір жастарын қолжетімді баспанамен қамтамасыз ету және жас отбасыларды қолдау мақсатында «Сыр жастары» Қызылорда облысының жастарына жеңілдетілген ипотекалық несие беру бағдарламасы қабылданды. 2023 жылы Бағдарламаны жүзеге асыру үшін облыстық бюджеттен 1&nbsp;200,0 млн. теңге, «Отбасы банк» АҚ тарапынан 500 млн. теңге қаржы бөлінді (барлығы 1&nbsp;700,0 млн. теңге). Өткен жылы тұрғын үй құрылысының аз болуына байланысты пәтерлерді табыстауға мүмкіндік болмады. Дегенмен,&nbsp;осы жылдың мамыр айында 60 жас отбасы баспаналы болды. Қалған 40 пәтер бойынша&nbsp;«Отбасы банктің» облыстық филиалымен Қызылорда қаласы, Бименді Баймаханов 48А мекен-жайында салынып жатқан 40 пәтерлік тұрғын үй мердігерімен келіссөз жүргізілуде. Ал, 2024 жылға облыстық бюджеттен&nbsp;1&nbsp;200,0 млн. теңге қарастырылған болатын. Алайда, тұрғын үй құрылысының аз болуына байланысты қаржы бюджетке кері қайтарылды. Дегенмен, Басқарма тарапынан Бағдарламаның Ережесіне екінші кезектегі үйлерді алуға мүмкіндік жасау бойынша өзгеріс ұсынып отырмыз, – деді Алмасбек Әбілқасымұлы.</blockquote>Аталған мәселе бойынша Отбасы банк Қызылорда филиалының бөлім басшысы Құттықов Шыңғыс:&nbsp;Отбасы Банк АҚ соңғы бірнеше жыл көлемінде еліміздің кейбір өңірлерлінде жергілікті атқарушы органдармен бірлесе азаматтарды баспанамен қамтудың стандартты бағдарламаларына балама бола алатын «Өңірлік ипотекалық бағдарламаларды» сәтті жүзеге асырып келе жатыр. Атап айтатын болсақ, олар:&nbsp;«Алматы жастары» -бағдарлама құны 20 млрд теңгеден астам. &nbsp;«Елорда жастары»- бағдарлама құны 6 млрд теңге. &nbsp;«Әулиеата жастары»- бағдарлама құны 2 млрд теңге.&nbsp; &nbsp; Әріптестеріміздің ЖАО бірлесе іске асырып жатқан осындай тиімді тәжірбиесін&nbsp;пайдаланып, өңіріміздегі жастардың баспана мәселесін шешу үшін Банктің Қызылорда филиалы да облыс әкімдігімен бірлесе «Сыр жастары» деген атаумен өңірлік ипотекалық бағдарламаны бірлесе жүзеге асыруға ұсыныспен шықты. Аталған ұыныс облыс басшысы мен облыстық маслихат депутаттары тарапынан қызу қолдауға ие болып, түрлі басқосу жиындардан соң бағдарламаның шарттары мен бюджеті нақтыланып, маслихат сессиясында бекітілді, – деп пікір білдірді.Аталған мәселе бойынша Партиялық бақылау комиссиясының мүшелері жастарға берілетін пәтер санын арттыруға сессия отырыстарында ұсыныс беріп, қала жастарына қолайлы жағдай жасау мәселесін талқылады.<blockquote>– Басқарманың мемлекеттік әлеуметтік тапсырысы аясында жыл сайын тұрақты түрде «Жасыл ел жастарды көркейту, көгалдандыру және абаттандыру жұмыстарына тарту» жобасы жүзеге асырылып келеді. Биыл әлеуметтік жоба арқылы&nbsp;маусым-тамыз айларында 16-35 жасар алығындағы түрлі санаттағы (оқушы, студент, жұмыссыз) 1 200 жас маусымдық жұмыспен қамтылып, 100 мың теңге мөлшерінде еңбекақылары өтеледі. Сондай-ақ, сарбаздар қажетті&nbsp;экипировкамен қамтамасыз етіледі. Облыстық штабтың жұмысын ұйымдастыру үшін жоба аясында қосымша&nbsp;8 маман жұмысқа қабылданды. 2024 жылғы&nbsp;3 маусым күні жасыл елдіктердің еңбек маусымы басталды. Алғашқы айда&nbsp;300-ге жуық жас жұмысқа жолданды. Облыс бойынша бекітілген квота саны&nbsp;1&nbsp;871 жас болса, оның ішінде Қызылорда қаласына бөлінген квота&nbsp;280 жас. Алғашқы айда қамтылған жастар саны аз болуы оқу процестеріне (емтихан, сессия) байланысты. Шілде тамыз айларында жоспарланған көрсеткіштерге толықтай қол жеткізілетін болады, – деді Алмасбек Әбілқасымұлы.&nbsp;</blockquote>

 Партиялық бақылау комиссиясының кеңейтілген отырысы өтті 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Кеше Мәжілістегі «AMANAT» партиясы депутаттық фракциясының отырысы өтіп, онда Үкімет мүшелерімен бірге партияның сайлауалды бағдарламасының жүзеге асырылу барысы талқыланды. Алқалы жиынға Партия Төрағасы, Мәжіліс Спикері Ерлан Қошанов, Үкімет мүшелері, өңірімізден бейнебайланыс режимінде партияның облыстық филиалының Атқарушы хатшысы Ләйлә Төрешова, облыстық мәслихат төрағасы Мұрат Тілеуімбетов, сондай-ақ Жол картаны жүзеге асыруға жауапты сала өкілдері қатысты.Жиында сөз алған партия Төрағасы Ерлан Жақанұлы Президент Қасым-Жомарт Тоқаев 2029 жылға қарай ел экономикасын екі есе арттыру міндетін қойды. Мұның бәрі партияның сайлауалды бағдарламасында және бекітілген Жол картасында көзделгенін тілге тиек етіп, халықтың үмітін ақтап, осы уәделерді сапалы орындау партияның, депутаттық корпустың және Үкіметтің ортақ жауапкершілігі екенін атап өтті.Жалпы Сайлауалды бағдарлама аясында өткен жылы елімізде тұрғын үй қолжетімділігін арттыру үшін 15,5 млн шаршы метр тұрғын үй салу жоспарланып, 17 млн шаршы метр баспана салынған. «Жер аманаты» жобасы аясында 10 млн гектардан астам ауыл шаруашылығы жерлері мемлекет меншігіне қайтарылды.Бұл көрсеткіштер Сыр өңірінде де жоспардан артығымен орындалды. Атап айтсақ, 2023 жылы қаржыландырудың барлық көздері есебінен 692,3 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға беру межеленіп, жыл қорытындысымен 107% орындалды.«Жер аманаты» жобасы аясында 200 мың гектар жерді қайтару қажеттігі белгіленіп, 225,4 мың гектар жер мемлекетке қайтарылды. Мұнан бөлек өзге бағыттар бойынша да оң динамика қалыптасқан. Бұл партияның барлық деңгейдегі фракциясы және жерігілікті атқарушы органдардың бірлескен жұмыстарының нәтижесі деп білеміз.Кеше Мәжілістегі «AMANAT» партиясы депутаттық фракциясының отырысы өтіп, онда Үкімет мүшелерімен бірге партияның сайлауалды бағдарламасының жүзеге асырылу барысы талқыланды. Алқалы жиынға Партия Төрағасы, Мәжіліс Спикері Ерлан Қошанов, Үкімет мүшелері, өңірімізден бейнебайланыс режимінде партияның облыстық филиалының Атқарушы хатшысы Ләйлә Төрешова, облыстық мәслихат төрағасы Мұрат Тілеуімбетов, сондай-ақ Жол картаны жүзеге асыруға жауапты сала өкілдері қатысты.Жиында сөз алған партия Төрағасы Ерлан Жақанұлы Президент Қасым-Жомарт Тоқаев 2029 жылға қарай ел экономикасын екі есе арттыру міндетін қойды. Мұның бәрі партияның сайлауалды бағдарламасында және бекітілген Жол картасында көзделгенін тілге тиек етіп, халықтың үмітін ақтап, осы уәделерді сапалы орындау партияның, депутаттық корпустың және Үкіметтің ортақ жауапкершілігі екенін атап өтті.Жалпы Сайлауалды бағдарлама аясында өткен жылы елімізде тұрғын үй қолжетімділігін арттыру үшін 15,5 млн шаршы метр тұрғын үй салу жоспарланып, 17 млн шаршы метр баспана салынған. «Жер аманаты» жобасы аясында 10 млн гектардан астам ауыл шаруашылығы жерлері мемлекет меншігіне қайтарылды.Бұл көрсеткіштер Сыр өңірінде де жоспардан артығымен орындалды. Атап айтсақ, 2023 жылы қаржыландырудың барлық көздері есебінен 692,3 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға беру межеленіп, жыл қорытындысымен 107% орындалды.«Жер аманаты» жобасы аясында 200 мың гектар жерді қайтару қажеттігі белгіленіп, 225,4 мың гектар жер мемлекетке қайтарылды. Мұнан бөлек өзге бағыттар бойынша да оң динамика қалыптасқан. Бұл партияның барлық деңгейдегі фракциясы және жерігілікті атқарушы органдардың бірлескен жұмыстарының нәтижесі деп білеміз.

Сайлауалды бағдарламаның жүзеге асырылуы бойынша Үкімет есеп берді 

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp; Сол аса қымбат бөгетті сал­май-ақ, мұнда су әкелуге болады. Қалай дей­­сіз ғой? Біздің қалаға кіріп тұрған бұ­рын­­ғы теңіз аумағы «Арал бухтасы» (қой­науы) деп аталады. Осы жерде Балтық жүйесі бойын­ша ең төменгі өлшем – 37 метр. Де­мек, Кіші Арал шетінен мұнда 17 шақырым ар­на қазылуы керек. Бас жағы жай ғана арна, ал Арал қаласына жақын жері 300-500 метр кеңейтілген жайылма болса болады. Арна тереңдігі 5 метр ғана болуы мүмкін. Сонда теңіз суы өз ағынымен бері келеді.Соңғы жылдары көп талқыға түскен солтүстік Арал – «Кіші Арал» теңізін қалпына келтіру мәселесінде «екі деңгейлі теңіз» деген пікір &nbsp;жиі &nbsp;айтылатын болды. Осы жайт теңіз айдынына үмітпен көз тігіп отырған Арал жұртшылығын қатты алаңдатып отыр. Олар &nbsp;ел басшылығынан көп жыл бойы солтүстік Арал теңізін біртұтас (бір деңгейлі) көтеруді табанды түрде сұрап келеді. Біз көкейтесті мәселеге байланысты &nbsp;осы саланың білікті маманы Зауалхан Ермахановтың мақаласын ұсынып отырмыз.2005 жылы солтүстік Арал айдыны «Кө­ка­рал» бөгетімен бөлектеніп, кіші теңіз ак­ва­ториясы біршама көтеріліп, су жиегі бері жа­қындауының арқасында, көк айдыннан бір­жолата айрылып қалдық па деп уайым ке­шіп отырған халықтың үміті оянып, ер­тең­ге деген сенімі бекіді. Мұндағы ел-жұрт­тың тұрмысы кәдімгідей жақсара бастады, әлем­ге әйгілі Арал экологиясы сәл де болса жұм­сарғандай болды, шеттеп кеткен ағайынның қайта оралып көшіп келуі бай­қал­ды. Бұның бәрі жақсы-ау, бірақ осы «Кө­карал» бөгетінің өз басында біршама проб­ле­ма бар екенін және осы күні солардың тым елеу­лі мәселеге айналып бара жатқанын біреу білсе, біреу білмейтін сияқты.1960-жылдардан суы тартылып, көлемі азая бастаған Арал теңізін тұтас сақтап қа­луға болмайтыны белгілі болған соң, Қазақ Ба­лық шаруашылығы ғылыми-зерттеу &nbsp;инс­ти­тутының Арал филиалы теңізді бөліп сақ­тау жөніндегі жобаны қолдап бастама кө­терген. Ол жоба бойынша Кіші теңізді бө­лек, &nbsp;Үлкен теңізді бөлек сақтау жолдары қа­рал­ды. Жоба бойынша Кіші Аралдағы су деңгейін Балтық жүйесі бойынша 48-50 метр биіктікке көтеріп, қазіргі «Көкарал» бөгеті тұрған жерде жабық дамбы салынуы керек де­ген идея мақұлданған. Бергі жақта жинал­ған судың артығы Көкарал түбегінің батыс жа­ғындағы «Көкарал ауызы» деген жерден, Ақ­басты ауылы жанынан 20 шақырым &nbsp;ка­нал арқылы Тұщыбас қойнауына тасталып тұруы керек еді. Бұл нұсқаны «Казгип­ро­вод­хоз» мекемесі қабылдамай бақты. Ол мекеме бас­шылығы «Сырдарияда су болмайды, Берг бұғазындағы бөгет төмен деңгейде салынып, артқан су үлкен теңізге содан түсіп тұруы ке­рек» деп шешті. Енді бүгінгі ащы тәжірибе мы­на жайтты көрсетіп отыр: «Көкарал» бө­геті салынғаннан бергі 15 жыл ішінде 48 т. шм &nbsp;су үлкен теңізге бостан-босқа ағып кетті. Әрі қарай кеткен су батпақ, сордан басқа еш пайда берген жоқ. Бұл 48 т. шм дегеніміз – осы Кіші теңіздегі судың көлемінен екі есе­дей көп молшылық. Сондықтан Балтық жүйе­сі бойынша 42 метр ғана тұрғызылған жа­таған бөгет салынғаны қате шешім екені ай­дан анық болды. Қаншама балықтан ай­рылғанымыз – өз алдына бөлек әңгіме.Сырдарияның 20 жылдай уақыт суы мол бо­лып, сосын, 20 жылдай су кө­ле­мі азайып кететін режимі бар екені мәлім. Бү­гінгі 42 метр деңгейдегі судың тұздылығы әр 1 литріне 10 грамнан тартса, соңғы жыл­дар­­дағы су тапшылығынан ол көрсеткіш өсіп кетіп, Кіші Аралдың 70 пайызында оның байырғы балықтары уылдырық шаша ал­майтын жағдайға жетті. 40 пайыз жерінде, мы­салы Сарышығанақ, Бутаков қойнау­ла­рында байырғы балықтар тіршілік ете ал­май­тын болды. Екінші қателігі: жаңағы айт­­­­­қандай, жабық бөгет салынбай, теңізде су сапырылуы (аэрация деген құбылыс – ред) болмай, Тұщыбас бетке артық су жіберіл­ме­гендіктен осы жағдайлар тым өрескел түрде орын алды.Осындайдан «аузы күйген» көпшілік бір дең­гейлі, біртұтас Кіші Арал нұсқасын дұрыс қол­дап жүр. &nbsp;2005 жылы салынған «Көкарал» бө­гетін Балтық жүйесі бойынша 48-52 метр­ге дейін көтергенде, көпшілік күткендей, Арал қаласының маңына су өзінен-өзі ке­ле­ді. Бұл жерде, өзімізде бар Сырдария өзенінің 120 жылдық көрсеткішін алға тартқым ке­леді. Соларды зерделей қарасақ, табиғаттың ыр­­ғақ-циклі бойынша, кейде, 12-13 жыл, кей­де, 20-30 жылға дейін мол сулы жылдар бол­­са, кейін, сонша уақыт бойы ағып келер су көлемі азайып кетеді. Демек, «Көкарал» бө­­гетін мейлінше көтеріп салсақ, су мол жыл­­дары Кіші теңізді барынша толтырып алу мүмкіндігі болады. Сөйткенде, теңіз суы­ның тұздылығы 10 грамм емес, 4-5 грамға шейін төмендейді. Ал енді келесі циклда – 20 жыл жобасында су аз болғанда да, мұндағы тұз­дылық тым басымдап кетпей, 10 грамға дейін өсуі мүмкін. Мұндай жағдайда Арал­дың байырғы балықтары теңізде тіршілік ете береді. Бүгінгі үлкен проблема сол – жо­ға­рыдағы зиянды қателік себебінен балық 4-5 есеге азайып кетіп отыр. Қаратерең, Қа­ра­шалаң, Бөген, Аманөткел, Ақбасты, Ақеспе, Мер­генсай елді мекендерінде жігіттер балық аулау кәсібін тастап кетіп жатыр. Сондықтан ел болып тезірек бір деңгейлі нұсқа бойынша «Кө­карал» бөгетін дереу көтеруді ұсынамыз. Егер бөгетті бекітіп,&nbsp;керекті межеге дейін биік­т­етсек, келешекте Кіші Аралға Ертістен де су жетеді деген үміт бар. Кіші Аралдың үмі­ті жан-жақты. Міне, сондай болашағы бар бағытқа жұмыс істеуіміз керек. Бір дең­гейлі теңіз идеясының тиімділігі де, өмір­шең­дігі де осында.Осындай ойды негіздей отырып, өкініш­ке қарай, «екі деңгейлі теңіз» жобасын қол­дау­шылардың бар екенін айтқым келеді. «Екі дең­гейлі теңіз» жобасы жүзеге аса қалған жағ­дайда не болады? Салыстырып көрейік: сол­түстік қолтыққа су жеткізу үшін жаңадан ка­налдар қазу керек болады. Жаңадан жол­дар салынады. Бөгет басына жұмысшы қыс­та­ғын салу қажет болады. Баса айтатын жайт, Кіші Аралдың негізгі бөлігінің тұзды­лы­ғы күрт өсіп, мұнда балық шашқан уыл­ды­рық, дернәсіл түгел өліп қалатын болады. Өйткені Сарышығанақ, Бутаков қойнаулары тайыз болғандықтан, негізінен, теңіз ба­лық­тарының уылдырық шашатын жерлері осы­лар. Балық уылдырық шашады да, қайта те­рең­ге кетеді. Бұл жерде ұсақ организмдер бол­ғандықтан, шабақтар өсуіне жағдай бар. Ба­лықтың қыстайтын орны, жайылымы – Кі­ші теңіздің орталық, Шевченко шығана­ғындағы терең су асты. Сарышығанақта бөгет салынып бекітілсе, Кіші теңіздегі ба­лық­­тың негізгі уылдырық шашу жолы&nbsp;кесі­ле­ді. Бұл – бір. Екіншіден, дариядан келген ба­лық та уылдырық шашады. Бірақ Сары­шы­ғанақта мол балық жемі жоқ. Қолтық бө­гел­генде, ересек балық өсу үшін үлкен көлемде жем, теңіз организмінің мол қоры болуы керек. Мұнда ол жоқ. Сондай-ақ Сарышыға­нақ­та балық қыстай алмайды. Өйткені мұ­ның тереңдігі 4-5 метр ғана. Қыста 1-1,5 метр мұз қатса, оның астындағы балық «қалима бо­лып өлу» деген құбылысқа тап болады.Сондай-ақ жаңа каналдар арқылы ке­ле­тін судың жоғалу деңгейі жоғары болмақ. Ал өз із-ұлтанымен жайылатын судың жерге сіңу шығыны аз болады. Жаңадан қазылған ар­нада булану, жерге сіңіп кету факторы елеулі шығын әкеледі. Ертең «Солтүстік Аралды реттеу және Өңірлік даму» бағдар­ла­масы бойынша, Мырзас биігі тұсынан бөгет салынғанда, көлдерді ұстап тұру үшін 1,5 куб км су кетеді. Қазір «Көкарал» бөгетін­дегі су 41 метр деңгейде тұр, бүгінгі жағдай жал­ғаса берсе, ертең 40 метр болады, бара-бара 39 метрге түсіп кетеді. Бутаков шы­ға­на­ғында тұздылық 35 промилеге жетеді. Я­ғни, мұхиттың тұздылығымен бірдей бо­лады. Бұл – халық талғажау етіп отырған Кі­ші Аралдың түбегейлі өлуі десе де болар еді... Сондықтан біз дариямен келген суды жіті есеппен пайдалана алуымыз керек. Сон­дықтан да үлкен жобаларды жасағанда 5-10 жылға емес, 50-60 жылға, тіпті, ғасырға есеп алынуы керек.Екі деңгейлі теңіз хақында айта кететін тағы бір жайт, бұл жобаны ирандық мер­дігердің жеңіп алуында белгілі дәрежеде қитұрқылықтар бар сияқты. Өйткені осы нұс­қада 2009 жылғы, сол кездегі су шаруа­шы­­лығын басқарған А.Рябцевтің кезінде «Каз­гипроводхоз» жасаған жобасын қайта­лау бар. Бұл белгілі бір орталардың мүдде­ле­рі­не сай қамдалып жатыр ма деп ойлаймыз. Осы жобаны өткізу бағытында көпшіліктің талап-тілектері ескерілмей, «құпия» жұ­мыс­тар жылдам жүргізілуде. «Құпия» дейтініміз, осы нұсқа елге мәлімсіз түрде, қоғамдық тың­даудың демократиялық принципімен өткізілмей, мемлекеттік сараптау ке­зеңіне жеткізіліп, ресми нұсқа ретінде мақұлдану жағдайына келтірілген. Құрылыс жүргізушілер де дайын­далып қойылған. Және де жоба үлкен қаржының көзі екені дау­сыз... Бұған Арал халқы тү­бе­гейлі қарсы. Біздің есебі­міз­ше, бұрынғы «Көкарал» бө­ге­тін биіктетуге ондай көп қар­жы шығыны кетпейді.Әрине, Арал қаласының кей тұрғыны: «Теңіз суы те­зі­рек қалаға келсе, баяғыдай ыр­зық-қызықтарын көрсек» деп уәж айтады. Ел тілегі ғой. Арал қа­ласы бар және онан тысқарыда Арал­дың балықшы жұрты бар. Бұл екі ұғымды алатайдай етіп, бүлдіре бөлек­теуге, бір-біріне қарсы қоюға болмайды.Теңіз суын Аралға кел­тіру­ге тағы бір қым­бат, қосымша бө­гет салмай, жаңадан ар­на қаз­бай, қыруар қаржыны жаңа объек­тілерге шашпай-ақ шешетін басқа да жол бар. Осы кезге шейін, негізгі мәселені айт­қанда, Арал қаласының ір­ге­сіне су кел­тіру үшін Үшшоқыдан жаңа бөгет салу басты назарда бол­ған. Сол аса қымбат бөгетті сал­май-ақ, мұнда су әкелуге болады. Қалай дей­­сіз ғой? Біздің қалаға кіріп тұрған бұ­рын­­ғы теңіз аумағы «Арал бухтасы» (қой­науы) деп аталады. Осы жерде Балтық жүйесі бойын­ша ең төменгі өлшем – &nbsp;37 метр. Де­мек, Кіші Арал шетінен мұнда 17 шақырым ар­на қазылуы керек. Бас жағы жай ғана арна, ал Арал қаласына жақын жері 300-500 метр кеңейтілген жайылма болса болады. Арна тереңдігі 5 метр ғана болуы мүмкін. Сонда теңіз суы өз ағынымен бері келеді. Ал ка­нал­дың екі жағына, бүгінгі күннің та­лабына сай түрлі демалыс аймақтарын салу­ға бола­ды. Үлкен көлемдегі Саршы­ғанақты қалпына келтіру міндет емес. Сонда балықтар да келіп уылдырығын шашады. Екінші жағынан Арал халқының, қонақтарының демалуына жақ­сы жағдай жасалады. Жағажайлар болады.Алдында айтқанымыздай, Үшшоқыдан бөгет салу үшін жолы бар, электр жүйесі бар жә­не оны ұстап тұру қызметі үшін қыруар қар­­жы керек. Ал мына біз айтып отырған ка­­налға бір-ақ рет шығынданамыз. Есесіне Арал халқы өзінің баяғы теңізімен табыс­қан­дай қуанар еді. Айта кету керек, осы нұс­қа­ның идеясын елімізге белгілі атақты су маманы Нариман Қыпшақбаев кезінде айт­қан болатын. Осы жобаны маман ретінде біз де құп көреміз.Арал теңізінің тағдыры – әрбіріміздің тағ­дырымыз. Сондықтан да мұндай үлкен мәселеге бейжай немесе ұсақ есеппен қарау – Отан, ел-жер деген азаматтық тұғыры бар адам үшін салғырттық, пайда қуалау сияқты төмен әрекеттер болмақ. Ұзақ жыл бойы, тал­қысы кейде дауға ұласып, ізденуші, жа­нашыр азаматтарды шаршатып жүрген Арал тағдырының тиімді, оңтайлы шешімі осы.О. ЖОЛДАСОВ

Кіші Арал – көптің үміті

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp; Алдағы уақыттарда су тапшылығы белең алады деген болжам бар. Маңызды ресурс саналатын бұл салада бүгінде көптеген түйіткүл бар. Бұған қатысты Президен өз Жолдауында:<blockquote>– Су ресурсы еліміздегі өзекті мәселелердің бірі. Әсіресе, судың сапасы және оның халыққа қолжетімді болуы аса маңызды болып тұр. Жыл өткен сайын халқымыздың саны да, экономикамыз да өседі. Бұл – қалыпты құбылыс. Сол себепті 2040 жылдарға қарай Қазақстандағы су тапшылығы 12-15 миллиард текше метрге жетуі мүмкін. Жалпы, біз – трансшекаралық су көздеріне тәуелді елміз. Еуразия құрлығындағы өзендер мен каналдар – баршамызға ортақ табиғат байлығы. Осы су көздері біздің халықтарымызды, экономикамызды жақындастырады. Сондықтан көршілес әрі достас елдермен бұл мәселе бойынша әрдайым өзара түсіністікке және келісімге келу керек. Жан-жақты ойластырылған су саясатын жүргізу, трансшекаралық суларды пайдалану мәселелерін шешу – Үкіметтің алдында тұрған аса маңызды міндеттер – деген болатын.</blockquote>Иә, су – тіршіліктің өзегі, өмірдің нәрі. Жаратылыстан бері тіршілік атаулығы тірек болып келе жатқан бұл нәрді адамзат ақылы толысқан сайын оны түрлі мақсаттарға пайдаланып келеді. Бірі көл суынан ризық терсе, бірі бұлақ суын күнделікті тіршілік үшін тұтынады. Алты құрлықтың асты-үстін жайлап жатқан осынау табиғи нәрдің бүгінде адамзат үшін пайдасы шаш-етектен. Қазір ауданның атын әлемге мәшһүр еткен теңізі бар. Тартылып кеткен талайлы тағдыры жанды жабырқатады демесек, бұл Аралдың арғы-бергі заманда талай пенденің тіршілігіне демеу болғанын мұқым ел жақсы біледі. Одан бөлек жағалау жұртының тұтынып отырғаны да бұлақ суы.Алғашқы желісі Бердікөл деп аталатын су тартқысы 1985 жылы жұмыс істей бастаса, бұл жұмыс тәуелсіздік алған жылдары қайта жанданып, буырқанған бұлақ көзі Қосамандағы су тартқысы арқылы 1993 жылы іске қосылды. Бұлай дегенімізбен Арал жұртшылығы сол жылдардан бастап сапалы су тұтынды деген сөз емес. Елдің енші алып, енді ес жиып жатқан елең-алаң тұсында мұндай су тартқысы бар станциялардың жұмысы тұаралады. Халыққа уақытпен су беріп, ескірген желілердің есті шығарғанын Аралдың халқы әлі ұмытқан жоқ. Десе де уақыт өте қолда бар алтынның қадірін біліп, елде бар нәрсенің ерінге тигенін құп көрген сол кездегі билік бұл жұмыстарды шын мәнінде қолға алып, аралдықтарды сапалы сумен қамтамасыз ету қарекетіне кірісті. Бұл 2000 жылдардың басы кезі еді. Жаңа ғасырға жаңаша серпінмен аяқ басқан аралдықтар көп ұзамай 2005 жылдары Сарыбұлақтың сапалы суына қол жеткізе бастады. Оны сол кездегі мемлекет басшысы Н.Назарбаев арнайы Аралға келіп ашып, ауыз судан қажыған қамкөңіл жұрттың көңілін бір серпілткен-ді. Міне, сол жылдардан бері ауданда «Арал-Сарыбұлақ» деп аталатын топтық су құбыры мекемесі жұмыс істеп келеді. Бұл мекеме қазіргі таңда аудан аумағына тартылған су желілерінің ақаусыз жұмыс істеп, оның табиғи құнарлылығымен қоса әр шаңыраққа қажетті мөлшерде жеткізілуін қамтамасыз етіп келеді. Қазіргі таңда Сарбұлақтың сапалы суы арнайы су желілері арқылы ауданның көптеген елді мекендеріне тартылып, ауыл халқының да сапалы су тұтынуына жағдай жасап отыр.Бүгінде аудандағы 49 елді мекеннің 38-і (78%) орталықтандырылған ауыз су жүйесімен қамтылды. 2019 жылғы 29 шілдеде ҚР Үкіметімен мақұлданған елді мекендерді 2023 жылдың соңына дейін сапалы ауыз сумен жабдықтауды жүз пайыздық қамтамасыз ету жөніндегі Жол картасына сәйкес, Арал ауданы бойынша барлық елді мекендерді ауыз су жүйесіне қосу жоспарланған.&nbsp;Алдағы уақытта ауданды толықтай ауыз сумен қамтамасыз ету межесі көзделген. Бұлай деуімізге негізгі себеп, ел Үкіметінің 2025 жылға дейін қазақстандықтарды 100 пайыз ауыз сумен қамтамасыз ету жоспарын қолға алуы. Қалалар мен ауылдарды сапалы ауыз сумен қамтуға республикалық бюджеттен қомақты қаржы 215 миллиард теңге бөлінеді. 9 су құбырын салуға және қайта жаңғыртуға 33 млрд. теңге жұмсалмақ.Ел аумағындағы, әсіресе шалғайдағы елдімекендерді ауыз сумен қамту мәселесі күн тәртібінен түспеген. Бұл міндетті мемлекет басшысы үкіметке кезекті рет қайта тапсырды. Осы мақсатта 511 ауылға орталық су құбыры тартылады. Бұл бағыттағы жұмыстар легі ауданда да бір сәт тоқтаған емес. Қазірдің өзінде ауданға қарасты екі ауылға су тарту жұмыстары жүргізілуде. Соның бірі – аудан орталығынан 50 шақырымдай алшақтықта жатқан Көктем елді мекеніне су тарту жұмыстары. Темір жол бойындағы Сапақ елді мекеніндегі су айдау станциясынан басталған қазу жұмыстары бүгінде бітуге жақын. Көктем елді мекеніне дейінгі 23 шақырымдық қашықтыққа су құбырын тартқан «Корпарация Алем-құрылыс» ЖШС мердігер мекемесі бүгінде ауыл іргесіне жақындап қалған. 30 ға жуық қызметкер, 10 жуық техниканың тынымсыз еңбегі нәтижесінде ел іргесіне жеткен ауыз су құбыры әне-міне, ауылдағы су айдау станциясына жетеді. Бүгінде ауыл ішіде салынып жатқан су айдау станциясының құрылысы жүріп жатыр. Қазіргі таңда ішкі электр жұмыстары жүргізіліп жатқан бұл ғимарат алдағы уақытта көктемдіктердің әрбір шаңырағына жоғары қысымдықтағы ауыз су жеткізуде мүлтіксіз қызмет ететін болады.<blockquote>– Қазіргі уақытта мердігер мекеме тарапынан жүргізіліп жатқан қазу жұмыстары жақын күндері аяқталуға жақын. Қыс қақарына мінбей тұрып, құрылыс жұмытарын жобаласақ, ауыл ішіндегі үйді-үйге шүмек орнатып, арнайы есептегіш құрылғысын орнатату жұмыстары жүргізіледі. Ал тартылған ауыз суды толық пайдаланау мәселесіне келетін болсақ, бұл алдағы уақытта тиісті қаралатын қаржы мәселесіне байланысты. Көзделген қаржы уақытылы берілер болса біз бұл жұмыстары алдағы жылдың бірінші жарты жылдығында толық аяқтаймыз ба деген жоспарымыз бар, - дейді аудандық тұрғын-үй комуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімінің маманы Нұрхан.</blockquote>Бұл жаңалықты естігелі Көктем ауылының тұрғындары да сапалы суды пайдаланатын күнді асыға күтіп жүр. Елге көрік берген бұл жұмыстардың басы-қасында жүрген, туған жердің жанашыр азаматтары да ауылдағы игілікті істің тез біткенін қалайды. Су келетін күнді асыға күтіп жүрген Көктем ауылының тұрғыны:<blockquote>– Бұл хабарды осыдан бір жылдай бұрын естідік. Расында осы кезге дейін ауылда ауыз су мәселесі қиындық тудырып келді. Қажетті ауыз суын құдықтан тартып ішкен ауылдастар үшін бұл бейнеттің де артта қалатын күні алыс емес деп ойлаймын. Халықтың алғысына бөленген ел азаматтарының бұл жұмысты бастандыруда еңбегі ерекше деп білемін. «Көрінген таудың алыстығы жоқ» демей ме? Бастысы жұмыс қолға алынды. Тіпті бітуге жақын. Енді әрбір үйге шүмек орнатып, сапалы судың игілігін көрер күнді күтіп жүрміз. Бізге ауыл ауыл болғалы мұндай мүмкіндікті жасап, жарқын келешекті қалыптастыруға күш салып жатқан барша ел ағаларына алғыс білдіреміз, - дейді М.Жәкешов.</blockquote>Осы жылдың бас кезінде аудан орталығанан шалғай орналасқан Құланды ауылдық округіне қарасты Ақбасты елді мекеніне ауыз су құбыры тарту жұмыстары қолға алынған болатын. Енді міне көп ұзамай өтпелі негізде жүзеге асырылатын жоба арқылы ауыл тұрғындары таза ауыз сумен қамтылатын болады.Қазіргі таңда мердігер «Сапа Құрылыс» мекемесі тарапынан барлығы 116 шақырым болатын құбыр желісінің 108 шақырымдайы қазылған. Қазіргі таңда бұл жұмыстарды 26 адам жұмыс күші мен 2 погрузшик, 2 эксковатор сынды маңызды техникалар атқарып жатыр. Сондай-ақ, су құбыры желісінің 34 шақырымынан су айдау стансиясы салынғалы жатыр. Мұнымен бірге ауылішілік су жүйесін жүргізу жұмыстары да аяқталуға жақын. Айталық, бүгінде ауылдағы 72 үйдің 30-на арнайы шүмек орнатылып, есептегіш құрылғылары қойылған. Бұл ауыл тұрғындары үшін таза ауыз су мәселесі жылдар бойы көтеріліп келе жатқан еді. Енді ел тұрғындарының ол тілегі де орындалар күн жақын.Фото: elitar.kzА.Бисенов

Ауыз сумен қамту – ауқымды мәселе

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp; Берекесі тасыған Бесарық ауылы облыс көлемінде «Үздік ауыл» қатарында. Өткен жылдың соңында Берекелі Бесарық осы номинацияны жеңіп алған болатын.Үздік ауыл атанған елді мекенде адам өмірі мен денсаулығы үшін қолайлы қоршаған орта қалыптасқан. Сонымен қатар тазалық, көркейту көгалдандыру жұмыстары тұрақты жүргізіліп, елді мекен лайықты даму үстінде.&nbsp;Бесарық ауылының келбеті де күн санап көз тартып, дамудың даңғыл жолына көшіп келе жатқанын айқын көруге болады. Ауылдық округте бүгінде 2500-ге жуық тұрғын бар.Ауыл тұрғындарына берекелі, құтты мекен болған ауыл экономикасының негізі – ауылшаруашылығы саласы да даму үстінде. Ауыл тұрғындарының әлеуметтік хал ахуалы жақсарып, кәсіпкерлік көкжиегі кеңеюде.Жақында ауыл тұрғыны&nbsp;Сүндет Сақтағанов ауыл орталығынан көкөністер мен жеміс-жидек сататын дүкен ашты. Кәсіпкер дүкенді ашуға өз қаражатын жұмсаған.<blockquote>– Біздің ауыл облыс орталығына жақын орналасқадықтан ауыл тұрғындары азық-түлікті, күнделікті тұтынатын заттарды, көкөністер мен жеміс-жидектерді қаладан тасымалдап тұтынады. Бұл өз кезегінде тұрғындарға уақыт пен жол шығынына әкеледі. Сондықтан тұрғындардың ұсыныс-тілегімен, сұранысы бойынша дүкен ашуды жөн көрдім. Дүкенде күнделікті жеміс-жидектер мен көкөністердің барлық түрі балғын түрінде сатылады. Енді ауыл тұрғындары қалаға сабылмай, іздегенгдерін біздің дүкеннен табатын болады. Тұрғындар дән риза, – дейді кәсіпкер Сүндет Базарбайұлы.</blockquote>

Бесарық ауылында жеміс-жидек дүкені ашылды

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Қызылорда облысының әкімі Нұрлыбек Нәлібаев «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ Басқарма төрағасы Асхат Хасеновпен кездесіп, өңірде салынатын инновациялық шығармашылық орталығының құрылыс жұмыстарын талқылады.Аймақ басшысы компанияның Қызылорда облысындағы ауқымды жұмыстарына, алдағы уақытта да жалғасатын тиімді әріптестік байланыстың бағытына тоқталды.Аймақта мұнай және газ өндірумен айналысатын ірі кәсіпорындардың бірі «Қазгермұнай» компаниясы жұмыс істейді. Қазіргі уақытта кен орындарының көпшілігі өндірістің соңғы сатысына шыққаны белгілі. Олардағы қалдық қордың алынуы қиындық туғызуда. Мәселен, «Қазгермұнай» компаниясы өткен жылы 1,1 млн тонна мұнай өндірді. Осы жылы 1 млн. тонна өндіреді деп болжануда, яғни 10 пайыз төмен. Жекелеген кен орындарындағы ұңғымалар 95%-ға дейін суланған. Салдарынан ұңғымалардың одан әрі игерілмеуі, жұмыс орындарының сақталмауы мүмкін. Өзіңіз білетіндей, «ҚазМұнайГаз» акционерлік қоғамы биылғы мамыр айында аймақтағы «Торғай Палеозой» кен орнында тереңдігі 5 500 метрлік ұңғыманы бұрғылауды бастады. Бұл бастама арқылы жаңа перспективалық мұнай-газ кеніштері анықталады деген ойдамыз», - деді Нұрлыбек Машбекұлы.Кездесуде облыс әкімі газ тапшылығының алдын алу үшін өңдеу қондырғысының қысқа мерзімде іске қосылуы маңызды екенін, бұл жұмыс ерекше бақылауда болуы керектігін қаперге салды. Облыс әкімдігі туындаған мәселелерді шешуге қолдау көрсетуге дайын. Мұнан бөлек, аймақ басшысы бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі аясында аймақтағы әлеуметтік маңызы бар жобаларды қолдаудағы «ҚазМұнайГаз» компаниясының үлесі туралы айтты. Мәселен, «Қазгермұнай» компаниясының демеушілігімен Қызылорда қаласының сол жағалауынан Оқушылар сарайының құрылысы қарқынды жүргізілуде. Нысан жақын арада пайдалануға беріледі.Өз кезегінде, Асхат Хасенов облыс басшылығына алғысын, әрі қарай әріптестік қарым-қатынас орнатуға ниетін білдірді.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/448928520_771010638553516_8696171600932716433_n_b515d7acc9.jpg" alt="448928520_771010638553516_8696171600932716433_n.jpg">

Аймақ басшысы «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ басқарма төрағасымен кездесті

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp;&nbsp;&nbsp;Тұрғындарды сапалы ауыз су және көгілдір отынмен қамту мәселесі де қашанда күн тәртібінен түспейді. Осы бағыттағы еңбек ырғағы қандай? 2022 жылы 2025 жылға дейінгі орталықтандырылған сумен жабдықтау жүйесіне қосудың егжей-тегжейлі схемасы бекітілген. Жалпы Қазалы ауданы бойынша ауыз сумен қамтамасыз етудің үлесі 97,3 процентті құрайды.Мамандардың айтуынша, орталықтандырылған су жүйесіне қосу үшін жоба құны 389,4 миллион теңгелік жоба-сметалық құжаттары әзірленген Шәкен, жоба құны 730,6 миллион теңге тұратын Сарбұлақ және жобасы 235,7 миллион теңге Шилі елді мекенін ауыз сумен қамту жобалары әзірленіп, сараптаманың оң қорытындысы алынған. Сарбұлақ және Шәкен елді мекенін қаржыландыру үшін облыстық энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасына бюджеттік өтінім ұсынылды. Аталған жобаларда су айдау насостарын орнату, су сақтау резервуарын, су тұщыту қондырғысын салу және сервистік су желісін тарту жұмыстары қаралған.Ажар, Жұбан, Бірлік елді мекендерін су тұщытқыш қондырғысы арқылы ауыз сумен қамту үшін 2024 жылға аудандық бюджеттен 26 миллион теңге бөлініп, мемлекеттік сатып алу жұмыстары жүргізілуде. Оған Ажар, Жұбан елді мекеніне су тұшытқыш қондырғылары сатып алынатын болады.Осы жұмыстарды іске асыру арқылы 2025 жылы Қазалы ауданы бойынша барлығы 42 елді мекен тұрғындарын сапалы ауыз сумен толықтай қамтитын болады. Сондай-ақ аудан тұрғындарын көгілдір отынмен қамтамасыз етуге келер болсақ, ауданда жалпы газбен қамтудың индикаторлық үлесі елді мекендер бөлінісінде 17 процентті құрайды. Ал, жеке тұрғын үйлердің 65 процент көгілдір отынға қосылған (барлығы - 14994 үй, 9736 үй газдандырылған).Елді мекендерді газдандыру бойынша 2023 жылдан өтпелі Абай елді мекеніндегі орамішілік газ желісі құрылысы жалғастырылуда. Қаржысы толығымен шешілген, қазіргі уақытта құрылыс жұмыстарының 85 процент атқарылды. Жоба құны – 343,1 миллион теңге. Сәтін салса жыл аяғына дейін Абай ауылының тұрғындары үшін көгілдір отын пайдалануға берілетін болады. Сонымен қатар «Қазалы ауданының Ақтан батыр, Жанқожа батыр, Бекарыстан би, Майдакөл, Ү.Түктібаев елді мекендеріне тартылатын газ құбырын салу құрылысы» жобасы бойынша республикалық, облыстық бюджеттен 1562,4 миллион теңге қаржы бөлініп, мемлекеттік сатып алу конкурсы өткізілуде. Жоба құны – 3 863,8 миллион теңге. Жеңімпаз анықталысымен, құрылыс жұмыстары басталады. Сондай-ақ «Қызылорда облысы, Қазалы ауданы, Ақтан батыр елді мекеніндегі орамішілік газ құбырын салу» бойынша облыстық бюджеттен 325,9 миллион теңге қаржы бөлініп, жеңімпазы анықталып, құрылысын бастау күтіліп отыр. Жоба құны – 371,2 миллион теңге. Міне, аудан халқына сапалы ауыз су мен «көгілдір отын» жеткізуде осындай тындырымды жұмыс бар. Ауыз судың адам өміріне деген әсір қандай екенін білесіз бе? Ендеше бірнеше мәселені сараптап көрелік.Экологияның 11 санаты бойынша 40 тиімділік көрсеткіштерін пайдалана отырып, зерттеу тобы дүние жүзінің 180 елін климаттың өзгеруі, қоршаған орта жағдайы және экожүйелердің өміршеңдігі көрсеткіштері бойынша бағалайды. Бұл мақалада Йель университеті жариялаған Экологиялық тиімділік индексі негізінде жасалған (Unsafe drinking water). Ішуге жарамсыз ауыз су индексін бөлек көрсетіп, әлемді алаңдатқан мәселеге арнайы тоқталмақпыз.Әрбір мемлекеттегі судың сапасын бағалауда зерттеушілер қандай деректерді қамтығаны маңызды. Йель университетінің мамандары ең объективті көрсеткіш ретінде түрлі қалаларда алынған судың зертханалық талдауларының орташа көрсеткіші емес, халық арасында суды тұтынудың салдарынан туындаған денсаулыққа қатысты мәліметтерді талдау дұрыс деп шешкен. Ішуге жарамсыз ауыз су индексін құрудың басты критерийі халық тұтынатын ауыз судың әсеріне байланысты денсаулыққа келген зиян мен аурулардың орташа статистикасы алынған. Есепте сарапшылар «DALY» көрсеткішін қолдана отырып, тұтынған ауыз судың әсерінен 100 мың адамға шаққанда денсаулығына зиян келген, мүгедектікке шалдыққан статистикалық деректердің жас бойынша стандартталған өмір сүру мәліметтерін пайдаланған. Екі жылда бір рет жаңартылып отыратын рейтингтің соңғы нұсқасы 2022 жылы шықты. Индексте қамтылған барлық мемлекет 0-ден 100-ге дейінгі шкала бойынша бағаланады әрі ең жоғары ұпай таза әрі сапалы ауыз суды қамтамасыз ете алған мемлекеттерді білдіреді.Тізімнің үздіктеріне 100 ұпай алған 10 мемлекет енген. Зерттеу дерегінен көріп отырғанымыздай, индекстің алғашқы ондығында Аустрия, Финляндия, Греция, Исландия, Ирландия, Мальта сынды Еуропа мен Жерорта теңізі мемлекеттері орналасқан. Индексте Армения – 39, Беларусь 40-орынға жайғасса, Қазақстан әлемдік көрсеткіште 54-орынға тұрақтаған. Атап өтетін жайт Қазақстан 2020 жылғы рейтингте де 55,8 ұпаймен 54-орынды иеленген еді.Ал, өзге Орта Азия елдері ішінен Өзбекстан – 60, Түрікменстан – 77, Қырғызстан 78-орында орналасқан. Түркия 80-орынға тұрақтаса, Әзербайжан 84-орында тұр. Зерттеу рейтингінде төмен көрсеткіштерді Африка құрлығы мемлекеттері иеленген. Камерун – 170, Нигерия 177-орынға тұрақтаған.Бүгінгі таңда таза ауыз су мәселесі адамзат баласы үшін өзекті болып отыр. БҰҰ-ның дерегінше, дүние жүзінде миллиардтаған адам әлі күнге дейін таза ауыз суға қол жеткізе алмай келеді. Дүниежүзілік метеорологиялық ұйымның (ДМҰ) су ресурстары бойынша климаттық қызметтердің жай-күйі туралы соңғы есебіне сәйкес, суға байланысты тәуекелдер жоғары қарқынмен өсіп келеді. 2000 жылдан бастап су тасқыны – 134, құрғақшылықтың ұзақтығы 29 процентке өскен.Қазірдің өзінде мамандар жаhандық климаттың жылынуына байланысты 2050 жылға қарай Орталық Азияда су тақырыбы күрделі мәселе болатындығын болжап отыр. Негізгі өзендері көршілес мемлекеттерден бастау алатын Қазақстан үшін су мәселесі шешімін табуды қажет ететін стратегиялық басымдықтардың бірі екені анық. Елімізде ауылдар мен шалғай өңірдегі халқымызды таза ауыз сумен қамтамасыз ету мақсатында мемлекеттік бағдарламалар жүйелі түрде жұмыс істеп келеді. Дегенмен, жерасты суларының картасын жаңарту, бұл бағытта тиісті ғылыми зерттеулер жүргізу сынды атқарылатын мәселелер де баршылық.Йель университетінің Экологиялық тиімділік индексі мен Ішуге жарамсыз ауыз су есептері ғалымдарға, аталған сала мамандарына, жалпы тақырыпқа қызығушы қауымға қажетті көмекші құрал бола алады.Ауыз су деп – иісі, дәмі, мөлдірлігі және химиялық құрамы адам организмі үшін қауіпсіз болып табылатын табиғи суды айтады. Адам денсаулығы ауыз судың сапасына тікелей тәуелді. Осыған байланысты ауыз суға мемлекеттік санитарлық талаптар қойылады. Жалпы ауыз судың иісі мен дәм көрсеткіші 2 балдан аспауы, лайлығы 2 мг/л-ден аз, кермектілігі 7-100 ммоль болуы шарт. Ауыз судың кермектігін анықтайтын кальций, магний тұздары аз болса, адам сүйегінің морттылығы өсіп кететінін ескертеміз.Ауыз судың сапасы түрлі аурулардан сақтайды, ауыз суда фтордың мөлшерден төмен болуы флюороз және кариес, темірдің, кобальт пен мыстың жетіспеуі – анемия, бордың аз болуы асқазан, никельдің кем болуы көз ауруларына шалдықтырады. Сондай-ақ нитраттар мен нитридтердің мөлшеріне 1 литр судағы ішек таяқшаларының саны бойынша талаптар қойылады. Қайсыбір элементтері жоқ яғни дистелденген, тұзсыздандырылған, минералсызданған су адам ағзасына пайда әкелмейтін, тіпті денсаулықты нашарлататын өлі су. Ол тірі ағзаның теңгерімсізденуіне әкеп соғады.Су – тіршілік көзі. Онсыз өмірді елестету қиын. Тіпті адам денесінің 70 проценттен астамы судан тұратынын ескерсек, судың сапасы денсаулыққа әсер етпей қоймайды. Су арқылы жұғатын жұқпалы аурулардың бүкіл әлемде таралуы мүмкін. Сумен таралатын жұқпалы ауруларға А, В паратифтер, дизентерия, түрлі энтериттер, мәселен энтероколиттер, жұқпалы гипатит А, тырысқақ жатады. Ұйымдастырылмаған суды тұтыну, жеткіліксіз су, қоршаған ортадағы объектілерде жұқпалы аурудың таралуы мен өмір сүруіне ыңғайлы жағдай, су тазартқыш құрылыстарындағы, су құбырындағы техникалық бұзушылықтар, қарапайым жеке гигиена ережелерін сақтамау жұқпалы аурулардың пайда болуына әкелуі мүмкін.Жұқпалы аурулардың таралуының алдын алуда жалпы мемлекеттік санитарлық-гигиеналық шаралар маңызды рөл атқарады. Ауыз су сапасын зертханалық зерттеулермен тұрақты бақылау, сумен жабдықтау обьектілерін дезинфекциялау жүргізіледі. Ішек жұқпалы ауруларының алдын алу үшін ауылдық жерлерде құдықтан 20 м жақын радиуста кір жууға, машина, әртүрлі заттарды жууға, жануарларды суаруға жол берілмейді. Құдыққа 5 м аралығында жақын маңдағы аумақ қоршалады. Құдықтан су алу үшін шелектер, сорғылар пайдаланылады. Жерасты су көздерінің суымен жабдықтаудың санитарлық қорғау аймағының белдеу аумағы көгалдандырылады және қоршалады. Сумен жабдықтау көздерінің санитарлық қорғау аймағында зираттарды, мал өлексесін көметін орындарды, ассенизациялау өрісі, сүзілу өрісі, көң қоймалар, сүрлеме орлар, мал шаруашылығы, құс өсіретін шаруашылық субьектілері, жерасты суларының микробтық, химиялық ластану қаупіне себепші болатын обьектілерді орналастыруға, тыңайтқыш және улы химикаттарды қолдануға және басқа да обьектілерді орналастыруға жол берілмейді. Бүгінгі күні су сапасына деген талаптар қатаң жолға қойылып, пайдаланып отырған суымыздың таза әрі зиянсыз екендігіне кепілдік беруге бағытталып отыр.Фото: kun.kz

Қазалыны ауыз сумен қамтамасыз ету 97,3 процентті құрады

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp; Сырдария аудандық мәдениет үйінде Қызылорда облысының мәдениет, архивтер және құжаттама басқармасының көшпелі алқа отырысы өтті.Алқа мәжілісіне басқармасы басшысы Мира Қазбекова төрағалық жасап, Сырдария ауданы әкімінің орынбасары Димаш Байдушев және сала мамандары қатысты.&nbsp;Сырдария ауданының халқына 34 мәдениет мекемелері қызмет көрсетуде. Атап айтқанда, 16 мәдениет үйлері мен клубтар –аудандық мәдениет үйі, кент мәдениет үйі, кент клубы, 5 ауылдық мәдениет үйлері, 8 ауылдық клубтар. 1 жылжымалы мәдени – демалыс кешені – автоклуб. Ауданда 17 кітапхана – аудандық орталық кітапхана, аудандық балалар кітапханасы, №1 филиал кітапханасы және 14 ауылдық кітапханалары жұмыс істейді.Сонымен қатар, 14 Халықтық ұжым бар. 2 халық театры, «Құрақтың Досжаны» атындағы ұлт-аспаптар оркестрі, «Садуақасовтар», «Сарыбаевтар» отбасылық ансамбльдері, Ритм ВАА, «Балауса», «Шаттық», «Сыр гүлі» би ансамбльдері, &nbsp;«Жадыра», «Жан шуақты», «Ақ дариға» әжелер ансамбльдері, «Дала дидары» мәдени-үгіт бригадасы және «Көңілашар» ойын-сауық отауы. Ауданның мәдениет саласында 102 үйірме бар, оған 1689 өнерпаз қатысады. Мәдениет үйлері мен клубтар бойынша биылғы жылы 553 мәдени-көпшілік шаралар ұйымдастырылып, 60249 көрермен қамтылды.&nbsp;<blockquote>– 2024 жылдың &nbsp;5 ай қорытындысы бойынша ақылы қызметтің жоспары 5682,0 мың теңге болса, орындалғаны 5757,5 мың теңге.&nbsp; Аудандық орталықтандырылған кітапханалар жүйесінде 17 кітапхана жұмыс жасайды. 17 кітапханада 437095 кітап қоры бар, барлығы да электронды катологқа енгізілген. Есепті кезеңге кітапханаға 290 дана кітап алынды. 2024 жылдың 5 айында кітапханалар жүйесінде 423 түрлі бағытта мәдени-көпшілік іс-шаралар ұйымдастырылды.</blockquote>Аудан бойынша 58 тарихи-мәдени ескерткіш мемлекет қорғауына алынған. Оның ішінде &nbsp;4-і республикалық маңызы бар. Мүлкалан кесенесі, ХҮІ ғ., Сырлытам кесенесі, ХІІІ ғ. Асанас кесенесі, ХҮІІ ғ. Қожан қожа кесенесі, ХҮІІІ ғ.,14 жергілікті маңызы бар және 40 ескерткіш алдын-ала тізімге алынған. 58 ескерткіштің 15-і археологиялық, 43-і қала құрылысы және сәулет ескерткіші болып бөлінеді. «Адал адам» мәдени-тәрбие орталығы тұжырымдамасы аясында Сырдария аудандық мәдениет үйлері мен клуб кәсіпорындары бойынша 5704,0 млн тг &nbsp;«Адал адам» мәдени – тәрбие орталығы тақырыбында маңдайшалар ілінді, – дейді аудандық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің басшысы Анар Қалдыбаева.Күн тәртібі бойынша Қармақшы, Жалағаш, Сырдария аудандарындағы мәдениет үйлері мен клубтарда «Адал адам» мәдени-тәрбие орталығы тұжырымдамасының жүзеге асырылуы және жүргізілген мониторинг жұмыстарының қорытындысымен облыстық халық шығармашылығын дамыту және мәдени-продюсерлік орталығының басшысы Жанат Құрамысова және кітапхана саласына жүргізілген мониторинг жұмыстарының қорытындысы туралы Ә.Тәжібаев атындағы облыстық әмбебап ғылыми кітапханасы басшысының орынбасары А.Жанғабылова баяндама жасады.&nbsp; Көшпелі алқа отырысы барысында басқарма басшысы берілген тапсырмалар дер кезінде орындалуын қатаң қадағалауға алуды тапсырды.

Сырдарияда көшпелі алқа отырысы өтті

 Қызылорданың коммуналдық мәселесі оңалып келеді

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>&nbsp; Бүгін ҚР Премьер-министрі Олжас Бектеновтің төрағалығымен өткен Үкімет отырысының күн тәртібінде алдағы жылу беру маусымына дайындық жайы талқыланып, тиісті тапсымалар берілді.Үкімет отырысынан кейінгі арнайы мәжілісте облыс әкімі Нұрлыбек Нәлібаев осы мәселе бойынша жауапты басшыларға бірқатар міндет жүктеді.<blockquote>«Жылу беру маусымына дайындыққа Үкімет барынша қолдау көрсетіп, сұратылған қаржы бөлінуде. Желілерді жаңғыртуға республикалық бюджеттен 6 млрд. 200 млн. теңге, «Қызылорда жылу-электр орталығының» «Bono energy» маркалы 3 бу қазандығын жаңғыртуға Үкімет резервінен 2 млрд. теңге, барлығы 8,3 млрд.теңге бөлінді. Қаржыны тиімді әрі уақытылы игеру қажет», – деді аймақ басшысы.</blockquote>Айта кетейік, биыл жылумен қамту нысандарын жаңғыртуға 12 млрд.теңге қаржы қаралды. Оның ішінде жоғарыда атап өтілгендей, республикалық бюджеттен 8,3 млрд.теңге, облыстық бюджеттен 3 млрд.теңге, «ҚЖЭО» өз қаржысы есебінен 566 млн.теңге. Жергілікті бюджет және кәсіпорын қаржысы есебінен 2 газотурбиналық қондырғының генераторы мен 11 қазандыққа күрделі жөндеу, 1 турбина мен 15 қазандыққа ағымдағы жөндеу жүргізілуде. Жылу желілерін жаңғыртудағы 6 жобаны іске асыруға 6 млрд. 900 млн. теңге қаржы бөлінді.Облыстағы 1 067 әлеуметтік нысанның дайындығы 51%, оның ішінде білім беру нысандары 48%, денсаулық сақтау 52%, мәдениет және спорт нысандары 55% әзір.Биыл «Қызылорда жылу-электр орталығының» газотурбиналық қондырғылары мен автономды қазандықтарын жөндеуге облыстық бюджеттен 2 млрд. теңгеге жуық қаржы бөлінді. Жауапты мекеме басшыларына осы жұмыстың сапалы әрі мерзімінде атқарылуын бақылау тапсырылды.Еске салсақ, Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлының оңтүстік өңірлерде электр энергиясы тапшылығын болдырмау тапсырмасына және қолданыстағы орталықтың тозығы жетуіне байланысты түрік инвесторымен бірлесіп, құны 215 млрд теңге болатын жаңа жылу орталығының құрылысы басталғаны белгілі. Орталық 2025 жылы іске қосылады. Шетелдік инвестиция есебінен салынатын жаңа ЖЭО 240МВт электр қуатын өндіре алады. Жоба жүзеге асырылғанда Қызылорда облысы электр энергиясымен, Қызылорда қаласы жылу энергиясы және ыстық сумен толық қамтылатын болады.Биыл облыстағы 9 әлеуметтік нысанның қазандықтарын газға ауыстыруға қажетті қаржы бөлінді. Атап айтқанда, Қазалы ауданында 6, Жалағаш ауданында 2, Сырдария ауданында 1 нысан табиғи газға ауыстырылмақ. Нұрлыбек Машбекұлы Қазалы, Жалағаш, Сырдария ауданы әкімдеріне бюджеттік бағдарлама әкімшілерімен бірлесіп, жұмысты 1 қыркүйекке дейін сапалы әрі толық аяқтауды тапсырды. Бюджеттік бағдарлама әкімшілері барлық әлеуметтік нысанның 25 қыркүйекке дейін, ал білім беру нысандарының тамыз айының соңына дейін дайын болуын қамтамасыз етуі тиіс.Мәжілісте «көгілдір отын» қосылмаған елді мекендерге көмір жеткізуді шілде айынан бастау тапсырылды. Аймақ басшысы алдағы жылу беру маусымында ешқандай мәселе туындамауы тиіс екенін қатаң ескертті.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/448925709_770440965277150_427528106361120965_n_a0108845d6.jpg" alt="448925709_770440965277150_427528106361120965_n.jpg"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/448951509_770441011943812_5767615076001173067_n_fcef71b84b.jpg" alt="448951509_770441011943812_5767615076001173067_n.jpg"><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/448963890_770441045277142_7591988452766753924_n_3f6cfb3416.jpg" alt="448963890_770441045277142_7591988452766753924_n.jpg">Фото: Қызылорда облысы әкімінің баспасөз қызметі

Аймақтағы жылу желілерін жаңартуға 12 млрд теңге бөлінді

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> Бүгін облыс әкімі Нұрлыбек Нәлібаевтың төрағалығымен «Ауыл аманаты» жобасын іске асыру бойынша мәжіліс өтті. Басқосуға ҚР Премьер-министрінің кеңесшісі Ералы Тоғжанов арнайы қатысты. Сондай-ақ, жиында «AMANAT» партиясы Қызылорда облыстық филиалы, басқарма басшылары, қала, аудан әкімдері мен ауыл шаруашылығы мекемелерінің басшылары, ауылдық округ әкімдері болды.Аймақ басшысы жоба аясында атқарылған жұмыстарға тоқталып, сала жетекшілеріне тапсырма жүктеді.«Құрметті Ералы Лұқпанұлы, Сыр еліне қош келдіңіз! Жаңа қызметіңіздегі алғашқы жұмыс сапарыңызды біздің аймақтан бастағаныңыз үшін шынайы алғысымызды білдіреміз.<blockquote>«Ауыл аманаты» жобасы ауыл халқының әл-ауқатын жақсартуға және әлеуметтік мәселелерін шешуге бағытталған. Жылдық 2,5 пайызбен жеңілдетілген несиелеу азаматтарға идеяларын жүзеге асыруға, өз ісін ашуға және жұмыссыздықты азайтуға мүмкіндік береді. Бағдарламаның оң нәтижесі көз алдымызда. Өткен жылы республикалық бюджеттен 3 млрд. теңге қаралып, 406 жоба несиелендірілді, 713 жұмыс орны ашылды. Биыл 4 млрд. 600 млн. теңге қаржы бөлінуде.Қала және аудан әкімдері, бағдарламаны тиімді және мақсатты пайдаланып, ауыл халқының табысын арттыруда жоғары көрсеткіштерге жетуіміз қажет. Бұл ретте ауыл әкімдеріне зор жауапкершілік жүктеледі. Әр ауданда құрылған жұмыс топтары белсенділік танытып, барынша сапалы және толыққанды жұмыс атқаруы тиіс», – деді Нұрлыбек Нәлібаев.</blockquote><img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/448925604_770344215286825_3895442667401873486_n_756a111563.jpg" alt="448925604_770344215286825_3895442667401873486_n.jpg">Жиында Ералы Тоғжанов бағдарлама ауыл тұрғындарының табысын арттыратынын, өндірумен қатар өткізу мәселесі шешілетінін, азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге мүмкіндік туатынын айтып, нақты міндеттер белгіледі. Басымдық өңірдің ерекшелігіне қарай өндірістік жобаларға беріледі.Сондай-ақ, мал шаруашылығына қатысты несиелендірілген жобаларға асылтұқымды мал сатып алу талабы қойылды. Бұл өз кезегінде төрт түлік малды түрлендіруге жол ашып, жақындарының малын тіркеп қоюға кедергі болмақ. Нәтижесінде қаржы нақты мақсатына жұмсалады.«Ауыл аманаты» жобасын іске асыруда 1 томат пастасы цехы, 34 жылыжай ашылып, 671 асылтұқымды төрт түлік алынды. Сонымен бірге, 21 сүт және ет өнімдері өндірісі ашылып, 66 ауыл шаруашылығы техникасы әкелінді. Оған қоса 14 балық шаруашылығы, 18 құс шаруашылығы өркен жайды. Жоба қатысушыларының арасынан 38 адам кондитер және нан өнімдерін пісірумен айналысып, 3 гидропоника, 7 жиhаз, 34 пластикалық өнімдер мен кұрылыс материалдары өндірісі, 98 қызмет көрсету орны ашылды.Қалған жобалар бойынша мониторинг жалғасуда. «Ауыл аманаты» жобасымен қамтылған 106 елді мекенде 51 ауыл шаруашылығы өндірістік кооперативі құрылып, 33 кооператив 716 млн.теңгеге қаржыландырылды.Биылға орта есеппен 8 млн. теңгеден алғанда, 575 жоба жүзеге асып, сәйкесінше 610 жұмыс орнын ашу көзделуде.<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/448864426_770344738620106_7342351479725997174_n_15e1fd01c6.jpg" alt="448864426_770344738620106_7342351479725997174_n.jpg">

Сыр өңірі «Ауыл аманаты» жобасының игілігін көруде

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a> ҚР ҚМА Қызылорда облысы бойынша экономикалық тергеп тексеру департаментінде облыс әкімінің орынбасары &nbsp;Данияр Жаналиновтың төрағалығымен &nbsp;көлеңкелі экономикаға қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша комиссияның бірінші отырысы өтті.Онда көлеңкелі экономика саласындағы қылмыстардың алдын алу шаралары және оның шешу жолдары, облыс халқын ауыз сумен қамтамасыз ету жөніндегі жобаларды іске асыру аясында бюджет қаражатының тиімді игерілуінің тәуекелдері әрі оны шешу жолдары мәселелері қаралды.Шараның басты мақсаты – көлеңкелі &nbsp;экономика деңгейіне әсер ететін проблемалық мәселелерді шығару, көлеңкелі экономиканың алдын алу, Мемлекет Басшысы мен Агенттік Төрағасы жүктеген міндеттерді шешу.<blockquote>− Мемлекет Басшысы Үкімет пен Қаржылық мониторинг агенттігінің алдына көлеңкелі экономиканың үлесін 2025 жылға қарай 15%-ға дейін төмендету бойынша стратегиялық міндет қойды. Оны іске асыру үшін Агенттік Көлеңкелі экономикаға қарсы іс – қимыл жөніндегі іс-шаралардың 2021-2023 жылдарға арналған кешенді жоспарын&nbsp;(бұдан әрі- Кешенді жоспар)&nbsp;әзірледі. Соның негізінде өңірде түрлі жұмыстар атқарылуда. Қазіргі таңда өңірлер мен салалар бөлінісінде көлеңкелі экономиканың болжамды көрсеткіштері Мемлекет Басшысының 2018 жылғы 15 ақпандағы №636 Жарлығымен бекітілген Қазақстанның 2025 жылға дейінгі ұлттық даму жоспарының Стратегиялық көрсеткіштер картасында көзделген.</blockquote>Тізбе көлеңкелі экономикаға қарсы іс-қимыл жөніндегі жұмыстағы прогресті көрсететін 10 көрсеткіштен тұрады және стратегиялық көрсеткішке қол жеткізген кезде әрбір мемлекеттік органның, сондай-ақ өңірдің үлесін айқындауға мүмкіндік береді, − дейді Қызылорда облысы бойынша экономикалық тергеп-тексеру департаменті басшысының міндетін атқарушысы Арман Джанадилов.Жиын соңында комиссия отырысына қатысушылар қылмыстық істердің алдын алуда, көлеңкелі экономиканың зардабын халыққа түсіндіруде бірігіп жұмыс жасауға келісті.&nbsp;<img src="https://knadmin.beoblood.kz/uploads/c06aab7f_e0b7_4a0e_8bba_f58c309e6bec_67a002497b.jpg" alt="c06aab7f-e0b7-4a0e-8bba-f58c309e6bec.jpg">

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: Экономика