<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> 1 маусым балаларды қорғау күні мен Абайдың 175 жылдық мерейтойына орай, партияның «Кедергісіз келешек, «Бақытты отбасы» жобалары аясында үйден оқытылатын 4-7 сынып оқушылары арысындағы «Әлемнің Абайы» атты онлайн көркемсөз оқу байқауы өз мәресіне жетті.
«Nur Otan» партиясы Қызылорда облыстық филиалы мен облыстық білім басқармасы бірлесіп ұйымдастырылған байқауға қалалық білім бөлімімен үйден оқытылатын 20 бүлдіршін өтінім беріп, олар 2 кезең бойынша сынға түскен.
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2020/06/nwr-otan-1.jpg" alt="" />
&nbsp;Балалар Абай өлеңдері мен қара сөздерін жатқа оқып, 1 минуттық бейнеролик түсіріп жолдады. Екінші кезеңде олар ZOOM бағдарламасы арқылы қосылып, Абай шығармалары мен өмір жолынан қойылған сауалдарға жауап берді.
Онлайн өткен байқау барысында балғындар қойылған сауалдарға жылдам, әрі&nbsp; нақты жауап&nbsp; беріп,&nbsp; Абай&nbsp; аталарының&nbsp; шығармалары мен өмір жолынан жан-жақты хабардар екенін байқатты.
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2020/06/nwr-otan-2.jpg" alt="" />
Балғындарды облыстық партия филиалы төрағасының бірінші орынбасары Ақмарал Әлназарова мен облыстық білім басқармасының басшысы Ақзира Қасымова балғындарды мерекемен құттықтап, шығармашылық табыс тіледі.
<blockquote>
 «Тәуелсіз елде өсіп келе жатқан бақытты ұрпақсыңдар. Сіздердің бақытты өмір сүрулеріңіз үшін біздің елімізде барлық жағдай жасалған. Ата-аналарыңыз да сіздердің білімді, білікті азамат болып қалыптасуларыңызға барлық күш-жігерін жұмысап жатыр. Мерекелеріңіз құтты болсын! Сіздерге, баянды өмір, бақытты балалық шақ тілеймін», -деді Ақмарал Әлназарова.
</blockquote>
Өз кезегінде балғындарды құттықтаған Ақзира Қасымова, мүмкіндігі шекетулі балаларды әлеуметтендіру – тек отбасының ғана емес, бүкіл қоғамның да проблемасы екенін&nbsp; айтты.
<img src="https://kyzylorda-news.kz/wp-content/uploads/2020/06/nwr-otan-3.jpg" alt="" />
<blockquote>
 «Nur Otan» партиясы инклюзивті білім беруді кеңейту, балаларды әлеуметтендіру және кедергісіз орта құру үшін үлкен жұмыстар жасап жатыр. Бүгінгі ұйымдастырылған шара соның бір көрінісі деп білемін және партия филиалы&nbsp; басшылығына&nbsp; ата-аналар мен балалардың атынан шынайы ризашылығымды білдіремін», – деді басқарма басшысы. &nbsp;
</blockquote>
Байқауға қатысушы балғындардың барлығы арнайы алғыс хатпен марапатталып, бағалы сыйлықпен (планшет) марапатталды. Байқау онлайн түрде өткендіктен сыйлықтар қатысушылардың үйлеріне жеткізіліп берілді.
Атап өту керек жалпы өңірде 1187 бала үйден оқытылады. Олардың 469-ы Қызылорда қаласында. 4-7 сыныптарда оқитындарының саны жүзге жуық.

Қызылордада «Әлемнің Абайы» атты байқау қорытындыланды (ФОТО)

Оқыған: <a href="https://www.facebook.com/profile.php?id=100046759452246">Фариза ОМАРОВА</a>
<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz.</a> Біздің қазақтың қосқан аты алдында келсе, түсірген балуаны жықса, салған құсы алса, қосқан иті өзгеден озып барып ұстаса, есі шығып бір қуанады. Білмеймін, содан артық қуанышы бар ма екен? Әй, жоқ та шығар! Осы қуаныш бәрі де қазақ қарындастың ортасында бір хайуанның өнерінің артылғанына я бір бөтен адамның жыққанына мақтанарлық не орны бар? Ол озған, алған, жыққан өзі емес, яки баласы емес. Мұның бәрі – қазақтың қазақтан басқа жауы жоқ, биттей нәрсені бір үлкен іс қылған кісідей қуанған болып, ана өзгелерді ызаландырсам екен демек. Біреуді ызаландырмақ – шариғатта харам, шаруаға залал, ақылға теріс. Әншейін біреуді ыза қылмақтың несін дәулет біліп қуанады екен? &nbsp;Жә, болмаса, ана ыза болушы соншалық неге жер болып қалады екен?
Жүйрік ат – кейде ол елде, кейде бұл елде болатұғын нәрсе, қыран құс та, жүйрік ит те – кейде оның қолына, кейде мұның қолына түсетұғын нәрсе. Күшті жігіт те үнемі бір елден шыға ма? Кейде ана елден, кейде мына елден шығады. Мұның бәрін адам өз өнеріменен жасаған жоқ. Бір озған, бір жыққан үнемі озып, үнемі жығып жүрмейді. Соның бәрін де біле тұра, жерге кіргендей болып я бір арамдығы, жамандығы шыққандай несіне ұялып, қорланады екен?
Енді осылардан білсеңіз болады: надан ел қуанбас нәрсеге қуанады һәм және қуанғанда не айтып, не қойғанын, не қылғанын өзі білмей, есі шығып, бір түрлі мастыққа кез болып кетеді. Һәм ұялғандары ұялмас нәрседен ұялады, ұяларлық нәрседен ұялмайды. Мұның бәрі – надандық, ақымақтықтың әсері. Бұларын айтсаң, кейбіреуі «рас, рас» деп ұйыған болады. Оған нанба, ертең ол да әлгілердің бірі болып кетеді. Көңілі, көзі жетіп тұрса да, хайуан секілді әуелгі әдетінен бойын тоқтата алмайды, бір тиянақсыздыққа түсіп кетеді, ешкім тоқтатып, ұқтырып болмайды. Не жаманшылық болса да бір әдет етсе, қазақ ол әдетінен еріксіз қорыққанда я өлгенде тоқтайды, болмаса ақылына жеңгізіп, мұным теріс екен деп біліп, ойланып өздігінен тоқтаған адамды көрмессің.
1894

Абай Құнанбайұлының жиырма алтыншы қара сөзі (АУДИО)

Оқыған: Фариза ОМАРОВА
Балаларды оқытқан да жақсы, бірақ құлшылық қыларлық қана, түркі танырлық қана таза оқыса болады.&nbsp;Оның үшін бұл жер дарулхарап, мұнда әуелі мал табу керек, онан соң араб, парсы керек. Қарны аш кісінің көңілінде ақыл, бойында ар, ғылымға құмарлық қайдан тұрсын? Ашап-ішімге малдың тапшылығы да ағайынның араздығына уә әртүрлі пәлеге, ұрлық, зорлық, қулық, сұмдық секілді нәрселерге үйірлендіруге себеп болатұғын нәрсе. Мал тапса, қарын тояды. Онан соң, білім түгіл өнер керек екен. Соны үйренейін не балама үйретейін деп ойына жақсы түседі. Орысша оқу керек, хикмет те, мал да, өнер де, ғылым да – бәрі орыста тұр. Зарарынан қашық болу, пайдасына ортақ болуға тілін, оқуын, ғылымын білмек керек. Оның себебі олар дүниенің тілін білді, мұндай болды. Сен оның тілін білсең, көкірек көзің ашылады. Әрбіреудің тілін, өнерін білген кісі оныменен бірдейлік дағуасына кіреді, аса арсыздана жалынбайды. Дінге де жақсы білгендік керек. Жорғалықпенен көңілін алсам екен деген надан әке-шешесін, ағайын-жұртын, дінін, адамшылығын жауырынынан бір қаққанға сатады. Тек майордың күлгені керек деп, к…і ашылса да, қам жемейді. Орыстың ғылымы, өнері – дүниенің кілті, оны білгенге дүние арзанырақ түседі. Ләкин осы күнде орыс ғылымын баласына үйреткен жандар соның қаруымен тағы қазақты аңдысам екен дейді. Жоқ, олай ниет керек емес. Малды қалай адал еңбек қылғанда табады екен, соны үйретейік, мұны көріп және үйренушілер көбейсе, ұлықсыған орыстардың жұртқа бірдей законы болмаса, законсыз қорлығына көнбес едік. Қазаққа күзетші болайын деп, біз де ел болып, жұрт білгенді біліп, халық қатарына қосылудың қамын жейік деп ниеттеніп үйрену керек. Қазір де орыстан оқыған балалардан артық жақсы кісі шыға алмай да тұр. Себебі: ата-анасы, ағайын-туғаны, бір жағынан, бұзып жатыр. Сүйтсе де, осы оқыған балалар – ана оқымаған қазақ балаларынан үздік, озық. Не қылса да сөзді ұқтырса болады оларға. Жақсы атаның балалары да көп оқыған жоқ, қайта, кедейдің балаларын орысқа қорлап берді. Олар осыдан артық қайда барсын? Және де кейбір қазақтар ағайынымен араздасқанда: «Сенің осы қорлығыңа көнгенше, баламды солдатқа беріп, басыма шаш, аузыма мұрт қойып кетпесем бе!» деуші еді. Осындай жаман сөзді, құдайдан қорықпай, пендеден ұялмай айтқан қазақтардың баласы оқығанменен не бола қойсын? Сонда да өзге қазақ балаларынан артық үйренгені немене, қай көп үйреніпті?&nbsp; Кірді, шықты, ілді, қайтты, түбегейлеп оқыған бала да жоқ. Әкесі ел ақшасымен оқығанға әрең оқытады, өз малын не қылып шығарсын? Турасын ойлағанда, балаңа қатын әперме, енші берме, барыңды салсаң да, балаңа орыстың ғылымын үйрет! Мына мен айтқан жол – мал аяр жол емес. Құдайдан қорық, пендеден ұял, балаң бала болсын десең – оқыт, мал аяма! Әйтпесе, бір ит қазақ болып қалған соң, саған рахат көрсете ме, өзі рахат көре ме, я жұртқа рахат көрсете ме?
1894

Абай Құнанбайұлының жиырма бесінші қара сөзі

Оқыған: Фариза ОМАРОВА
Жер жүзінде екі мың миллионнан көп артық адам бар, екі миллиондай қазақ бар. Біздің қазақтың достығы, дұшпандығы, мақтаны, мықтылығы, мал іздеуі, өнер іздеуі, жұрт тануы ешбір халыққа ұқсамайды. Бірімізді біріміз аңдып, жаулап, ұрлап, кірпік қақтырмай отырғанымыз. Үш миллионнан халқы артық дүниеде бір қала да бар, дүниенің бас-аяғын үш айналып көрген кісі толып жатыр. Өстіп, жер жүзіндегі жұрттың қоры болып, бірімізді біріміз аңдып өтеміз бе? Жоқ, қазақ ортасында да ұрлық, өтірік, өсек, қастық қалып, өнерді, малды түзден, бөтен жақтан түзу жолмен іздеп, өрістерлік күн болар ма екен? Әй, не болсын!.. Жүз қараға екі жүз кісі сұғын қадап жүр ғой, бірін-бірі құртпай, құрымай тыныш таба ма?
1894

Абай Құнанбайұлының жиырма төртінші қара сөзі

Оқыған: Фариза ОМАРОВА
Біздің қазақты оңдырмай жүрген бір қуаныш, бір жұбаныш дегендер бар.
Оның қуанышы – елде бір жаманды тауып, я бір адамның бұл өзі қылмаған жаманшылығы шықса, қуанады. Айтады: құдай пәленшеден сақтасын, о да адаммын деп жүр ғой, оның қасында біз сәулелі кісінің бірі емеспіз бе, оған қарағанда мен таза кісі емеспін бе? – деп. Оған құдай тағала айтып па, пәленшеден тәуір болсаң болады деп? Я білгендер айтып па, әйтеуір өзіңнен наданшылығы асқан, я жаманшылығы артылған кісі табылса, сен жаманға қосылмайсың деп? Жаманға салысып жақсы бола ма? Жақсыға салысып жақсы болады дағы. Жүз ат бәйгеге қосылса, мен бәйге алдым деген сөз болса, алдыңда неше ат бар деп сұрар, артыңда неше ат бар еді деп сұрағанның несі сөз? Мен бес аттан, он аттан ілгері едім дегеннің несі қуаныш?
Енді жұбанышы – жалғыз біз бе, елдің бәрі де сүйтіп-ақ жүр ғой, көппен көрген ұлы той, көппен бірге болсақ болады да деген сөзді жұбаныш қылады. Оған құдай тағала айтып па, көптен қалмасаң болады деп. Көпке қаһарым жүрмейді деп. Көпке тұзағым жетпейді деп пе? Ғылым көпке келіп пе? Біреуден тарап па? Хикмет көптен тарай ма? Бірден тарай ма? Көпке қорлық жүрмей ме? Бір үйдің іші түгел ауырса, жеңіл тие ме? Жер білмеген көп адам адасып жүрсе, бір жер білетұғын кісінің керегі жоқ па екен? Көп кісі жолаушының бәрінің аты арығаны жақсы ма? Жоқ, жармысы арыса, жармысының күйлісі жақсы ма? Жұт келсе, елдің бәрінің түгел жұтағаны жақсы ма? Жарым-жартысы аман қалғаны жақсы ма? Осы көп ақымақтың бір ақымаққа несі жұбаныш? Тұқымымызбен аузымыз сасық болушы еді деген жаман күйеу қалыңдығын жеңіп пе? Көңілін сол сөзі разы қылуға жетіп пе? Ендеше, көбіңнен қалма, сен де аузыңды сасыта бер деп пе?!
1894

Абай Құнанбайұлының жиырма үшінші қара сөзі (АУДИО)

Оқыған: Фариза ОМАРОВА
Дәл осы күнде қазақтың ішінде кімді жақсы көріп, кімді қадірлеймін деп ойладым.
Байды қадірлейін десең, бай жоқ. Бай болса, өз басының, өз малының еркі өзінде болмас па еді? Ешбір байдың өз малының еркі өзінде жоқ. Кей бай өзі біреумен күш таластырамын деп, жүз кісіге қорғалауықтығынан жалынып, малын үлестіріп жүр. Ойлайды: жалынтып бердім деп, ақымақтығынан. Жоқ, өзі жалынып беріп жүр. Қайыр да емес, мырзалық та емес, өз елімен, өз жерімен ойраңдасып, ойсыздарға қойнын ашып, малын шашып жүр. Кей байлар, елдегі құттылар, сүттілер берекелесе алмаған соң, кеселді қулар көбейіп кетіп, көп қорқытып, іздеген нәрсесі жоқ, еріксіз кім болса соған жеміт болып жүр.
Мырзаларды қадірлейін десең, осы күнде анық мырза елде жоқ, мал бергіш мырза иттен көп. Біреу бір пайдама келтірем деп мырза болып жүр. Біреулер к…не құрым киізді тұзға малшып тыққан соң есі шығып, мырза болып, еріксіз кім болса соған талтайып емізіп жүр.
Болыс пен биді құрметтейін десең, құдайдың өзі берген болыстық пен билік елде жоқ. Сатып алған, жалынып, бас ұрып алған болыстық&nbsp;пенен биліктің ешбір қасиеті жоқ.
Мықтыны құрметтейін десең, жаманшылыққа елдің бәрі мықты, жақсылыққа мықты кісі елде жоқ.
Есті кісіні тауып құрметтейін десең, әділет, ұят, нысапқа есті кісі елде жоқ. Қулық, сұмдық, арамдық, амалға елдің бәрі де есті.
Ғаріп-қасар бишараны құрметтейін десең, жатқан түйеге міне алмаса да, ол момындыққа есеп емес. Егер мінерлік жайы болса, бірдемені ептеп ілерлік те жайы бар.
Енді қалды қу мен сұм, олар өзі де қуартпай, суалтпай тыныштық көрер емес.
Жә, кімді сүйдік, кімнің тілеуін тіледік? Өзі құрттанып шашылған болыс-билер тұра тұрсын. Енді, әлбәттә, амал жоқ, момындығынан «Ырыс баққан дау бақпас» деген мақалмен боламын деп, бергенінен жаға алмай, жарымын беріп, жарымын тыныштығымен баға алмай, ұры, залым,&nbsp;қуларға жеміт болып жүрген шын момын байларды аямасаң һәм соның тілеуін тілемесең болмайды. Сонан басқаны таба алмадым.
1894

Абай Құнанбайұлының жиырма екінші қара сөзі (АУДИО)

Оқыған: Фариза ОМАРОВА
Аз ба, көп пе, адам баласы бір түрлі мақтаннан аман болмағы – қиын іс. Сол мақтан деген нәрсенің мен екі түрлісін байқадым: біреуінің атын үлкендік деп атаймын, біреуін мақтаншақтық деймін. Үлкендік – адам ішінен өзін-өзі бағалы есеп қылмақ. Яғни, надан атанбастығын, жеңіл атанбастығын, мақтаншақ атанбастығын, әдепсіз, арсыз, байлаусыз, пайдасыз, сұрамшақ, өсекші, өтірікші, алдамшы, кеселді – осындай жарамсыз қылықтардан сақтанып, сол мінездерді бойына қорлық біліп, өзін ондайлардан зор есептемек. Бұл мінез – ақылдылардың, арлылардың, артықтардың мінезі. Олар өзімді жақсы демесе, мейлі білсін, жаман дегізбесем екен деп азаптанады. Екінші, мақтаншақ деген біреуі «демесін» демейді, «десін» дейді. Бай десін, батыр десін, қу десін, пысық десін, әрдайым не түрлі болса да, «десін» деп азаптанып жүріп, «демесінді» ұмытып кетеді. Ұмытпақ түгіл, әуелі іс екен деп ескермейді. Мұндай мақтаншақтардың өзі үш түрлі болады. Біреуі жатқа мақтанарлық мақтанды іздейді. Ол – надан, ләкин надан да болса адам. Екіншісі өз елінің ішінде мақтанарлық мақтанды іздейді. Оның надандығы толық, адамдығы әбден толық емес. Үшіншісі өз үйіне келіп айтпаса, я ауылына ғана келіп айтпаса, өзге кісі қостамайтын мақтанды іздейді. Ол – наданның наданы, ләкин өзі адам емес.
Жатқа мақталсам екен деген елім мақтаса екен дейді. Еліме мақталсам екен деген ағайыным мақтаса екен дейді. Ағайынның ішінде өзі мақтау іздеген өзімді өзім мақтап жетем дейді.
1894

Абай Құнанбайұлының жиырма бірінші қара сөзі (АУДИО)

<a href="https://kyzylorda-news.kz/">Kyzylorda-news.kz</a>. Қазақстан Республикасының Еңбек сіңірген қайраткері, белгілі журналист Махат Садықтың «Қырымбек Көшербаевтың Абайы» атты мақаласын qazaquni.kz ақпараттық ресурсынан оқып шықтым.
Автор Абай кескін-келбетін қалып­тас­тыруда мүсін-ескерткіштерді біріз­ден­діру керектігін қозғап, Абайтану ілімін дамытуда маңызды рөл атқаратынын жазады.
«Абай Құнанбайұлының 175 жылдығына орай елдің бірқатар қаласында Абай ескерткіші мен бюстерін ашу жоспарланып отыр. Қалың көпшілікке Абай образы осы мүсіндер негізінде қалыптасатыны анық. Осы орайда ойда жүрген ұсыныс.
2009 жылы Өскеменде еңселі Абай ескерткіші ашылды. Әкім орынбасары ретінде ескерткішті дайындау жауап­кер­шілігі маған жүктелді. Конкурсқа қабыл­данған оннан астам мүсіндерді көрдім. Бәрі дерлік «шапанға оранған, қабағы түсіңкі, жуанқарын адам». Болмайды дедім. Алдын – ала дайындап қойған Абайдың Мәскеуде орнатылған ескерткішінің су­ретін мүсіншілерге таратып бердім.
<blockquote>
 – Бұл Қырымбек Елеуұлы Көшербаевтың – Абайы, – дедім. Басты талап Ескерткіштегі Абай образы, бейнесі осындай болуы керек. Бұған қосымша біздің талап бойынша Ескерткіш постаментімен 14 метрден биік болатындығын ескеріңіздер. Абай оң қолына кітап ұстап тұрсын. Қалғаны сіздердің «фантазияларыңыз!» – деп ескерткіштің негізгі талабын түсіндіреді.
</blockquote>
2018 жылы қазан айында Мәскеу қаласындағы Абай ескерткішін көрген едім. Оған сол кездегі облыс әкімі Қырымбек Көшербаев себеп болған-ды. Оның қолдауымен М.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінде өткен халықаралық конференцияға қатыстық. Сыр елінен барған аудандық газеттің бас редакторларымен бірге Әлия Молдағұлова атындағы №402 мектеп-лицийге арнайы барып, бюст-ескерткішіне гүл шоқтарын қойып, батырға арналған музейді көрдік. Одан кейін көрнекті қоғам қайраткері, қазақ халқының біртуар перзенті, ағартушы-демократ Ғани Мұратбаевтың жамбасы тиген «Ваганьковско» қорымына барып, рухына Құран бағыштадық. Әрі тарихи тұлғаның азаматтық, қайраткерлік істерін еске алдық.
Мәскеу сапарында естен кетпейтін оқиға «Чистые пруды» бульварындағы Абай ескерткіші алдында орын алды. Сыр өңіріндегі аудандық газеттердің тізгінің ұстаған қаламгерлер Абайдың өлеңдерін оқып, ой жарыстырды. Бұған жергілікті тұрғындар да араласып, қазақтың бас ақынын ұлықтады. Ескерткіш қазақ-орыс достығының символы екенін, екі елдің басшысы бас қосып, ескерткішті ашқан тарихи сәтте куә болғандарын қуанышпен жеткізді.
Шабыттанып, арқаланып, Мәскеудегі Абай ескерткішінің алдында ұзақ тұрдық. Рухтантанып, ерекше жылы аура сезіндік. Сол ескерткіш Абайдың болмыс-бітімімен ұштасып жатқандай көрінді.
Абай мұрасына зер салып, қадіріне бойлаған ұрпақ сансыз сауалға жауап алатыны сөзсіз. Иә ақын сөздің парқын ұққанның көкірегіне нұр құяды. Оның ұлағатын мерейлі тойда да, қаралы өлім-жетімде де қолданып, елдің көкейіндегі, көңіліндегі ойды дөп басамыз. Білім іздеген талаптыны да, ғылым жолындағы ізденімпазды да Абайдың сөзі жігерлендіреді, жауапкершілікті сезіндіреді. Абай жаққан сәуледен қызметтің кез-келген саласындағы азаматтар қуат алады. Осылайша Абайтану ілімі өміршеңдігін дәлелдеген рухани-мәдени құндылыққ айналды, оны зерделеп, ұлттық таным-түсінікті танып, салт-сананы ұғуға болады. Өйткені Абай толық адам болудың жолын көрсетті, мемлекеттік мүдденің баянды жолына бағыттайды.
Ендеше Абай мен қазақ бір-бірінің мәнін ашатын, бір-бірімен тығыз байланысты ұғымға айналды. Бұл дегеніңіз, ақын ескерткіштерін біріздендірудің, бейнесін бірегей етудің мәні мен мағынасын аша түсетіндей. Мұны Махат Садық Шығыс Қазақстан облысы әкімінің орынбасары болған кезінде сәтті үйлестіреді. Яғни 2006 жылы Өскемен қаласында бой көтерген Абай ескерткіші Қырымбек Көшербаевтың басшылығымен жасалған Абай образын қайталады.
Өскемендегі тарихи сәтке куә болған едім. Ол кезде Павлодар облысында қызметте болатынмын. Павлодарлық делегация құрамында Алтай өлкесіне бардық. Бас ақынның еңселі ескерткіші ашылған кезде Ұлы Дала елінің шығысында қазақ руханияты Абайдың бейнесі сәуле шашқандай сезіндік. Арада 12 жыл өткенде Мәскеуде Абайдың сол бейнесін қайта көрдік. Сөйтсек, бұл – Қырымбек Көшербаевтың Абайының бейнесі екен-ау.
<blockquote>
 – …Сонымен Өскемендегі ескерткіш, 2006 жылы Мәскеудегі Елшіміз болған, белгілі мемлекет және қоғам қайраткері Қырымбек Көшербаевтың басшылығымен жасалған Абай образын қайталады. Абайдың бұл бейнесін сол кездегі облыс әкімі Бердібек Сапарбаев пен Мәдениет министрі Мұхтар Құл-Мұхаммед жоғары бағалап, бірден бекітті. Бір жылдан кейін мәскеулік Абай образын Астанада ашылған Абай ескерткішінен байқадым. Ол кезде қала Әкімі Иманғали Тасмағамбетов болатын, – дейді Махат Кәбірұлы.
</blockquote>
Алыс-жақын шет елдерде, Қазақстандағы облыс және аудан орталықтарында Абайдың жүздеген ескерткіші мен бюсттері бой көтерген. Пекинде, Ташкентте, Анкарада, Мысырда, Тегеранда, Бакуде, Будапештте және т.б әлемнің ірі-ірі қалаларында Абайдың болмыс-бітімін танытатын ескерткіштер бар. Нұр-Сұлтан, Алматы, Орал, Ақтау, Шымкент, Тараз, Семей қаласында ақынға ескерткіш салынды. Бірақ әр ескерткіште Абайдың кескін-келбеті әртүрлі. Ескертіште ақынның қимыл-қозғалысының формасы әртүрлі болғанымен түр-әлпеті бірдей болғаны абзал.
<blockquote>
 – Биылғы мерекелі жылы Абай бейнеленген бірқатар суреттер жариялануда. Бюстері салтанатпен ашылуда. Облыс орталықтарында Абай ескерткішін орнатуға бюджет бөлінуде. Ойландыратын жәйт Абайды халыққа жақындатуға арналған осы естелік мұралар әр жерде әртүрлі. Жобаға Абайдың отбасымен түскен жалғыз фотосы негізге алынғанға ұқсайды. Ол фото Абайдың арқа сүйеген перзенті: «Жаңа жылдың басшысы – ол, Мен ескінің арты едім» деп үміт күткен ұлы Абдрахман қайтыс болған соң түсірілгенін ешкім назарға алмайды. Үлкен трагедиядан кейін ұлы Тұлғанын ғұмыры да Мұхтар Әуезовтың «Абай жолы» эпопеясының соңғы төртінші томының бөлімдерінің атауындай: «Қапада. Қастықта. Шайқаста. Жұтта» өтті… – дейді мақаласында журналист-жазушы.
</blockquote>
Абай әлемін, Абай әлемі арқылы зерттеп-тану, меңгеру, ғұламаның ілімі бойынша өмір сүру – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев ұсынған «Рухани жаңғыруы» мен «Мәңгілік Ел» идеясының негізгі кілті. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Абай ілімінің маңызын «Абай және XXI ғасырдағы Қазақстан» атты мақаласында тоқталып, «той тойлау үшін емес, ой-өрісімізді кеңейтіп, рухани тұрғыдан дамуымыз үшін өткізілмек» дегенді алға тартты.
Абайдың мүсін-ескерткіштерін біріздендіру қаншалықты маңызды болса, ақынның философиясын, таным-түсінігін, көзқарасын насихаттап, өмірлік басты құндылығына айналдыру жүйелі түрде атқарылуы тиіс. Президент айтқандай, 175 жылдықты формалды тойға айналдырмағаннан гөрі, жер-жерде Абай орталықтарын ашып, ақынның бай мұрасын насихаттайтын кез келді. Тіпті төтенше жағдай кезінде де Абай мұрасын дәріптейтін шаралар тоқтамағаны ләзім.
Бір ғана ақынның «толық адам» идеясын алайық.
Білімсіздік пен надандықты, жалқаулық пен екіжүзділікті, күншілдік пен мансапқорлықты, менмендік пен мақтаншақтықты, әділетсіздік пен сатқындықты таразылаған кемел ой иесі жаман қасиеттерді тәрбиелеуде «толық адам» ілімін ұсынады. 
Ақын «Ғылым таппай мақтанба» өлеңінде «толық адамның» теориясын ашып көрсетеді.
Адам болам десеңіз
Бес нәрсеге асық бол
Олар: Талап, Еңбек, Терең ой, Қанағат, Рақым.
Яғни адамды рухани кемелдендіріп, ой-санасын жетілдіріп, ғылымды меңгеруге қажетті дағдыларды көрсетті.
Бес нәрседен қашық бол.
Олар: Өсек, Өтірік, Мақтаншақ, Еріншек, Бекер мал шашпақ.
Бұл – қоғамның негізгі керітартпа факторлары. Мұндай әдеттерден біз арыла алдық па?!
Абайдың «Қанағат, Рақымына» қарағанда «Бекер мал шашпағын» берік ұстандық па? Олай болмаса, карантинге дейінгі аста-төк тойларды қалай түсіндіреміз. 
Қысқасы, карантин кезінде Абай рухымен сырласып, өз-өзімізді тануға күш салсақ қайтеді?! 
«Адам ақылсыздығынан азбайды, ақылдының сөзін ұғып аларлық жүректе жігер, қайрат, байлаулылық жоқтығынан азады» дейді Абай ұлтына қарата.
Ақынның өнегісінен өрнек алған қаламгерлердің ойын дұрыс түсініп, Абайдың ескерткіштерін жүйелеп, біріздендірудің мән-маңызын түсініп, қолға алсақ, ертеңгі ұрпақтың алдында үлкен іс бітіріп кеткеніміз болады.
Нұрлат БАЙГЕНЖЕ

Абай бейнесін бірегей ету маңызды

Оқыған: Фариза ОМАРОВА
Тағдырдың жарлығын білесіздер – өзгерілмейді. Пендеде бір іс бар жалығу деген. Ол – тағдырда адаммен бірге жаратылған нәрсе, оны адам өзі тапқан емес. Оған егер бір еліксе, адам баласы құтылмағы қиын. Қайраттанып, сілкіп тастап кетсең де, ақырында тағы келіп жеңеді. Ақылы түгел, ойлы адамның баласы байқаса, осы адам баласының жалықпайтұғын нәрсесі бар ма екен? Тамақтан да, ойыннан да, күлкіден де, мақтаннан да, кербездіктен де, тойдан да, топтан да, қатыннан да көңіл, аз ба, көп пе, жалығады. Оның үшін бәрінің ғайыбын көреді, баянсызын біледі, көңілі бұрынғыдан да суый бастайды. Дүние бірқалыпты тұрмайды, адамның қуаты, ғұмыры бірқалыпты тұрмайды. Әрбір мақлұққа құдай тағала бірқалыпты тұрмақты берген жоқ. Енді көңіл қайдан бірқалыпты тұра алады?
Бірақ осы жалығу деген әрнені көрем деген, көп көрген, дәмін, бағасын, бәрінің де баянсызын біліп жеткен, ойлы адамнан шығады. Соншалық ғұмырының баянсызын, дүниенің әрбір қызығының акырының шолақтығын көрген-білгендер тіршіліктен де жалықса болады. Бұлай болғанда ақымақтық, қайғысыздық та бір ғанибет екен деп ойлаймын.

Абай Құнанбайұлының жиырмасыншы қара сөзі (АУДИО)

Оқыған: Фариза ОМАРОВА
Адам ата-анадан туғанда есті болмайды: естіп, көріп, ұстап, татып ескерсе, дүниедегі жақсы, жаманды таниды дағы, сондайдан білгені, көргені көп болған адам білімді болады.&nbsp;Естілердің айтқан сөздерін ескеріп жүрген кісі өзі де есті болады. Әрбір естілік жеке өзі іске жарамайды. Сол естілерден естіп, білген жақсы нәрселерді ескерсе, жаман дегеннен сақтанса, сонда іске жарайды, сонда адам десе болады. Мұндай сөзді есіткенде шайқақтап, шалықтанып не салбырап, салғырттанып есітсе, не есіткен жерде қайта қайырып сұрап ұғайын деп тұшынбаса, не сол жерде сөздің расына көзі жетсе де, шыға беріп қайта қалпына кетсе, естіп-есітпей не керек? Осындай сөз танымайтұғын елге сөз айтқанша, өзіңді танитұғын шошқаны баққан жақсы деп бір хакім айтқан екен, сол секілді сөз болады.
1893

Абай Құнанбайұлының он тоғызыншы қара сөзі (АУДИО)

Оқыған: Фариза Омарова
Адам баласына жыртықсыз, кірсіз, сыпайы киініп, һәм ол киімін былғап, былжыратып кимей, таза кимек – дұрыс іс. Ләкин өз дәулетінен артық киінбек, не киімі артық болмаса да, көңіліне қуат тұтып, тым айналдырмақ – кербездің ісі.
Кербездің екі түрлі қылығы болады: бірі бет-пішінін, мұртын, мүшесін, жүрісін, қас-қабағын қолдан түзетіп, шынтағын көтеріп, қолын тарақтап әуре болмақ. Біреуі атын, киімін «айран ішерім» деп, солардың арқасында сыпайы, жұғымды жігіт атанбаққа, өзінен ілгерілерге елеулі болып, өзі қатардағының ішін күйдіріп, өзінен кейіншілерге «әттең, дүние-ай, осылардың атындай ат мініп, киіміндей киім кигеннің не арманы бар екен?!» – дейтұғын болмаққа ойланбақ.
Мұның бәрі – масқаралық, ақымақтық. Мұны адам бір ойламасын, егерде бір ойласа, қайта адам болмағы – қиын іс. Кербез дегенді осындай кер, кердең немеден безіңдер деген сөзге&nbsp;ұқсатамын. Тегінде, адам баласы адам баласынан ақыл, ғылым, ар, мінез деген нәрселермен озбақ. Онан басқа нәрсеменен оздым ғой демектің бәрі де – ақымақтық.
1893

Абай Құнанбайұлының он сегізінші қара сөзі (АУДИО)

Орындаған: Фариза ОМАРОВА
Қайрат, ақыл, жүрек үшеуі өнерлерін айтысып, таласып келіп, ғылымға жүгініпті. Қайрат айтыпты: «Ей, ғылым, өзің де білесің ғой, дүниеде ешнәрсе менсіз кәмелетке жетпейтұғынын; әуелі, өзіңді білуге ерінбей-жалықпай үйрену керек, ол – менің ісім. Құдайға лайықты ғибадат қылып, ерінбей-жалықпай орнына келтірмек те – менің ісім. Дүниеге лайықты өнер, мал тауып, абұйыр мансапты еңбексіз табуға болмайды. Орынсыз, болымсыз нәрсеге үйір қылмай, бойды таза сақтайтұғын, күнәкәрліктен, көрсеқызар жеңілдіктен, нәфсі шайтанның азғыруынан құтқаратұғын, адасқан жолға бара жатқан бойды қайта жиғызып алатұғын мен емес пе? Осы екеуі маған қалай таласады?» – депті.
Ақыл айтыпты: «Не дүниеге, не ахиретке не пайдалы болса, не залалды болса, білетұғын – мен, сенің сөзіңді ұғатұғын – мен, менсіз пайданы іздей алмайды екен, залалдан қаша алмайды екен, ғылымды ұғып үйрене алмайды екен, осы екеуі маған қалай таласады? Менсіз өздері неге жарайды?» – депті.
Онан соң жүрек айтыпты: «Мен – адамның денесінің патшасымын, қан менен тарайды, жан менде мекен қылады, менсіз тірлік жоқ. Жұмсақ төсекте, жылы&nbsp;үйде тамағы тоқ жатқан кісіге төсексіз кедейдің, тоңып жүрген киімсіздің, тамақсыз аштың күй-жәйі қандай болып жатыр екен деп ойлатып, жанын ашытып, ұйқысын ашылтып, төсегінде дөңбекшітетұғын – мен. Үлкеннен ұят сақтап, кішіге рақым қылдыратұғын – мен, бірақ мені таза сақтай алмайды, ақырында қор болады. Мен таза болсам, адам баласын алаламаймын: жақсылыққа елжіреп еритұғын – мен, жаманшылықтан жиреніп тулап кететұғын – мен, әділет, нысап, ұят, рақым, мейірбаншылық дейтұғын нәрселердің бәрі менен шығады, менсіз осылардың көрген күні не? Осы екеуі маған қалай таласады?» – депті.
Сонда ғылым бұл үшеуінің сөзін тыңдап болып, айтыпты:
– Ей, қайрат, сенің айтқаныңның бәрі де рас. Ол айтқандарыңнан басқа да көп өнерлеріңнің бары рас, сенсіз ешнәрсенің болмайтұғыны&nbsp; да рас,&nbsp; бірақ қаруыңа қарай қаттылығың да мол,&nbsp; пайдаң да мол, бірақ залалың да мол,&nbsp; кейде&nbsp; жақсылықты&nbsp; берік ұстап,&nbsp; кейде жамандықты берік ұстап&nbsp; кетесің, соның жаман, – депті.
-Ей, ақыл! Сенің айтқандарыңның бәрі де рас. Сенсіз ешнәрсе&nbsp;&nbsp; табылмайтұғыны&nbsp;&nbsp; да&nbsp;&nbsp; рас.&nbsp;&nbsp; Жаратқан&nbsp;&nbsp; тәңіріні&nbsp;&nbsp; де&nbsp;&nbsp; сен&nbsp;&nbsp; танытасың, жаралған екі дүниенің жайын да сен білесің. Бірақ сонымен тұрмайсың, амал да, айла да – бәрі сенен шығады. Жақсының, жаманның 
екеуінің де сүйенгені, сенгені – сен; екеуінің іздегенін тауып беріп жүрсің, соның жаман, – депті. – Сен үшеуіңнің басыңды қоспақ – менің ісім, – депті.&nbsp; Бірақ сонда билеуші, әмірші жүрек болса жарайды. Ақыл, сенің қырың көп, жүрек сенің ол көп қырыңа жүрмейді. Жақсылық айтқаныңа жаны-діні құмар болады. Көнбек түгіл қуанады. Жаманшылық айтқаныңа ермейді. Ермек түгіл жиреніп, үйден&nbsp; қуып&nbsp; шығарады.
– Қайрат, сенің қаруың көп, күшің мол, сенің де еркіңе жібермейді. Орынды іске күшіңді аятпайды. Орынсыз жерге қолыңды босатпайды. Осы үшеуің басыңды қос, бәрін де жүрекке билет, – деп ұқтырып айтушының аты ғылым екен. Осы үшеуің бір кісіде менің айтқанымдай табылсаңдар, табанының топырағы көзге сүртерлік қасиетті адам – сол. Үшеуің ала болсаң, мен жүректі жақтадым. Құдайшылық сонда, қалпыңды таза сақта, құдай тағала қалпыңа әрдайым қарайды деп&nbsp; кітаптың айтқаны осы, — депті.
1893

Қазақстан және Қызылорда облысының жаңалықтары: АБАЙ-175